ae - Luzappy.eu

annuncio pubblicitario
DECLINAZIONI
1 DECLINAZIONE: TEMA IN –A
Casi
Singolare
m. f.
Nom.
-a
Gen.
-ae
Dat.
-ae
Acc.
-am
Voc.
-a
Abl.
-a
Casi
Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Voc.
Abl.
Casi
Nom.
Gen.
Dat.
Acc.
Voc.
Abl.
Plurale
m. f.
-ae
-arum
-is
-as
-ae
-is
2 DECLINAZIONE: TEMA IN -O (-US)
Singolare
Plurale
m. f.
n.
m. f.
n.
-us (-er) -um
-i
-i
-i
-i
-orum -orum
-o
-o
-is
-is
-um
-um
-os
-a
-e (-er) -um
-i
-a
-o
-o
-is
-is
3 DECLINAZIONE
Singolare
Plurale
m. f.
n.
m. f.
varie
varie
-es
-is
-is
-um/-ium
-i
-i
-ibus
-em
= nom. -es
= nom.
= nom. -es
-e/-i
-e/-i
-ibus
n.
-a/-ia
-um/-ium
-ibus
-e/-ia
-e/-ia
-ibus
I GRUPPO (imparisillabi m., f., n. con tema che termina con una consonante)
FORMAZIONE
Fine del tema
-c, -g (gutturali)
-b, -p (labiali)
-d, -t (dentali)
Desinenza nom.
+ -s →
+ -s →
+ -s →
-l, -r (liquide)
--
-n (nasale)
--
-s (spirante)
ESEMPI
Uscita nom.
-x
-bs, -ps
-s
Tema
Duc+s→
Princep- + s →
Ped+s→
Equit+s→
-l
Consul→
-r
Matr→
-Leon→
(caduta della n, tranne Homin→
al neutr.)
Nomin→
-s
(rotacismo)
Nominativo sing.
Dux
Princeps
Pes
Eques
Consul
Mater
Leo
Homo
Nomen
Genitivo sing.
Duc-is
Princip-is
Ped-is
Equit-is
Consul-is
Matr-is
Leon-is
Homin-is
Nomin-is
II GRUPPO (parisillabi m., f., n.; imparisillabi m., f., n. con tema che termina con due consonanti)
FORMAZIONE
Fine del tema
-i
Desinenza nom.
+ -s →
ESEMPI
Uscita nom.
-is
Tema
HostiCaedi
Nominativo sing.
+ s → Hostis
+ s → Caedes
Genitivo sing.
Hostis
Caedis
III GRUPPO (parisillabi e imparisillabi neutri in -e, -al, -ar)
FORMAZIONE
Fine del tema
-i
Desinenza nom.
--
ESEMPI
Uscita nom.
-i del tema si muta
in -e oppure cade
Tema
MariAnimali
Nominativo sing.
Mare
Animal
Genitivo sing.
Maris
Animalis
PRINCIPALI PREPOSIZIONI CON L'ACCUSATIVO
PREPOSIZIONI
SIGNIFICATO ITALIANO
ESEMPI
Ad
A, verso (luogo aperto), presso
Ante
Davanti a (luogo), prima di (tempo)
Apud
Circa
Contra
Erga
In
Inter
Presso, vicino a
Intorno a
Contro, di fronte a
Verso, nei confronti di
Verso (luogo chiuso), contro
Tra (luogo), durante (tempo)
Ob, Propter
Per
A causa di
Attraverso (luogo), per (tempo), per
mezzo di
Post
Dopo (tempo), dietro (luogo)
Praeter
Oltre (luogo), eccetto
Trans
Al di là, oltre
Legatos ad imperatorem mittit
Ad focum sedet
Equites ante vallum sunt
Ante proelium auxilia perveniunt
Apud flumen pugnant
Pueri ludunt circa casam
Pugnat contra hostes
Gratus sum erga amicum
Intrat in urbem; petunt in hostes
Flumen inter Galliam et Germaniam fluit
Inter coenam dormit
Ob frigus senex aegrotat
Per agros venit
Multos per annos tacuit
Per fratres verum cognosco
Post annum arma deponunt
Post ianuam servus est
Praeter castra constitit
Amici praeter te fugiunt
Germani trans Rhenum sunt
PREPOSIZIONI
SIGNIFICATO ITALIANO
ESEMPI
A, ab
Coram
Cum
De
Da, via da (luogo)
Davanti a, in presenza di
Con, in compagnia di
Da, giù da (luogo), intorno a (argomento)
