caricato da d.turso98

EDDA-ANTICA-POETICA

annuncio pubblicitario
PREFAZIONE DEL TRADUTTORE
Questa traduzione dell’Edda Antica (o Edda Poetica) in formato digitale è di libera circolazione; poiché
l’autore l’ha eseguita con l’unico scopo di promulgare la stessa. Tuttavia, dato che è costata più di un anno
di arduo lavoro, l’autore prega chiunque volesse condividerla, promulgarla, o in qualsiasi modo pubblicarla,
di citarne il traduttore. Ogni forma di promulgazione è incitata da me stesso, Bjǫrn Mánagoði. Questo libro
non racchiude soltanto i poemi dell’Edda Poetica trovata nel Codex Regius, ma tutti e 35 i poemi che di
solito vengono assocciati alle composizioni eddiche. Sono elencati nell’indice nella pagina seguente.
Tradurre dal norreno all’italiano è un’impresa a dir poco ardua. La forma frasale, il lessico, la grammatica, i
casi, è quasi tutto diverso. Tuttavia, ho cercato di essere il più fedele possibile al testo norreno, usando al
contempo un italiano moderno, senza parole ricercate, per rendere la lettura più fluida e comprensibile; in
pratica, dove altri autori han preferito tradurre in stile elaborato ma discostandosi moltissimo dal reale
significato del testo norreno (e per questo è stato spesso omesso dall’opera, mentre io ho lasciato il testo a
fronte); io ho preferito rimanere fedele al norreno, cambiando però la forma della frase per avere un italiano
molto più moderno, fluido, comprensibile. I nomi sono tutti norreni, pertanto a questa prefazione segue una
breve guida alla pronuncia della lingua norrena. Gli epiteti più famosi (Padre di Tutti, ecc.) li ho tradotti con
il corrispettivo italiano, mentre per quelli meno conosciuti (Véurr per Þórr) nella traduzione ho sostituito con
il nome più usato del personaggio in questione. Le kenningar, le sostituzioni poetiche tramite descrizione di
una parola (spesso un nome), variano in frequenza da poema a poema. Pertanto, nei poemi dove sono molto
frequenti, ho messo tradotto letteralmente la kenningr mettendo tra parentesi di fianco il significato; mentre
laddove sono poco frequenti ho tradotto direttamente col significato per questioni di spazio: non dispongo di
software industriali, ho redatto questo libro da solo ed interamente con Word, il quale permette un numero
massimo di parole per colonna e per il formato digitale sarebbe fuori discussione usare le pagine affiancate.
Molti di voi si chiederanno: perché tradurre l’Edda direttamente dal norreno, se sono già in circolazione
svariate traduzioni italiane? Ebbene, le risposte sono queste: le traduzioni che circolano, o sono incomplete,
o sono fatte alla bella e meglio usando come scusa il tradurre in un italiano medievale, o sono a pagamento,
o ancora sono tradotte dall’inglese, dal tedesco, dallo scandinavo moderno e così via (perdendo così molta
fedeltà col testo originale, poiché sono una doppia traduzione). Pertanto il mio scopo è quello di diffondere
l’Edda Antica completa di tutti e 35 i poemi, in un italiano comprensibile e moderno, completamente
gratuita e tradotta direttamente dal norreno revisionato (ǫ al posto di ö, œ al posto della æ lunga, ecc.) con il
testo a fronte, che non serve solo ad attestare la traduzione ma anche ad imparare un po’ la lingua.
Detto ciò, vi auguro una buona lettura, e ricordo che ogni copia inautorizzata, a diverso nome, specie se a fin
di lucro, sarà perseguita penalmente per i diritti d’autore. Vale, naturalmente, solo per la traduzione.
Bjǫrn Mánagoði
Milano, 24 agosto 2013
IX tvímánuðr MCCLXIII
INDICE
Breve guida alla pronuncia del norreno ………………………………………………………………… pag. 4
EDDA MITOLOGICA – GOÐMÁLUGR EDDA
1° – Vǫluspá – La Profezia della Volva ………………………………………………………………... pag. 6
2° – Hávamál – Il Discorso dell’Eccelso ……………………………………………………………… pag. 14
3° – Vafþrúðnismál – Il Discorso di Vafþrúðnir ……………………………………………………… pag. 32
4° – Grímnismál – Il Discorso di Grímnir ……………………………………………………………. pag. 41
5° – For Skírnis – Il Vaggio di Skírnir ……………………………………………………………….. pag. 49
6° – Hárbaðzljóð – Il Poema di Hárbaðr ……………………………………………………………… pag. 55
7° – Hymiskviða – Il Canto di Hymir ………………………………………………………………… pag. 63
8° – Lokasenna – Le Offese di Loki ………………………………………………………………….. pag. 68
9° – Þrymiskviða – Il Canto di Þrymir ………………………………………………………………... pag. 74
10° – Alvíssmál – Il Discorso di Alvíss ………………………………………………………………. pag. 84
EDDA EROICA – HALIGR EDDA
11° – Vǫlundarkviða – Il Canto di Vǫlundr …………………………………………………………... pag. 90
12° – Helgakviða Hjǫrvarðssonar – Canto di Helgi figlio di Hjǫrvarðr ……………………………… pag. 96
13° – Helgakviða Hundingsbana in Fyrri – Primo Canto di Helgi uccisore di Hundingr …………… pag. 104
14° – Helgakviða Hundingsbana Ǫnnur – Secondo Canto di Helgi uccisore di Hundingr ………….. pag. 111
15° – Grípisspá – La Profezia di Grípir ……………………………………………………………… pag. 119
16° – Reginsmál – Il Discorso di Reginn ……………………………………………………………. pag. 126
17° – Fáfnismál – Il Discorso di Fáfnir ……………………………………………………………… pag. 132
18° – Sigrdrífumál – Il Discorso di Sigrdrífa ………………………………………………………... pag. 138
19° – Brot af Sigurðarkviðu – Frammento del Canto di Sigurðr ……………………………………. pag. 143
20° – Guðrúnarkviða in Fyrsta – Primo Canto di Guðrún …………………………………………… pag. 146
21° – Sigurðarkviða in Skamma – Canto Breve di Sigurðr ………………………………………….. pag. 150
22° – Helreið Brynhildar – Il Viaggio di Brynhildr agli Inferi ……………………………………… pag. 157
23° – Guðrúnarkviða Ǫnnur – Secondo Canto di Guðrún …………………………………………... pag. 160
24° – Guðrúnarkviða in Þriðja – Terzo Canto di Guðrún …………………………………………… pag. 166
25° – Oddrúnarkviða – Il Canto di Oddrún …………………………………………………………. pag. 168
26° – Atlakviða in Grœnlenzka – Canto Groenlandese di Atli ……………………………………… pag. 172
27° – Atlamál in Grœnlenzka – Discorso Groenlandese di Atli …………………………………….. pag. 177
28° – Guðrúnarhvǫt – L’Incitamento di Guðrún …………………………………………………….. pag. 187
29° – Hamðismál – Il Discorso di Hamðir …………………………………………………………... pag. 190
POEMI NON PRESENTI NEL CODEX REGIUS
30° – Baldrs Draumar – I Sogni di Baldr ……………………………………………………………. pag. 194
31° – Hyndluljóð – Il Poema di Hyndla ……………………………………………………………... pag. 197
32° – Rígsþula – Il Mantra di Rígr …………………………………………………………………... pag. 203
33° – Grottasǫngr – La Canzone del Grótti ………………………………………………………….. pag. 209
34° – Gróugaldr – L’Incantesimo di Gróa …………………………………………………………… pag. 213
35° – Fjǫlsvinnsmál – Il Discorso di Fjǫlsviðr ………………………………………………………. pag. 216
Contatti ………………………………………………………………………………………………. pag. 222
BREVE GUIDA ALLA PRONUNCIA DEL NORRENO
Il norreno, come tutte le lingue morte, ha i suoi “periodi” di suddivisione. Il norreno “comune” è quello
dell’Epoca Vichinga (750-1100 d.C. circa) ed è quello che interessa a noi. A sua volta il norreno dell’Epoca
Vichinga ha due tipi diversi di pronunzie. Nel primo periodo, dal 750 al 900 circa, vi era la pronuncia
classica, quella usata oggidì dai religiosi e da chi segue la cultura del Nord. Nel secondo periodo, dal 900 al
1100 circa, la pronuncia mutò, e questa continua evoluzione portò alla suddivisione del norreno in vari
dialetti: il sueonico (antico svedese), l’islandese, il norvegese medievale (molto diverso dal bokmål
moderno), il danese e il faroese. Qua io elencherò la pronunzia classica, quella che incoraggio ad usare, ed in
calice le differenze con la tardiva. Le differenze riportate sono solo quelle con l’italiano. Tutto il resto si
pronuncia pressappoco uguale alla nostra lingua. Le consonanti doppie si leggono sempre con suono forte,
ovvero, come in italiano; non come in inglese, tedesco e scandinavo, dove talvolta hanno un suono
leggermente differente (soprattutto in inglese).
VOCALI
Á - á: si legge come una [a] lunga, ovvero [aa].
É - é: si legge come una [e] lunga, ovvero come [ee] (non come in inglese).
Í - í: si legge come una [i] interconsonante lunga, ovvero come [ii] oppure [ee] in inglese.
Ó - ó: si legge come una [o] lunga, ovvero come la [oo] in “coordinazione”.
Ú - ú: si legge come una [u] lunga, ovvero come [uu] oppure [oo] nell’inglese “moon”.
Y - y: si legge come la [ü] tedesca, ovvero come [iu] in italiano, talvolta come semplice [u].
Ý - ý: si legge sempre come la [ü] tedesca di “würstel”.
Æ - æ: si legge come in latino medievale, ovvero una [è] molto aperta.
Ǽ - ǽ: rarissima, si legge come nella traslitterazione greca in latino, ovvero [ai] in italiano.
Œ - œ: ha un suono intermedio tra la [ö] tedesca ed il corrispettivo [œ] latino medievale.
Ǫ - ǫ: si legge come una [ò] molto aperta, come la [a] inglese in ”all”.
Ø - ø: si legge come la corrispettiva [ø] norvegese e danese o la [ö] svedese. (C'è da aggiungere tuttavia che
la [ö] svedese e la [ø] norvegese e danese hanno assunto in sé anche le sfumature di [ǫ] ed [œ] norrene; vedi
per esempio la parola ”björn/bjørn” (orso) per la [ǫ], e ”bröder/brøder” (fratello) per la [œ])
CONSONANTI
F - f: si legge come in italiano, ma in ultima o penultima posizione si legge come [v]. Nelle parole
composite o quando si aggiunge una desinenza la grafia rimane [f], ma il suono è, come detto sopra, [v]. Un
esempio: ”úlfr” si legge grossomodo [uulv(r)]; dunque ”Úlfhildr” si legge [uulv-ild(r)] e non [uulf-ild(r)].
Da ricordare che la R e la N non contano come lettere, perciò “-fr” e “-fn” sono “f” in ultima posizione.
G - g: ha sempre il suono duro, come in tedesco, o l’italiano [gh]. Pertanto “gi” si legge [ghi] e così via.
H - h: ha un suono aspirato debole: non forte quanto in tedesco, ma neanche debole quanto in inglese.
Davanti alle consonanti, invece, è muta, come in italiano: ”hv-” (desinenza frequente) va letta come se fosse
solo ”v-”.
J - j: ha il suono della [i] italiana intervocalica di ”iena” o ”boia”.
K - k: come in inglese, ha sempre il suono duro; la riporto perché in scandinavo moderno non è così.
N - n: ha un suono lievemente diverso dall’italiano. In italiano tutte le [n] hanno il suono nasale
dell’inglese/scandinavo [ng]; ma la [n] normale è più leggera. In ultima posizione si legge meno e non conta
come lettera per la grammatica. La [n] e la [r] sono le cosiddette ”lettere mobili” del norreno.
R - r: ha un suono lievemente diverso dall’italiano. In italiano quasi tutte le [r] sono leggere; mentre in
norreno, come in spagnolo, sono quasi tutte ”ruggenti”. In ultima posizione si legge meno e non conta come
lettera per la grammatica, salvo eccezioni, dove la [r] è parte integrata del nome.
Ð - ð: è un suono che non esiste in italiano; corrisponde al [th] inglese di ”that” o al greco [δ].
Þ - þ: è un suono che non esiste in italiano; corrisponde al [th] inglese di ”thing” o al greco [θ].
FONEMI
SJ - sj: si legge come [sh] in inglese; [sch] in tedesco e [sc(i)] in italiano. Pertanto, davanti ad [a], [o], [u],
[y], [æ], [œ] ed [ø] assume un suono in italiano non presente: quello dell’inglese “shall” o “show”.
TJ - tj: si legge come [tch] in inglese e tedesco e [tc(i)]. Pertanto, davanti ad [a], [o], [u], [y], [æ], [œ] ed [ø]
assume un suono in italiano non presente: quello dell’inglese “chocolate”.
XJ - xj: rarissimo, è una variante di [sj] (poiché [x] in norreno è [k] + [s]). Non esiste in nessuna lingua
europea fuorché alcuni dialetti dello svedese; pertanto consiglio di leggerlo come [k] + [sj].
GN - gn: non si legge unito come in italiano e latino; perciò “Ragnarr” si legge [rag-nar(r)] con [g] ed [n]
separate.
GL - gl: non si legge unito come in italiano e latino; perciò “augli” si legge [aug-li] con [g] ed [l] separate.
NG - ng: al contrario dei suoi discendenti moderni, non si legge come la [n] italiana di “anche”.
VǪLUSPÁ
LA PROFEZIA DELLA VOLVA
OPPURE
LA PROFEZIA DELLA VEGGENTE
Si tratta di un lungo monologo di una veggente, o meglio una volva, invocata da Óðinn affinché riveli
per intero la sapienza nordica, i segreti delle cose primordiali e i destini del mondo.
Non è per nulla un testo dalla facile comprensione: le varie scene non vengono narrate, bensì evocate,
ricordate o descritte rapidamente e con pochi dettagli riguardanti al luogo e al tempo; ci sono più
dettagli su tutto il resto. Le ripetizioni germaniche sono soventi; classica e celeberrima è la “vituð ér enn
eða hvat?”, domanda che la veggente rivolge a sé stessa, come per incitarsi ad esprimere la sua
conoscenza, dal significato approssimativo di “cos’altro tu sai?”.
Hljóðs biðk allar helgar kindir,
meiri ok minni mǫgu Heimdallar;
vildu at, Valfǫðr, vel fyr teljak
forn spjǫll fira, þaus fremst of man.
Chiedo ascolto a tutte le sacre stirpi,
ai maggiori ed ai minori figli di Heimdallr;
o Padre di Tutti, tu vuoi che io racconti
tutte le storie dei viventi, tutte quelle che ricordo.
Ek man jǫtna ár of borna,
þás forðum mik fædda hǫfðu;
níu mank heima, níu íviði,
mjǫtvið mæran fyr mold neðan.
Rammento i primi nati, i giganti,
coloro che un tempo mi generarono;
rammento Nove Mondi, nove sostegni,
e l’Albero Saggio che penetra nel suolo vergine.
Ár vas alda þars Ymir byggði
vasa sandr né sær, né svalar unnir;
jǫrð fansk æva né upphiminn;
gap vas ginnunga, en gras hvergi.
In principio v’era solo il tempo ove dimorava Ymir;
non v’erano né la sabbia, né il mare, né le fredde onde;
non si scorgeva né la terra né il cielo sopra di essa;
non v’era l’erba; l’abisso era spalancato.
Áðr Bors synir bjǫðum of ypðu,
þeir es Miðgarð mæran skópu;
sól skein sunnan á salar steina;
þá vas grund gróin grænum lauki.
Finché i figli di Borr fecero emergere le terre,
loro che crearono la vasta Miðgarðr;
il Sole sorse da Sud sulle pareti di pietra;
e così il suolo si ricoprì di verdi germogli.
Sól varp sunnan, sinni mána,
hendi enni hægri of himinjǫður;
sól þat né vissi, hvar hon sali átti;
stjǫrnur þat né vissu, hvar þær staði áttu;
máni þat né vissi, hvat hann megins átti.
Da Sud il Sole, compagno della Luna,
con forza, allungò l’arto verso l’estremità del cielo;
egli non sapeva dov’era il suo regno;
le stelle non sapevano dov’era la loro dimora;
così come la Luna non sapeva qual’era il suo potere.
Þá gengu regin ǫll á rǫkstóla,
ginnheilǫg goð, ok gættusk of þat:
Nótt ok niðjum nǫfn of gáfu,
morgin hétu ok miðjan dag,
undorn ok aptan, árum at telja.
Allora tutti gli dèi andaro ai troni del giudizio,
divinità santissime, e decisero questo:
diedero nome alla notte e alle fasi lunari,
e al mattino ed al mezzogiorno,
al pomeriggio e alla sera, per contare gli anni.
Hittusk æsir á Iðavelli,
þeirs hǫrg ok hof hátimbruðu;
afla lǫgðu, auð smíðuðu,
tangir skópu ok tól gerðu.
Gli Asi andarono in Iðavelli,
e quivi innalzarano altari e templi;
accesero focolari, crearono ricchezze,
fabbricarono tenaglie, progettarono utensili.
Teflðu í túni, teitir váru,
vas þeim véttergis vant ór gulli,
unz þríar kómu þursa meyjar,
ámátkar mjǫk, ór Jǫtunheimum.
Giocavano a scacchi nel cortile, ed erano ricchi,
non sentivano per nulla la mancanza dell’oro,
fin quando giunsero tre fanciulle dei giganti,
estremamente possenti, da Iotuneimo.
Þá gengu regin ǫll á rǫkstóla,
ginnheilǫg goð, ok gættusk of þat:
hvárt skyldi dverga dróttir skepja
ór Brimis blóði ok ór Bláins leggjum.
Allora tutti gli dèi andaro ai troni del giudizio,
divinità santissime, e decisero questo:
chi di loro dovesse creare i nani
dalle ossa di Bláinn e dal sangue di Brimir.
Þar vas Móðsognir mæztr af orðinn
dverga allra, en Durinn annarr;
þeir manlíkun mǫrg of gerðu
dverga í jǫrðu, sem Durinn sagði.
Modsogniro era il più potente tra
tutti i nani, e Durinn era il secondo;
molti dall’aspetto umanoide furono creati
tirandoli fuori dal terreno, come Durinn diceva.
Nýi ok Níði, Norðri, Suðri,
Austri, Vestri, Alþjófr, Dvalinn,
Nýi ok Níði, Norðri, Suðri,
Austri, Vestri, Alþjófr, Dvalinn,
Bívǫrr, Bávǫrr, Bǫmburr, Nóri,
Ánn ok Ánarr, Ái, Mjǫðvitnir.
Bívǫrr, Bávǫrr, Bǫmburr, Nóri,
Ánn ok Ánarr, Ái, Mjǫðvitnir.
Veigr ok Gandálfr, Vindálfr, Þráinn,
Þekkr ok Þorinn, Þrór, Vitr ok Litr,
Nár ok Nýráðr, nú hefk dverga,
Reginn ok Ráðsviðr, rétt um talða.
Veigr ok Gandálfr, Vindálfr, Þráinn,
Þekkr ok Þorinn, Þrór, Vitr ok Litr,
Nár ok Nýráðr, ordunque i nani,
Reginn ok Ráðsviðr, ho qui doverosamente elencato.
Fili, Kili, Fundinn, Náli,
Heptivili, Hannarr, Svíurr,
Frár, Hornbori, Frægr ok Lóni,
Aurvangr, Jari, Eikinskjaldi.
Fili, Kili, Fundinn, Náli,
Heptivili, Hannarr, Svíurr,
Frár, Hornbori, Frægr e Lóni,
Aurvangr, Jari, Eikinskjaldi.
Mál es dverga í Dvalins liði
ljóna kindum til Lofars telja,
þeir es sóttu frá salarsteini
Aurvanga sjǫt til Jǫruvalla.
Ora invece elenco i nani della stirpe di Dvalinn,
dai figli degli uomini fino a Lofarr,
che vagarono per il suolo roccioso
ove dimora Aurvangi fino a Jǫruvalli.
Þar vas Draupnir ok Dólgþrasir,
Hár, Haugspori, Hlévangr, Glói,
Skirvir, Virvir, Skáfiðr, Ái,
Álfr ok Yngvi, Eikinskjaldi,
Fjalarr ok Frosti, Finnr ok Ginnarr;
þat mun æ uppi, meðan ǫld lifir,
langniðja-tal til Lofars hafat.
V’erano Draupnir e Dólgþrasir,
Hár, Haugspori, Hlévangr, Glói,
Skirvir, Virvir, Skáfiðr, Ái,
Álfr e Yngvi, Eikinskjaldi,
Fjalarr e Frosti, Finnr e Ginnarr;
sarà rammentata a lungo, finché gli uomini vivranno,
codesta lista degli antenati fino a Lofarr.
Unz þrír kómu ór því liði
ǫflgir ok ástkir æsir at húsi,
fundu á landi lítt megandi
Ask ok Emblu ǫrlǫglausa.
E vennero tre di quella stirpe
magnifica e potente, gli Asi, a casa,
e trovarono a terra senza forze
Ask ed Emblu i senzadestino.
Ǫnd þau né áttu, óð þau né hǫfðu,
lá né læti né litlu góða;
ǫnd gaf Óðinn, óð gaf Hœnir,
lá gaf Lóðurr ok litu góða.
Non respiravano, né avevano anima,
né calore vitale, né gestualità, né colorito;
Óðinn gli diede respiro, Hœnir l’anima,
Lóðurr il calore vitale ed il colorito.
Ask veit standa, heitir Yggdrasill
hár baðmr, ausinn hvíta auri;
þaðan koma dǫggvar þærs í dala falla;
stendr æ of grænn Urðarbrunni.
So che v’è un albero, chiamato Yggdrasill
dall’alto tronco, adorno d’argilla bianca;
da lì origina la rugiada che va nelle valli;
sempre verde ei s’erge in Urðarbrunni.
Þaðan koma meyiar margs vitandi,
þríar ór þeim sæ, es und þolli stendr;
Urð hétu eina, aðra Verðandi,
skáru á skíði, Skuld ena þriðju.
Þær lǫg lǫgðu, þær líf kǫru,
alda bǫrnum, ǫrlǫg seggja.
Da quel luogo provegono ragazze molto sagge,
tre vengono dalle acque sotto gli alberi;
la prima si chiama Urð, Verðandi la seconda,
tagliano il cielo, Skuld la terza.
Esse fan le leggi, il coro della vita,
decidono il destino dei neonati.
Þat man hon folkvíg fyrst í haimi,
es Gullveigu geirum studdu
ok í hǫll Háars hána brendu,
þrysvar brendu þrysvar borna,
opt ósjaldan, þó hon enn lifir.
Ella ricorda lo scontro prima del mondo,
quando Gullveigr fu ferita da lance
e nella sala di Óðinn le dettero fuoco,
la bruciarono tre volte e tre volte rinacque,
e ancora tre volte, ma ella è ancora viva.
Heiði hétu, hvars til húsa kom,
vǫlu velspáa, vitti hon ganda;
seið, hvars kunni, seið hug leikinn;
æ vas hon angan illar brúðar.
La chiamarono Splendente, in qualunque casa andasse,
esperta volva, donava potere magico alle cose;
incantò ovunque potesse, incantò i sensi;
era sempre bramata dalle spose malvagie.
Þá gengu regin ǫll á rǫkstóla,
ginnheilǫg goð, ok gættusk of þat:
hvárt skyldi æsir afráð gjalda,
eða skyldi goð ǫll gildi eiga.
Allora tutti gli dèi andaro ai troni del giudizio,
divinità santissime, e decisero questo:
se gli Asi avessero diritto ad un tributo
oppure tutti gli dèi ne fossero degni.
Fleygði Óðinn ok í folk of skaut;
þas vas enn folkvíg fyrst í heimi;
brotinn vas borðveggr borgar ása,
knáttu vanir vísgpá vǫllu sporna.
