versioni di latino per gli allievi che hanno

annuncio pubblicitario
VERSIONI DI LATINO PER GLI ALLIEVI CHE HANNO FREQUENTATO
LA CLASSE SECONDA
A) AGGETTIVI DI GRADO COMPARATIVO E SUPERLATIVO - PROPOSIZIONE
NARRATIVA
1.
Le leggi istituite da Licurgo erano improntate ad una severa frugalità e al
massimo rigore
Lycurgus administrationem rei publicae per ordines divisit: regibus potestatem
bellorum, magistratibus iudicia, senatui custodiam legum, populo lectionem senatus
vel creationem magistratuum, quos optimos iudicabat, permisit. Fundos omnium
aequaliter inter omnes divisit, ut aequa patrimonia nullum civem potentiorem altero
redderent. Convivium omnes cives publice agitabant, ne civium divitiae vel luxuria in
occulto essent. Iuvenes non amplius unam vestem adhibebant toto anno, nec ullus
iuvenis cultius quam alter deambulabat neque convivium agitabat opulentius, ne
imitatio in luxuriam verteretur. Pueri puberes non in forum, sed in agrum
deducebantur, ut primos annos non in luxuria , sed in opere et in laboribus agerent.
Virgines sine dote nubere statuit, ut uxores, non pecuniae, eligerentur, severiusque
uxores viri coercerent, cum nullis frenis dotis tenerentur. Maximum honor non divitum
et potentium, sed pro gradu aetatis senum erat.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1) Sottolinea in blu gli aggettivi al grado comparativo e superlativo e in verde gli
avverbi al grado comparativo.
2) Sottolinea in rosso i complementi di paragone.
3) Sottolinea le proposizioni relative e finali, evidenziandole con colori diversi.
4) Qual è l’aggettivo di grado positivo di “optimus” (terza riga)?
5) Che complemento è “sine dote” (decima riga)?
6) Che proposizione è “cum nullis frenis dotis tenerentur” (undicesima riga) ?
7) A quale categoria di aggettivi appartengono “nullus, totus, ullus”? Scrivi il genitivo
e il dativo singolare di questi tre aggettivi.
B) VERBI DEPONENTI E SEMIDEPONENTI
2. L’asino che attraversava il fiume
Olim asinus sale onustus flumen transitabat, cum repente lapsus est et in aquam
cecidit. Cum sal, ut fieri necesse erat, liquefactus esset, asinus statim animadvertit se
magna parte oneris levatum esse, ac facillime se erexit. Haud multo post, cum iterum
ad idem flumen venisset, asinus sua sponte se deiecit in aquam, ut onus minueret.
Sed ita eius fraus patefit et poena afficitur. Nam dominus magnam spongiarum vim
emit easque imponit asino, qui, cum ad flumen pervenit, sperat ut suum onus levius
sit, ut semper solebat. At contra spongiae madefiunt, onus gravissimus est, asinus
succumbit et perit. Fabella monet ne ulla fraus umquam sit, nam serius ocius (=presto
o tardi) eam poena sequetur.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1)
Individua i verbi deponenti e semideponenti e scrivi il loro paradigma.
1
2)
3)
Indica i valori delle proposizioni introdotte dalle congiunzioni ut/ne.
Indica i valori delle proposizioni introdotte da “cum”.
C) PROPOSIZIONE INFINITIVA
3. Tra terribili prodigi la profezia di un bue
Priusquam consul praetoresque in provinciam proficiscerentur, supplicatio indicta est
propter prodigia. Capram sex haedos uno fetu (parto) edidisse ex Piceno nuntiatum
est, et Arretii puerum natum esse unimanum, Formiis portum et murum de caelo
tacta esse et, quod maxime terrebat, consulis Cn. Domitii bovem locutum esse:
«Roma, cave (bada, sta’ attenta) tibi». Propter cetera prodigia supplicatum est; boves
cum cura servari alique haruspices iusserunt. Tiberis, infestiore quam priore anno
impetu inlatus urbi (straripato in città), duo pontes, aedificia multa maxime circa
Flumentanam portam evertit. Saxus ingens sive imbribus sive motu terrae
labefactatum (reso instabile) in vicum Iugarium ex Capitolio procidit et multos
oppressit. In agris passim inundatis pecua occisa sunt, villarum strages facta est.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1)
Che
proposizioni
sono
puerum…esse,
Formiis
portum…tacta
consulis….locutum esse e da quale verbo dipendono?
2)
Perché la forma verbale supplicatum est è passiva?
3)
Spiega sul quaderno la costruzione del verbo iubeo.
esse,
C) PRONOMI E AGGETTIVI INDEFINITI - PROPOSIZIONI CONSECUTIVE
4. Filippo di Macedonia
Philippus, Macedonum rex, statim ac regnum accepit, hostium minis fratrumque
insidiis vexatus est. Controversias, quas cum quibusdam habebat, composuit
hostesque debellavit. In omnibus periculis ita prudenter se gessit, ut nullum
detrimentum acceperit. Magnam autem contra Graecos calliditatem adhibuit. Alendo
enim Graecarum civitatum discordias easque pecunia consiliisque excitando, victores
victosque pariter subegit. Postremo, cum propositum suum diu dissimulasset, bellum
Atheniensibus intulit. Hi, quamquam numero superiore erant, tamen apud
Chaeroneam debellati sunt. Cum tantam victoriam reportavisset, tamen gaudium
suum summopere compescuit, ne victos ad iracundiam provocaret.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1)
Indica il valore sintattico delle seguenti subordinate: statim ut …. accepit,
quas….habebat, quamquam …erant, ne…provocaret.