Fuori da (luogo), di (materia), di (materia)
Milites ab urbe perveniunt
Tribunus coram populo loquitur
Cum amico venio
Praetor de provincia decedit
Legati de pace agent
Ex urbe venio
Multi ex vobis erunt
Simulacrum ex auro est
Pro castris constitit
Pro patria pugnate
Pro legato venit
Venio sine mora
PRINCIPALI PREPOSIZIONI CON L'ABLATIVO
E, ex
Pro
Davanti a (luogo), in favore di, in difesa di, in luogo di
Sine
Senza
CONGIUNZIONI COORDINATIVE
COPULATIVE
DISGIUNTIVE
(e)
(o)
Et, atque, ac, -que
Aut, vel, -ve
Neque, nec (negative)
DICHIARATIVE
(infatti)
Nam, enim, namque
AVVERSATIVE
(ma, però, tuttavia)
Sed, verum, tamen
CONCLUSIVE
(quindi, perciò)
Igitur, ergo, itaque
CONGIUNZIONI SUBORDINATIVE
FINALI
Ut, quo,
ne
CONSECUTIVE
Ut,
ut non
CAUSALI
TEMPORALI
Quod, quia,
Cum, ut, sicum, quoniam mul, dum, antequam,
postquam,
priusquam
CONCESSIVE
COMPARATIVE
CONDIZIONALI
Quamquam,
Ut, sicut, veSi, nisi, si non,
quamvis, licet, lut, tamquam, sin
cum, ut, etsi,
quasi
tametsi
LE FUNZIONI DEI CASI NELLA FRASE SEMPLICE
CASO
NOMINATIVO
GENITIVO
DATIVO
ACCUSATIVO
VOCATIVO
ABLATIVO
LOCATIVO
FUNZIONE
del nominare il soggetto e quanto ad esso si riferisce (attributo, apposizione, nome del predicato, predicativo del soggetto)
del determinare in quanto designa:
- l’appartenenza (specificazione)
- la parte di un tutto (partitivo)
- la determinazione propriamente detta (età, qualità, pena, colpa,
prezzo, estensione, stima)
del destinare in quanto designa:
- il termine
- l’attribuzione e l’interesse
- il fine
dell’esprimere il movimento in quanto designa:
- l’oggetto diretto (oggetto, predicativo dell'oggetto)
- la relazione
- l’estensione nel tempo e nello spazio (tempo continuato, età, moto
a luogo, estensione, distanza)
del chiamare
Caso sincretico che designa le funzioni di:
- origine e allontanamento (causa, causa efficiente, moto da luogo,
separazione, materia, provenienza)
- strumentale e sociativa (mezzo, modo, compagnia)
- locativa (stato in luogo)
Locativa (antico caso, scomparso nel latino classico)
SISTEMA VERBALE
MODI
FINITI (tutte
-
TEMPI: PERFECTUM E INFECTUM
le persone)
Indicativo (della oggettività)
Congiuntivo (della soggettività)
Imperativo (del comando)
INFINITI (nomi o aggettivi verbali)
Infinito (azione in se stessa)
Gerundio (declinazione dell'infinito)
Supino (attivo e passivo)
Participio (partecipa al verbo e al nome)
Gerundivo (agg. verbale di valore passivo)
Infectum: presente, imperfetto, futuro I
Perfectum: perfetto, piuccheperfetto, futuro II
pres., imperf., fut. I, perf., piuccheperf., fut. II
pres., imperf., perf., piuccheperf.
pres., fut.
pres., perf., futuro
non ha tempi
non ha tempi
pres., perf., futuro
non ha tempi
PARADIGMA
presente
ag-o
pres. II pers.
ag-is
tema del pres. (→ tempi dell'infectum)
perfetto
eg-i
supino
actum
infinito
ag-e-re
tema del perf.
(tempi del perfectum)
(part. perf.)
(declinaz.)