Óðinn levò la lancia e la scagliò nella mischia;
codesta fu la prima battaglia nel mondo;
infrante le mura di legno della città degli Asi,
i Vani poterono prender parte al combattimento.
Þá gengu regin ǫll á rǫkstóla,
ginnheilǫg goð, ok gættusk of þat:
hverr hefði lopt alt lævi blandit
eða ætt jǫtuns Óðs mey gefna.
Allora tutti gli dèi andaro ai troni del giudizio,
divinità santissime, e decisero qusto:
chi avesse portato loro sventura
consegnando ai giganti la figlia di Óðr.
Þórr einn þar vá þrunginn móði,
hann sjaldan sitr, es slíkt of fregn;
á gengusk eiðar, orð ok særi,
mál ǫll meginlig, es á meðal fóru.
Soltanto Þórr s’alzò, profondamente irato,
quando seppe di quanto accaduto;
ruppe tutti i giuramenti, le parole ed i voti,
ogni patto, che tra lui ed i giganti aveva stabilito.
Veit hon Heimdallar hljóð of folgit
und heiðvǫnum helgum baðmi;
á sér hon ausask aurgum forsi
af veði Valfǫðrs. Vituð ér enn eða hvat?
Ella sa che il suono celato di Heimdallr
è sotto il ramo luminoso del Sacro Albero;
da quello ella vede piovere acqua argillosa
grazie al pegno di Óðinn. Cos’altro sai?
Ein sat hon úti, þás enn aldni kom
Yggjungr ása ok í augu leit.
« Hvers fregnið mik? Hví freistið mín?
Alt veitk, Óðinn, hvar auga falt
í enum mæra Mímis brunni. »
Drekkr mjǫð Mímir morgin hverjan
af veði Valfǫðrs. Vituð ér enn eða hvat?
Sedeva sola, fuori, quando il vecchio giunse,
Óðinn degli Asi, e la fissò negli occhi.
« Cosa mi chiedi? Perché mi metti alla prova?
Io so tutto, Óðinn, so dove tu ponesti l’occhio
nella leggendaria Fontana di Mímir. »
Mímir ogni mattino beve idromele
grazie al pegno di Óðinn. Cos’altro sai?
Valði henni Herfǫðr hringa ok men;
fékk spjǫll spaklig ok spáganda;
sá vítt ok of vítt of verǫld hverja.
Per ella Óðinn scelse collane ed anelli;
discorsi di ricca saggezza e la sfera della profezia;
ella vede e vede oltre, in ogni mondo.
Sá hon valkyrjur vítt of komnar,
gǫrvar at ríða til Goðþjóðar.
Skuld helt skildi, en Skǫgul ǫnnur,
Gunnr, Hildr, Gǫndul ok Geirskǫgul;
nú eru talðar nǫnnur Herjans,
gǫrvar at ríða grund valkyrjur.
Ella vide loro, le valchirie, venire da lontano,
pronte a cavalcare verso i goti.
Skuld teneva lo scudo, la seguiva Skǫgul,
Gunnr, Hildr, Gǫndul e Geirskǫgul;
ora ho elencato tutte le ragazze di Óðinn;
pronte a cavalcare la terra, le valchirie.
Ek sá Baldri, blóðgum tívur,
Óðins barni, ørlǫg folgin;
stóð of vaxinn vǫllum hæri,
mær ok mjǫk fagr mistilteinn.
Vidi un tributo di sangue per Baldr,
il celato destino per il figlio di Óðinn;
nei campi cresceva da poco,
esule ma forte, un ramoscello di vischio.
Varð af meiði, þeims mær sýndisk,
harmflaug hættlig, Hǫðr nam skjóta.
Baldrs bróðir vas of borinn snimma,
sá nam Óðins sonr einnættr vega.
Da quel ramo, che mi parve esule,
venne un terribile dardo, scagliato da Hǫðr.
Era il fratello, nato precocemente, di Baldr,
con solo una notte, il figlio di Óðinn combatté.
Þó hann æva hendr né hǫfuð kembði,
áðr á bál of bar Baldrs andskota.
En Frigg of grét í Fensǫlum
vá Valhallar. Vituð ér enn eða hvat?
Non si lavò le mani né pettinò il capo,
finché non uccise l’uccisore Baldr.
E Frigg pianse nelle Fensǫlum
e nella Valhǫllr. Cos’altro sai?
(Þá kná Vála vígbǫnd snúa heldr
váru harðgǫr hǫpt ór þǫrmum.)
(E poterono legare Váli con i lacci,
i lacci di budello vennero stretti molto.)
Hapt sá hon liggja und Hveralundi
lægjarns líki Loka áþekkjan;
þar sitr Sygyn þeygi of sínum
veri vel glýjuð. Vituð ér enn eða hvat?
Ella vede giacere sotto il bosco Hveralundi
un’infausta figura che rammentava Loki;
ivi siede Sygyn col suo sposo
per nulla contenta. Cos’altro sai?
Á fellr austan of eitrdala
sǫxum ok sverðum, Slíðr heitir sú.
Da oriente scorre un fiume per gelide valli
come spade e daghe, è chiamato Slíðr.
Stóð fyr norðan á Niðavǫllum
salr ór golli Sindra ættar,
en annarr stóð á Ókólni,
bjórsalr jǫtuns, en sá Brimir heitir.
Verso nord, nelle Niðavǫllum, vi è
la corte d'oro della stirpe di Sindri,
ma un’altra si trova ad Ókólni,
la sala della birra del gigante chiamato Brímir.
Sal sá hon standa sólu fjarri
Nástrǫndu á, norðr horfa dyrr;
fellu eitrdropar inn of ljóra,
sá 's undinn salr orma hryggjum.
Ella vide una sala lontana dal Sole
in Nástrǫndum, le cui porte eran rivolte a Nord;
attraverso il foro nel tetto piove veleno,
poiché la sala è formata da serpenti intrecciati.
Sá hon þar vaða þunga strauma
menn meinsvara ok morðvarga
ok þanns annars glepr eyrarúnu.
Þar sýgr Níðhǫggr nái framgengna;
slítr vargr vera. Vituð ér enn eða hvat?
Ella vide guadare in quel posto dalle forti correnti
uomini falsi ed assassini
e seduttori di donne sposate.
Ivi Níðhǫggr succhia le anime dei morti
ed un lupo divora i corpi. Cos’altro sai?
Austr sat en aldna í Járnviði
ok fæddi þar Fenris kindir;
verðr af þeim ǫllum einna nǫkkurr
tungls tjúgari í trolls hami.
Ad oriente v’è l’anziana, in Járnviði,
e là nutre la stirpe di Fenrir;
di tutti loro solo uno divorerà
la Luna sotto forma di mostruoso lupo.
Fylliz fjǫrvi feigra manna,
ryðr ragna sjǫt rauðum dreira;
svart var þa sólskin of sumur eptir
veðr ǫll válynd. Vituð ér enn eða hvat?
Si nutre dell’essenza degli uomini mortali,
arrossa le case degli dèi col sangue;
il nero coprirà la luce del Sole nelle estati
dei tempi di tradimento. Cos’altro sai?
Sat þar á haugi ok sló hǫrpu
gýgjar hirðir, glaðr Eggþér;
gól of hánum í gaglviði
fagrrauðr hani, sás Fjalarr heitir.
Ivi siede sul colle e suona l’arpa
la guardia della gigantessa, il felice Eggþér;
vicino ad egli canta nel boschetto
un gallo rosso acceso, che è chiamato Fjalarr.
Gól of ásum Gullinkambi,
sá vekr hǫlða at Herjafǫðrs,
Tra gli Asi canta Gullinkambi,
desta i guerrieri nelle sale del Padre degli Eserciti,
en annarr gól fyr jǫrð neðan
sótrauðr hani at sǫlum Heljar.
ma un altro canta giù, sottoterra,
un gallo rosso scuro, nelle sale di Hel.
Geyr Garmr mjǫk fyr Gnipahelli,
festr mun slitna, en freki rinna,
fjǫlð veitk fræða, framm sék lengra
of Ragnarǫk, rǫmm sigtíva.
Garmo latra feroce dinanzi Gnipahelli,
le corde si spezzeranno ed il cane si libererà,
ella conosce molte arti, lontano scorge
il Crepuscolo degli Dèi, frammenti della fine.
Bræðr munu berjask ok at bǫnum verðask,
munu systrungar sifjum spilla,
hart 's í heimi, hórdómr mikill,
skeggǫld, skalmǫld, skildir klofnir,
vindǫld, vargǫld, áðr verǫld steypisk
mun engi maðr ǫðrum þyrma.
I fratelli si scontreranno e si uccideranno,
i cugini spezzeranno i legami di parentela,
il mondo è crudo, il tradimento è grande,
tempo d’asce, tempo di spade, gli scudi dividono,
tempo di venti, tempo di lupi, prima che il mondo finisca
nessun uomo risparmierà chiunque altro.
Leika Míms synir, en mjǫtuðr kyndisk
at enu gamla Gjallarhorni,
hátt blæss Heimdallr, horn 's á lopti;
mælir Óðinn við Mímis hǫfuð.
I figli di Mímir si agitano, il fato si compie
al suono dell’antico Gjallarhorn,
Heimdallr soffia con forza nel suo corno,
Óðinn parla alla testa di Mímir.
Skelfr Yggdrasils askr standandi,
ymr aldit tré, en jǫtunn losnar;
hræðask allir á helvegum
áðr Surtar þann sefi of gleypir.
L’eterno frassino Yggdrasill trema,
l’antico albero scricchiola quando passa il gigante;
sulla strada degli inferi tutti temono
che la stirpe di Surtr li divori.
Hvat er með ásum? Hvat er með álfum?
Gnýr allr Jǫtunheimr, æsir eru á þingi,
stynja dvergar fyr steindurum,
veggbergs vísir. Vituð ér enn eða hvat?
Cos’hanno gli Asi? Cos’hanno gli elfi?
Tutto Jǫtunheimr rimbomba, gli dèi sono in assemblea,
i nani gemono dinanzi le porte di roccia,
esperti del scavare le rocce. Cos’altro sai?
Geyr Garmr mjǫk fyr Gnipahelli,
festr mun slitna, en freki rinna,
fjǫlð veitk fræða, framm sék lengra
of Ragnarǫk, rǫmm sigtíva.
Garmr latra feroce dinanzi Gnipahelli,
le corde si spezzeranno ed il cane si libererà,
ella conosce molte arti, la lontano scorge
il Crepuscolo degli Dèi, frammenti della fine.
Hrymr ekr austan, hefsk lind fyrir,
snýsk Jǫrmungandr í jǫtunmóði;
ormr knýr unnir, en ari hlakkar,
slítr nái niðfǫlr; Naglfar losnar.
Da oriente giunge Hrymr, reggendo alto lo scudo,
s’avvale Jǫrmugandr della furia dei giganti;
il serpente infrange le onde, mentra l’aquila grida,
straziando i cadaveri; la nave Naglfar salpa.
Kjǫll ferr austan, koma munu Múspells
um lǫg lyðir, en Loki styrir;
fara fífls megir með freka allir,
þeim er bróðir Býleipz í fǫr.
Da oriente giugne una chiglia, verranno da Múspell
sul mare le genti, e Loki tiene il timone;
l’esercito dei mostri avanza ed il Lupo ne è in testa,
con loro avanza anche il fratello di Býleipr.
Surtr ferr sunnan með sviga lævi,
skínn af sverði sól valtíva;
grjótbjǫrg gnata, en gífr rata,
troða halir helveg, en himinn klofnar.
Da settentrione giunge Surtr con rami avvelenati,
il Sole splende sulle spade dei guerrieri;
le rocce si spaccano, le gigantesse si accasciano,
i mortali vanno agli inferi, il cielo cade.
Þá kømr Hlínar harmr annarr framm,
es Óðinn ferr við ulf vega,
en bani Belja bjartr at Surti;
Ecco giungere a Frigg un altro dolore,
poiché Óðinn combatte col lupo,
l’uccisione del luminoso Belja da parte di Surtr;
þá mun Friggjar falla angan.
allora Frigg perderà ogni gioia.
Geyr Garmr mjǫk fyr Gnipahelli,
festr mun slitna, en freki rinna.
Garmr latra feroce dinanzi Gnipahelli,
le corde si spezzeranno ed il cane si libererà.
Þá kømr enn mikli mǫgr Sigfǫður,
Víðarr vega at valdýri;
lætr hann megi Hveðrungs mund of standa
hjǫr til hjarta; þá 's hefnt fǫður.
Ecco giungere il figlio maggiore di Óðinn,
Víðarr, a combattere quel necrofago;
egli al figlio di Loki conficca la spada
fino al cuore; così suo padre è vendicato.
Þá kømr enn mæri mǫgr Hlǫðvinjar,
gengr Óðins sonr ormi mæta.
Drepr af móði Miðgarðs véurr;
munu halir allir heimstǫð ryðja;
gengr fet níu Fjǫrgynjar burr,
neppr frá naðri, níðs ókvíðinn.
Ecco giungere il famoso figlio di Jǫrð,
il figlio di Óðinn avanza contro il serpente.
Con ira uccide il terrore di Miðgarðr;
tutti gli uomini lasceranno il mondo;
per nove passi indietreggia il figlio di Jǫrð,
muore lontano dal serpe, non teme il disonore.
Sól tér sortna, sigr fold í mar,
hverfa af himni heiðar stjǫrnur;
geisar eimi ok aldrnari;
leikr hár hiti við himin sjalfan.
Il Sole s’oscura, la terra sprofonda nel mare,
le stelle splendenti si spengono nel cielo;
gheiserizza il vapore che alimenta la vita;
la vampata giunge calda perfino nei cieli.
Geyr Garmr mjǫk fyr Gnipahelli,
festr mun slitna, en freki rinna,
fjǫlð veitk fræða, framm sék lengra
of Ragnarǫk, rǫmm sigtíva.
Garmr latra feroce dinanzi Gnipahelli,
le corde si spezzeranno ed il cane si libererà,
ella conosce molte arti, la lontano scorge
il Crepuscolo degli Dèi, frammenti della fine.
Sér hon upp koma ǫðru sinni
jǫrð ór ægi iðjagræna;
falla forsar, flýgr ǫrn yfir,
sás á fjalli fiska veiðir.
Ella vede riaffiorare
la terra dal mare, novamente verde;
scrosciano le cascate, vola l’aquila,
colei che sui monti cattura i pesci.
Finnask æsir á Iðavelli
ok of moldþinur mátkan dæma,
(ok minnask þar á megindóma)
ok á Fimbultýs fornar rúnar.
Si riuniscono gli Asi ad Iðavelli
e discutono della ricostruzione del mondo,
(e rammentano quanto accaduto)
e parlano delle antiche rune di Fimbultýr.
Þar munu eptir undrsamligar
gollnar tǫflur í grasi finnask,
þærs í árdaga áttar hǫfðu.
Ivi di nuovo le meravigliose
scacchiere d’oro troveranno nell’erba,
eran quelle che possedevano in principio.
Munu ósánir akrar vaxa;
bǫls mun alls batna mun Baldr koma;
búa Hǫðr ok Baldr Hropts sigtoptir,
vel valtívar. Vituð ér enn eða hvat?
Cresceranno incoltivati i campi;
ogni male sarà sanato e Baldr resusciterà;
Hǫðr e Baldr vivranno nelle rovine di Hoptr,
felici guerrieri. Cos’altro sai?
Þá kná Hœnir hlautvið kjósa
ok burir byggva bræðra tveggja
vindheim víðan. Vituð ér enn eða hvat?
Allora Hœnir il santo sceglierà,
ed i figli dei due fratelli abiteranno
l’ampio mondo. Cos’altro sai?
Sal sér hon standa sólu fegra,
golli þakðan, á Gimléi;
þar skulu dyggvar dróttir byggva
ok of aldrdaga ynðis njóta.
Ella vede una cortina diradarsi dal Sole,
ricoperta d’oro, in Gimléi;
ivi abiteranno eserciti di eroi
ed eternamente saranno felici.
(Þá kømr enn ríki at regindómi,
ǫflugr ofan, sá 's ǫllu ræðr.)
(Sicché viene il saggio al suo regno,
il forte, che tutto dall’alto comanda)
Þar kømr enn dimmi dreki fljúgandi,
naðr fránn neðan frá Niðafjǫllum;
berr sér í fjǫðrum flýgr vǫll yfir
Níðhǫggr nái. Nú mun hon sǫkkvask.
E viene dalle tenebre il drago volante,
il serpe lucente, dai monti Niðafjǫllum;
vola sulla pianura, porta sul suo dorso
Níðhǫggr i morti. Ella ora si inabissa.
HÁ V A M Á L
IL DISCORSO DELL’ECCELSO
OPPURE
IL DISCORSO DI ÓÐINN
Il metro dello Hávamál varia moltissimo: abbiamo un raro caso di poema che utilizza tutti i metri
nordici; questo perché si presuppone sia stato rielaborato ed aggiustato più volte nel corso del tempo.
È un monologo, come la Vǫluspá, ma questa volta a parlare è Óðinn in persona.
La complessità di comprensione varia per ogni stanza, ci sono stanze molto semplici da comprendere in
quanto dirette così come ci sono stanze complesse il cui significato è ancora oggi in dibattito.
Gáttir allir áðr gangi fram
um skoðaz skyli um skygnaz skyli;
þvi at óvist er at vita hvar ovinir
sitja á fleti fyrir.
Ogni ingresso prima d’essere attraversato
dev’essere spiato, dev’essere osservato;
poiché non si sa dove i nemici si nascondino
nella stanza dietro d’esso.
Gefendr heilir! Gestr er inn kominn!
Hvar skal sitja sjá? Mjǫk er bráðr
sá er á brǫndom skal síns um freista frama.
Salute ai generosi! Che l’ospite entri!
Dove si siederà? Rapido è colui
che con le spade proverà il suo valore.
Eldz er þǫrf þeims inn er kominn
ok á kné kalinn; matar ok váða
er manne þǫrf, þeim er hefir um fjall farit.
V’è bisogno di fuoco per chi entra
ed ha le ginocchia fredde; di cibo e vestiti
ha bisogno l’ospite che arriva dalle montagne.
Vatz er þorf þeim er til verðar kømr,
þerro ok þjóðlaðar, góðs um œðis,
ef sér geta mætti, orðz ok endrþǫgo.
V’è bisogno d’acqua per chi viene al banchetto,
di vettovaglie e di gentilezze, di buon animo,
se si riesce a darle, di parole e di silenzio.
Vitz er þǫrf þeim er víða ratar;
dælt er heima hvat; at augabragði verðr
sá er ekki kann ok með snotrom sitr.
V’è bisogno di saggezza per chi viaggia a lungo;
a casa tutto è diverso; allo sciocco il saggio
deve far cenno quando questo si siede trai saggi.
At hyggjandi sinni skylit maðr hrœsinn vera,
heldr hugr gætinn at geði;
þá er horskr ok þǫgull
kømr heimisgarða til,
sjaldan verðr víti vǫrom,
þvíat óbrigðra vin
fær maðr aldregi en manvit mikit.
L’uomo non deve vantarsi della propria intelligenza,
al contrario, deve tenerla nascosta;
dev’essere attento e silenzioso
quando giunge in un’abitazione,
raramente chi ha prudenza sbaglia,
poiché mai amico migliore
l’uomo ha trovato del proprio buonsenso.
Enn vari gestr er til verðar kømr,
þunno hljóði þegir, eyrom hlýðir,
en augom skoðar; svá nýsiz fróðra hverr fyrir.
L’ospite cauto che viene al banchetto tace,
con l’orecchio teso, ascolta tutto,
ed aguzza lo sguardo; così il saggio controlla tutto.
Hinn er sæll er sér um getr
lof ok líknstafi; ódælla er við þat
er maðr eiga skal annars brjóstum í.
È felice colui che ottiene per sé
lodi e complimenti; poiché è arduo
far breccia nel cuore di qualcun altro.
Sá er sæll er sjálfr um á
lof ok vit meðan lifir;
þvíat ill ráð hefir maðr opt þegit
annars brjóstom ór.
È felice colui che ha dentro sé
lodi e saggezza di vita;
poiché spesso cattivi consigli
l’uomo riceve dal cuore d’un altro uomo.
Byrði betri berrat maðr brauto at
en sé manvit mikit; auði betra
þikkir þat í ókunnom stað,
slíkt er válaðs vera.
In viaggio l’uomo non porta cose migliori
del buonsenso; è migliore
persino della ricchezza in un paese sconosciuto;
è la salvezza di colui che si perde.
Byrði betri berrat maðr brauto at
en sé manvit mikit; vegnest verra
vegra hann velli at en sé ofdrykkja ǫls.
In viaggio l’uomo non porta cose migliori
del buonsenso; nulla c’è di peggio
che bera senza ritegno la birra in viaggio.
Era svá gott, sem gott kveða
ǫl alda sonom; þvíat færa veit
er fleira drekkr, síns til geðs gumi.
Non è così buona come dicono
la birra per i mortali; poiché ha poco
controllo del suo cervello l’uomo ubriaco.
Óminnis hegri heitir sá er yfir ǫlðrom þrumir,
hann stelr geði guma; þess fugls fjǫðrom
ek fjǫtraðr vark í garði Gunnlaðar.
L’uccello dell’oblio vola sulla birra,
rubando la ragione agli uomini; con le sue piume
io stesso fui ingannato nel palazzo di Gunnlǫð.
Ǫlr ek varð, varð ofrǫlvi,
at ins fróða Fjalars; því er ǫlðr bazt,
at aptr uf heimtir hverr sit geð gumi.
Ero ubriaco, ubriaco totalmente,
col saggio Fjalarr; poiché la birra è ottima,
a patto che chi bevva mantenga la sua ragione.
Þagalt ok hugalt skyli þjóðans barn
ok vígdjarft vera; glaðr ok reifr
skylí gumna hverr unz sinn bíðr bana.
Il figlio d’un re dev’essere silenzioso e saggio
ed aducace in battaglia; lieti e fieri
bisogna essere finché non sarà giunta la propria ora.
Ósnjallr maðr hyggz muno ey lifa,
ef hann við víg varaz; en elli gefr
hánom engi frið, þótt hánom geirar gefi.
L’uomo vile crede che vivrà per sempre,
se eviterà le guerre; ma la vecchiaia non
gli darà alcun pace, invece la lancia potrebbe.
Kópir afglapir er til kynnis kømr,
þylsk hann um eða þrumir;
alt er senn, ef hann sylg um getr,
uppi er þá geð guma.
Lo stolto è imbarazzato alle feste a cui va,
farfuglia e borbotta oppure indugia,
ma gli passa, se inizia a bere,
e si rivela per ciò che è.
Sá einn veit er víða ratar
ok hefir fjǫlð um farit,
hverjo geði stýrir gumna hverr
sá er vitandi er vits.
Solo è colui che ha a lungo viaggiato
e per tempo ha vagato,
quanto è grande la mente di colui
che è ricco di saggezza.
Haldit maðr á keri, drekki þó at hófi mjǫð,
mæli þarft eða þegi;
ókynnis þess vár þik engi maðr,
at þú gangir snemma at sofa.
Non evitare l’idromele, ma bevi con contegno,
parla diretto oppure taci;
nessuna colpa ti darà mai nessuno,
se andrai a letto presto.
Gráðugr halr, nema geðs viti,
etr sér aldrtrega; opt fær hlœgis,
er með horskom kømr
manni heimskom magi.
L’ingordo, se la sua mente è debole,
fino a star male; e ridono di lui,
quando tra i saggi arriva
un uomo siocco con la pancia.
Hjarðir þat vito nær þær heim skolo
ok ganga þá af grasi; en ósviðr maðr
kann ævagi síns um mál maga.
Le greggi san bene quand’è tempo di reincasare
e di smettere di pascolare; invece l’uomo non saggio
non conosce la dimensione del suo stomaco.
