Marcia indietro sulla brevettabilità dei geni

annuncio pubblicitario
Home>Ras s egnaStampa>Marciaindietros ullabrevettabilitàdeigeni
Marciaindietrosullabrevettabilitàdeigeni
d iRe d a zio n e FGB[ 1 ],2 Lu g lio 2 0 1 0
Nellescorsesettimane,inoccasionedeldecennaledelsequenziamentodelgenoma
umano,moltimediasoprattuttoall'esterohannoriservatoampispazialleprospettive
offertedallenuovetecnologiedelDna.Unospecialedisettearticoli,sulsettimanale
ingleseTheEconomist[2]haesaminatolaquestioneanchedalpuntodivistadelle
ricaduteeconomicheesociali,oltrechemedicheescientifiche.Mentreunodegli
articolicheNewScientist[3]hadedicatoaltemahafattoilpuntosuirisultatigiàottenutiesuquelliche,
almenofinoaoggi,sonostatidisattesi;unariflessionesuquestopuntoèstatapropostaanchesulCorriere
dellaSera[4]daEdoardoBoncinelli.
Rispettoaglisviluppifuturi,tuttavia,unfattorecenteedestremamenterilevantesembraesserepassatoin
secondopiano.Inmoltihannoinfattisottolineatoilruolofondamentalechelaricercaprivatapuòaverein
questosettore.MacomehasottolineatounlucidoarticolodelNewEnglandJournalofMedicine[5],lo
scenarioincuileaziendebiotechsitroverannoaoperareneiprossimiannipotrebbecambiareradicalmente
sevenisseconfermatainappellolasentenzaconcuiilgiudicefederalediNewYork,RobertSweet,ha
annullatoibrevettiriguardantiduegeni.Lanotizia,ripresaainizioaprileanchedalCorrieredellaSera[6],èla
seguente:accogliendoleistanzedell'AmericanCivilLibertiesUnion(ACLU)edellaPublicPatentFoundation
(PUBPAT)ilgiudiceSweethainvalidatosettebrevetticheriguardanoigeniBRCA1eBRCA2,lecuimutazioni
determinanolapredisposizioneaitumoridell'ovaioedellamammella.Ibrevetti,detenutidall'Universitàdello
Utah,eranoconcessiesclusivaallaMyriadGenetics,aziendanatainsenoallastessauniversitànel1991,che
dal1996produceancheitestperesaminareigeniinquestione.Dalpuntodivistadellasalutepubblica,
questaanalisigeneticaèestremamenterilevante,datochelaprobabilitàdiammalarsiarrivaall'85%nelle
portatricidellemutazioni,echeiltumoredellamammellaèdigranlungailpiùcomunenelsessofemminile
(colpisceunadonnasu10nell'arcodellavita).Avendol'esclusivadeibrevetti,laMyriaddetieneperòancheil
monopoliosultestgenetico,ilcuicostoèlievitatoneltempoda1.600dollariagliattuali3.150.L'azione
legaleèpartitaproprioperchéilprezzoelevatodeltestnonpermetteatutteledonnediaccedervi,almeno
negliStatiUniti.Malavicendahaanchealtreimplicazioni.
Nelle152paginechemotivanolasentenza,Sweetsostieneche«igeni,giacchéprodotti"naturali",rientrano
nelnoverodellecosechenonpossonoesserebrevettate».Controquestaargomentazione,piùvolte
negataoribaditanell'arcodeiduedecenniscorsi,sischieranoleaziendebiotech,affermandoilprincipio,
chealtrigiudicihannosostenutoindiverseoccasioni,secondocuil'attodiisolareilgenelorende
automaticamentediversodaciòcheessoèinnatura,equindibrevettabile.Questoescamotagehafattosì
cheoggiil20percentodeigeniumanisiagiàstatobrevettato,madalpuntodivistatecnicoèpiuttosto
dubbio.Seinfattiilgeneperdesselesuecaratteristicheunavoltaisolato,itestgenetici,messiapunto
basandosisullasuasequenza,nonpotrebberofunzionaresulDnadellepersonechevisisottopongono.