Il sistema del presente (attivo e passivo)
ATTIVO
PASSIVO
INDICATIVO
Presente
am-o
vid-e-o
Imperfetto
am-a-ba-m
vid-e-ba-m
Futuro semplice
am-a-bo
vid-e-bo
ag-o
ag-e-ba-m
ag-am
Presente
am-or
vid-e-or
Imperfetto
muni-e-ba-m am-a-ba-r
vid-e-ba-r
Futuro semplice
muni-am
am-a-bor
vid-ebo-r
mun-i-o
ag-or
mun-i-or
ag-e-ba-r
muni-e-ba-r
ag-ar
muni-ar
vid-e-ar
ag-ar
mun-i-ar
vid-e-rer
ag-e-rer
mun-i-rer
CONGIUNTIVO
Presente
am-em
Imperfetto
am-a-rem
vid-e-am
ag-am
mun-i-am
vid-e-rem
ag-e-rem
mun-i-rem
Presente
am-er
Imperfetto
am-a-rer
IMPERATIVO
Presente
am-a
Futuro
am-a-to
vid-e
ag-e
mun-i
----------------------------------------------------------------------
vid-e-to
ag-ito
mun-i-to
---------------------------------------------------------------------INFINITO
Presente
am-a-re
vid-e-re
ag-e-re
mun-i-re
am-a-ri
vid-e-ri
ag-i
mun-i-ri
PARTICIPIO
Presente
am-a-ns
vid-e-ns
ag-e-ns
mun-ie-ns
----------------------------------------------------------------------
GERUNDIO
Presente
am-a-ndi
vid-e-ndi
ag-e-ndi
mun-ie-ndi
----------------------------------------------------------------------
GERUNDIVO
---------------------------------------------------------------------- am-a-ndus
vid-e-ndus
ag-e-ndus
mun-ie-ndus
Il sistema del perfetto (attivo e passivo)
ATTIVO
PASSIVO
INDICATIVO
Perfetto
amav-i
vid-i
Piuccheperfetto
amav-eram
vid-eram
Futuro anteriore
amav-ero
vid-ero
eg-eram
Perfetto
amat-us sum vis-us sum
Piuccheperfetto
muniv-eram amat-us eram vis-us eram
eg-ero
muniv-ero
eg-i
muniv-i
amat-us ero vis-us ero
act-us sum
munit-us sum
act-us eram
munit-us eram
act-us ero
munit-us ero
CONGIUNTIVO
Perfetto
amav-erim
vid-erim
Piuccheperfetto
amav-issem
vid-issem
eg-erim
eg-issem
Perfetto
muniv-erim amat-us sim vis-us sim
act-us sim
munit-us sim
Piuccheperfetto
muniv-issem amat-us essem vis-us essem act-us essem munit-us essem
INFINITO
Perfetto
amav-isse
vid-isse
eg-isse
muniv-isse
Futuro
amat-urum esse vis-urum esse act-urum esse munit-urum
Perfetto
amat-um esse vis-um esse act-um esse munit-um esse
Futuro
amat-um iri vis-um iri
act-um iri
munit-um iri
SUPINO
amat-um
vis-um
act-um
munit-um
amat-u
vis-u
act-u
munit-u
PARTICIPIO
Futuro
amat-urus
vis-urus
act-urus
munit-urus
-----------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------Perfetto
amat-us
vis-us
act-us
munit-us
I VERBI E LE LORO VALENZE
avalenti:
pluit
0
monovalenti:
ambulat
C1
bivalenti:
conciliat
C1
trivalenti:
respondit
C1
tetravalenti:
C4
C4
C3
traduxit
C1
C4
C6
C6
Scipio copias a Sicilia in Africam
NOMINATIVO
DOPPIO
NOMINATIVO
NOMINATIVO
Romulus rex salutatur
NOMINATIVO
NOMINATIVO
+ INFINITO
Il verbo videor
Illi amici esse videntur
I verba dicendi, sentiendi
Homerus caeucus fuisse dicitur
I verba iubendi, vetandi
Iussus sum privatus vivere
GENITIVO
Oggettivo
Imitatio virtutis
Possesso
Ciceronis litteras
Soggettivo
Opiniones omnium
Qualità
Vir magni ingenii
Epesegetico
Virtus iustitiae
Stima
Magni te duco
Pertinenza
Magistri est docere
GENITIVO
Partitivo
Nemo hostium
Relazione
Avidus potentiae
Prezzo
Pluris donum vendo
Colpa
Reus maiestatis
Interest e refert
Illius interest valere
Pena
Dupli multatus est
Verbi di memoria
Verborum memini
ACCUSATIVO (CAUSATIVO)
FUNZIONE DEL CASO
1.