Vesall maðr ok illa skapi
hlær at hvívetna; hitki hann veit
er hann vita þyrpti, at hann era vamma vanr.
Un uomo meschino e stupido
ride per ogni cosa; quel che non sa ma
che dovrebbe sapere, è che non è privo di difetti.
Ósviðr maðr vakir um allar nætr
ok hyggr at hvívetna;
þá er móðr er at morni kømr;
alt er víl, sem var.
L’uomo non saggio sta sveglio tutte le notti
e si preoccupa di tutto;
sicché è sfinito quando viene il mattino;
e tutti i dubbi son rimasti dov’erano.
Ósnotr maðr hyggr sér alla vera
viðhiæjendr vini; hitki hann fiðr,
þótt þeir um hann fár lesi,
ef hann með snotrom sitr.
L’uomo sciocco crede che gli siano tutti
amici quelli che gli sorridono; e non s’accorge,
quando è tra i saggi,
se lo prendono in giro.
Ósnotr maðr hyggr sér alla vera
viðhiæjendr vini; þá þat finnr
er at þingi kømr,
at hann á formælendr fá.
L’uomo sciocco crede che gli siano tutti
amici quelli che gli sorridono, ma si accorge
quando c’è un’assemblea,
che nessuno parla in suo favore.
Ósnotr maðr þikkiz alt vita,
ef hann á ser i vá vero; hitki hann veit,
hvat hann skal við kveða,
ef hans freista firar.
L’uomo sciocco pensa di saper tutto,
quand’è da solo; ma non sa nulla,
non sa che rispondere,
se qualcuno gli fa una domanda.
Ósnotr maðr er með aldir kømr,
þat er bazt at hann þegi; engi þat veit
at hann ekki kann, nema hann mæli til mart,
veita maðr, hinn er vætki veit,
þótt hann mæli til mart.
L’uomo sciocco, quand’è con altri,
è meglio che taccia; nessuno sa
che lui non sa nulla, finché non parla troppo,
ma l’uomo che non sa ignora anche che
sta parlando troppo.
Fróðr sá þykkiz er fregna kann
ok segja it sama; eyvito leyna
mego ýta sœnir, því er gengr um guma.
Apparirà saggio chi sa porre domande
e dare risposte; nulla è nascosto
ai figli degli uomini, di ciò che possono apprendere.
Ørna mælir sá er æva þegir
staðlauso stafi; hraðmælt tunga
nema haldendr eigi, opt sér ógott um gelr.
Chi parla sempre spesso dice
inutili ciance; la lingua chiacchierona
se non controllata, spesso agisce contro di sé.
At augabragði skala maðr annan hafa,
þótt til kynnis komi; margr þá froð þikkiz,
ef hann freginn erat
ok nái hann þurrfjallr þruma.
Nessuno dovrebbe sfottere qualcuno,
specie se viene alla festa; in molti lo rispettano,
se non gli fanno domande
e gli concedono un posto a sedere.
Fróðr þikkiz sá er flótta tekr
gestr at gest hæðinn; veita gǫrla
sá er um verði glissir,
þótt hann með grǫmom glami.
Chi sa fuggire si crede furbo
quando si prende gioco di qualcuno; ma non sa
che al banchetto si prendon gioco di lui,
coloro dei quali si era preso gioco.
Gumnar margir erosk gagnhollir,
en at verði vrekaz; aldar róg
þat mun æ vera órir gestr við gest.
Molti uomini sono amichevoli tra loro,
ma poi si azzuffano al banchetto, sempre disputa
ci sarà tra un ospite e l’altro.
Árliga verðar skyli maðr opt fá,
nema til kynnis komi; sitr ok snópir,
lætr sem sólginn sé, ok kann fregna at fá.
Nelle prime ore l’uomo deve mangiare molto,
quando si reca dai parenti; oppure si siederà distratto,
sarà affamato, e parteciperà poco al discorso.
Afhvarf mikit er til illz vinar,
þótt á brauto búi; en til góðs vinar
liggja gagnvegir, þótt hann sé firr farinn.
La strada per un amico sciocco è lunga e tortuosa,
anche se abita vicino; invece ad un buon amico
conducocono strade dritte, anche se abita lontano.
Ganga skal, skala gestr vera
ey i einom stað; ljúfr verðr leiðr,
ef lengi sitr annars fletjon á.
Bisogna andarsene, l’ospite non deve
rimanere per sempre; anche chi è caro,
diventa malvisto se rimane per troppo tempo.
Bú er betra, þótt lítit sé,
halr er heima hverr;
þótt tvær geitr eigi ok taugreptan sal,
þat er þó betra en bœn.
Casa propria è meglio, ance se è piccola,
ognuno è il padrone a casa sua;
anche se si possiedono solo due capre ed un tetto,
è sempre meglio di fare la carità.
Bú er betra, þótt lítit sé,
halr er heima hverr;
blóðugt er hjarta þeim er biðja skal
sér í mál hvert matar.
Casa propria è meglio, ance se è piccola,
ognuno è il padrone a casa sua;
sanguina il cuore di chi è costresso a mendicare
il cibo ogni volta che ne ha bisogno.
Vápnom sínom skala maðr velli á
feti ganga framarr; þvíat óvíst er at vita
nær verðr á vegom úti
geirs um þǫrf guma.
Un uomo non dovrebbe mai allontanarsi dalle sue
armi su un campo di battaglia; poiché non si sa
quando sulle strade lontane
potrà servire una lancia.
Fanka ek mildan mann eða svá matar góðan,
at ei væri þiggja þegit, eða síns fjár
svági gjǫflan, at leið sé laun, ef þegi.
Non ho conosciuto nessun generoso di regali o cibo,
che non riceva un dono, né uno che la sua saggezza
difonda ampiamente e che in cambio riceva odio.
Fjár síns, er fengit hefr,
skylit maðr þǫrf þola;
opt sparir leiðom þats hefir ljúfom hugat;
mart gengir verr en varir.
Ai prori averi, messi da parte,
l’uomo non deve affezionarsi;
spesso va ad un nemico ciò che era per un amico;
poiché le cose van molto male.
Vápnom ok váðom skolo vinir gleðjaz,
þat er á sjálfum sýnst; viðrgefendr ok endrgefendr
erosk lengst vinir, ef þat bíðr at verða vel.
Gli amici saran lieti di ricevere armi e vestiti,
come lo saresti te; chi dona e riceve doni
ha vera amicizia, se non fa nulla per romperla.
Vin sínom skal maðr vinr vera
ok gjalda gjǫf við gjǫf;
hlátr við hlátri skyli hǫlðar taka,
en lausung við lygi.
Al proprio amico l’uomo dev’essere amico
e ricambiare un dono con un dono;
gli uomini ricambieranno risa con risa,
ma la menzogna con l’inganno.
Vin sínom skal maðr vinr vera,
þeim ok þess vin;
en óvinar síns skyli engi maðr
vinar vinr vera.
Al proprio amico l’uomo dev’essere amico,
a lui come al suo amico,
ma all’amico del proprio nemico nessun uomo
dev’essere amico.
Veitztu, ef þú vin átt, þann er þú vel trúir,
ok vill þú af hánom gott geta,
geði skaltu við þann blanda
ok gjǫfom skipta, fara at finna opt.
Sappi, se hai un buon amico, di cui ti fidi,
e vuoi restarci in buoni rapporti,
devi condividere il tuo pensiero col suo
e devi scambiarci regali, vai a trovarlo spesso.
Ef þú átt annan, þannz þú illa trúir,
vildu af hánom þó gott geta,
fagrt skaltu við þann mæla, en flátt hyggja
ok gjalda lausung við lygi.
Se ne hai un altro, di cui ti fidi,
e vuoi restarci in buoni rapporti,
gli devi parlare con toni gentili, ma rifletti molto
e ricambia la menzogna con l’inganno.
Þat er enn of þann er þú illa truir
ok þér er grunr at hans geði,
hlæja skaltu við þeim ok um hug mæla;
glíok skolo gjǫld gjǫfom.
Così invece con chi non ti fidi
e di cui non conosci gli ideali,
puoi ridere ma non parlare di te;
e dovrai ricambiare i doni ricevuti.
Ungr var ek forðom, fǫr ek einn saman;
þá varð ek villr vega;
auðigr þóttumz er ek annan fann;
maðr er mannz gaman.
Un tempo fui giovane, viaggiai da solo;
sicché mi smarrî per le strade;
mi sentî ricco quando incontrai un altro;
l’uomo è la gioia dell’uomo.
Mildir, frœknir menn bazt lifa,
sjaldan sút ala; en ósnjallr maðr
uggir hotvetna, sýtir æ gløggr við gjǫfom.
I coraggiosi, i prodi, hanno una vita migliore,
raramente soffrono; ma il codardo
teme tutto, l’avaro non cede con piacere.
Váðir mínar gaf ek velli at
tveim trémǫnnum; rekkar þat þóttuz
er þeir rift hǫfðu: neis er nǫkkvinn halur.
Detti i miei abiti una volta
a due spaventapasseri; si credettero eroi
quand’ebbero gli abiti: chiunque, nudo, è affranto.
Hrørnar þǫll, sú er stendr þorpi á,
hlýrat henne bǫrk né barr;
svá er maðr, sá er manngi ann;
hvat skal hann lengi lifa?
Si secca, l’albero vicino al dirupo,
non ha né radici né nutrimento;
così è l’uomo, se non ama nessuno;
perché mai dovrebbe vivere a lungo?
Eldi heitari brennr
med illom vinom friðr fimm daga;
en þá sloknar er inn sétti kømr,
ok versnar allr vinskapr.
Più calda del fuoco
arde l’amicizia tra amici per cinque giorni;
ma poi al sesto giorno si spegne,
e tutta l’amicizia sparisce.
Mikit eitt skala manne gefa;
opt kaupir sér í litlu lof;
með hálfom hleif ok með hǫllo ker
fekk ek mér félaga.
L’uomo non deve donare cose grandi;
spesso si viene lodati anche con le piccole;
io con mezzo panino e con mezzo bicchiere
ho trovato un amico.
Lítilla sanda, lítilla sæva,
lítil ero geð guma;
þvíat allir menn urðot jafnspakir,
hálf er ǫld hvar.
Un mare piccolo ha una spiaggia piccola,
piccole sono le menti umane;
sicché non tutti gli uomini son saggi uguali,
poiché la saggezza è più grande dell’uomo.
Meðalsnotr skyli manna hverr,
æva til snotr sé;
þeim er fyrða fegrst at lifa,
er vel mart vito.
Un uomo dovrebbe essere saggio,
ma mai troppo;
tra gli uomini vivono meglio
coloro che non sanno tutto.
Meðalsnotr skyli manna hverr,
æva til snotr sé;
þvíat snotrs mannz hjarta verðr
sjaldan glatt, ef sá er alsnotr er á.
Un uomo dovrebbe essere saggio,
ma mai troppo;
poiché il cuore del saggio raramente
è felice, se chi lo possiede sa tutto.
Meðalsnotr skyli manna hverr,
æva til snotr sé;
ørlǫg sín viti engi fyrir;
þeim er sorgalausastr sefi.
Un uomo dovrebbe essere saggio,
ma mai troppo;
nessuno deve conoscere il proprio destino;
in modo che la mente non abbia di che angosciarsi.
Brandr af brandi brinn unz brunninn er
funi kveykisk af funa;
maðr af manni verðr at máli kuðr
en til dœlskr af dul.
Torcia dopo torcia brucia la fiamma
finché non si spegne;
uomo dopo uomo la conoscenza divaga
finché non arriva a qualcuno che tace.
Ár skal rísa sá er annars vill
fé eða fjǫr hafa;
sjaldan liggjandi úlfr lær um getr,
né sofandi maðr sigr.
Si deve alzare presto chi vuole
ricchezze o vita di altri;
raramente il lupo da fermo trova una preda,
né l’uomo che dorme trova la vittoria.
Ár skal rísa sá er á yrkendr fá,
ok ganga síns verka á vit;
mart um dvelr þann er um morgin sefr,
hálfr er auðr und hvǫtom.
Si deve alzare presto chi ha pochi lavoratori,
e andare a lavorare lui stesso;
chi dorme troppo il mattino spreca molto,
chi batte la fiacca ha la metà delle ricchezze possibili.
Þurra skiða ok þakinna næfra,
þess kann maðr mjǫt,
ok þess viðar er vinnaz megi
mál ok missere.
Della legna secca e della betulla per i tetti,
di questo l’uomo deve sapere quanto ha bisogno,
e di quanta legna gli serve per un mese
oppure per metà anno.
Þveginn ok mettr ríði maðr þingi at,
þótt hann sét væddr til vel;
skúa ok bróka skammiz engi maðr,
né hests in heldr þótt han hafit góðan.
L’uomo deve recarsi a consiglio pulito e sazio,
anche se non è ben vestito;
che nessuno si vergogni dei propri vestiti,
e neanche del proprio cavallo, pur quanto sia misero.
Snapir ok gnapir er til sævar kømr
ǫrn á aldinn mar; svá er maðr
er með mǫrgom kømr
ok á formælendr fá.
Quando l’aquila vola sull’antico mare geme
ed abbassa la testa; così è l’uomo
in mezzo ad una folla
e nessuno lo sostiene.
Fregna ok segja skal fróðra hverr,
sá er vill heitinn horskr;
einn vita, ne annar skal,
þjoð veit ef þríro.
L’uomo astuto deve domandare e chiedere,
se vorrà essere chiamato saggio;
dì ad uno i tuoi pensieri, conosci quelli di altri due,
e comprendi a pieno quelli di altri tre.
Ríki sitt skyli ráðsnotra hverr
í hófi hafa; þá hann þat finnr
er með frœknom kømr,
at engi er einna hvatastr.
L’uomo prudente deve esercitare il suo potere
con prudenza; egli scoprirà
quando sarà tra i valorosi,
che forse non è il più potente.
(lacunam)
Orða þeira er maðr ǫðrom segir,
opt hann gjǫld um getr.
(qui manca del testo al norreno)
Alle parole che si dicono a qualcuno,
spesso bisogna dare spiegazioni.
Mikilsti snemma kom ek
í arga staði, en til síð ísuma;
ǫl var drukkit, sumt var ólagat,
sjaldan hittir leiðr í lid.
A volte sono arrivato troppo presto
a dei raduni, altre troppo tardi;
la birra era già finita, altre ancora non fermentata,
raramente chi è sgradito è ben accetto.
Hér ok hvar myndi mér heim uf boðit,
ef þyrptak at málungi mat,
eða tvau lær hengi at ins
tryggva vinar, þars ek havða eitt etit.
Mi inviterbbero più spesso nelle case,
se non avessi bisogno di mangiare,
o se appendessi due prosciutti a casa
dei miei amici, quando ne mangio uno.
Eldr er beztr með ýta sonom
ok sólar sýn, heilyndi sitt,
ef maðr hafa náir,
án við lǫst at lifa.
Il fuoco è per l’uomo la cosa migliore
ed è il calore del Sole, così come il suo potere,
se un uomo può averlo,
avrà una vita calorosa.
Erat maðr allz vesall, þótt hann sé illa heill;
sumr er af sonom sæll, sumr af frændom,
sumr af fé œrno, sumr af verkom vel.
Nessun uomo è mai del tutto triste, anche se sta male;
alcuni han gioia dai figli, altri dai parenti,
altri da ciò che possiedono, altri dalle buone azioni.
Betra er lifðom ok sæl lifðom
en sé ólifðum; ey getr kvikr kú;
eld sá ek upp brenna auðgom manni fyrir,
en úti var dauðr fyr durom.
È meglio vivere che soffrire
come un morto; l’uomo vivo ha la carne;
ho visto fiamme sorgere sulla pira del ricco
ed egli giaceva morto dinanzi al suo uscio.
Haltr ríðr hrossi, hjǫrð rekr handarvanr,
daufr vegr ok dugir; blindr er betri
en brendr sé; nýtr mangi nás.
Lo zoppo cavalca, il monco guida il gregge,
il sordo combatte ed è forte, essere ciechi è meglio
di essere bruciati; un cadavere è inutile.
Sonr er betri, þótt sé síð of alinn
eftir genginn guma; sjaldan bautarsteinar
standa brautu nær, nema reisi niðr at nið.
Un figlio è meglio, anche se è nato
dopo la morte del padre; raramente le pietre tombali
sono lungo la strada, se non le mette qualche parente.
Tveir ro eins herjar, tunga er hǫfuðs bani;
er mér í heðin hvern handar væni.
Due sono una battaglia, la lingua uccide il cervello;
sotto ogni mantello io mi aspetto un pugno serrato.
Nótt verðr feginn sá er nesti trúir,
(skammar ro skips ráar;)
hverf er haustgríma; fjǫlð of viðrir
á fimm dǫgum en meira á mánuði.
Ben accetta la notte chi è ricco di provviste,
(le prue delle navi sono brevi;)
le notti autunnali sono variabili; il tempo cambia
spesso in cinque giorni e ancor di più in un mese.
Veita hinn er vettki veit,
margr verðr af aurum api;
maður er auðigr, annar óauðigr,
skylit þann vítka váar.
Chi non sa nulla non conosce nulla,
molti bramano l’oro;
un uomo è ricco, un altro povero,
ma ambedue non devono disprezzare l’altro.
Deyr fé, deyja frændr,
deyr sjalfr it sama,
en orðstírr deyr aldregi
hveim er sér góðan getr.
Muore il bestiame, muoiono i parenti,
morirai anche te,
ma non morirà mai la fama
di chi ne ha ottenuta
Deyr fé, deyja frændr,
deyr sjalfr it sama,
ek veit einn at aldrei deyr:
dómr um dauðan hvern.
Muore il bestiame, muoiono i parenti,
morirai anche te egualmente,
ma conosco una cosa che non muore mai:
la reputazione di chi è morto.
Fullar grindr sá ek fyr Fitjungs sonum,
nú bera þeir vonar vǫl;
svá er auðr sem augabragð,
hann er valtastr vina.
Vidi i recinti dei figli di Fitjungr pieni,
ma ora essi mendicano col bastone;
la ricchezza è momentanea,
è la più infame degli amici.
Ósnotr maðr, ef eignask getr
fé eða fljóðs munuð,
metnaðr hánum þróask,
en mannvit aldregi:
fram gengr hann drjúgt í dul.
L’uomo che non è saggio, se riesce ad avere
ricchezza oppure l’amore di una dama,
aumenta il suo orgoglio,
ma mai il suo buonsenso:
accresce solo in spavalderia.
Þat er þá reynt, er þú að rúnum spyrr
inum reginkunnum,
þeim er gerðu ginnregin ok fáði fimbulþulr;
þá hefir hann bazt, ef hann þegir.
Questo è certo, quando consulti le rune
chiedendo aiuto alle divinità,
che crearono il bene ed il terribile mantra,
ebbene, forse faresti meglio a tacere.
At kveldi skal dag leyfa,
konu, er brennd er,
mæki, er reyndr er,
mey, er gefin er,
ís, er yfir kemr,
ǫl, er drukkit er.
Il giorno va lodato alla sera,
una moglie, quand’è bruciata,
una spada, quando provata,
una dama, quando sposata,
il ghiaccio, quando è attraversato,
la birra, quand’è bevuta.
Í vindi skal við hǫggva,
veðri á sjó róa,
myrkri við man spjalla,
mǫrg eru dags augu;
á skip skal skriðar orka,
en á skjǫld til hlífar,
mæki hǫggs,
en mey til kossa.
La legna va spaccata nel vento,
il mare navigato quando calmo,
parlare con una ragazza quand’è buio,
poiché gli occhi del giorno sono molti;
una barca serve per navigare,
uno scudo per difendersi,
una spada per attaccare,
una ragazza per baciarla.
Við eld skal ǫl drekka,
en á ísi skríða,
magran mar kaupa,
en mæki saurgan,
heima hest feita,
en hund á búi.
Bevi la birra vicino al fuoco,
pattina sul ghiaccio,
compra il cavallo da magro,
compra la spada da sporca,
ciba il cavallo in casa
ma il cane nella sua cuccia.
Meyjar orðum skyli manngi trúa
né því, er kveðr kona,
því at á hverfanda hvéli
váru þeim hjǫrtu skǫpuð,
brigð í brjóst of lagið.
Nessun uomo deve credere ad una vergine
né anche, a ciò che dice una donna,
poché su una ruota mutevole
son stati plasmati i loro cuori,
ed il loro seno fu fatto mutevole.
Brestanda boga, brennanda loga,
gínanda ulfi, galandi kráku,
rýtanda svíni, rótlausum viði,
vaxanda vági, vellanda katli.
L’arco che cigola, la fiamma che brucia,
il lupo che ringhia, il corvo che gracchia,
il cinghiale che grugnisce, l’albero senza radici,
il mare crescente, il calderone che bolle.
Fljúganda fleini, fallandi báru,
ísi einnættum, ormi hringlegnum,
brúðar beðmálum eða brotnu sverði,
bjarnar leiki eða barni konungs.
La lancia che vola, l’onda che s’infrange,
il ghiaccio notturno, il serpente attorcigliato,
i discorsi delle mogli a letto o della spada incrinata,
i giochi degli orsi o il figlio del re.
Sjúkum kalfi, sjalfráða þræli,
vǫlu vilmæli, val nýfelldum.
(lacunam)
Il vitello magro, il servo felice,
le profezia di una volva, il neo-assassino.
(qui manca del testo al norreno)
Akri ársánum trúi engi maðr
né til snemma syni,
veðr ræðr akri en vit syni;
hætt er þeira hvárt.
In un campo seminato nessun uomo ponga fiducia,
né in un figlio prima del suo tempo,
il campo richiede tempo ed il figlio saggezza;
tutto ciò qua elencato è innaffidabile.
Bróðurbana sínum, þótt á brautu mæti,
húsi hálfbrunnu, hesti alskjótum,
þá er jór ónýtr, ef einn fótr brotnar,
verðit maðr svá tryggr at þessu trúi ǫllu.
In un fraticida, quando lo incontri,
in una casa mezza bruciata, in un cavallo veloce,
poiché è inutile che corra, se si rompe una gamba,
nessun sia mai così ingenuo da credere in questi.
Svá er friðr kvenna, þeira er flátt hyggja,
sem aki jó óbryddum á ísi hálum,
teitum, tvévetrum ok sé tamr illa,
eða í byr óðum beiti stjórnlausu,
eða skyli haltr henda hrein í þáfjalli.
In tal modo è l’amore delle donne, che son false,
è come cavalcare un cavallo non ferrato sul ghiaccio,
un puledro di due anni selvaggio e mai domato,
o guidare una nave nel vento senza timone,
o esser zoppi e cacciare una renna sul ghiaccio.
Bert ek nú mæli, því at ek bæði veit,
brigðr er karla hugr konum;
þá vér fegrst mælum,
er vér flást hyggjum:
þat tælir horska hugi.
Ora parlerò chiaramente, perché concosco ambedue,
il cuore degli uomini è pericoloso per le donne;
più dolcemente parliamo,
più falsamente pensiamo:
con sapienza affrontiamo l’ingenuità.
Fagurt skal mæla ok fé bjóða
sá er vill fljóðs ást fá,
líki leyfa ins ljósa mans:
sá fær er fríar.
Deve parlare dolcemente e fare doni
chi vuol ottenere il côr di una donna,
deve lodare la bellezza della fanciulla:
vince chi sa corteggiare meglio.
Ástar firna skyli engi maðr
annan aldregi; oft fá á horskan,
er á heimskan né fá,
lostfagrir litir.
Nessuno deve mai accusare un uomo
di amare; spesso i saggi sono in catene,
mentre gli sciocchi sono liberi,
perduta bellezza della loro sapienza.
Eyvitar firna er maðr annan skal,
þess er um margan gengr guma;
heimska ór horskum gerir hǫlða sonu
sá inn máttki munr.
Nessuno deve mai accausare un uomo,
di quel che accade agli altri;
i saggi nascon spesso dai figli degli stolti,
questo è il potere della volontà.