2)
Individua la proposizione consecutiva presente nella versione, indica l’avverbio
da cui è anticipata nella reggente, spiega il valore del tempo del congiuntivo in
essa presente.
3)
Che cosa sono alendo e excitando?
4)
In cum…dissimulasset quale forma presenta il verbo? Che tempo del
congiuntivo troveremmo se nella reggente ci fosse un presente?
5)
Coniuga per iscritto il presente indicativo attivo e passivo del verbo infero.
2
5. Uno stratagemma proditorio
Par est in bello duces multa excogitare, ut hostem decipiant; ius tamen gentium
destricte praecipit ne quis fidem datam umquam violet. Narrant Melanthum,
Atheniensium regem, patrem Codri illius, qui se devovit pro patria, cum a moenibus
urbis obsessae Xanthum, regem hostium, conspiceret, eum ad singularem certamen
provocavisse. Hae fuerunt pugnae condiciones: “Uterque dux adesto solus, simul
procedens, signo dato, alter ex urbe, alter e castris: qui victor evaserit, permittet
corpus victi propinquos excipere”. Cum igitur duo illi comminus fuerunt, Melanthus:
“Tu quidem, Xanthe, iniuste facis; nam cum altero comite contra me venis, qui solus
sum”. Dum Xanthus respicit quis iste sit, ille uno ictu eum percutit et interficit.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1)
Indica il valore sintattico delle seguenti subordinate: ut … decipiant; ne…violet;
cum … conspiceret; cum … fuerunt; quis iste sit.
2)
Elenca gli aggettivi / pronomi indefiniti presenti nel testo e spiegane l’uso.
3)
Elenca i pronomi determinativi, dimostrativi, interrogativi presenti nel testo
4)
Scrivi l’analisi del periodo da Narrant a provocavisse, indicando le tipologie di
subordinata e i gradi di subordinazione.
D) PROPOSIZIONI INTERROGATIVE
6. Dionigi e il poeta Filosseno
Dionysius, Syracusanorum tyrannus, versus quosdam pessimos et iniucundus auditu
conscripserat, de quibus stulte gloriabatur. Erat inter poetas, qui eius conviviis
intererant, Philoxenus, praeclarus dithyramborum scriptor, qui unus adulationis
imperitus erat. In convivio is, cum Dionysius inepta carmina glorians recitavisset,
libere aperuit quid sentiret. Hac libertate adeo offensus est tyrannus, ut iusserit
Philoxenum vinciri et in lautumias detrudi atque ibi custodiri. Postridie tamen, cum
eius ira amicorum precibus lenita esset, Philoxenum ad se revocari iussit. Cum rursus
Dionysius sua carmina recitaret et Philoxenum interrogaret quid sentiret, ille tacitus
surrexit et discessit. Interrogatus cur surrexisset et quo contenderet: “In lautumias”,
respondit. Quod festivum responsum veniam ei conciliavit; tam lepida libertas enim
non potuit a tyranno puniri.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1)
Individua i pronomi e gli aggettivi interrogativi
2)
Individua le proposizioni interrogative indirette, specificandone il rapporto di
tempo con la principale
3)
Individua la costruzione del verbo iubeo
4)
Individua le proposizioni consecutive
E) PERIFRASTICA ATTIVA - ABLATIVO ASSOLUTO
7. Alessandro marcia verso Isso
Dareus, nuntio de adversa valetudine Alexandri accepto, maxima celeritate ad
Euphratem contendit, iunctisque ponte fluminis ripis, traiecit exercitum, Ciliciam
occupaturus. Iamque Alexander, viribus corporis receptis, ad urbem Solos pervenerat
et, occupata urbe, arci praesidium militum imposuit. Vota deinde pro salute suscepta
3
reddens, Aesculapio et Minervae ludos celebravit. Postea, edito spectaculo ludicro
castrisque motis et Pyramo amne ponte iuncto, ad urbem Mallum pervenit; inde
alteris castris (= con una seconda marcia) ad oppidum Castabalum. Ibi regi occurrit
Parmenio, qui praemissus erat exploraturus iter montanum per quod ad urbem Isson
penetrare poterat. Atque Parmenio, angustiis eius occupatis et praesidio modico
relicto, Isson quoque desertam a barbaris ceperat. Inde, deturbatis praesidiis interiora
(=le parti interne) montium obsidentibus, cuncta firmavit, occupatoque itinere,
nuntius rerum gestarum ad Alexandrum venit.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1) Sottolinea in blu tutti gli ablativi assoluti.
2) Sottolinea in rosso le proposizioni relative.
3) Trasforma l’espressione nuntio [...] accepto (prima riga) in una proposizione
narrativa.