dell'oggetto diretto e
suoi determinanti
2.
dell'oggetto interno
3.
dell'estensione nello
spazio e nel tempo
4.
di direzione
5.
di relazione
ESEMPIO
COMPLEMENTO
FUNZIONE DEL VERBO
mitigare dolores
C.V.
facere aliquem heredem
C.V.
servire servitutem
funzione transitiva
progredi duodecim milia passuum
abesse duodecim milia
passuum
fossae altae duos pedes
natus annos viginti
morari paucos dies
C.V.
funzione intransitiva
C.V.
funzione intransitiva
C.N.
C.N./C.V.
C.V.
funzione intransitiva
ire Romam
C.V.
funzione intransitiva
gaudere victoriam
sitire honores
flavas comas
Antonium paenitet
C.V.
C.V.
C.N.
C.V.
funzione intransitiva
funzione intransitiva
funzione intransitiva
funzione intransitiva
GENITIVO
FUNZIONE DEL CASO
ESEMPIO
COMPLEMENTO
1.
di specificazione o di domus patris
(possesso)
determinazione
fletus omnium
est consulis
(pertinenza)
timor hostium
(soggettivo)
similis mei
virtus continentiae
(esplicativo)
homo magnae virtutis
(qualità)
2.
opinio deorum
di relazione
avidus pecuniae
timor hostium
(oggettivo)
paenitet avaritiae
recordari alicuius
3.
nemo vestrum
partitiva
optimus civium
multum auri
FUNZIONE DEL VERBO
C.N.
C.N.
C.V.
C.N.
C.N.
C.N.
C.N.
C.N.
C.N.
C.N.
C.V.
C.V.
funzione intransitiva
funzione intransitiva
C.N.
C.N.
C.N.
DATIVO
FUNZIONE DEL CASO
ESEMPIO
COMPLEMENTO
FUNZIONE DEL VERBO
1.
di termine (destinatario positivo o negativo, reale o figurato)
interesse
fine
A
persuadere alicui
irasci alicui
subvenire alicui
nocere alicui
dare aliquid alicui
invisus alicui
proximus alicui
suus cuique mos est
B
discere vitae
C
vnire auxilio
C.V.
C.V.
C.V.
C.V.
C.V.
C.N.
C.N.
C.V.
funzione intransitiva
funzione intransitiva
funzione intransitiva
funzione intransitiva
C.V.
C.V.
ABLATIVO
FUNZIONE DEL CASO
ESEMPIO
1.
allontanamento reale vacare curis
liber cura et angore
o figurato
carere aliqua re
nudus agris
equestri loco natus
dulcior melle
(a partire da)
venire Roma
2.
strumentale-sociativa uti aliqua re
frui pace
(reale o figurata)
consilio tuo opus est
indignus iniuria
petere ferro (mezzo)
damnare capite (pena)
emere triginta minis
(prezzo)
esse capillo promisso
(qualità)
vir magno ingenio (q.)
laetus viribus (causa)
facere formidine (c.)
dicere orationem frequentissimo senatu
(concomitanza)
summa cura studioque
(modo)
Medus natione (limitazione)
3.
locativa (reale o figu- Carthagine esse
media nocte
rata)
COMPLEMENTO
FUNZIONE DEL VERBO
C.V.
C.N.
C.V.
C.N.
C.N./C.V.
funzione intransitiva
funzione intransitiva
C.N.
C.V.
C.V.
C.V.
C.N.
C.V.
C.N.
C.N.
C.N.
funzione intransitiva
funzione intransitiva
funzione intransitiva
ACCUSATIVO
Verbi relativ. impersonali
Parvum parva decent
Accusativo avverbiale
Quid venisti?
Verbi assolut. impersonali
Fratris me piget
Accusativo esclamativo
O me miserum!