Machisostienelanonbrevettabilitàdeigeniportaargomentazionimoltipiùpesantidiquellestrettamente
tecniche,alcunedellequalisonostatebenespressedaJosephStiglitzeJohnSulston,premiNobel
rispettivamenteineconomiaemedicina,inuneditorialedelWallStreetJournal[7]disponibileonlinea
pagamento.Idueaffermanoquantosegue:«Chisostienelabrevettabilitàdeigenidicecheiprivatinon
investirebberonellaricercasenzal'incentivoeconomicochederivadalsistemadeibrevetti.Noicrediamo
cheunapiùprofondaconoscenzadell'economiaedellascienzadell'innovazioneportiallaconclusione
esattamenteopposta».Infatti-argomentanoidue-afrontedelrischiocheunasingolaaziendadetengail
monopoliosuuntestgenetico,qualsiasibeneficioeconomico(perquell'azienda)risultamarginalese
confrontatoconglielevaticosti(ancheeconomici,oltrechesociali)chederivanodalfattochenontutti
possonosottoporsialtest,oppurepossonofarlosoloacaroprezzo.Seinvalidareibrevettisuigenidovesse
portareauncalodegliinvestimentiprivatiinricerca,questodovrebbeesserecompensatodagliinvestimenti
pubblici,giacchéancheloStatoavrebbesolodaguadagnaredaunsistemachepermetteaisuoicittadinidi
avereaccessoaisistemipiùmodernididiagnosi.StiglitzeSulstonsisoffermanopoisulfattochela
brevettabilitàdiconoscenzebasilari,comeèappuntoquelladellasequenzadiungeneinmedicinae
biologia(paragonataaiteoremiperlamatematica),èdiostacoloallaricercaperchéimpedisceagliscienziati
diaccedereliberamenteainformazionifondamentali.
L'articolodelWallStreetJournalriprendepartedelleargomentazioniproposteinunaseriedistudipubblicati
dallarivistamedicaGeneticsinMedicine[8],chesonoilrisultatodiunlavoroduratodueanni,cheilgoverno
americanoavevacommissionatoaunteamdiricercatoridellaDukeUniversity,direttodaRobertCook-
Deegan,proprioconl'obiettivoeradivalutarel'utilitàdeibrevettisuigeni.Altripunticheemergononeglistudi
pubblicatiriguardanoilcaratterediscriminatorioditerapieetestcuisolounafettadellapopolazionepuò
accederee,nonultimo,ilfattocheilsistemadeibrevettisulDna,portandoconséilmonopoliodeltest
genetico,puòportareaunabassaqualitàdelteststessoeall'impossibilitàdiricorrereaunaltrometodoper
confermareladiagnosi.Inun'epocaincuiilparerediunsecondomedicoel'impiegodiesamidiversiper
valutareunmalatorappresentanoormailanorma,avereadisposizioneununicotestèunlimitedinonpoco
conto.
----
fotografia:"FrancoAngeloni-TheSuperGeneticMarket(2008)[9]"(particolare)di.allienatodaFlickr
Linkcitatinell'articolo:
1]http://www.fondazionebassetti.org/schedabiografica/RedazioneFGB
2]http://www.economist.com/node/16349358
3]http://www.newscientist.com/article/mg20627651.200-genome-at-10-medicines-slow-revolution.html
4]http://archiviostorico.corriere.it/2010/giugno/14/ricerca_lenta_sul_Dna_giusto_co_8_100614034.shtml
5]http://content.nejm.org/cgi/content/full/362/20/1855
6]
http://archiviostorico.corriere.it/2010/aprile/01/Prodotti_naturali_giudice_Usa_annulla_co_8_100401029.shtml
7]http://online.wsj.com/article/SB10001424052702303348504575183982493601368.html?
mod=WSJ_latestheadlines
8]http://journals.lww.com/geneticsinmedicine/toc/2010/04001
9]http://www.flickr.com/photos/allienato/3460565318/
CCCreativeCommons-somerightsreserved.
Scarica