4) Che valore ha il participio exploraturus? (ottava riga)
5) Il participio desertam (decima riga) ha valore nominale o verbale?
6) Eius (nona riga): scrivi l’ablativo singolare neutro, il genitivo plurale femminile e il
dativo plurale maschile del pronome determinativo
7) Cuncta (undicesima riga): quali altri termini latini traducono, con sfumature
diverse, l’italiano“tutto”?
8) Scrivi un sostantivo ed un aggettivo italiani derivanti dal termine latino iter (ultima
riga)
8. Gli dei puniscono un uomo sleale
Pauper homo aegrotans sic deos orabat:” Si e morbo evadam, boves centum
immolaturus sum”. Dei, temptaturi eum, a morbo liberaverunt. At ille surgens,
quoniam boves non habebat, ex adipe boves centum a se formatos, in ara posuit et
sacrificavit. Sed dei, cum punituri eum essent, in somnum adfuerunt ei, dicentes:
“Abi ad litus: ibi enim mille drachmas invenies”. Ille, e lecto surgens, laetus et alacer
ad demonstratum locum perrexit. Sed, cum aurum inventurus esset, in piratas incidit
et ab eis comprehensus est. Captus ergo, orabat piratas ut dimitteretur et eis
dicebat:” Si me liberabitis, vobis mille aurea talenta daturus sum”. Piratae, nullam
fidem habentes, eum vendiderunt. Dei, ut fabula demonstrat, mendaciis inimici sunt.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1) Il participio aegrotans (prima riga) ha valore verbale o nominale?
2) A quale proposizione subordinata corrisponde il participio futuro temptaturi
(seconda riga)?
3) Scrivi l’infinito futuro passivo del verbo da cui deriva punituri essent (quarta riga).
4) Scrivi la terza persona dell’indicativo presente, futuro, imperfetto e perfetto del
verbo da cui deriva Abi (quinta riga).
5) Quale proposizione introduce ut alla settima riga (ut dimitteretur)?
6) Trasforma il participio habentes in una proposizione subordinata esplicita.
7) Trasforma la voce verbale demonstrat in una perifrastica attiva, prestando
attenzione al genere del participio.
4
F) GERUNDIO, GERUNDIVO E PERIFRASTICA PASSIVA
9. Fondazione della città di Marsiglia
Phocaeenses, exiguitate terrae coacti, magis navigandi quam terrae excolendae
studiosi fuerunt: piscando, mercando, maritimis latrociniis exercendis vitam
tolerabant. Itaque, in ultimam Oceani oram procedere ausi, in sinum Gallicum ad
ostium Rhodani amnis devenerant et, loci amoenitate capti, domum reversi, referendo
quae viderant, plures cives suos ad emigrandum sollicitaverunt. Duces classis Simos
et Protis fuerunt. Itaque amicitiam petiverunt a Nanno, Galliarum regi, in cuius finibus
urbis condendae consilium ceperant. Forte eo tempore occupatus rex erat in
apparandis Gyptiae filiae nuptiis, quam more gentis suae, genero inter epulas electo,
in matrimonium tradere curabat. Itaque, cum ad nuptias invitati essent omnes proci,
rogantur etiam Graeci ad convivium. Cum ergo virgini eligendus esset iuvenis, Gyptia
Proti aquam porrigens, eum sibi sponsum elegit. Sic Protus locum ubi conderet urbem
a socero accepit. Urbs condita est prope ostia Rhodani, in remoto sinu.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1) Identifica tutte le forme di gerundio e gerundivo.
2) Quale funzione svolge il termine virgini nella frase cum ergo virgini eligendus esset
iuvenis.
3) Sostituisci ausi, nella terza riga, con una forma verbale esplicita.
4) Scrivi i pronomi relativi presenti nel brano e indica di ognuno l’antecedente.
5) Indica la funzione logica delle seguenti espressioni: exiguitate / domum / Duces /
sibi.
10.
Cesare deve fronteggiare un assalto improvviso
Caesar necessariis rebus imperatis ad cohortandos milites, quam in partem (=in eam
partem quam) fors obtulit, decucurrit et ad legionem decimam devenit. Milites
cohortatus ut suae pristinae virtutis memoriam retinerent neu perturbarentur animo
hostiumque impetum fortiter sustinerent. Quod non longe hostes aberant, proelii
committendi signum dedit. Atque in alteram partem item cohortandi causa profectus
pugnantibus occurrit. Temporis tanta fuit exiguitas hostiumque tam paratus ad
dimicandum animus, ut non modo ad insignia accomodanda, sed etiam ad galeas
induendas scutisque tegimenta detrahenda tempus defuerit. Ad hanc partem in quam
quisque casu devenit, eo constitit, ne in quaerendis suis pugnandi tempus dimitteret.
Sul quaderno svolgi le consegne o rispondi ai seguenti quesiti
1)
Individua nel testo i gerundi e i gerundivi, specificandone la funzione.
2)
Individua le proposizioni consecutive.
3)
Individua gli ablativi assoluti.
4)
Scrivi il paradigma dei verbi deponenti
5
Scarica