Accusativo di relazione
Nudus membra
Complemento estensione
Triginta pedes altus
ACCUSATIVO
SEMPLICE
Verbi composti di moto
Adibo consulem
Complemento di distanza
Ab urbe abest ducenta passuum
Verbi intr. transitivamente
Claram pugnam pugnavimus
Complemento di età
Decem annos natus
Verbi transitivi
Vires me deficiunt
Verba rogandi
A te nihil petimus
Oggetto e predicativo
Te gratum praebe
Verba rogandi
Illud te oro
Sententiam te rogo
DOPPIO
ACCUSATIVO
Oggetto e luogo
Copias flumen traduco
Celo
Te verum iste celat
Doceo
Magister litteras me docet
DATIVO
Relazione
Mihi venienti omnes
tristes visi sunt
Agente
Nobis profiscendum est
Fine
Quis auxilio erit?
Possesso
Mihi nomen est Marco
DATIVO
Doppio dativo
Quis nobis auxilio erit?
Etico
Tu mihi eius vim defendis
Vantaggio-svantaggio
Non tibi soli vivis
Verbi transitivi
Vobis hoc promitto
Verbi transitivi con
doppia costruzione
Puellae anulum dono
Puellam anulo dono
Verbi intransitivi
Ratione antecello bestiis
Verbi intransitivi con
diverse costruzioni
Cavemus filiis
Cave canem
Caveo ab amicitiis
ABLATIVO
Allontanam. e privazione
(Ex) urbe eum eiciunt
Origine e provenienza
Obscuro loco natus
Agente e causa efficiente
(A) fortuna deseror
Privazione
Filiis orbatus
ABLATIVO
PROPRIAMENTE
DETTO
Paragone
Opinione maior
Argomento
De bello gallico
Materia
Poculum ex auro
Prezzo
Domus parvo constat
Abbondanza
Praeda onustus
Mezzo
Navi vehor
Opus est
Auxilio tuo mihi opus est
Qualità
Humili statura sum
Dignus e indignus
Gloria dignus (indignus)
ABL.
STRUM.
SOCIATIV
O
Modo
Aequo animo este
Utor, fruor, potior, vescor
Te duce utar
Compagnia e unione
Cum Gallis pugnaverunt
Causa
Alienis malis laboro
Limitazione
Minor natu
Misura
Paulo post
CONGIUNZIONI SUBORDINATIVE
CONGIUNZIONI
antequam /
ante… quam
FUNZIONI E SIGNIFICATI
temporale
“prima che / prima di”
MODI
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
cum
temporale
“quando / da che”
INDICATIVO
“ogni volta che”
“quand'ecco”
“e intanto”
temporale/causale (narrativo)
“dopo che / poiché”
donec
CONGIUNTIVO
etiamsi
etsi
licet
ne
nisi/ni
concessiva
“sebbene, pur”
Ex Livia nihil liberorum Augustus tulit, cum maxime cuperet.
avversativa
“mentre (invece)”
temporale
“finché”
Hunc Egnatium censores in senatu,
cum patrem eicerent, retinuerunt.
Donec eris felix, multos numerabis
amicos.
INDICATIVO
temporale
“mentre” (con il presente)
INDICATIVO
“finché”
CONGIUNTIVO
condizionale
“purché”
concessiva
“anche se, ancorché”
CONGIUNTIVO
concessiva
“anche se, sebbene”
concessiva
“quand'anche”
finale negativa
“affinché non”
completiva finale negativa
“che non”
condizionale negativa
“se non”
coordinazione finale e completiva finale negativa
Nihil decernendum putavi, donec te
consulerem.
Dum bellum in Macedoniam geritur,
legati Transalpini Roman venerunt.
Haec feci dum licuit.
Paulisper mane, dum edormiscat
somnum
Oderint, dum metuant.
INDICATIVO
Ego bonos viros sequar, etiamsi
ruent.
CONGIUNTIVO
Filium tuum, etiamsi nolit, cogam.
Gaudeo, etsi nihil scio quod gaudeam.
Tu, licet contemnas ipse te, magnus
es.
Animo imperato, ne animus imperet
tibi.
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
CONGIUNTIVO
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
neve/neu
Ad fontem cervus cum bibisset, restitit.
Cum sis mortalis, quae sunt mortalia
cura.