Hugr einn þat veit er býr hjarta nær,
einn er hann sér um sefa;
ǫng er sótt verri hveim snotrum
manni en sér engu að una.
Solo l’anima sa quel che vuole il cuore,
ognuno è solo coi propri sentimenti;
non v’è peggior male per l’uomo
saggio di non riuscire ad amare.
Þat ek þá reynda er ek í reyri sat
ok vættak míns munar;
hold ok hjarta var mér in horska mær;
þeygi ek hana at heldr hefik.
Ho capito questo mentre ero seduto dentro la renna
ed aspettavo la mia desiderata;
quella fanciulla era il cuore e la carne per me;
ma ancora non son riuscito ad averla.
Billings mey ek fann beðjum á
sólhvíta sofa; jarls ynði
þótti mér ekki vera
nema við þat lík at lifa.
Trovai la figlia di Billingr nel suo letto
bianca come il Sole, adormentata; lo status nobiliare
mi parve vano se non fossi
riuscito ad ottenere quella bella creatura.
« Auk nær aftni skaltu, Óðinn, koma,
ef þú vilt þér mæla man;
allt eru óskǫp nema einir viti
slíkan lǫst saman. »
« Dovrai tornare verso sera, Óðinn,
se vorrai sedurre quella fanciulla;
sarebbe un male se altri a parte noi
sapessero di questa relazione. »
Aftr ek hvarf ok unna þóttumk
vísum vilja frá; hitt ek hugða
at ek hafa mynda geð
hennar allt ok gaman.
Tornai indietro ed ero felice
per la passione; credevo che
avrei di certo ottenuto
il suo cuore ed il mio piacere.
Svá kom ek næst at in nýta var
vígdrótt ǫll of vakin,
með brennandum ljósum
ok bornum viði, svá var mér
vílstígr of vitaðr.
Perciò tornai quando si fece notte
ed i guerrieri erano tutti svegli,
con torce infuocate
e bastoni pesanti, perciò capî
che non avrei avuto fortuna.
Auk nær morgni,
er ek var enn of kominn,
þá var saldrótt sofin;
grey eitt ek þá fann innar góðu
konu bundit beðjum á.
E quand’era quasi mattino,
quando tornai di nuovo,
tutti quanti dormivano;
trovai solo il cane di quella bella
donna legata al suo letto.
Mǫrg er góð mær, ef gǫrva kannar,
hugbrigð við hali. Þá ek þat reynda,
er it ráðspaka teygða ek á flærðir fljóð;
háðungar hverrar leitaði mér it horska man,
ok hafða ek þess vettki vífs.
La fanciulla è molto buona, a dirla tutta,
ad ingannare gli uomini. Ne ho avuto conferma,
quando provai a condurre quella saggia alla lussuria;
ella mi fece subire con astuzia ogni umiliazione
ma da lei non ottenni un bel niente.
Heima glaðr gumi ok við gesti reifr,
sviðr skal um sig vera, minnigr ok málugr,
ef hann vill margfróðr vera.
Oft skal góðs geta;
fimbulfambi heitir sá er fátt kann segja,
þat er ósnotrs aðal.
A casa l’uomo sorride agli ospiti,
deve sapersi mostrare vissuto e loquace,
se vorrà sembrar saggio.
Spesso parlerà di cose belle;
idiota viene chiamato chi parla poco,
questo è una contraddistinguente di chi è poco saggio.
Inn aldna jǫtun ek sótta, nú em ek aftr of kominn:
fátt gat ek þegjandi þar; mǫrgum orðum
mælta ek í minn frama í Suttungs sǫlum.
Sto tornando ora dalla vecchia gigantessa:
ivi poco ottenni col silenzio; con molte parole
ho avuto vantaggio nelle sale di Suttungo.
Gunnlǫð mér of gaf gullnum stóli á
drykk ins dýra mjaðar;
ill iðgjǫld lét ek hana eftir hafa
síns ins heila hugar, síns ins svára sefa.
Gunnlǫð mi dette sul trono d’oro
da bere il prezioso idromele;
una brutta ricompensa lasciai che ebbe
per il suo cuore erocio, per il suo animo turbato.
Rata munn létumk rúms of fá
ok um grjót gnaga,
yfir ok undir stóðumk jǫtna vegir,
svá hætta ek hǫfði til.
La bocca di Rati usai per farmi strada
e per perforare la roccia,
sopra e sotto era pieno di giganti,
in questo modo avventatamente rischiai la testa.
Vel keypts litar hefi ek vel notit,
fás er fróðum vant,
því at Óðrørir er nú upp kominn
á alda vés jarðar.
Con l’inganno quell’ottimo prodotto mi son goduto,
a poco rinuncia chi è saggio,
poiché l’idromele Óðrørir è al di sopra
di tutti i prodotti della terra.
Ifi er mér á at ek væra enn kominn
jǫtna gǫrðum ór,
ef ek Gunnlaðar né nytak,
innar góðu konu,
þeirar er lǫgðumk arm yfir.
Io ho ancora il dubbio se fossi tornato
dalle fortezze dei figanti,
se Gunnlǫð non mi avesse aiutato,
quella brava donna,
che mi dette una mano.
Ins hindra dags gengu hrímþursar
Háva ráðs at fregna Háva hǫllu í.
At Bǫlverki þeir spurðu,
ef hann væri með bǫndum kominn
Il giorno dopo vennero i giganti
a chiedere dell’Eccelso nelle sale dell’Eccelso.
Chiedevano di Óðinn,
se fosse tornato tra gli dèi
eða hefði hánum Suttungr of sóit.
oppure se Suttungr lo avesse ammazzato.
Baugeið Óðinn hygg ek, at unnið hafi;
hvat skal hans tryggðum trúa?
Suttung svikinn hann lét sumbli frá
ok grætta Gunnlǫðu.
Credo che Óðinn abbia giurato sul sacro anello;
ma chi potrebbe fidarsi di lui?
Egli privò Suttungr del suo idromele
e lasciò Gunnlǫð a piangere.
Mál er at þylja þular stóli á
Urðarbrunni at, sá ek ok þagðak,
sá ek ok hugðak, hlydda ek á
manna mál; of rúnar heyrða ek dæma,
né of ráðum þǫgðu Háva hǫllu at,
Háva hǫllu í, heyrða ek segja svá:
È tempo che parli del trono di medizatione
di Urðarbrunni, vidi e tacqui,
vidi e meditai, ascoltai i
discorsi degli uomini; udî delle rune ed imparai,
né tralasciai alcun dettaglio nelle sale dell’Eccelso,
nelle sale dell’Eccelso, sentî dire questo:
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
nótt þú rísat nema á njósn séir
eða þú leitir þér innan út staðar.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
di notte non alzarti a meno che tu non sia di guardia
oppure che tu non stia cercando qualcosa fuori casa.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
fjǫlkunnigri konu skalattu í faðmi sofa,
svá at hon lyki þik liðum.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non dormire abbracciato ad una bella donna,
così non ti terrà in trappola tra le sue braccia.
Hon svá gerir at þú gáir eigi
þings né þjóðans máls;
mat þú villat né mannskis gaman,
ferr þú sorgafullr að sofa.
Ella farà in modo che tu non ricorderai
né le assemblee né gli incontri con gli uomini;
farà in modo che non vorrai più cibo né piacere,
ed andrai a letto pieno di dolore.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
annars konu teygðu þér aldregi
eyrarúnu at.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non cercare di avere la donna di un altro
o provare a farne una tua (segreta) amante.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
áfjalli eða firði, ef þik fara tíðir,
fásktu at virði vel.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
se viaggi molto, per fiordi o montagnuole,
assicurati di avere abbastanza provviste.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
illan mann láttu aldregi
óhǫpp at þér vita, því at af illum manni
fær þú aldregi gjǫld ins góða hugar.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non fare mai sapere ad un uomo malvagio
nulla della tua vita, poiché da un uomo malvagio
non otterrai mai che diverrà un buon amico.
Ofarla bíta ek sá einum hal orð
illrar konu; fláráð tunga
varð hánum at fjǫrlagi
ok þeygi of sanna sǫk.
Vidi un uomo ferito a morte dalle parole
di una donna malvagia; una lingua falsa
fu per lui la morte
e non era neanche la realtà.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
veiztu, ef þú vin átt þann er þú vel trúir,
far þú at finna oft, því at hrísi vex
ok hávu grasi vegr, er vættki treðr.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
sappi che, se hai un amico di cui ti fidi,
vai a trovarlo spesso, poiché crescono le steppe
e l’erba è alta, sul sentiero mai percorso.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
góðan mann teygðu þér at gamanrúnum
ok nem líknargaldr, meðan þú lifir.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
scegli un buon uomo con cui discorrer bene
ed impara dei bei modi di dire, finché sei in vita.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
vin þínum ver þú aldregi
fyrri at flaumslitum;
sorg etr hjarta, ef þú segja né náir
einhverjum allan hug.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non esser mai con un tuo amico
il primo a spezzare i rapporti;
il dolore t’empie il cuore, se non puoi
confidarti con qualcuno.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
orðum skipta þú skalt aldregi
við ósvinna apa.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non dovrai mai scambiar parole
con scimmie non sagge.
Því at af illum manni
mundu aldregi góðs laun of geta,
en góðr maðr mun þik gerva mega
líknfastan at lofi.
Ché da un uomo malvagio
non otterrai mai ricompensa per il bene fatto,
ma un uomo buono ti farà sentire spesso
ben accetto con le sue lodi.
Sifjum er þá blandat,
hver er segja ræðr einum allan hug;
allt er betra en sé brigðum at vera;
era sá vinr ǫðrum, er vilt eitt segir.
L’amicizia è ricambiata,
quando si può dire ad un altro tutto ciò che si pensa;
nulla è peggio dell’essere falsi;
nessun vero amico, parla solo lealmente.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
þrimr orðum senna skalattu þér
við verra mann,
oft inn betri bilar, þá er inn verri vegr.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non scambiare più di tre parole
con un uomo inferiore a te,
spesso il migiore perde, quando lotta il peggiore.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
skósmiðr þú verir né skeftismiðr,
nema þú sjálfum þér séir,
skór er skapaðr illa eða skaft sé rangt,
þá er þér bǫls beðit.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non fare l’armaiolo né il calzolaio,
eccetto che per te stesso,
se la scarpa è fatta male o l’arma non è buona,
allora la gente penserà male di te.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
hvars þú bǫl kannt,
kveð þér at bǫlvi at
ok gefat þínum fjándum frið.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
ovunque sentirai di una menzogna,
dichiara che sia una menzogna
e non fare pace con i nemici.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
illu feginn ver þú aldregi,
en lát þér at góðu getit.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non trarre mai gioia dal male,
ma trai piacere dal bene.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
upp líta skalattu í orrustu,
gjalti glíkir verða gumna synir,
síðr þitt um heilli halir.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non guardare in alto in battaglia,
simili a bestie diventano i figli degli uomini,
così non ti imtimoriranno.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
ef þú vilt þér góða konu kveðja at gamanrúnum
ok fá fǫgnuð af, fǫgru skaltu heita
ok láta fast vera; leiðisk manngi gótt, ef getr.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
se vuoi una bella donna parlale dolcemente
e fallo piacevolmente, falle belle promesse
e mantienile; nessuno soffre il bene, quando dato.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
varan bið ek þik vera ok eigi ofváran;
ver þú við ǫl varastr ok við annars konu
ok við þat it þriðja at þjófar né leiki.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
ti conisglio di essere prudente ma non troppo;
sî prudente con la birra e con la donna di un altro
e per terzo che i ladri non ti raggirino.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
at háði né hlátri hafðu aldregi
gest né ganganda.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non accogliere mai con insulti e risate
né ospiti né viandanti.
Oft vitu ógǫrla þeir er sitja inni fyrir
hvers þeir ro kyns, er koma;
erat maðr svá góðr at galli né fylgi,
né svá illr, at einugi dugi.
Spesso colui che è in casa non sa
di che razza siano, chi viene;
nessuno è così buono da non aver difetti,
né così malvagio da essere inutile.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
at hárum þul hlæ þú aldregi,
oft er gótt þat er gamlir kveða;
oft ór skǫrpum belg skilin orð koma
þeim er hangir með hám
ok skollir með skrám
ok váfir með vílmǫgum.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
colui coi capelli grigi che parla non deridere mai,
quello che gli anziani dicono spesso è giusto;
spesso dalla pelle raggrinzita vengono sagge parole
anche se sono appese come i prosciutti
e dure come le pelli
e soffiate come i vetri.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
gest þú né geyja né á grind hrekir,
get þú váluðum vel.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
non accogliere male un ospite né caccialo via,
tratta bene i vagabondi.
Rammt er þat tré,
er ríða skal ǫllum at upploki.
Baug þú gef, eða þat biðja mun
þér læs hvers á liðu.
Dev’essere forte la trave,
per poter fare entrare chiunque.
Dona un anello, oppure ti sarà auguruata
una qulche maledizione.
Ráðumk þér, Loddfáfnir,
en þú ráð nemir, njóta mundu ef þú nemr,
þér munu góð, ef þú getr:
hvars þú ǫl drekkir,
kjós þér jarðar megin,
því at jǫrð tekr við ǫlðri,
en eldr við sóttum,
eik við abbindi,
ax við fjǫlkynngi,
hǫll við hýrógi,
heiftum skal mána kveðja,
beiti við bitsóttum,
en við bǫlvi rúnar,
fold skal við flóði taka.
Ti consiglio, Loddfáfnir,
ed ascoltami, ne trarrai vantaggio,
otterrai del bene, se farai così:
ovunque tu beva birra,
cerca il potere della terra,
poiché la terra agisce contro la birra,
il fuoco contro le malattie,
la quercia contro la diarrea,
il grano contro le maledizioni,
il sambuco contro i litigi,
contro l’ira devi invocare la Luna,
l’aloe contro i morsi,
le rune contro la sfortuna,
il terreno fermerà le innondazioni.
Veit ek, at ek hekk vindgameiði á
nætr allar níu, geiri undaðr
ok gefinn Óðni, sjalfur sjalfum mér,
á þeim meiði er manngi veit
hvers af rótum renn.
Io so, fui appeso all’albero esposto al vento
per novi notti intere, ferito da una lancia
e sacrificato ad Óðinn, a me stesso,
a quell’albero di cui nessuno sa
dove affondino le radici.
Við hleifi mik sældu né við hornigi,
nýsta ek niðr, nam ek upp rúnar,
æpandi nam, fell ek aftr þaðan.
Non mi saziarono col pane né dissetarono coi corni,
guardai in basso, conobbi le rune,
le conobbi soffrendo, e poi caddi giù.
Fimbulljóð níu nam ek
af inum frægja syni Bǫlþorns,
Beztlu fǫður, ok ek drykk of gat
ins dýra mjaðar, ausin Óðreri.
Nove terribili poemi conobbi
dal rispettabile figlio di Bǫlþorn,
padre di Beztla, e bevvi un sorso
del prezioso idromele, ricavato da Óðrøri.
Þá nam ek frævask ok fróðr vera
ok vaxa ok vel hafask,
orð mér af orði orðs leitaði,
verk mér af verki verks leitaði.
Sicché iniziai a germogliare e divenire saggio
e a crescere e a sentirmi forte,
parola dopo parola ottenni dalle parole,
lavoro dopo lavoro ottenni dai lavori.
Rúnar munt þú finna
ok ráðna stafi,
mjǫk stóra stafi,
mjǫk stinna stafi,
er fáði fimbulþulr
ok gerðu ginnregin
ok reist Hroftr rǫgna.
Troverai rune
e lettere chiare,
lettere molto chiare,
lettere molto solide,
che scrisse il terribile poeta
e crearono gli dèi
ed incise Óðinn.
Óðinn með ásum, en fyr alfum Dáinn,
Dvalinn ok dvergum fyrir, Ásviðr jǫtnum fyrir,
ek reist sjalfr sumar.
Óðinn tra gli Asi, Dáinn tra gli elfi,
Dvalinn trai nani, Ásviðr trai giganti,
io stesso ne ho creata qualcuna.
Veistu hvé rísta skal? Veistu hvé ráða skal?
Veistu hvé fáa skal? Veistu hvé freista skal?
Veistu hvé biðja skal? Veistu hvé blóta skal?
Veistu hvé senda skal? Veistu hvé sóa skal?
Sai incidere? Sai interpretare?
Sai dipingere? Sai mettere alla prova?
Sai come chiedere? Sai sacrificare?
Sai come dare? Sai sacrificarti?
Betra er óbeðit
en sé ofblótit,
ey sér til gildis gjǫf;
betra er ósent
en sé ofsóit.
Svá Þundr of reist fyr þjóða rǫk,
þar hann upp of reis, er hann aftr of kom.
È meglio non essere invocato
che ricevere troppi sacrifici,
uno dono deve essere ricambiato;
è meglio non ricevere offerte
che ricevere troppi sacrifici.
Così Óðinn scrisse prima della storia dei mortali,
poi tornò su, da dov’era venuto.
Ljóð ek þau kann
er kannat þjóðans kona
ok mannskis mǫgr.
Hjalp heitir eitt, en þat þér hjalpa mun
við sǫkum ok sorgum ok sútum gǫrvǫllum.
Conosco incantesimi che
non conosce nessuna donna di re
né figlia d’uomo.
Il primo si chiama Aiuto, e ti darà aiuto
contro liti e dolori ed ogni tristezza.
Þat kann ek annat er þurfu ýta synir,
þeir er vilja læknar lifa.
Conosco per secondo di cosa necessitano i figli,
se vogliono vivere come medici.
Það kann ek þriðja:
ef mér verðr þǫrf mikil
hafts við mína heiftmǫgu,
eggjar ek deyfi minna andskota,
bítat þeim vápn né velir.
Questo conosco per terzo:
se ho bisogno urgente
di fermare i miei nemici,
spunto le loro lame,
i loro bastoni ed armi non mordono più.
Þat kann ek it fjórða:
ef mér fyrðar bera bǫnd að boglimum,
svá ek gel, at ek ganga má,
sprettr mér af fótum fjǫturr,
en af hǫndum haft.
Questo conosco per quarto:
se mi legano le membra,
allora io canto, così mi libero,
la fune si scioglie dalle gambe,
ed il laccio annodato dalle mani.
Þat kann ek it fimmta:
ef ek sé af fári skotinn flein í folki vaða,
fýgra hann svá stinnt at ek stǫðvigak,
ef ek hann sjónum of sék.
Questo conosco per quinto:
se vedo una lancia scagliata dal nemico nella mischia,
non ha questa troppa forza che io non possa fermarla,
se solo la guardo intensamente.
Þat kann ek it sétta:
ef mik særir þegn á vrótum hrás viðar,
ok þann hal er mik heifta kveðr,
þann eta mein heldr en mik.
Questo conosco per sesto:
se qualcuno mi ferisce con radici ancor verdi,
e questo qualcuno mi fa irare,
la brutta sorte prenderà lui e non me.
Þat kann ek it sjaunda:
ef ek sé hávan loga sal um sessmǫgum,
brennrat svá breitt, at ek hánum bjargigak;
þann kann ek galdr at gala.
Questo conosco per settimo:
se vedo bruciare la sala dove ci sono commensali,
pur quanto bruci, io potrò salvarla;
cantando l’incantesimo che conosco.
Þat kann ek it átta,
er ǫllum er nytsamligt at nema:
hvars hatr vex með hildings sonum
þat má ek bæta brátt.
Questo conosco per ottavo,
che per tutti è molto utile:
ovunque ci sia odio tra i figli del re
io posso placarlo.
Þat kann ek it níunda:
ef mik nauðr um stendr
at bjarga fari mínu á floti,
vind ek kyrri vági á
ok svæfik allan sæ.
Questo conosco per nono:
se sono in difficoltà
a governare la mia barca sulle onde,
chiamo il vento sull’acqua
ed acquieto tutto il mare.
Þat kann ek it tíunda:
ef ek sé túnriður leika lofti á,
ek svá vinnk at þær villar fara
sinna heimhama, sinna heimhuga.
Questo conosco per decimo:
se vedo streghe volare in aria,
io posso fare in modo che smarriscano
la casa dei loro corpi, la casa delle loro anime.
Þat kann ek it ellifta:
ef ek skal til orrustu leiða langvini,
und randir ek gel, en þeir með ríki fara
heilir hildar til, heilir hildi frá,
koma þeir heilir hvaðan.
Questo conosco per undicesimo:
se devo condurre in battaglia vecchi compagni,
canto dietro i ranghi, ed ecco che escono
in salute dalla mischia, in salute dalla mischia,
escono in salute da ovunque.
Þat kann ek it tolfta:
ef ek sé á tré uppi váfa virgilná,
svá ek ríst ok í rúnum fák
at sá gengr gumi ok mælir við mik.
Questo conosco per dodicesimo:
se vedo un impiccato penzolare da un albero,
allora incido e dipingo delle rune
cosicché egli cammini e parli con me.
Þat kann ek it þrettánda:
ef ek skal þegn ungan verpa vatni á,
munat hann falla,
þótt hann í folk komi:
hnígra sá halr fyr hjǫrum.
Questo conosco per tredicesimo:
se bagnerò con acqua un giovane,
egli non cadrà,
anche se va nella mischia:
costui non morirà di spada.
Þat kann ek it fjǫgurtánda:
ef ek skal fyrða liði telja tíva fyrir,
ása ok alfa ek kann allra skil;
fár kann ósnotr svá.
Questo conosco per quattordicesimo:
se devo parlare alle persone degli dèi,
Asi ed elfi conosco alla perfezione;
i non saggi non sanno così tanto.
Þat kann ek it fimmtánda,
er gól Þjóðrœrir dvergr
fyr Dellings durum:
afl gól hann ásum, en alfum frama,
hyggju Hroftatý.
Questo conosco per quindicesimo,
il canto che Þjóðrœrir il nano
dinanzi alle porte di Dellingr:
cantò forza per gli Asi, capacità per gli elfi,
e saggezza per Óðinn.
Þat kann ek it sextánda:
ef ek vil ins svinna mans
hafa geð allt ok gaman,
hugi ek hverfi hvítarmri konu
ok sný ek hennar ǫllum sefa.
Questo conosco per sedicesimo:
se voglio da una bella fanciulla
tutto il piacere e la passione,
confondo l’animo della donna dalle candide braccia
e distorco ogni suo pensiero.
Þat kann ek it sjautjánda:
at mik mun seint firrask it manunga man.
Ljóða þessa mun þú, Loddfáfnir,
lengi vanr vera;
Questo conosco per diciasettesimo:
la giovane fanciulla non mi eviterà mai.
Di questi incanti tu, Loddfáfnir,
potrai fare a meno;
þó sé þér góð, ef þú getr,
nýt ef þú nemr, þǫrf ef þú þiggr.
tuttavia otterrai del bene, se li farai,
utilità se li sai, giovamento se li conosci.
Þat kann ek it átjánda,
er ek æva kennik mey né manns konu,
(allt er betra er einn um kann;
þat fylgir ljóða lokum,)
nema þeiri einni er mik armi verr
eða mín systir sé.
Questo conosco per diciottesimo,
quel che mai dirò a fanciulla o moglie,
(tutto è migliore se lo sa solo una persona;
che questa sia la chiusa dei miei detti,)
ma dirò solo a colei che mi cinge il braccio
oppure che sia mia sorella.
Nú eru Háva mál
kveðin Háva hǫllu í,
allþǫrf ýta sonum,
óþǫrf jǫtna sonum.
Heill sá, er kvað,
heill sá, er kann,
njóti sá, er nam,
heilir, þeirs hlýddu.
Ora son finiti i discorsi dell’Eccelso
detti nelle sale dell’Eccelso,
utilissimi ai figli degli mortali,
inutili ai figli dei giganti.
Salute a chi li disse,
salute a chi li conosce,
siano utili a chi li ha appresi,
salute a coloro che li ascoltano.
