indice - publications de l`École française de Rome

annuncio pubblicitario
INDICE
Pag.
Introduzione generale
Maria Pia Donato, David Armando, Massimo Cattaneo, Jean-François Chauvard . . . . . . . . . . . . . . .
Abbreviazioni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII
XIII
Annotazioni sull’apparato grafico
Claudio Cerreti, Isabelle Dumont, Valeria Santini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
SEZIONE I. TERRITORIO
a cura di Enrico Iachello e Paolo Militello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Introduzione
Enrico Iachello, Paolo Militello . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Lo spazio euro-mediterraneo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La penisola italiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le rappresentazioni coeve: l’Italia prima della Rivoluzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le rappresentazioni coeve: l’Italia in rivoluzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le rappresentazioni coeve: l’Impero francese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Strade e rotte di posta all’inizio dell’Ottocento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’Italia prima della Rivoluzione francese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’Italia delle repubbliche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’Italia e l’Europa di Napoleone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’Europa dopo il Congresso di Vienna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dipartimenti e province dell’Italia napoleonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’eredità amministrativa: Regno di Napoli e Stato pontificio nella Restaurazione . . . . . .
I mutamenti della geografia amministrativa: il caso del Patrimonio di San Pietro . . . . . .
La geografia politico-amministrativa della Sicilia tra XVIII e XIX secolo . . . . . . . . . . . . . . .
L’Italia come spazio sperimentale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
SEZIONE II. GUERRA ED ESERCITO
a cura di Bernard Gainot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Introduzione
Bernard Gainot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
La campagna d’Italia: un laboratorio per la guerra napoleonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La campagna d’Italia: un test dell’occupazione militare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Operazioni militari e guerra di polizia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La battaglia di Marengo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’amministrazione militare del Regno d’Italia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I rilievi topografici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La coscrizione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le scuole militari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
15
22
24
26
28
30
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
53
55
62
64
66
68
70
72
74
76
438
ATLANTE STORICO DELL’ITALIA RIVOLUZIONARIA E NAPOLEONICA
Pag.
9.
10.
11.
12.
L’istituzione della Gendarmerie in Italia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le marine italiane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il Regno di Napoli: cartografia e ambizioni marittime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le unità militari italiane negli eserciti francese e inglese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
78
80
82
84
SEZIONE III. POLITICA
a cura di Antonino De Francesco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
87
Introduzione
Antonino De Francesco . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Agenti francesi e patrioti cisalpini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La fedeltà al nuovo ordine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Patrioti nelle terre ticinesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La produzione pubblicistica nella Repubblica cisalpina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I giacobini piemontesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Giacobini e sospettati di giacobinismo nei territori liguri, toscani, pontifici . . . . . . . . . . . .
Patrioti nella Repubblica napoletana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I Comizi di Lione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I collegi elettorali della Repubblica italiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prefetti e prefetture nel Regno d’Italia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I notabilati nei dipartimenti annessi alla Francia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il nuovo ordine nel Regno di Napoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La stagione costituzionale del 1820-1821 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
98
100
102
104
106
108
110
112
114
116
118
120
SEZIONE IV. SOCIETÀ
a cura di Stefano Levati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
123
Introduzione
Stefano Levati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
125
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
La popolazione italiana agli inizi del XIX secolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La presenza feudale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dai ceti alle classi: la stratificazione sociale e della ricchezza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La vendita dei beni nazionali e la «nascita della borghesia» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’affermazione di nuovi gruppi sociali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’emancipazione degli ebrei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La politica dell’amalgama: le scelte istituzionali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La politica dell’amalgama: titoli di nobiltà e ordini cavallereschi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’articolazione socio-professionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Artigiani e lavoratori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I domestici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il mondo delle campagne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La crisi del primo stato: il ridimensionamento del clero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il mondo degli emarginati: poveri e vagabondi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’infanzia abbandonata: illegittimi ed esposti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
132
134
136
138
140
142
144
146
148
150
152
154
156
158
160
SEZIONE V. ECONOMIA
a cura di Walter Panciera e Saverio Russo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
163
Introduzione
Walter Panciera, Saverio Russo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
165
1. L’andamento dei prezzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Le camere di commercio; l’interscambio tra Sicilia e Inghilterra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
172
174
INDICE
439
Pag.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
La bilancia commerciale del Regno d’Italia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scambi commerciali e centri di fiera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le esportazioni dall’Italia meridionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La produzione di seta tratta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’esportazione di seta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La tessitura della seta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I lanifici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’industria della carta e la lavorazione della tela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le miniere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La produzione della ghisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’uso del suolo nel Mezzogiorno attraverso il catasto provvisorio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Produzione e mercato dei cereali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La faticosa costruzione della statistica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
176
178
180
182
184
186
188
190
192
194
196
198
200
SEZIONE VI. CULTURA
a cura di Maria Pia Donato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
203
Introduzione
Maria Pia Donato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
205
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
L’alfabetismo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Istruzione elementare e scolarità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’istruzione «media» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’istruzione «sublime»: università e licei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Giornali e stampa periodica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Produzione e circolazione editoriale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le élites intellettuali e la circolazione dei saperi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Circoli, società, accademie e altre forme di sociabilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Scienza e pubblica utilità . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Requisizioni e dispersioni del patrimonio storico, artistico e culturale . . . . . . . . . . . . . . . . .