“finché”
dum (modo)
Ante triennium quam Carthago deleretur, Cato mortem obiit.
Cum videbis, tum scies.
Multi anni sunt cum Fabius in aere
meo est.
Cum cubitum ierat, omnia speculabatur.
Hannibal iam subibat muros, cum
repente in eum erumpunt Romani.
Dies triginta in navi fui, cum interea
semper mortem exspectabam.
causale
“poiché”
CONGIUNTIVO
dum
ESEMPI
Antequam de hac causa dicere incipio, haec postulo.
CONGIUNTIVO
Hoc te primum rogo ne dimittas animum.
Nisi Plancii integerrimam vitam ostandero, nihil de poena recusabo.
Labebar longius, nisi me retinuissem.
Haec dixi ne in errorem incidamus
neve ceteris iniuriam faciamus.
perinde, proinde
ac si/quasi
postquam
priusquam
“e non”
comparativa ipotetica
“come se”
temporale
“dopo che”
temporale
“prima che/di”
CONGIUNTIVO
INDICATIVO
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
quamdiu
quamquam
quamvis
quando
quia
temporale
“finché”
concessiva
“sebbene”
concessiva
“per quanto”
causale
“dal momento che”
INDICATIVO
interrogativa indiretta
“quando”
causale
“perché”
CONGIUNTIVO
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
INDICATIVO
INDICATIVO
quippe cum
causale
“poiché, dal momento che”
finale
“affinché” (con i comparativi)
temporale
“finché”
CONGIUNTIVO
CONGIUNTIVO
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
causale
“poiché, perché”
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
quominus
quoniam
completiva
“che”
causale
“poiché, perché”
CONGIUNTIVO
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
si
condizionale
“se”
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
comparativa
“come”
temporale
simul
simul ac/simul atque “appena”
sicut
Interrogo vos quando hoc pomum
deptum putetis ex arbore.
Non legibus paremus quia id salutare
esse iudicamus.
Non dubito quin offensionem negligentiae vitare non possim.
Contineri quin eam complectar non
queo.
Aediles haud procul afuit quin violarentur.
Nec te reprehendo quippe cum ipse
istam reprehensionem non fugerim.
Id eo scripsi, quo plus auctoritatis
haberem.
Quoad Pompeus in Italia fuit, sperare non destiti.
CONGIUNTIVO
quod
Quamquam erant pauci, pugnare
tamen se velle clamabant.
Quamvis tegatur, proditur vultu furor.
Id omitto quando vobis ita placet.
Unguentarios Lacedemonii expulerunt, quia oleum disperderent.
completiva
“che”
quoad
Consul, priusquam castra videat aut
hoste, insanit.
Doces quamdiu voles.
CONGIUNTIVO
quin
quo
Pompeiani perinde ac si virtute vicissent … fama et litteris victoriam eius
diei concelebrant.
Hamilcar, postquam in Hispaniam
venit, magnas res gessit.
Hostes non prius fugere destiterunt
quam ad flumen pervenerunt.
INDICATIVO
INDICATIVO
Ego hic cogito commorari quoad me
rificiam.
Miserum te iudico quod numquam
fuisti miser.
Caesar mihi ignoscit per litteras
quod non venerim.
Intercludor dolore quominus ad te
plura scribam.
Quoniam bellum ferre non possumus
pacem servemus.
Crebris Pompei litteris castigabantur
quoniam venientem Caesarem non
prohibuissent.
Si in te peccavi, ignosce.
Gauderem, si id mihi accidisset.
Haec, sicut exposui, ita gesta sunt.
Simul ac tetigit provinciam, statim
Messanam litteras dedit.
sin
sin/si autem
tametsi
tamquam (si)
ubi
ubi primum
ut
condizionale
“se invece, se al contrario”
concessiva
“sebbene”
comparativa ipotetica
“come se”
temporale
“quando, appena”
temporale (spesso con primum)
“quando, appena”
INDICATIVO
Ego vobis regnum trado firmum, si
boni eritis; sin mali eritis, imbecillum
CONGIUNTIVO
Sin autem eveniat quod volo, domum
redeam.
Tametsi probabam Clodii eloquentiam, tamen non pertimescebam.
Sic vive cum hominibus tamquam
deus videat.