VAFÞRÚÐNISMÁL
IL DISCORSO DI VAFÞRÚÐNIR
OPPURE
SFIDA TRA ÓÐINN E VAFÞRÚÐNIR
Si tratta di una sfida di conoscenza tra Óðinn ed il gigante onniscente Vafþrúðnir, che verrà sconfitto – in
un modo leggermente sleale – e dunque ci rimetterà la vita, perché proprio lui ha messo la testa come posta
in gioco prima di iniziare la disputa di sapienza con l’ospite Gagnráðr. Fa una piccola comparsa anche
Frigg, moglie di Óðinn, all’inizio, poiché il dio le chiede se fa bene o no ad andare a trovare il gigante.
È un testo dalla comprensione relativamente facile, in quanto tutto sotto forma di dialogo come domanda –
risposta e dunque di facile approccio. Le ripetizioni, tipiche di tutta la letteratura germanica (non solo
quella norrena) sono molto frequenti, talvolta con lievi variazioni.
Óðinn kvað:
Rád þú mér nú, Frigg,
allz mik fara tiðir at vitja Vafþrúðnis;
forvitni mikla kveð ek mér á fornom stǫfom
við þann inn alsvinna jǫtun.
Disse Óðinn:
Consigliami, Frigg,
vorrei molto andare a trovare Vafþrúðnir;
ammetto che son curioso di discutere di antichità
con quel gigante onnisciente.
Frigg kvað:
Heima letja ek mynda Herjafǫðr,
í gǫrðom goða,
þvíat engi jǫtun ek hugða jafnramman
sem Vafþrúðni vera.
Disse Frigg:
Tratterrei volentieri Óðinn a casa,
nei territori degli dèi,
poiché non credo che nessun gigante sia potente
quanto lo è Vafþrúðnir.
Óðinn kvað:
Fjǫlð ek fór, fjǫlð ek freistaða,
fjǫlð ek reynda regin;
hitt vil ek vita,
hvé Vafþrúðnis salakynni sé.
Disse Óðinn:
Viaggiai molto, feci molta esperienza,
misi molto alla prova gli dèi;
ma una cosa vorrei sapere,
com’è la casa di Vafþrúðnir.
Frigg kvað:
Heill þú farir! Heill þú aftr komir!
Heill þú á sinnum sér!
Æði þér dugi, hvars þú skalt, Aldafǫðr,
orðum mæla jǫtun.
Disse Frigg:
Parti sano! Torna sano!
Che tu sia sano nel tuo cammino!
T’assista la saggezza, qualunque tu, Óðinn,
parola rivolgerai al gigante.
Fór þá Óðinn at freista orðspeki
þess ins alsvinna jǫtuns;
at hǫllu hann kom, ok átti Íms faðir;
inn gekk Yggr þegar.
Dunque Óðinn partì verso la disputa
con quel gigante onnisciente;
giunse in una sala, che era del padre di Ímr;
e subito Óðinn vi entrò.
Óðinn kvað:
Heill þú nú, Vafþrúðnir,
nú em ek í hǫll kominn á þik sjalfan sjá;
hitt vil ek fyrst vita, ef þú fróðr sér
eða alsviðr jǫtunn.
Disse Óðinn:
Salute a te, Vafþrúðnir,
sono giunto qua per venirti a trovare;
ma prima vorrei sapere, se un sei un saggio
oppure onnisciente gigante.
Vafþrúðnir kvað:
Hvat er þat manna
er í mínum sal verpumk orði á?
Út þú né komir órum hǫllum frá,
nema þú inn snotrari sér.
Disse Vafþrúðnir:
Chi è quest’uomo
che si rivolge così a me in casa mia?
Non uscirai vivo da qua,
se non risulterai più sapiente di me.
Óðinn kvað:
Gagnráðr ek heiti,
nú emk af gǫngu kominn,
þyrstr til þinna sala;
laðar þurfi - hef ek lengi farit ok þinna andfanga, jǫtunn.
Disse Óðinn:
Mi chiamo Gagnráðr,
giungo dalla strada,
assetato, alle tue sale;
ho bisogno d’assistenza - ho viaggiato molto e della tua accoglienza, gigante.
Vafþrúðnir kvað:
Hví þú þá, Gagnráðr,
mælisk af golfi fyr?
Far þú í sess í sal!
Þá skal freista, hvárr fleira viti,
gestr eða inn gamli þulr.
Disse Vafþrúðnir:
E perché dunque, Gagnráðr,
mi parli dall’ingresso?
Vieni dentro!
Proveremo, chi sa più cose,
l’ospite oppure il vecchio padrone di casa.
Óðinn kvað:
Óauðigr maðr, er til auðigs kemr,
mæli þarft eða þegi;
ofrmælgi mikil, hygg ek, at illa geti
hveim er við kaldrifjaðan kømr.
Disse Vafþrúðnir:
L’uomo povero, che si reca dal ricco,
parli poco o stia zitto;
non è conveniente, credo, parlar troppo
se chi ti accoglie non lo vuole.
Vafþrúðnir kvað:
Seg þú mér, Gagnráðr,
allz þú á golfi vill þíns of freista frama,
hvé sá hestr heitir, er hverjan dregr
dag of dróttmǫgu?
Disse Vafþrúðnir:
Dimmi, Gagnráðr,
se vuoi provare la tua conoscenza dall’atrio,
come si chiama il cavallo, che ogni volta porta
il giorno sull’umanità?
Óðinn kvað:
Skinfaxi heitir,
er inn skíra dregr dag of dróttmǫgu;
hesta beztr þykkir hann með Hreiðgotum;
ey lýsir mǫn af mari.
Disse Óðinn:
Si chiama Skinfaxi,
colui che porta il luminoso giorno sull’umanità;
è il migliore dei destrieri tra i hreiðgotum;
la criniera di quel cavallo è lucente.
Vafþrúðnir kvað:
Seg þú mér, Gagnráðr,
allz þú á golfi vill þíns of freista frama,
hvé sá jór heitir, er austan dregr
nótt of nýt regin?
Disse Vafþrúðnir:
Dimmi, Gagnráðr,
se vuoi provare la tua conoscenza dall’atrio,
come si chiama il destriero, che da Oriente porta
la notte sui giusti dèi?
Óðinn kvað:
Hrímfaxi heitir,
er hverja dregr nótt of nýt regin;
méldropa fellir hann morgin hvern;
þaðan kemr dǫgg um dala.
Disse Odino:
Si chiama Hrimfaxi,
colui che porta la notte sui giusti dèi;
la sua bava cola dalla bocca il mattino;
da essa si forma la rugiada nelle valli.
Vafþrúðnir kvað:
Seg þú mér, Gagnráðr,
allz þú á golfi vill þíns of freista frama,
hvé sú á heitir, er deilir með jǫtna
sonum grund ok með goðum?
Disse Vafþrúðnir:
Dimmi, Gagnráðr,
se vuoi provare la tua conoscenza dall’atrio,
come si chiama il fiume, che divide fra i giganti
e gli dèi i territori?
Óðinn kvað:
Ífing heitir á, er deilir með jǫtna
sonum grund ok með goðum;
opin renna hon skal of aldrdaga;
verðr at íss á á.
Disse Óðinn:
Si chiama Ífingr il fiume, che divide fra i giganti
e gli dèi i territori;
scorrerà fluente fino alla fine dei tempi;
quel fiume non ghiaccerà mai.
Vafþrúðnir kvað:
Seg þú mér, Gagnráðr,
allz þú á golfi vill þíns of freista frama,
hvé sá vǫllr heitir, er finnask vígi at
Surtr ok in svásu goð?
Disse Vafþrúðnir:
Dimmi, Gagnráðr,
se vuoi provare la tua conoscenza dall’atrio,
come si chiama il campo, dove combatteranno
Surtr ed i saggi dèi?
Óðinn kvað:
Vígriðr heitir vǫllr,
er finnask vígi at Surtr ok in svásu goð;
hundrað rasta hann er á hverjan veg;
sá er þeim vǫllr vitaðr.
Disse Óðinn:
Si chiama Vígriðr il campo,
dove combatteranno Surtr ed i saggi dèi;
misura cento leghe in ogni direzione;
il campo di battaglia a loro destinato.
Vafþrúðnir kvað:
Fróðr ertu nú, gestr,
far þú á bekk jǫtuns,
ok mælumk í sessi saman;
hǫfði veðja vit skulum hǫllu í,
gestr, of geðspeki.
Disse Vafþrúðnir:
Sei sapiente, ospite,
vieni qua sulla panca del gigante,
e converseremo insieme,
ci giocheremo la testa nella sala,
ospite, in una gara di conoscenza.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it eina,
ef þitt æði dugir ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan jǫrð of kom eða upphiminn
fyrst, inn fróði jǫtunn?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per primo,
se hai abbastanza sapienza e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
da dove vennero il cielo e la terra
in principio, o saggio gigante?
Vafþrúðnir kvað:
Ór Ymis holdi
var jǫrð of skǫpuð, en ór beinum bjǫrg,
himinn ór hausi ins hrímkalda jǫtuns,
en ór sveita sjór.
Disse Vafþrúðnir:
Dalla carne di Ymir
fu creata la terra, e dalle ossa le montagne,
il cielo fu creato dal freddo cranio del gigante,
e dal sangue il mare.
Óðinn kvað:
Seg þú þat annat,
ef þitt æði dugir ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Máni kom, sá er ferr menn yfir,
eða sól it sama?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per secondo,
se hai abbastanza sapienza e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
da dov’è venuta la Luna, che sta sugli uomini,
ed egualmente il Sole?
Vafþrúðnir kvað:
Mundilfœri heitir,
hann er Mána faðir ok svá Sólar it sama;
himin hverfa þau skulu hverjan dag
ǫldum at ártali.
Disse Vafþrúðnir:
Si chiama Mundilfœri,
il padre della Luna ed egualmente del Sole;
quei due corrono per il cielo ogni giorno
per segnare il tempo.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it þriðja,
alls þik svinnan kveða ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
Disse Óðinn:
Dimmi questo per terzo,
se tutti ti chiamano saggio e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
hvaðan dagr um kom, sá er ferr yfir,
eða nótt með niðum?
da dov’è venuto il giorno, che sta sugli uomini,
e la notte con le fasi lunari.
Vafþrúðnir kvað:
Dellingr heitir,
hann er Dags faðir, en Nótt var Nǫrvi borin;
ný ok nið skópu nýt regin
ǫldum at ártali.
Disse Vafþrúðnir:
Si chiama Dellingr,
il padre di Dagr, invece Nǫtt nacque da Nǫrvi;
Luna Nuova e Luna Piena crearono i giusti dèi
per segnare il tempo.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it fjórða,
alls þik svinnan kveða ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vetr of kom eða varmt sumar
fyrst með fróð regin?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per quarto,
se tutti ti chiamano saggio e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
da dov’è venuto l’inverno o la calda estate
in principio, tra i saggi dèi?
Vafþrúðnir kvað:
Vindsvalr heitir,
hann er Vetrar faðir,
en Svásuðr sumars.
Disse Vafþrúðnir:
Si chiama Vindsvalr,
il padre dell’Inverno,
e Svásuðr dell'Estate.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it fimmta,
alls þik fróðan kveða ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hverr ása ellztr eða Ymis niðja
yrði í árdaga?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per quinto,
se tutti ti chiamano sapiente e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
chi era il più vecchio degli Asi e la stipre di Ymir
al principio dei tempi?
Vafþrúðnir kvað:
Ǫrófi vetra
áðr væri jǫrð of skǫpuð,
þá var Bergelmir borinn,
Þrúðgelmir var þess faðir,
en Aurgelmir afi.
Disse Vafþrúðnir:
Vi furono innumerevoli inverni
prima che la terra fosse creata,
dunque nacque Bergelmir,
suo padre era Þrúðgelmir,
e suo nonno Aurgelmir.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it sétta,
alls þik svinnan kveða ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Aurgelmir kom með jǫtna sonum
fyrst, inn fróði jǫtunn?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per sesto,
se tutti ti chiamano saggio e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
da dove venne Aurgelmir trai giganti
in principio, o saggio gigante?
Vafþrúðnir kvað:
Ór Élivágum
stukku eitrdropar,
svá óx, unz varð jǫtunn;
þar eru órar ættir komnar allar saman;
því er þat æ allt til atalt.
Disse Vafþrúðnir:
Dagli Élivágum
colarono gocce di veleno,
e si unirono, finché ne nacque un gigante;
da lì vennero tutte le stirpi dei giganti,
e per questo sono tutte malvagie.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it sjaunda,
alls þik svinnan kveða ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hvé sá bǫrn gat, inn baldni jǫtunn,
er hann hafðit gýgjar gaman?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per settimo,
se tutti ti chiamano saggio e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
come fece figli, il potente gigante,
se non aveva nessuna gigantessa?
Vafþrúðnir kvað:
Undir hendi vaxa
kváðu hrímþursi mey ok mǫg saman;
fótr við fæti gat ins fróða jǫtuns
sexhǫfðaðan son.
Disse Vafþrúðnir:
Sotto il braccio
del gigante dicono che crebbero i suoi figli;
generò i piedi coi piedi il saggio gigante
del figlio con sei teste.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it átta,
alls þik svinnan kveða ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hvat þú fyrst of mant eða fremst of veizt,
þú ert alsviðr, jǫtunn?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per ottavo,
se tutti ti chiamano saggio e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
qual è il tuo primo ricordo o conoscenza,
tu che sei onniscente, gigante?
Vafþrúðnir kvað:
Ǫrófi vetra
áðr væri jǫrð of skǫpuð,
þá var Bergelmir borinn,
þat ek fyrst of man,
er sá inn fróði jǫtunn á var lúðr of lagiðr.
Disse Vafþrúðnir:
Vi furono innumerevoli inverni
prima che la terra fosse creata,
dunque nacque Bergelmir,
questo è il mio primo ricordo,
vidi quel saggio gigante usare una macina.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it níunda,
alls þik svinnan kveða ok þú,
Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan vindr of kemr,
svá at ferr vág yfir;
æ menn han sjalfan of sjá?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per nono,
se tutti ti chiamano saggio e tu,
Vafþrúðnir, conosci,
da dove viene il vento,
dato che soffia sul mare agitato;
ma gli uomini non riescono mai a vederlo?
Vafþrúðnir kvað:
Hræsvelgr heitir,
er sitr á himins enda,
jǫtunn í arnar ham;
af hans vængjum kvæða vind koma
alla menn yfir.
Disse Vafþrúðnir:
Si chiama Hræsvelgr,
chi abita all’estremità del cielo,
un gigante con l’aspetto d’aquila;
dicono che venga dalle sue ali il vento
che soffia su tutti gli uomini.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it tíunda,
alls þú tíva rǫk ǫll,
Vafþrúðnir, vitir,
hvaðan Njǫrðr of kom með ása sonum
- hofum ok hǫrgum
hann ræðr hundmǫrgum –
Disse Óðinn:
Dimmi questo per decimo,
se tutto ciò che riguarda gli dèi,
Vafþrúðnir, conosci,
da dove venne Njǫrðr tra gli Asi
- tempi ed altari
ha egli in gran numero –
ok varðat hann ásum alinn?
e non è stato generato dagli Asi?
Vafþrúðnir kvað:
Í Vanaheimi skópu hann vís regin
ok seldu at gíslingu goðum,
í aldar rǫk hann mun aftr koma
heim með vísum vǫnum.
Disse Vafþrúðnir:
I saggi Vani lo crearono in Vanaheimr
e lo diedero in ostaggio agli dèi;
alla fine dei tempi egli tornerà
a casa tra i saggi Vani.
Óðinn kvað:
Seg þú þat et ellifta,
hvar ýtar túnum í hǫggvask hverjan dag;
val þeir kjósa ok ríða vígi frá,
sitja meir of sáttir saman?
Disse Óðinn:
Dimmi questo per undicesimo,
in qual palazzo si battono gli uomini ogni giorno;
scelgono chi debba morire tra di loro;
e poi si siedono insieme a mangiare?
Vafþrúðnir kvað:
Allir einherjar
Óðins túnum í hǫggvask hverjan dag,
val þeir kjósa ok ríða vígi frá,
sitja meir of sáttir saman.
Disse Vafþrúðnir:
Tutti gli einherjar
si battono nel palazzo di Óðinn ogni giorno,
scelgono chi debba morire tra di loro;
e poi si siedono insieme a mangiare.
Óðinn kvað:
Seg þú þat it tolfta,
hví þú tíva rǫk ǫll,
Vafþrúðnir, vitir?
Frá jǫtna rúnum ok allra goða
segir þú it sannasta,
inn alsvinni jǫtunn.
Disse Óðinn:
Dimmi questo per dodicesimo,
come mai tutto sugli dèi,
Vafþrúðnir, conosci?
Di ciò che è scritto sui giganti e sugli dèi
dici tutto correttamente,
gigante onniscente.
Vafþrúðnir kvað:
Frá jǫtna rúnum ok allra goða
ek kann segja satt,
því at hvern hef ek heim of komit;
níu kom ek heima fyr Niflhel neðan;
hinig deyja ór helju halir.
Disse Vafþrúðnir:
Di ciò che è scritto sui giganti e sugli dèi
posso dire giusto,
poiché ho viaggiato in ogni mondo;
persino fin giù a Niflhel;
agli inferi, dove dimorano i morti.
Óðinn kvað:
Fjǫlð ek fór, fjǫlð ek freistaða,
fjǫlð ek of reynda regin;
hvat lifir manna, þá er inn mæra líðr
fimbulvetr með firum?
Disse Óðinn:
Viaggiai molto, feci molta esperienza,
misi molto alla prova gli dèi;
chi vivrà tra gli uomini, quando sarà passato
quel Terribile Inverno trai mortali?
Vafþrúðnir kvað:
Líf ok Lifþrasir,
en þau leynask munu í holti Hoddmímis;
morgindǫggvar þau sér at mat hafa,
en þaðan af aldir alask.
Disse Vafþrúðnir:
Líf e Lifþrasir,
si nasconderanno nel bosco Hoddmímis;
si nutriranno della rugiada mattutina;
e là le stirpi saranno rigenerate.
Óðinn kvað:
Fjǫlð ek fór, fjǫlð ek freistaða,
Disse Óðinn:
Viaggiai molto, feci molta esperienza,
fjǫlð ek of reynda regin;
hvaðan kemr sól á inn slétta himin,
er þessa hefr Fenrir farit?
misi molto alla prova gli dèi;
da dove verrà un nuovo Sole nel limpido cielo,
quando questo l’avrà divorato Fenrir?
Vafþrúðnir kvað:
Eina dóttur berr Alfrǫðull,
áðr hana Fenrir fari;
sú skal ríða, þá er regin deyja,
móður brautir, mær.
Disse Vafþrúðnir:
Sól genererà una figlia,
prima che la divori Fenrir;
percorrerà, quando gli dèi moriranno,
la strada della madre, la fanciulla.
Óðinn kvað:
Fjǫlð ek fór, fjǫlð ek freistaða,
fjǫlð ek of reynda regin;
hverjar ro þær meyjar, er líða mar yfir,
fróðgeðjaðar fara?
Disse Óðinn:
Viaggiai molto, feci molta esperienza,
misi molto alla prova gli dèi;
quali sono le fanciulle, che volano sul mare,
piene di saggezza?
Vafþrúðnir kvað:
Þríar þjóðár falla þorp yfir
meyja Mǫgþrasis;
hamingjur einar þær er í heimi eru,
þó þær með jǫtnum alask.
Disse Vafþrúðnir:
Tre razze giungeranno in battaglia
delle fanciulle di Mǫgþrasir;
sono le uniche protettrici del mondo,
anche se vivono trai giganti.
Óðinn kvað:
Fjǫlð ek fór, fjǫlð ek freistaða,
fjǫlð ek of reynda regin;
hverir ráða æsir eignum goða,
þá er sloknar Surta logi?
Disse Óðinn:
Viaggiai molto, feci molta esperienza,
misi molto alla prova gli dèi;
quali Asi avranno i territori degli dèi,
quando le fiamme di Surtr saranno spente?
Vafþrúðnir kvað:
Víðarr ok Váli byggja vé goða,
þá er sloknar Surta logi,
Móði ok Magni skulu Mjǫllni hafa
Vingnis at vígþroti.
Disse Vafþrúðnir:
Víðarr e Váli abiteranno i templi degli dèi;
quando le fiamme di surto saranno spente,
Móði e Magni avranno il Mjǫllnir
di Þórr alla fine del conflitto.
Óðinn kvað:
Fjǫlð ek fór, fjǫlð ek freistaða,
fjǫlð ek of reynda regin;
hvat verðr Óðni at aldrlagi,
þá er of rjúfask regin?
Disse Óðinn:
Viaggiai molto, feci molta esperienza,
misi molto alla prova gli dèi;
che ne sarà di Óðinn alla fine dei tempi,
quando gli dèi soccomberanno?
Vafþrúðnir kvað:
Úlfr gleypa mun Aldafǫðr,
þess mun Víðarr vreka;
kalda kjafta hann klyfja mun
vitnis vígi at.
Disse Vavtrudni:
Il lupo ingoierà il Padre di Tutti,
e Víðarr lo vendicherà;
farà a pezzi le sue fredde zanne
combattendo col lupo.
Óðinn kvað:
Fjǫlð ek fór, fjǫlð ek freistaða,
fjǫlð ek of reynda regin;
Disse Óðinn:
Viaggiai molto, feci molta esperienza,
misi molto alla prova gli dèi;
hvat mælti Óðinn, áðr á bál stigi,
sjalfr í eyra syni?
cosa disse Óðinn, mentre era sulla pira,
all’orecchio di suo figlio?
Vafþrúðnir kvað:
Ey manni þat veit,
hvat þú í árdaga sagðir í eyra syni;
feigum munni mælta ek mína
forna stafi ok of Ragnarǫk.
Nú ek við Óðin
deildak mína orðspeki;
þú ert æ vísastr vera.
Disse Vavtrudni:
Nessuno può saperlo,
cosa dicesti all’orecchio di tuo figlio in principio;
con una bocca morente ho parlato
di cose antiche e del Crepuscolo degli Dèi.
Con Óðinn
ho confrontato la mia conoscenza;
sei tu il più saggio di tutti.
GRÍMNISMÁL
IL DISCORSO DI GRÍMNIR
OPPURE
IL DISCORSO DI ÓÐINN II
Si tratta di una discussione che Grímnir, ovvero Óðinn, ha con Ágnarr, figlio di re Geirrøðr, un uomo poco
ospitale che per sapere chi è davvero lo ha incatenato tra due fuochi. Ágnarr è l’unico di tutto il palazzo ad
avere il coraggio di sfidare e portare da bere e mangiare ad Óðinn; pertanto Óðinn gli parla e narra delle
dimore degli dèi, accenna al destino del mondo e così via, e finisce per farlo re, “uccidendo” Geirrøðr. La
complessità di comprensione varia per ogni stanza, ci sono stanze molto semplici da comprendere in
quanto dirette così come ci sono stanze complesse il cui significato è ancora oggi in dibattito.
« Hrauðungr konungr átti tvá sono; hét annarr
Agnarr, en annarr Geirrøðr. Agnarr var X vetra,
en Geirrøðr VIII vetra. Þeir rero tveir á báti með
dorgar sínar at smáfiski. Vindr rak þá í haf út. Í
náttmyrkri bruto þeir við land ok gengo upp,
fundo kotbónda einn. Þar vóro þeir um vetrinn.
Kerling fóstraði Agnar, en karl Geirrøð. At vári
fekk karl þeim skip. En er þau kerling leiddo þá
til strandar, þá mælti karl einmæli við Geirrøð.
Þeir fengo byr ok kvómo til stǫðva fǫðurs síns.