Conservazione e valorizzazione del patrimonio storico e artistico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il sistema delle arti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il teatro in Italia tra Rivoluzione e Impero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
216
218
220
222
224
226
228
230
232
234
236
238
240
SEZIONE VII. RELIGIONE
a cura di David Armando . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
243
Introduzione
David Armando . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
245
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
254
256
258
260
262
264
266
268
270
272
274
276
Le riforme ecclesiastiche negli stati italiani di antico regime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Politica e religione nel Triennio repubblicano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il Papato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il clero regolare dall’antico regime alla Rivoluzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Il clero regolare dalle soppressioni napoleoniche alla Restaurazione . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I vescovi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le diocesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le istituzioni ecclesiastiche nel Regno di Napoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le parrocchie e il clero secolare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gli atteggiamenti politici del clero . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mentalità a confronto: trasgressione «giacobina» e «superstizioni» popolari . . . . . . . . . . .
Ebrei e protestanti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
440
ATLANTE STORICO DELL’ITALIA RIVOLUZIONARIA E NAPOLEONICA
Pag.
SEZIONE VIII. CONTRORIVOLUZIONE E INSORGENZE
a cura di Massimo Cattaneo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
279
Introduzione
Massimo Cattaneo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
281
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Cultura e radici della controrivoluzione in Italia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le insorgenze in Liguria e in Piemonte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le insorgenze in Lombardia e nelle ex Legazioni pontificie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Le Pasque veronesi e il Tirolo di Hofer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aretini e austro-russi alla riconquista dell’Italia centrale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Coscrizione e insorgenze nella Toscana napoleonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
La «Vandea» pontificia del 1798 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dalle Marche di Lahoz al «brigantaggio» negli Stati romani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L’insorgenza sanfedista del 1799 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Briganti e carbonari nel Decennio napoleonico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
288
290
292
294
296
298
300
302
304
306
SEZIONE IX. CITTÀ
a cura di Jean-François Chauvard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
309
Introduzione
Gilles Bertrand, Jean-François Chauvard, Albane Cogné, Gilles Montègre . . . . . . . . . . . . . . . .
311
1. La nuova gerarchia urbana dei viaggiatori francesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Torino: il nuovo assetto religioso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3-4. Da capitale a periferia; funzioni urbane e trasformazioni urbanistiche . . . . . . . . . . . . . .
5. Milano: le divisioni amministrative della città . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Milano: il riuso dello spazio urbano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Milano: le trasformazioni urbanistiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. Venezia: il nuovo assetto religioso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. Venezia: le trasformazioni urbanistiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Venezia: riuso degli edifici e proprietà urbana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11. Roma: le divisioni amministrative della città . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12. Roma: i luoghi del potere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13. Roma: la politica urbanistica di Napoleone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14. Napoli: le nuove suddivisioni dello spazio urbano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15. Napoli: i luoghi del potere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
16. Napoli: le trasformazioni urbanistiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
320
322
324
328
330
332
334
336
338
340
342
344
346
348
350
SEZIONE X. MEMORIA
a cura di Massimo Cattaneo e Simon Sarlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
353
Introduzione
Massimo Cattaneo, Simon Sarlin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
355
1. I luoghi della memoria napoleonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. La memoria napoleonica nella toponomastica dell’Italia unita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Memoria e ricerca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
360
362
364
Note . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
367
Riferimenti bibliografici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
395
Indice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
437
Achevé d’imprimer
en mai 2013
sur les presses de la
Scuola Tipografica S. Pio X
Via degli Etruschi, 7
00185 Roma
Scarica