Polypi, ubi quid tetigerunt, tenent.
INDICATIVO
CONGIUNTIVO
INDICATIVO
INDICATIVO
comparativa
“come”
Ut bona natur appetimus, sic a malis natur declinamus.
dichiarativa-causale
“in quanto, dato che”
Permulta colligit Crhysippus, ut est
in omni historia curiosus.
finale
“affinché”
CONGIUNTIVO
velut si
Hoc idcirco scripsi ut intelligeres me
pro P. Sextio laborare.
consecutiva
“cosicché”
Ita conflixerunt ut aliquamdiu in neutram partem inclinarent acies.
completiva (finale o consec.)
“che”
M. Claudius censebat ut Pompeius
proficisceretur.
Soli hoc contingit sapienti ut nihil
faciat invitus.
concessiva
“posto che, anche se”
utpote cum
Verres ut primum potui de provincia
decessit.
comparativa ipotetica (con si)
“come se”
causale
“poiché, in quanto che”
comparativa-ipotetica
“come se”
Ut quaeras omnia, non reperies.
CONGIUNTIVO
CONGIUNTIVO
Eius negotium velim suspicias, ut si
esset res mea.
Laeta et prospera negotia, utpote
cum divina subfragatione foveantur,
human minus indigent.
Hic est obstandum, milites, velut si
ante Romana moenia pugnemus.
PROPOSIZIONI SUBORDINATE
SOSTANTIVE (COMPLETIVE)
TIPO
Infinitive soggettive
Infinitive oggettive
Interrogative indirette
Completive con quod
(dichiarative)
Completive con ut
Completive con quin
CONGIUNZIONE
VERBO
verbi impersonali
sum + agg./sost. neutro
verba dicendi, declarandi,
sentiendi, voluntatis
pron., agg., avv. inter.
-ne/num (risp. negativa),
nonne (risp. positiva)
part. inter.: an/anne (dubbio
verso il sì), an non (dubbio
verso il no), num/-ne (dubbio assoluto)
Quod
Ut / ut non (dato di fatto)
Ut / ne (volontà, desiderio)
Quin/quominus (regg. neg.)
Quominus/ne (regg. pos.)
Infinito
Infinito (vari tempi)
Congiuntivo (c.t.)
ESEMPI
Hanc scire oportet.
Iustum est parentes diligere.
Fateor me nescire.
Brutum a me amari intellegis.
Non curo quid sit.
Vide (num, nonne) iustumne sit.
Nescio an fieri potest.
Nescio an non fieri potest.
Nescio (num) fierine potest.
Indicativo
Congiuntivo
Congiuntivo (c.t.)
Congiuntivo (c.t.)
Accidit quod Aquilius non adest.
Bene mihi evenit quod accuser.
Non est ut (ut non) mirandum sit.
Timeo ut venias / timeo ne venias.
Non recuso quin sententiam dicam
Recuso ne sententiam dicam.
AGGETTIVE
TIPO
Relative
CONGIUNZIONE
Pronomi e avverbi relativi
VERBO
Indicativo
Congiuntivo
ESEMPI
Deum colit qui novit.
Deligere oportet quem velis amare
AVVERBIALI (CIRCOSTANZIALI)
TIPO
Finali
Consecutive
Causali
Temporali
Condizionali
Concessive
Avversative
Comparative
CONGIUNZIONE
Ut / ne
VERBO
Congiuntivo (pres. e
imperf.)
Ut / ut non
Cong. pres. (cons.
pres.), imperf. o perf.
(cons. pass.)
Quod, quia, quoniam, quan- Indicativo (c. ogg.)
do, quandoquidem
Congiuntivo (c. sog.)
Ut, ubi, ubi primum, cum, Indicat. - congiun.
priusquam, postquam, dum, Participio - abl. ass.
donec, quoad, quamdiu
Si / nisi / si non
Indicativo
Congiuntivo
Quamquam, etsi, tamesti, Indicativo
quamvis, cum, licet
Congiuntivo
Cum adversativum
Congiuntivo (c.t.)
Quam, quam si
Congiuntivo
ESEMPI
vedi sopra
vedi sopra
vedi sopra
vedi sopra
vedi sopra
vedi sopra
vedi sopra
vedi sopra
Scarica