Geirrøðr var fram í skipi; hann hljóp upp á land,
en hratt út skipino ok mælti: “Farðu þar er smyl
hafi þik!”. Skipit rak út, en Geirrøðr gekk upp til
bæjar. Hánum var vel fagnat; þá var faðir hans
andaðr. Var þá Geirrøðr til konungs tekinn ok
varð maðr ágætr. Óðinn ok Frigg sáto í
Hliðskjálfo ok sá um heim alla. Óðinn mælti:
“Sér þu Agnar fóstra þinn, hvar hann elr bǫrn við
gýgi í hellinum? En Geirrøðr fóstri minn er
konungr ok sitr nú at landi”. Frigg segir: “Hann
er matníðingr sá, at hann kvelr gesti sína ef
hánum þikkja of margir koma”. Óðinn segir at
þat er in mesta lygi. Þau veðja um þetta mál.
Frigg sendi eskismey sína, Fullo, til Geirrøðar.
Hón bað konung varaz at eigi fyrirgerði hánum
fjǫllkunnigr maðr, sá er þar var kominn í land, ok
sagði þat mark á, at engi hundr var svá ólmr at á
hann myndi hlaupa. En þat var inn mesti hégómi
at Geirrøðr væri eigi matgóðr. Ok þó lætr hann
handtaka þann mann er eigi vildo hundar á ráða.
Sá var í feldi blám ok nefndiz Grímnir, ok sagði
ekki fleira frá sér, þótt hann væri at spurðr.
Konungr lét hann pína til sagna ok setja milli elda
tveggja, ok sat hann þar VIII nætr. Geirrøðr
konungr átti son X vetra gamlan, ok hét Agnarr
eptir bróður hans. Agnarr gekk at Grímni ok gaf
hánum horn fult at drekka, sagði at konungr gørði
illa er hann lét pína hann saklausan. Grímnir
drakk af. Þá var eldrinn svá kominn at feldrdinn
brann af Grímni. »
« Re Hrauðungr aveva due figli; uno si chiamava
Agnarr, l’altro Geirrøðr. Agnarr aveva dieci
inverni, e Geirrøðr otto. I due erano su una barca
con le canne per i pesci piccoli. Il vento li trascinò
al largo. Giunsero a riva nell’oscurità della notte,
scesero e trovarono una fattoria. Ivi trascorsero
l’intero inverno. La padrona della fattoria si prese
cura di Agnarr e il padrone di Geirrøðr. Giunta la
primavera, il padrone gli procurò una barca.
Mentre la padrona li conduceva alla riva, il
padrone si fermò a discorrere con Geirrøðr. I due
ebbero il vento favorevole e giunsero facilmente la
loro casa. Geirrøðr era sulla prua; egli balzò giù
sulla terra, e spinse via la barca gridandole contro:
“Possa tu arrivare agli spiriti maligni!”. La barca fu
trascinata a largo, mentre Geirrøðr saliva il sentiero
di casa. A casa fu accolto con onori, poiché suo
padre era morto. Geirrøðr fu nominato re, e acquisì
molta fama tra gli uomini. Óðinn e Frigg erano in
Hliðskjálf, e da lì osservavano il mondo. Óðinn
disse: “Guarda Agnarr, il tuo figlioccio, che
procrea mostri con una gigantessa in una caverna.
Invece il mio figlioccio Geirrøðr è un re ed ha
fama”. Frigg disse: “Egli è così avaro che al
banchetto tratta male gli ospiti, quando ce ne sono
troppi”. Óðinn disse che non era vero, e i due
fecero una scommessa sul chi avesse ragione.
Frigg inviò da Geirrøðr la sua servitrice Fulla. Ella
invitò il re al guardarsi da un uomo esperto di
magia che sarebbe giunto nelle sue terre. Ed
aggiunse che poteva riconoscerlo facilmente,
perché nessun cane, per quanto aggressivo, gli
avrebbe ringhiato contro. Il difetto più grande di
Geirrøðr era di non essere per niente ospitale.
Pertanto fece imprigionare l’uomo verso il quale i
cani più aggressivi non ringhiarono. Costui
indossava un mantello azzurro, e disse di chiamarsi
Grímnir ma non altro, nonostante fosse duramente
interrogato. Il re lo fece torturare per farlo parlare,
facendolo incatenare tra due fuoco, e lì egli rimase
per otto notti. Re Geirrøðr aveva un figlio di dieci
inverni, che si chiamava Agnarr, come suo fratello.
Agnarr andò da Grímnir e gli porse un corno
d’acqua da bere. Disse che il re errava a torturare
un innocente. Grímnir bevve. Ma le fiamme si
erano avvicinate così tanto che il mantello di
Grímnir iniziò a bruciare. »
Hann kvað:
Heitr ertu, hripuðr, ok heldr til mikill;
gǫngumk firr, funi!
Loði sviðnar, þótt ek á lopt berak,
brennumk feldr fyrir.
Egli disse:
Sei caldo, tu che mi metti fretta, e troppo grande;
vade retro, fuoco!
La stoffa brucia, nonostante io la scosti,
il mio mantello prende fuoco.
Átta nætr sat ek milli elda hér,
svá at mér mangi mat ne bauð,
nema einn, Ágnarr, er einn skal ráða,
Geirrøðar sonr, gotna lande.
Ho trascorso otto notti tra i fuochi,
e nessuno mi ha portato dei viveri,
tranne uno, Agnarr, l’unico erede,
figlio di Geirrøðr, delle terre dei goti.
Heill skaltu, Agnarr,
allz þik heilan biðr Veratýr vera;
eins drykkjar þú skalt aldregi
betri gjǫld geta.
Salute a te, Agnarr,
poiché Óðinn vuole la tua salute;
per una sola bevuta mai avrai
una ricompensa migliore.
Land er heilagt er ek liggja sé
ásum ok álfum nær;
en í Þrúðheimi skal Þórr vera,
unz um rjúfaz regin.
È sacra la terra che vedo estendersi
vicino agli dèi e agli elfi;
in Þrúðheimr ci sarà Þórr,
finché gli dèi non soccomberanno.
Ýdalir heita,
þar er Ullr hefir sér um gǫrva sali.
Álfheim Frey gáfo i árdaga
tívar at tannfé.
Si chiama Ýdalir,
ove Ullr si è costruito una dimora.
A Freyr donarono Álfheimr in principio
gli dèi per il suo primo dente.
Bær er sá inn þriði,
er blið regin silfri þǫkðo sali;
Valaskjálfr heitir,
er vélti ser áss i árdaga.
V’è una terza dimora,
che gli dèi ricoprirono d’argento;
si chiama Valaskjálfr,
quel che il primo Ase costruì per sé in principio.
Søkkvabekr heitir enn fjórði,
en þar svalar knego unnir yfir glymja;
þar þau Óðinn ok Sága drekka um alla daga
glǫð or gullnum kerum.
La quarta si chiama Søkkvabekr,
laddove le gelide onde s’infrangono;
ivi Óðinn e Sága bevono tutti i giorni
felici dalle coppe d’oro.
Glaðsheimr heitir enn fimti,
þars en gullbjarta Valhǫll við of þrumir;
en þar Hroptr kýss hverjan dag
vápndauða vera.
La quinta si chiama Glaðsheimr,
nella quale si trova la dorata Valhǫllr,
là Óðinn ogni giorno sceglie
i caduti in battaglia.
Mjǫk er auðkent
þeim er til Óðins koma salkynni at sjá:
skǫptum er rann rept, skjǫldum er salr þakiðr,
brynjum un bekki strát.
Riconoscono subito
l’aspetto della sala quelli che vengono da Óðinn:
il tetto è sorretto da lance, i muri son adorni di scudi,
le panche son fatte con le corazze.
Mjǫk er auðkent
þeim er til Óðins koma salkynni at sjá:
vargr hangir fyr vestan dyrr
ok drúpir ǫrn yfir.
Riconoscono subito
l’aspetto della sala quelli che vengono da Óðinn:
un lupo penzola sull’ingresso occidentale
e sopra di lui vigila un’aquila.
Þrymheimr heitir enn sétti,
er Þjazi bjó, sá inn ámátki jǫtunn;
en nú Skaði byggvir,
La sesta si chiama Þrymheimr,
ove risiede Þjazi, l’odiabile gigante;
oggidì Skaði vive,
skír brúðr goða, fornar tóptir fǫður.
antica sposa del dio, nella dimora del padre.
Breiðablik ero in sjundo,
en þar Baldr hefir sér um gerva sali,
á því landi er ek liggja veit
fæsta feiknstafi.
Breiðablik è la settima,
laddove Baldr s’è costruito una corte,
in quella terra io so che si trovano
pochissime parole malvagie.
Himinbjǫrg ero en átto,
en þar Heimdall kveða valda véum;
þar vǫrðr goða drekkr í væro ranni
glaðr inn góða mjǫð.
Himinbjǫrg è l’ottavo,
laddove dicono che Heimdallr governi i templi;
ivi il guardiano degli dèi beve nella dimora
felice l’idromele divino.
Fólkvangr er inn níundi,
en þar Freyja ræðr sessa kostum i sal;
halfan val hon kýss hverjan dag,
en hálfan Óðinn á.
Fólkvangr è la nona,
laddove Freyja dispone posti per il banchetto;
ella sceglie ogni giorno la metà dei caduti,
l’altra metà è di Óðinn.
Glitnir er inn tíundi,
hann er gulli studdr ok silfri þakðr it sama;
en þar Forseti byggir flestan dag
ok svæfer allar sakir.
Glitnir è la decima,
con colonne d’oro e ricoperta d’argento;
laddove Forseti risiede la maggior parte del giorno
e placa ogni lite.
Nóatún ero en ellipto,
en þar Njǫrðr hefir sér um gǫrva sali,
manna þengill enn meins vani
hátimbroðonm hǫrgi ræðr.
Nóatún è l’undicesima,
laddove Njǫrðr s’è costruito una corte,
il giusto Vane regna sugli uomini
dai suoi imponenti templi.
Hrísi vex ok há grasi
Víðars land viði;
en þar mǫgr of læzk af mars baki
frækn at hefna fǫður.
Crescono erba e cespugli
nelle terre di Víðarr;
laddove crescerà il giovane cavaliere
che vendicherà il padre.
Andhrímnir lætri í Eldhrímne
Sæhrímne soðinn, fleska bezt;
en þat fáir vito
við hvat einherjar alaz.
Andhrímnir fa in Eldhrímne
Sæhrímne cucinare, buona carne;
lo sanno in pochi
di cosa gli einherjar si nutrano.
Gera ok Freka seðr gunntamiðr
hróðigr Herjafǫðr;
en við vín eitt vápngǫfugr
Óðinn æ lifir.
Gera e Freka vengono nutriti
dal glorioso Padre degli Eserciti;
ma solo di buon vino invecchiato
si nutre Óðinn.
Huginn ok Muninn
fljúga hverjan dag jǫrmungrund yfir;
óumk ek of Hugin at hann aptr ne komit,
þó sjámk meirr um Munin.
Huginn e Muninn
volano fieri ogni giorno intorno al mondo;
io temo che Huginn non faccia ritorno,
ma ancora di più temo per Muninn.
Þýtr Þund,
unir þjóðvitnis fiskr flóði í;
árstraumr þikkir ofmikill
valglaui at vaða.
Il Þund scroscia,
i pesci di Fenrir nuotano tra le onde;
la corrente è rischiosa
al guado della Valhǫllr.
Valgrind heitir,
er stendr velli á heilǫg fyr helgum durum;
forn er sú grind, en þat fáir vito,
hvé hón er i lás lokin.
Si chiama Valgrindr,
quello che è posto dinanzi alle sacre porte;
quel cancello è antico, e in pochi lo sanno,
come si faccia ad aprirlo.
Fimm hundruð gólfa
ok um fjórum tøgum,
svá hýgg ek Bilskirnni með bugum;
ranna þeira er ek rept vita
míns veit ek mest magar.
Cinquecento stanze
e altre quaranta,
credo ci siano tra gli archi di Bilskirnni;
di tutti gli edifici che so che hanno un tetto
io so che è il più grande.
Fimm húndruð dura
ok um fjórum tøgum,
svá hygg ek at Vallhǫllo vera;
átta hundruð einherja
ganga senn ór einum durum,
þá er þeir fara at vitni at vega.
Cinquecento porte
e altre quaranta,
credo ci siano nella Valhǫllr;
ottocento einherjar
usciranno da ogni porta,
quando andranno a combattere contro il lupo.
Heiðrún heitir geit,
er stendr hǫllo á Herjafǫðrs
ok bítr af Læraðs limum;
skapker fylla hón skal ins skíra mjaðar,
knáat sú veig vanaz.
Si chiama Heiðrún la capra,
che sta nelle stanze di Óðinn
e mangia le foglie dell’albero Læraðr;
ella riempie il calderone col suo chiaro idromele,
un liquore che non può mancare.
Eikþyrnir heitir hjǫrtr,
er stendr á hǫllo Herjafǫðrs
ok bítr af Læraðs limum;
en af hans hornum drýpr í Hvergelmi,
þaðan eigo vǫtn ǫll vega.
Si chiama Eikþyrnir il cervo,
che sta nelle stanze di Óðinn
e mangia le foglie dell’albero Læraðr;
dalle sue corna cadono gocce in Hvergelmi,
(la foce) dalla quale genera ogni fiume.
Síð ok Víð, Sækin ok Ækin,
Svǫl ok Gunnþró, Fjǫrm ok Fimbulþul,
Rín ok Rennandi, Gipul ok Gǫpul,
Gǫmul ok Geirvimul,
þær hverfa um hodd goða,
Þyn ok Vin, Þǫll ok Hǫll,
Gráð ok Gunnþorin.
Síð e Víð, Sækin e Ækin,
Svǫl e Gunnþró, Fjǫrm e Fimbulþul,
Rín e Rennandi, Gipul e Gǫpul,
Gǫmul e Geirvimul,
essi scorrono dinanzi le dimore divine,
Þyn e Vin, Þǫll e Hǫll,
Gráð e Gunnþorin.
Vína heitir enn, ǫnnor Vegsvinn,
þriðja Þjóðnuma, Nyt ok Nǫt,
Nǫnn ok Hrǫnn, Slíð ok Hrið,
Sylgr ok Ylgr, Víð ok Ván,
Vǫnd ok Strǫnd, Gjǫll ok Leiptr,
þær falla gumnum nær,
en falla til heilar heðan.
Uno si chiama Vína, un altro Vegsvinn,
un terzo Þjóðnuma, Nyt e Nǫt,
Nǫnn e Hrǫnn, Slíð e Hrið,
Sylgr e Ylgr, Víð e Ván,
Vǫnd e Strǫnd, Gjǫll e Leiptr,
questi scorrono vicino agli uomini,
per poi finire giù negli inferi.
Kǫrmt ok Ǫrmt ok Kerlaugar tvær,
þær skal Þórr vaða hverjan dag
er hann dæma ferr at aski Yggdrasils,
þvíat Ásbrú brenn ǫll loga,
heilǫg vǫtn hlóa.
Kǫrmt e Ǫrmt e i due Kerlaugar,
essi Þórr ogni giorno guarda
quando si reca a meditare presso l’albero Yggdrasill,
altrimenti il Ponte degli Dèi brucerebbe tutto,
tutte le sacre acque bollirebbero.
Glaðr ok Gyllir, Gler ok Skeiðbrimir,
Silfrintoppr ok Sinir, Gísl ok Falhófnir,
Gulltoppr ok Léttfeti,
þeim ríða æsir jóm dag hvernn,
er þeir dæma fara at aski Yggdrasils.
Glaðr e Gyllir, Gler e Skeiðbrimir,
Silfrintoppr e Sinir, Gísl e Falhófnir,
Gulltoppr e Léttfeti,
questi destrieri gli Asi cavalcano ogni giorno
quando si recano a meditare presso l’albero Yggdrasill.
Þrjár rætr standa á þrjá vega
undan aski Yggdrasils;
Hel býr undir einni, annarri hrímþursar,
þriðjo mennzkir menn.
Tre radici partono per tre direzioni
sotto l’albero Yggdrasill;
sotto una vive Hel, sotto un’altra i giganti di ghiaccio,
sotto una terza vivono gli uomini.
Ratatoskr heitir íkorni,
er renna skal at aski Yggrdrasils;
arnar orð hann skal ofan bera
ok segja Níðhǫggvi niðr.
Si chiama Ratatoskr lo scoiattolo
che correrà sull’albero Yggdrasill;
udirà le parole dell’aquila dall’alto
e le riferirà a Níðhǫggr in basso.
Hirtir ero ok fjórir,
þeirs af hæfingar á gaghálsir gnaga:
Dáinn ok Dvalinn,
Dúneyrr ok Duraþrór.
Inoltre ci sono quattro cervi,
che tendendo il collo brucano le foglie più basse:
Dáinn e Dvalinn,
Dúneyrr e Duraþrór.
Ormar fleiri
liggja under aski Yggdrasils,
en þat uf hyggi hverr ósviðra apa:
Góinn ok Móinn, þeir ero Grafvitnis synir,
Grábakr ok Grafvǫlluðr,
Ofnir ok Svafnir, hygg ek, at æ skyli
meiðs kvisto má.
Molti serpenti
vivono sotto l’albero Iugdrasilo,
molti più di quanto credano gli sciocchi:
Góinn ok Móinn, figli di Grafvitnir,
Grábakr e Grafvǫlluðr,
Ofnir e Svafnir, dovranno sempre, credo,
mordere la corteccia dell’albero.
Askr Yggdrasils
drýgir erfiði meira enn menn viti:
hjǫrtr bitr ofan, en á hliðo fúnar,
skerðer Níðhǫggr neðan.
L’albero Yggdrasill
sopporta dolore più di quanto gli uomini credano:
il cervo lo bruca, da una parte marcisce,
e Níðhǫggr lo morde da sotto.
Hrist ok Mist vil ek at mér horn beri,
Skeggjǫld ok Skǫgul,
Hildi ok Þrúði, Hlǫkk ok Herfjǫtur,
Gǫll ok Geirǫlul, Randgríð ok Ráðgríð
ok Reginleif; þær bera einherjum ǫl.
Voglio che Hrist e Mist mi portino il corno,
Skeggjǫld e Skǫgul,
Hildi e Þrúði, Hlǫkk e Herfjǫtur,
Gǫll e Geirǫlul, Randgríð e Ráðgríð
e Reginleif; queste servono da bere agli einherjar.
Árvakr ok Alsviðr,
þeir skolo upp heðan svangir sól draga;
en und þeira bógóm fálo blíð regin
æsir, ísarnkol.
Árvakr e Alsviðr,
loro faticosamente trainano il Sole;
ma gli dèi Asi misero vicino al loro petto
una sacca d’aria (ísarnkol).
Svalinn heitir, hann stendr sólo fyrir,
skjǫldr, skínanda goði;
bjǫrg ok brim ek veit at brenna skolo
ef hann fellr í frá.
Si chiama Svalinn, ciò che è davanti al Sole,
uno scudo, dinanzi la divinità accecante;
so che monti e mari brucerebbero
se esso da lì cadrebbe.
Skǫll heitir úlfr,
er fylgir eno skirleita goði til varna viðar;
en annarr Hati, hann er Hróðvitnis sonr,
sá skal fyr heiða brúði himins.
Si chiama Skǫll il lupo,
che segue la dea splendente, nascosto trai boschi;
ma un altro, Hati, che è figlio di Fenrir,
precede la chiara sposa del cielo.
Ór Ymis holdi var jǫrð um skǫpuð,
en ór sveita sær, bjǫrg ór beinum,
haðmr ór hári, en ór hausi himinn.
La terra fu creata dalla carne di Ymir,
il mare dal sangue, le montagne dalle ossa,
gli alberi dai capelli, il cielo dal teschio.
En ór hans brám
gerðo blið regin Miðgarð manna sonum;
en ór hans heila vóro þau in harðmóðgo
ský ǫllum skǫpuð.
Dalle sue sopracciglia
i santi dèi ricavarono Miðgarðr per gli uomini;
dal suo cervello vennero create tutte
le nuvole tempestose.
Ullar hylli hefr ok allra goða
hverr er tekr fyrstr á funa;
þvíat opnir heimar verða um ása sonum,
þá er hefja af hvera.
Ha la simpatia di Ullr e di tutti gli dèi
chi tocca il fuoco per primo;
poiché diventano visibili le case degli elfi,
una volta che i calderoni sono spenti (?).
Ívalda synir gengo í árdaga
Skíðblaðni at skapa,
skipa bezt, skírum Frey,
nýtum Njarðar bur.
I figli di Ívaldi in principio
costruirono Skíðblaðnir,
la nave migliore, per il lucente Freyr,
il benedetto figlio di Njǫrðr.
Askr Yggdrasils, hann er æztr viða,
en Skíðblaðnir skipa,
Óðinn ása, en jóa Sleipnir,
Bilrǫst brúa, en Bragi skálda,
Hábrók hauka, en hunda Garmr.
L’albero Yggdrasill, egli è il migliore tra gli alberi,
Skíðblaðnir tra le navi,
Óðinn tra gli dèi, Sleipnir tra i cavalli,
Bifrǫst tra i ponti, Bragi tra gli scaldi,
Hábrók tra i falchi, Garmr tra i cani.
Svipum hefi ek nú ypt
fyr sigtíva sonum,
við þat skal vilbjǫrg vaka;
ǫllum ásum, þat skal inn koma
Ægis bekki á, Ægis drekko at.
Ho alzato la testa
dinanzi ai figli degli dèi vincitori,
questo gesto darà loro speranza;
per tutti gli Asi invece, questo succederà
sulla panca di Ægir, nella dimora di Ægir.
Hétomk Grímr, hétomk Gangleri,
Herjan ok Hjálmberi,
Þekkr ok Þriði, Þuðr ok Uðr,
Helblindi ok Hár;
Mi chiamo Grímr, mi chiamo Gangleri,
Herjan e Hjálmberi,
Þekkr e Þriði, Þuðr e Uðr,
Helblindi e Hár; (Eccelso);
Saðr ok Svipall ok Sanngetall,
Herteitr ok Hnikarr,
Bileygr, Báleygr, Bǫlverkr, Fjǫlnir,
Grímr ok Grímnir, Glapsviðr ok Fjǫlsviðr;
Saðr e Svipall e Sanngetall,
Herteitr e Hnikarr,
Bileygr, Báleygr, Bǫlverkr, Fjǫlnir,
Grímr e Grímnir, Glapsviðr e Fjǫlsviðr;
Síðhǫttr, Síðskeggr, Sigfǫðr, Hnikuðr,
Alfǫðr, Valfǫðr, Atríðr ok Farmatýr;
eino nafni hétomk aldregi,
síz ek með fólkum fór.
Síðhǫttr, Síðskeggr, Padre della Vittoria, Hnikuðr,
Padre di Tutti, Padre dei Caduti, Atríðr e Farmatýr;
solo con un nome non mi chiamo mai,
quando viaggio tra i popoli.
Grímne mik héto
at Geirrøðar, en Jálk at Ásmundar,
enn þá Kjalar, er ek kjálka dró;
Þrór þingum at, Viðurr at vígum,
Óski ok Ómi, Jafnhár ok Biflindi,
Gǫndlir ok Hárbarðr með goðum;
Mi chiamo Grímnir
da Geirrøðar, e Jálk da Ásmundar,
e Kjalarr, poiché trainai una slitta;
Þrór nelle riunioni, Viðurr nelle battaglie,
Óski e Ómi, Jafnhár e Biflindi,
Gǫndlir e Hárbarðr tra gli dèi;
Sviðurr ok Sviðrir
er ek hét at Søkkmímis,
ok dulða ek þann inn alda jǫtun,
þá er ek Miðviðnis vark
ins mæra burar orðinn einbani.
Sviðurr e Sviðrir
sono chiamato da Søkkmímir,
quell’antico gigante ingannai,
quando di Miðviðnir
divenni l’uccisore del figlio.
Ǫlr ertu, Geirrøðr!
Hefr þú ofdrukkit;
miklo ertu hnugginn,
er þú ert míno gengi,
ǫllum einherjum ok Óðins hylli.
Sei ubriaco, Geirrøðr!
Hai bevuto troppo;
hai perso una cosa importante,
hai perso il mio aiuto,
di tutti gli einharjar e di Óðinn.
Fjǫlð ek þér sagða,
en þú fátt um mant;
of þik véla vinir;
mæki liggja ek sé míns vinar
alklan í dreyra drifinn.
Ti ho parlato molto,
e tu ricordi poco;
gli amici ti ingannano;
vedo la spada del mio amico
giacere a terra sporca di sangue.
Eggmóðan val nú mun Yggr hafa;
þitt veit ek líf um liðit;
úfar ro dísir, nú knáttu Óðin sjá,
nálgaztu mik ef þú megir!
Un morto di spada avrà ora Óðinn;
so che il tuo tempo è giunto;
le dise ti sono avverse, ora puoi vedere Óðinn,
vieni da me se ne hai la forza!
Óðinn ek nú heiti, Yggr ek áðan hét,
hétomk Þundr fyrir þat,
Vakr ok Skilfingr, Váfuðr ok Hroptatýr,
Gautr ok Jálkr með goðum,
Ofnir ok Svafnir, er ek hygg at orðnir sé
allir af einum mér.
Mi chiamo Óðinn, un tempo Yggr,
ancor prima mi chiamavo Þundr,
Vakr e Skilfingr, Váfuðr e Hroptatýr,
Gautr e Jálkr tra gli dèi;
Ofnir e Svafnir, il cui pensiero viene
soltanto da me.
Geirrøðr konungr sat ok hafði sverð um kné sér, ok
brugðit til miðs. En er hann heyrði at Óðinn var þar
kominn, stóð hann upp ok vildi taka Óðin frá eldinum.
Sverðit slapp ór hendi hánum, visso hjǫltin niðr.
Konungr drap fæti ok steyptiz áfram, en sverðit stóð í
gǫgnum hann, ok fekk hann bana. Óðinn hvarf þá. En
Agnarr var þar konungr lengi síðan.
Re Geirrøðr era seduto con la spada sulle ginocchia, per
metà sguainata. Quando udì che l’ospite era Óðinn, si
alzo con l’intenzione di togliere Óðinn dai due fuochi.
La spada gli cadde dalla mano, con l’elsa verso il basso.
Il re inciampò e cadde in avanti, la spada lo trafisse ed
egli morì. Allora Óðinn scomparve. E Agnarr divenne
re per molto tempo.
FOR SKÍRNIS
IL VIAGGIO DI SKÍRNIR
OPPURE
IL DISCORSO DI SKÍRNIR
Si tratta principalmente di un dialogo tra Skírnir, servo di Freyr, e Gerðr, fanciulla di cui Freyr si è
innamorato, come punizione per essersi seduto in Hliðskjálf, luogo sacro di Óðinn, ed aver guardato in tutti
i mondi. Skírnir viene incaricato dai genitori di Freyr di scoprire il motivo della malinconia di loro figlio; e
successivamente viene incaricato da Freyr stesso di chiedere in sposa Gerðr presso la corte di Gymir, il
padre di lei, un gigante antico e potente. Dopo varie offerte, rifiutate dalla ragazza, Skírnir passa alle
minacce, e alla fine Gerðr cede, dicendo che incontrerà Freyr per farci l’amore e sposarlo.
Freyr, sonr Njarðar, hafði setzk í Hliðskjálf ok sá um
heima alla. Hann sá í Jǫtunheima, ok sá þar mey
fagra, þá er hón gekk frá skála fǫður síns til skemmo.
Þar af fekk hann hugsóttir miklar. Skírnir hét
skósveinn Freys. Njǫrðr bað hann kveðja Frey máls.
Freyr, figlio di Njǫrðr, si recò in Hliðskjálf e da lì
osservò tutti i mondi. Guardò in Jǫtunheimr, e vide una
ragazza fantastica, mentre andava dalle stanze del padre
al ripostiglio. Si innamorò subito. Il servo di Freyr si
chiamava Skírnir. Njǫrðr lo pregò di parlare con Freyr.
Þá mælti Skaði:
Rístu nú, Skírnir,
ok gakk at beiða okkarn mála mǫg
ok þess at fregna,
hveim enn fróði sé ofreiði afi.
Sicché parlò Skaði:
Alzati, Skírnir,
e recati veloce a parlare con nostro figlio
e fatti dire,
con chi sia arrabbiato quel saggio.
Skírnir kvað:
Illra orða er mér ón at ykrum syni,
ef ek geng at mæla við mǫg
ok þess at fregna,
hveim enn fróði sé ofreiði afi.
Disse Skírnir:
Temo che mi rivolga brutte parole vostro figlio,
mi reco a parlare col giovane
e mi faccio dire,
con chi sia arrabbiato quel saggio.
Skírnir kvað:
Segðu þat, Freyr,
fólkvaldi goða, ok ek vilja vita,
hví þú einn sitr ennlanga sali,
minn dróttinn, um daga?
Disse Skírnir:
Dimmi, Freyr,
condottiero tra gli dèi, voglio sapere,
perché ti siedi da solo nelle tue sale,
mio signore, durante il giorno?
Freyr kvað:
Hví um segjak þér,
seggr enn ungi, mikinn móðtrega?
Þvíat álfrǫðull lýsir um alla daga
ok þeygi at mínum munum.
Disse Freyr:
Come posso spiegarti,
giovane, la mia pena?
Il Sole illumina tutti i giorni
ma non i miei sentimenti.
Skírnir kvað:
Muni þína hykka ek svá mikla vera
at þú mér, seggr, ne segir,
þvíat ungir saman várum i árdaga;
vel mættim tveir trúask.
Disse Skírnir:
Non credo che i tuoi sentimenti siano così grandi
che tu, signore, non possa parlarne,
poiché fummo bambini insieme all’inizio dei tempi;
tra di noi c’è reciproca fiducia.
Freyr kvað:
Í Gymis gǫrðum
ek sá ganga mér tíða mey;
armar lýsto en af þaðan
alt lopt ok lǫgr.
Disse Freyr:
Alla corte di Gymir
ho visto una ragazza che mi ha fatto innamorare;
le sue braccia splendevano fino ad illuminare
tutta l’aria ed il mare.
Mær er mér tíðari
en manni hveim ungum í árdaga;
ása ok álfa þat vill engi maðr
at vit samt sém.
Quella fanciulla mi è più cara
di qualsiasi giovane dal principio del tempo;
tra gli dèi e gli elfi nessuno vuole
che noi stiamo insieme.
Skírnir kvað:
Mar gefðu mér þá,
þann er mik um myrkvan beri
vísan vafrloga, ok þat sverð
er sjálft vegiz við jǫtna ætt.
Disse Skírnir:
Dammi dunque il cavallo,
che mi porti per l’oscura via quella
fiamma rossa, e quella spada
che combatte da sola le stirpi dei giganti.
Freyr kvað:
Mar ek þér þann gef
er þik um myrkvan berr visan vafrloga,
ok þat sverð er sjálft mun vegaz,
ef sá er horskr er hefir.
Disse Freyr:
Ti do’ il cavallo che
ti porti per l’oscura via, quella fiamma rossa,
e quella spada che combatterà da sola i giganti,
se chi la cinge è saggio.
Skírnir mælti við hestinn:
Myrkt er úti, mál kveð ek okr fara
úrig fjǫll yfir, þyrja þjóð yfir;
báðír vit komumk, eða okr báða tekr
sá inn ámátki jǫtunn.
Disse Skírnir al cavallo:
La fuori è buio, dico che è tempo di partire
per le montagne nebbiose, per i paesi dei giganti;
ci arriveremo entrambi, oppure ci prenderà entrambi
quel gigante così potente.
Skírnir reið í Jǫtunheima til Gymis garða. Þar vóro
hundar ólmir, ok bundnir fyrir skíðgarðs hliði, þess er
um sal Gerðar var. Hann reið at þar er féhirðir sat á
haugi ok kvaddi hann:
Schirni cavalcò in Jǫtunheimr verso la corte di Gymir.
Ivi c’erano cani feroci, legati davanti ai cancelli del
recinto che proteggeva Gerðr. Egli cavalcò verso un
pastore che giaceva su un tumulo e gli chiese:
Segðu þat, hirðir,
er þú á haugi sitr ok varðar alla vega,
hvé ek at anspilli komumk ens unga
mans fyr greyjum Gymis?
Dimmi, pastore,
tu che siedi su quel tumulo e osservi tutte le strade,
come posso parlare con la fanciulla
superando i cani di Gymir?
Hirðir kvað:
Hvárt ertu feigr eða ertu framgenginn?
Anspillis vanr þú skalt æ vera
góðrar meyar Gymis.
Il pastore disse:
Stai morendo o sei già morto?
Non potrai mai parlare
con la fanciulla di Gymir.
Skírnir kvað:
Kostir ro betri heldr en at klǫkkva sé,
hveim er fúss er fara;
eino dægri mér var aldr um skapaðr
ok alt líf um lagit.
Disse Skírnir:
C’è meglio da fare che preoccuparsi,
per chi è pronto a dipartire;
fino alla fine dei tempi durerà la mia vita
e la mia esistenza è già stabilita.
Gerðr kvað:
Hvat er þat hlym hlymja
er ek heyri nú til ossum rǫnnum í?
Jǫrð bifaz, en allir fyrir
skjálfa garðar Gymis.
Disse Gerðr:
Cos’è questo rumore
che sento rimbombare nelle nostre stanze?
La terra trema, e vibra tutta
la dimora di Gymir.
Ambátt kvað:
Maðr er hér úti stiginn af mars baki,
jó lætr til jarðar taka.
Una serva disse:
C’è un uomo qua fuori sceso dal suo destriero,
e fa pascolare il cavallo.
Gerðr kvað:
Inn bið þú hann ganga í okkarn sal
ok drekka inn mæra mjǫð;
þó ek hitt óumk at hér úti sé
minn bróðurbani.
Disse Gerðr:
Invitalo ad entrare nelle stanze
ed a bere il buon idromele;
anche se temo che fuori ci sia
l’assassino di mio fratello.
Hvat er þat álfa
né ása sona né víssa vana?
Hví þú einn um komt
eikinn fúr yfir ór salkynni at sjá?
Sei degli elfi,
dei figli degli Asi o dei sapienti Vani?
Come mai sei venuto da solo
attraverso il fuoco per vedere la nostra dimora?
Skírnir kvað:
At ek álfa
né ása sona né víssa vana;
þó ek einn um komk
eikinn fúr yfir yðor salkynni at sjá.
Disse Skírnir:
Non sono elfo,
né figlio degli Asi né dei sapienti Vani;
ma sono venuto da solo
attraverso il fuoco per vedere la vostra dimora.
Epli ellifo hér hefi ek algullin,
þau mun ek þér, Gerðr, gefa,
frið at kaupa, at þú þér Frey kveðir
óleiðastan lifa.
Ho qui undici mele tutte d’oro,
e le darò a te, Gerðr, in dono,
come promessa, se tu giurerai che Freyr per te
è il più caro dei viventi.
Gerðr kvað:
Epli ellifo ek þigg aldregi
at mannzkis munum,
né vit Freyr meðan okkart fjǫr lifir,
byggjum bæði saman.
Disse Gerðr:
Non accetterò mai undici mele
per la passione di qualcuno,
per la durata delle nostre esistenze io e Freyr,
non vivremo mai insieme.
Skírnir kvad:
Baug ek þér þá gef,
þann er brendr var með ungum Óðins syni;
átta ero jafnhǫfgir,
er af drjúpa ena níundo hverja nótt.
Disse Skírnir:
Ti dono un anello,
che fu arso sulla pira col giovane figlio di Óðinn;
otto dello stesso peso,
nascono da lui ogni nove notti.
Gerðr kvað:
Baug ek þikkak,
þótt brendr sé með ungum Óðins syni;
era mér gullz vant í gǫrðum Gymis,
at deila fé fǫður.
Disse Gerðr:
Non accetterò un anello,
anche se fu arso sulla pira col giovane figlio di Óðinn;
non mi manca l’oro alla corte di Gymir,
m’accontento delle ricchezze del padre.
Skírnir kvað:
Sér þú þenna mæki, mær,
mjóvan, málfán, er ek hefi í hendi hér?
Hǫfuð hǫggva ek mun þér hálsi af,
nema þú mér sætt segir.
Disse Skírnir:
Vedi questa spada, ragazza,
sottile, affilata, che brandisco in mano?
Ti taglierà la testa da collo,
se non mi darai una risposta positiva.
Gerðr kvað:
Ánauð þola ek vil aldregi
at mannzkis munum;
þó ek hins get ef it Gymir finniz,
vigs ótrauðir, at ykr vega tíði.
Disse Gerðr:
Non tollererò mai violenza
per la passione di qualcuno;
ma so che se Gymir vi trova,
voi incauti, avrete modo di battervi.
Skírnir kvað:
Sér þú þenna mæki, mær,
mjóvan, málfán, er ek hefi í hendi hér?
Fyr þessum eggjum hnígr sá inn aldni jǫtunn,
verðr þinn feigr faðir.
Disse Skírnir:
Vedi questa spada, ragazza,
sottile, affilata, che brandisco in mano?
Col filo di questa lama cadrà l’antico gigante,
tuo padre troverà la morte.
Tamsvendi ek þik drep, en ek þik temja mun,
mær, at mínum munum;
þar skaltu ganga er þik gumna synir
síðan æva sé.
Con l’arma potente ti colpisco, e ti piegherò,
ragazza, alla mia volontà;
finirai laddove gli uomini
non ti vedranno mai più.
Ara þúfo á skaltu ár sitja,
horfa heimi ór, snugga heljar til;
matr sé þér meirr leiðr en manna hveim
enn fráni orm með firum.
Sarai seduta nel nido dell’aquila,
guarderai giù, protesa verso gli inferi;
il cibo ti farà più schifo di quanto per gli uomini
lo siano i serpenti viscidi.
At undrsjónum þú verðir, er þú út kǫmr;
á þik Hrímnir hari, á þik hotvetna stari;
víðkunnari þú verðir en vǫrðr með goðum,
gapi þú grindum frá.
Sarai un’orrenda visione, se sopravvivrai;
Rimni ti guarderà ridendo, la gente ti schernirà;
sarai più adocchiata del guardiano degli dèi,
rimarranno a bocca aperta sulle porte.
Tópi ok ópi, tjǫsull ok óþoli,
vaxi þér tár með trega!
Seztu niðr, en ek mun segja þér
sváran súsbreka ok tvennan trega.
Pazzia e dolore, dannazione e tormento,
verserai lacrime in preda all’angoscia!
Resta seduta, che voglio dirti della
fine della tua gioia e il raddoppiarsi del dolore.
Tramar gneypa
þik skolo gerstan dag jǫtna gǫrðum í;
til hrímþursa hallar þú skalt hverjan dag
kranga kosta laus, kranga kosta vǫn;
grát at gamni skaltu í gǫgn hafa
ok leiða með tárum trega.
I demoni ti tormenteranno
per tutta la durata del giorno alle corti dei giganti;
nelle sale dei giganti di ghiaccio ogni giorno dovrai
vagare senza felicità, vagare senza gioia;
avrai lacrime al posto delle risate
e dolore tra i pianti.
Með þursi þríhǫfðuðum
þú skalt æ nara eða verlaus vera!
Þitt geð grípi, þik morn morni!
Ver þú sem þistill,
sá er var þrunginn í ǫnn ofanverða!
Col gigante a tre teste
vivrai e non avrai nessun figlio!
Il tuo giudizio svanisca, la debolezza ti affranga!
Sarai come il fiore (cardo),
raccolto nell’ultimo periodo di fioritura!
Til holtz ek gekk
ok til hrás viðar,
gambantein at geta;
gambantein ek gat.
Sono andato nel bosco
e nell’umida foresta,
per prendere l’arma magica;
ho preso l’arma magica.
Reiðr er þér Óðinn, reiðr er þer Ásabragr,
þik skal Freyr fjásk, en fyrinilla mær,
en þú fengit hefir gambanreiði goða.
Óðinn è irato con te, il Migliore degli Asi è irato,
e Freyr ti sarà eterno nemico, perfida ragazza,
sei caduta nella tremenda ira degli dèi.
Heyri jǫtnar, heyri hrímþursar,
synir Suttunga, sjálfir ásliðar,
hvé ek fyrirbýð, hvé ek fyrirbanna
manna glaum mani, manna nyt mani!
Udite giganti, udite giganti di ghiaccio,
figli di Suttungr, e voi stessi grandi Asi,
come io vieto, come io proibisco
a costei la gioia di un uomo, il piacere di un uomo!
Hrímgrímnir heitir þurs,
er þik hafa skal fyr nágrindr neðan;
þar þér vílmegir
á viðar rótum geita hland gefi;
æðri drykkjo fá þú aldregi,
mær, at þínum munum,
mær, at mínum munum!
Si chiama Hrímgrímnir il gigante,
che ti possiederà nel terreno dei morti;
là pallidi schiavi
ti daranno piscia di capra tra le radici dell’albero;
non avrai mai da bere migliore,
ragazza, per mia volontà,
ragazza, per tua volontà!
Þurs ríst ek þér ok þrjá stafi,
ergi ok œði ok óþola;
svá ek þat af ríst sem ek þat á reist,
ef gǫraz þarfar þess.
Per te incido la runa þurs e tre segni,
lussuria, follia e tormento;
così come li incido se mi conviene,
li posso cancellare.
Gerðr kvað:
Heill ver þú nú heldr, sveinn,
ok tak við hrímkálki, fullum forns mjaðar;
þó hafða ek þat ætlat,
at myndak aldregi unna vaningja vel.
Disse Gerðr:
Salute sia allora a te, o giovine,
e prendi il calice gelato, carico di antico idromele;
anche se mai avrei pensato,
che avrei mai provato qualcosa per la stirpe dei Vani.
Skírnir kvað:
Ǫrindi mín vill ek ǫll vita,
áðr ek ríða heim heðan,
nær þú á þingi munt enum þroska
nenna Njarðar syni?
Disse Skírnir:
Voglio sapere l’esito della mia missione,
prima che cavalchi verso casa,
quando vorrai fissare un incontro
col forte figlio di Njǫrðr?
Gerðr kvað:
Barri heitir,
er vit bæði vitum, lundr lognfara;
en ept nætr nío þar mun Njarðar syni
Gerðr unna gamans.
Disse Gerðr:
Si chiama Barrey,
il posto che conosciamo entrambi, un bosco silente;
là con il forte figlio di Njǫrðr
Gerðr farà l’amore.
Þa reið Skírnir heim. Freyr stóð úti ok kvaddi hann ok
spurði tíðinda:
Sicché Skírnir tornò a casa. Freyr era fuori e gli si
rivolse chiedendoli notizie:
Segðu mér þat, Skírnir,
áðr þú verpir sǫðli af mar
ok þú stigir feti framarr,
hvat þú árnaðir í Jǫtunheima
þíns eða míns munar?
Dimmelo, Skírnir,
prima che smonti dal cavallo
e che muovi i primi passi,
che cosa hai concluso in Jǫtunheimr
per mia e tua volontà?
Skírnir kvað:
“Barri heitir,
er vit bæði vitum, lundr lognfara;
en ept nætr nío þar mun Njarðar syni
Gerðr unna gamans.”
Disse Skírnir:
“Si chiama Barrey,
il posto che conosciamo entrambi, un bosco silente;
là con il forte figlio di Njǫrðr
Gerðr farà l’amore.”
Freyr kvað:
Lǫng er nótt, langar ro tvær,
hvé um þreyjak þrjár?
Opt mér mánaðr minni þótti
en sjá hálf hýnott.
Disse Freyr:
Una notte è lunga, due sono più lunghe,
come potrò resisterne tre?
Un mese mi è parso spesso più breve
che questa metà di notte che ho atteso.
HÁRBARÐZLJÓÐ
IL POEMA DI HÁRBARÐR
OPPURE
SFIDA TRA HÁRBARÐR E ÞÓRR
Si tratta di un dialogo tra un burbero traghettatore, Hárbarðr, e Þórr, di ritorno da Oriente. Hárbarðr in
realtà non è altri che Óðinn, lo si evince dal suo epiteto (”barba grigia”) e dal suo stile di parlare, identico a
quello dello Hávamál; inoltre pezzi di prosa andati perduti specificavano fosse proprio lui. Dato che i pezzi
di prosa son perduti, molti han supposto che Hárbarðr sia in realtà Loki, che, invidioso di Þórr, cerca di
ostacolare il suo rientro; ben conscio che il Dio dei Lampi odia nuotare e che farebbe molta fatica a
guadare l’ampio fiume, data la sua stanchezza. Le ripetizioni germaniche sono soventi; per esempio “hvat
vanntu þá meðan?”, che significa “e intanto tu che facevi?”, continua sfida tra Hárbarðr (Óðinn) e Þórr.
« Þórr fór ór Austrvegi ok kom at sundi einu.
Ǫðrum megin sundsins var ferjukarlinn með
skipit. »
« Þórr in ritorno dall’Oriente giunse ad uno fiume.
Dall’altra parte del fiume c’era un traghettatore con una
barca. »
Þórr kallaði:
Hverr er sá sveinn sveina,
er stendr fyr sundit handan?
Þórr lo chiamò:
Chi è quel burbero tra i burberi,
che se ne sta aldilà del fiume?
Ferjukarlinn kvað:
Hverr er sá karl karla,
er kallar of váginn?
Disse il traghettatore:
Chi è quel tizio tra i tizi,
che mi chiama dalla strada?
Þórr kvað:
Fer þú mik um sundit, fæði ek þik á morgun;
meis hef ek á baki, verðr-a matr in betri;
át ek í hvíld, áðr ek heiman fór,
síldr ok hafra; saðr em ek enn þess.
Disse Þórr:
Se mi fai traversare il fiume, ti nutrirò stamane;
ho un sacco di cibo sulle spalle, e non v’è cibo migliore;
ho mangiato con calma, prima di partire da casa,
aringhe e cereali, perciò ora sono sazio.
Ferjukarlinn kvað:
Árligum verkum hrósar þú, verðinum;
veizt-at-tu fyrir gǫrla,
dǫpr eru þín heimkynni,
dauð, hygg ek, at þín móðir sé.
Disse il traghettatore:
Ti vanti di aver mangiato stamane, viaggiatore;
ma non sai le ultime notizie,
i tuoi parenti sono in lutto,
tua madre è morta, credo.
Þórr kvað:
Þat segir þú nú, er hverjum þykkir
mest at vita, at mín móðir dauð sé.
Disse Þórr:
Quel che mi dici, è di sicuro scioccante
per chi lo apprende, che mia madre è morta.
Ferjukarlinn kvað:
Þeygi er sem þú þrjú bú góð eigir;
berbeinn þú stendr
ok hefr brautinga gervi, þatki,
at þú hafir brækr þínar.
Disse il traghettatore:
Non sembra che tu possieda tre belle fattorie;
sei senza scarpe
e sei vestito come un barbone,
non hai neppure le calze.
Þórr kvað:
Stýrðu hingat eikjunni,
ek mun þér stǫðna kenna,
eða hverr á skipit,
er þú heldr við landit?
Disse Þórr:
Porta qui il traghetto,
ti mostrerò come si parla,
a proposito, di chi è la barca
che hai lì sull’altra riva?
Ferjukarlinn kvað:
Hildolfr sá heitir, er mik halda bað,
rekkr inn ráðsvinni, er býr í Ráðseyjarsundi;
bað-at hann hlennimenn flytja
eða hrossaþjófa, góða eina
ok þá, er ek gǫrva kunna;
segðu til nafns þíns,
ef þú vill um sundit fara!
Disse il traghettatore:
Si chiama Hildolfr, chi mi disse di tenerla,
un guerriero saggio, vive al guado delle isole Ráð;
mi ha ordinato di non traghettare delinquenti
né ladri di cavalli, solo gli uomini buoni
e onesti, e quelli che io conosco bene;
dimmi il tuo nome,
se vuoi attraversare il fiume!
Þórr kvað:
Segja mun ek til nafns míns,
þótt ek sekr séak, ok til alls eðlis:
Ek em Óðins sonr, Meila bróðir,
en Magna faðir, þrúðvaldr goða,
við Þór knáttu hér dæma!
Hins vil ek nú spyrja, hvat þú heitir.
Disse Þórr:
Ti dirò il mio nome,
anche se sono ricercato, io e tutta la mia stirpe:
Io sono il figlio di Óðinn, fratello di Meili,
padre di Magni, condottiero degli dèi,
stai parlando con Þórr!
E ora voglio sapere, come ti chiami te.
Ferjukarlinn kvað:
Hárbarðr ek heiti,
hylk um nafn sjaldan.
Disse il traghettatore:
Mi chiamo Hárbarðr,
e non nascondo mai il mio nome.
Þórr kvað:
Hvat skaltu of nafn hylja,
nema þú sakar eigir?
Disse Þórr:
Perché mai dovresti celare il tuo nome,
se non hai qualcosa da nascondere?
Hárbarðr kvað:
En þótt ek sakar eiga,
þá mun ek forða fjǫrvi mínu
fyr slíkum sem þú ert,
nema ek feigr sé.
Disse Hárbarðr:
Anche se avessi qualcosa da nascondere,
mi guarderei bene dal dirlo a
uno come te,
anche se fossi condannato a morte.
Þórr kvað:
Harm ljótan mér þykkir í því
at vaða um váginn til þín
ok væta ǫgur minn;
skylda ek launa
kǫgursveini þínum kanginyrði,
ef ek kæmumk yfir sundit.
Disse Þórr:
Credo sia un inutile spreco di energie
il guadare fino a te
e bagnarmi il petto;
altrimenti ti farei
pagare per le tue parole,
una volta attraversato il fiume.
Hárbarðr kvað:
Hér mun ek standa ok þín heðan bíða;
fannt-a þú mann in harðara
at Hrungni dauðan.
Disse Hárbarðr:
Rimarrò qui fermo ad aspettarti;
non hai incontrato uomo più paziente
da quando morì Hrungnir.
Þórr kvað:
Hins viltu nú geta,
er vit Hrungnir deildum,
sá inn stórúðgi jǫtunn,
er ór steini var hǫfuðit á;
þó lét ek hann falla ok fyrir hníga.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?
Disse Þórr:
Vuoi ricordarti di questo,
che io e Hrungnir combattemmo,
quel potente gigante,
la sua testa era dura come la roccia;
tuttavia lo abbattei e giacque ai miei piedi.
E tu intanto che facevi, Hárbarðr?
Hárbarðr kvað:
Var ek með Fjǫlvari
fimm vetr alla í ey þeiri,
er Algræn heitir;
vega vér þar knáttum
ok val fella, margs at freista,
mans at kosta.
Disse Hárbarðr:
Ero con Fjǫlvari
per cinque inverni, su quell’isola
che si chiama Algræn;
laddove potevamo combattere
e uccidere, avere molte esperienze,
gustare molte ragazze.
Þórr kvað:
Hversu snúnuðu yðr konur yðrar?
Disse Þórr:
Come vi intrattenevano le vostre donne?
Hárbarðr kvað:
Sparkar áttu vér konur,
ef oss at spǫkum yrði;
horskar áttu vér konur,
ef oss hollar væri;
þær ór sandi síma undu,
ok ór dali djúpum grund of grófu;
varð ek þeim einn ǫllum efri at ráðum;
hvílda ek hjá þeim systrum sjau,
ok hafða ek geð þeira allt ok gaman.
Hvat vanntu þá meðan, Þórr?
Disse Hárbarðr:
Avremmo avuto donne incomparabili,
se fossero state facili per noi;
avremmo avuto donne sagge,
se fossero state benevole con noi;
intrecciavano i fili di seta,
e raschiavano il fondo della profonda valle;
ma fui malizioso più di tutte loro;
ho fatto sesso con le sette sorelle,
ed ebbi il loro calore e la loro anima.
E tu intanto che facevi, Þórr?
Þórr kvað:
Ek drap Þjaza,
inn þrúðmóðga jǫtun,
upp ek varp augum
Alvalda sonar á þann inn heiða himin;
þau eru merki mest minna verka,
þau er allir menn síðan of séa.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?
Disse Þórr:
Uccidevo Þjazi,
il potentissimo gigante,
gettai in alto gli occhi
del figlio di Alvaldi fino a farli arrivare in cielo;
sono i segni maggiori delle mie imprese,
che ogni uomo può vedere da allora.
E tu intanto che facevi, Hárbarðr?
Hárbarðr kvað:
Miklar manvélar ek hafða við myrkriður,
þá er ek vélta þær frá verum;
harðan jǫtun ek hugða Hlébarð vera,
gaf hann mér gambantein,
en ek vélta hann ór viti.
Disse Hárbarðr:
Usavo molta astuzia contro le streghe,
quando le portai via ai loro uomini;
credevo che Hlébarð fosse un gigante più duro,
mi dette un’arma magica,
e io ripagai con l’astuzia il suo dono.
Þórr kvað:
Illum huga launaðir þú þá góðar gjafar.
Disse Þórr:
Dunque hai ricambiato la bontà col male.
Hárbarðr kvað:
Þat hefr eik, er af annarri skefr,
of sik er hverr í slíku.
Hvat vanntu þá meðan, Þórr?
Disse Hárbarðr:
Una quercia guadagna, ciò che ad un’altra si toglie,
ognuno deve pensare a sé in casi come questo.
E tu intanto che facevi, Þórr?
Þórr kvað:
Ek var austr ok jǫtna barðak
brúðir bǫlvísar, er til bjargs gengu;
mikil myndi ætt jǫtna,
ef allir lifði vætr myndi manna
undir Miðgarði.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?
Disse Þórr:
Ero ad oriente ad uccidere giganti
e le spose del male, mentre andavo verso i monti;
la stirpe dei giganti avrebbe potuto esser grande,
ma non ci sarebbero più stati uomini viventi
in Miðgarðr.
E tu intanto che facevi, Hárbarðr?
Hárbarðr kvað:
Var ek á Vallandi ok vígum fylgdak,
atta ek jǫfrum, en aldri sættak;
Óðinn á jarla, þá er í val falla,
en Þórr á þrælakyn.
Disse Hárbarðr:
Mi trovavo nella Valland a seguire le battaglie,
ho causato guerre, senza dar tregua;
a Óðinn spettano i nobili, quando cadono in battaglia,
invece a Þórr spettano i miserabili.
Þórr kvað:
Ójafnt skipta
er þú myndir með ásum liði,
ef þú ættir vilgi mikils vald.
Disse Þórr:
Spartiresti ingiustamente
i caduti tra gli Asi,
se ne avessi la possibilità.
Hárbarðr kvað:
Þórr á afl ærit, en ekki hjarta;
af hræðzlu ok hugbleyði
þér var í hanzka troðit,
ok þóttisk-a þú þá Þórr vera;
hvárki þú þá þorðir fyr hræðslu þinni
hnjósa né físa, svá at Fjalarr heyrði.
Disse Hárbarðr:
Þórr ha molta forza, ma non coraggio;
per codardia e paura
ti eri nascosto in un barile,
e non volevi dire di essere Þórr;
non osasti quella volta, per la tua paura,
starnutire né scoreggiare, per non farti sentire da Fjalarr.
Þórr kvað:
Hárbarðr inn ragi,
ek mynda þik í hel drepa,
ef ek mætta seilask um sund.
Disse Þórr:
Hárbarðr lo smidollato,
ti spedirei agli inferi,
se potessi raggiungerti oltre il fiume.
Hárbarðr kvað:
Hvat skyldir um sund seilask,
er sakir ro alls engar?
Hvat vanntu þá meðan, Þórr?
Disse Hárbarðr:
Perché vorresti raggiungermi,
se non abbiamo conti da regolare?
E tu intanto che facevi, Þórr?
Þórr kvað:
Ek var austr ok ána varðak,
þá er mik sóttu þeir Svárangs synir;
grjóti þeir mik bǫrðu,
gagni urðu þeir þó lítt fegnir,
þó urðu þeir mik fyrri friðar at biðja.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?
Disse Þórr:
Ero ad oriente a difendere il fiume,
lo difesi quando giunsero i figli di Svárangr;
mi tirarono contro i sassi,
ma festeggiarono poco la vittoria,
difatti mi dovettero chiedere la pace.
E tu intanto che facevi, Hárbarðr?
Hárbarðr kvað:
Ek var austr ok við einhverja dæmðak,
lék ek við ina línhvítu
ok launþing háðak;
gladdak ina gullbjǫrtu,
gamni mær unði.
Disse Hárbarðr:
Ero ad oriente e conversavo con una donna,
mi divertivo con una bionda come il lino
e avevamo incontri segreti;
resi felice colei che splende come l’oro,
la spinsi sotto il piacere dell’amore.
Þórr kvað:
Góð átt þú þér mankynni þar þá.
Disse Þórr:
Ivi avesti belle esperienze con le femmine, dunque.
Hárbarðr kvað:
Liðs þíns væra ek þá þurfi, Þórr,
at ek helda þeiri inni línhvítu mey.
Disse Hárbarðr:
Avrei avuto bisogno del tuo aiuto, Þórr,
per saziare quella fanciulla bionda come il lino.
Þórr kvað:
Ek munda þér þá þat veita,
ef ek viðr of kæmumk.
Disse Þórr:
E io ti avrei accontentato,
se mi fosse stato possibile.
Hárbarðr kvað:
Ek mynda þér þá trúa,
nema þú mik í tryggð véltir.
Disse Hárbarðr:
E io mi sarei fidato di te,
fuorché non mi avresti mentito.
Þórr kvað:
Emk-at ek sá hælbítr
sem húðskór forn á vár.
Disse Þórr:
Io non sono tipo che tradisce
come una vecchia scarpa in primavera.
Hárbarðr kvað:
Hvat vanntu þá meðan, Þórr?
Disse Hárbarðr:
E tu intanto che facevi, Þórr?
Þórr kvað:
Brúðir berserkja barðak í Hléseyju;
þær hǫfðu verst unnit,
vélta þjóð alla.
Disse Þórr:
Ho ammazzato spose di berserkr sull’isola Hlér,
avevano fatto cose disdicevoli,
avevano tradito tutti.
Hárbarðr kvað:
Klæki vanntu þá, Þórr,
er þú á konum barðir.
Disse Hárbarðr:
Hai fatto una cosa orribile, Þórr,
uccidendo delle donne.
Þórr kvað:
Vargynjur þat váru, en varla konur,
skelldu skip mitt, er ek skorðat hafðak,
ægðu mér járnlurki en eltu Þjalfa.
Hvat vanntu þá meðan, Hárbarðr?
Disse Þórr:
Quelle erano lupe, non donne,
distrussero la mia nave, fatta da me stesso,
mi minacciarono col ferro e fecero fuggire Þjalfi.
E tu intanto che facevi Hárbarðr?
Hárbarðr kvað:
Ek vark í hernum, er hingat gerðisk
gnæfa gunnfana, geir at rjóða.
Disse Hárbarðr:
Ero in un esercito, che si preparava
a dar battaglia, affilando le lance.
Þórr kvað:
Þess viltu nú geta,
er þú fórt oss óljúfan at bjóða.
Disse Þórr:
Forse volevi dire,
quando partisti per scontrarti con noi.
Hárbarðr kvað:
Bæta skal þér þat þá
munda baugi,
sem jafnendr unnu,
þeir er okkr vilja sætta.
Disse Hárbarðr:
Ti serva da pegno
un bracciale,
come stabilirono i mitigatori,
che vogliono che ci riconciliamo.
Þórr kvað:
Hvar namtu þessi in hnæfiligu orð,
er ek heyrða aldregi in hnæfiligri?
Disse Þórr:
Da dove hai appreso quelle parole così taglienti,
dato che mai ne ho sentite di più taglienti?
Hárbarðr kvað:
Nam ek at mǫnnum
þeim inum aldrænum,
er búa í heimis skógum.
Disse Hárbarðr:
Le ho apprese dai vecchi esseri
che vivono tra i mortali,
che vivono nelle foreste del mondo.
Þórr kvað:
Þó gefr þú gott nafn dysjum,
er þú kallar þær heimis skóga.
Disse Þórr:
Dai un bel nome ai tumuli,
che tu chiami foreste del mondo.
Hárbarðr kvað:
Svá dæmi ek of slíkt far.
Disse Hárbarðr:
La penso così riguardo ciò.
Þórr kvað:
Orðkringi þín mun þér illa koma,
ef ek ræð á vág at vaða;
ulfi hæra hygg ek þik æpa munu,
ef þú hlýtr af hamri hǫgg.
Disse Þórr:
I tuoi giri di parole ti porteranno del male,
se riuscirò a guadare per la via;
credo che ululerai più acuto di un lupo,
se prenderai una forte martellata.
Hárbarðr kvað:
Sif á hó heima,
hans muntu fund vilja,
þann muntu þrek drýgja,
þat er þér skyldara.
Disse Hárbarðr:
Sif ha un amante a casa,
avresti dovuto fissare un appuntamento con lui,
con lui avresti dovuto usare la forza,
questo è il tuo dovere principale.
Þórr kvað:
Mælir þú at munns ráði,
svá at mér skyldi verst þykkja,
halr inn hugblauði,
hygg ek, at þú ljúgir.
Disse Þórr:
Dici quel che ti capita,
per potermi far stare male,
rammollito,
tu menti, dico io.
Hárbarðr kvað:
Satt hygg ek mik segja;
seinn ertu at fǫr þinni,
langt myndir þú nú kominn, Þórr,
ef þú litum færir.
Disse Hárbarðr:
Ritengo di dire il vero,
te la prendi comoda col tuo viaggio,
avresti fatto molta strada di più, Þórr,
se avessi viaggiato sotto altro aspetto.
Þórr kvað:
Hárbarðr inn ragi,
heldr hefr þú nú mik dvalðan.
Disse Þórr:
Hárbarðr lo smidollato,
piuttosto sei stato tu a trattenermi.
Hárbarðr kvað:
ÁsaÞórs hugða ek aldregi mundu
glepja féhirði farar.
Disse Hárbarðr:
Di ÁsaÞórr mai avrei creduto
di intralciare il cammino.
Þórr kvað:
Ráð mun ek þér nú ráða;
ró þú hingat bátinum,
hættum hætingi,
hittu fǫður Magna.
Disse Þórr:
Voglio darti un consiglio,
rema fino a qui con la barca,
basta a questo discorso,
vieni dal padre di Magni.
Hárbarðr kvað:
Farðu firr sundi,
þér skal fars synja.
Disse Hárbarðr:
Vattene dal fiume,
a te è negato il passaggio.
Þórr kvað:
Vísa þú mér nú leiðina,
alls þú vill mik eigi um váginn ferja.
Disse Þórr:
Indicami perlomeno la strada,
se proprio non vuoi traghettarmi per lo stretto di mare.
Hárbarðr kvað:
Lítit er at synja, langt er at fara;
stund er til stokksins,
ǫnnur til steinsins,
haltu svá til vinstra vegsins,
unz þú hittir Verland;
þar mun Fjǫrgyn hitta Þór, son sinn,
ok mun hon kenna hánum áttunga brautir
til Óðins landa.
Disse Hárbarðr:
C’è poco da nasconderla, la via per andare;
vai un bel po’ verso il tronco,
un altro po’ verso la roccia,
vai dunque sulla strada a sinistra,
finché non giungi alla Verland;
ivi Fjǫrgyn verrà a prendere Þórr, suo figlio,
e lo condurrà per strade famigliari
verso le terre di Óðinn.
Þórr kvað:
Mun ek taka þangat í dag?
Disse Þórr:
Vi potrò giungere in giornata?
Hárbarðr kvað:
Taka við víl ok erfiði,
at upprennandi sólu,
er ek get þána.
Disse Hárbarðr:
Con fatica e con impegno,
ci arriverai sol Sole alto in cielo,
così la penso io.
Þórr kvað:
Skammt mun nú mál okkat,
alls þú mér skætingu einni svarar;
launa mun ek þér farsynjun,
ef vit finnumk í sinn annat.
Disse Þórr:
Ora terminerà la nostra conversazione,
tu mi rispondi a tutto con il sarcasmo;
ti ripagherò per avermi negato il passaggio,
se ci incontreremo un’altra volta.
Hárbarðr kvað:
Far þú nú,
þars þik hafi allan gramir.
Disse Hárbarðr:
Mettiti in marcia ora,
verso dove ti possano prendere gli spiriti.
H YMI S KVI ÐA
IL CANTO DI HYMIR
OPPURE
IL POEMA DI HYMIR
Il poema narra di come Þórr, Týr e Loki (anche se in questa versione Loki viene nominato solo alla fine e
come personaggio marginale, nell’Edda in prosa viene specificata la sua presenza) si recano presso Ægir per
avere della birra, ma questi pretende un calderone così grande da poter produrre birra per dissetare tutti gli
dèi; perciò Týr suggerisce di andare da suo padre Hymir, il quale possiede un enorme calderone, per giunta
resistente e di ottima qualità. Dopo svariate prove, Þórr riesce a prendere il calderone e tornano da Ægir.
Ár valtívar veiðar námu,
ok sumblsamir, áðr saðir yrði.
Hristu teina ok á hlaut sá:
fundu þeir at Ægis ørkost hvera.
Molto tempo fa gli dèi guerrieri cacciarono,
e volevano bere, prima di mangiare.
Scossero le foglie ed esaminarono il sangue:
e videro che Ægir era pieno di roba da bere.
Sat bergbúi barnteitr fyrir,
mjǫk glíkr megi Miskorblinda.
Leit í augu Yggs barn í þrá:
« Þú skalt ásum opt sumbl gøra! »
Il montanaro sedeva sull’uscio felice come un bimbo,
somigliava molto al figlio di Miskorblindi.
Þórr lo fissò duro negli occhi:
« Devi preparare altra birra per gli Asi! »
Ǫnn fekk jǫtni orðbæginn halr,
hugði at hefndum hann næst við goð.
Bað hann Sifjar ver sér fœra hver:
« Þanns ek ǫllum ǫl yðr of heita! »
Il dio importunatore portò rogne al gigante,
che pensò subito a come vendicarsi degli dèi.
Chiese al marito di Sif di portargli un calderone:
« Uno abbastanza grande per far birra per tutti voi! »
Né þat máttu mærir tívar
ok ginnregin of geta hvergi,
unz af tryggðum Týr Hlórriða
ástráð mikit einum sagði:
Ma i gloriosi dèi e le varie divinità
non furono in grado di trovarlo da nessuna parte,
fin quando Týr diede a Þórr
questo consiglio in privato:
« Býr fyr austan Élivága
hundvíss Hymir at himins enda.
Á minn faðir móðugr ketil,
rúmbrugðinn hver, rastar djúpan. »
« Ad Ovest degli Élivágar vive
Hymir il saggio, al limite del cielo.
Mio padre possiede un bollitore,
un grosso calderone, in dura lega. »
« Veiztu, ef þiggjum þann lǫgvelli? »
« Ef, vinr, vélar vit gørvum til! »
« Che dici, l’otterremo quel bollitore di liquidi? »
« Sì, amici, se useremo l’astuzia! »
Fóru drjúgum dag þann fram
Ásgarði frá, unz til Egils kvómu.
Hirði hann hafra horngǫfgasta;
hurfu at hǫllu er Hymir átti.
Viaggiarono per un lungo giorno da
Ágarðr, finché giunsero da Egill.
Lasciate le capre divine al riparo;
si diressero verso le sale di Hymir.
Mǫgr fann ǫmmu mjǫk leiða sér,
hafði hǫfða hundruð níu.
En ǫnnur gekk algullin fram,
brúnhvít, bera bjórveig syni.
Il giovane Týr fu accolto dalla sua odiata nonna,
che aveva novecento teste.
Ma un’altra dame si fece avanti,
bionda come l’oro, porgendo della birra al figlio.
« Áttniðr jǫtna, ek viljak ykkr,
hugfulla tvá, und hvera setja.
Er minn fríi mǫrgu sinni
gløggr við gesti, gǫrr illz hugar. »
« Figlio di gigante, penso che farei meglio,
a nascondervi entrambi, sotto il calderone.
Il mio caro marito è spesso scortese
con gli ospiti, e ha un pessimo carattere. »
En váskapaðr varð síðbúinn,
harðráðr Hymir, heim af veiðum.
Gekk inn í sal, glumðu jǫklar,
var karls, er kom, kinnskógr frørinn.
Il cattivo per natura e feroce,
cuoredipietra Hymir, tornò a casa dalla caccia.
Tintinnò del ghiaccio, quando entrò nella sala,
la sua barbuta guancia era ghiacciata.
Móðir Týrs kvað:
« Ver þú heill, Hymir, í hugum góðum!
Nú er sonr kominn til sala þinna,
sá er vit vættum af vegi lǫngum.
Fylgir hánum Hróðrs andskoti,
vinr verliða: Véurr heitir sá.
Disse la madre di Týr:
« Salute a te, Hymir, spero tu sia di buonumore!
Nostro figlio è giunto alle tue sale,
lo aspettavamo da molto dal suo viaggio.
È accompagnato dal nemico di Hróðr,
l’amico degli uomini: si chiama Þórr.
Séðu, hvar sitja und salar gafli,
svá forða sér, stendr súl fyrir! »
Sundr stǫkk súla fyr sjón jǫtuns,
en áðr í tvau áss brotnaði.
Guarda, sono seduti qui al limite della capanna,
al riparo, dietro una colonna! »
Allo sguardo del gigante la colonna crollò,
e la trave maestra si spezzò in due.
Stukku átta, en einn af þeim,
hverr harðsleginn, heill af þolli.
Fram gengu þeir, en forn jǫtunn
sjónum leiddi sinn andskota.
Caddero otto bollitori, e si ruppero tutti,
tranne uno rinforzato, che rimase integro.
Gli ospiti si fecero avanti, e l’antico gigante
gettò un’occhiata ai suoi nemici.
Sagðit hánum hugr vel þá er hann sá
gýgjar grœti á gólf kominn.
Þar vóru þjórar þrír of teknir,
bað senn jǫtunn sjóða ganga.
Ebbe serie preoccupazioni quando vide
sull’uscio colui che provoca dolore alle gigantesse.
Che fossero uccisi tre tori,
e cucinati senza indugiare, ordinò il gigante.
Hvern létu þeir hǫfði skemra
ok á seyði síðan báru.
Át Sifjar verr, áðr sofa gengi,
einn með ǫllu øxn tvá Hymis.
I tori furono dunque decapitati
e portati a cucinare.
Prima di andare a dormire, il marito di Sif,
divorò da solo due dei tori di Hymir.
Þótti hárum Hrungnis spjalla
verðr Hlórriða vel fullmikill:
« Munum at apni ǫðrum verða
við veiðimat vér þrír lifa! »
Al grigio amico di Hrugnir (Hymir)
parve abbondante il pasto di Þórr:
« Se vogliamo mangiare anche la prossima volta
dobbiamo procurarci il cibo con la caccia! »
Véurr kvaz vilja á vág róa,
ef ballr jǫtunn beitur gæfi.
« Hverfðu til hjarðar, ef þú hug trúir,
brjótr berg-Dana, beitur sækja!
Þórr disse che sarebbe andato in alto mare,
se il gigante gli avesse dato delle esche.
« Vai tu nella mandria, se hai coraggio,
uccisore di montanari, a cercare esche!
Þess vænti ek, at þér munit
ǫgn af oxa auðfeng vera. »
Sveinn sýsliga sveif til skógar,
þar er uxi stóð allsvartr fyrir.
Suppongo, che per te sarà
facile trarre un’esca da un toro. »
Il giovane si recò subito nella boscaglia,
dove un toro nero gli puntò contro.
Braut af þjóri þurs ráðbani
hátún ofan horna tveggja.
« Verk þykkja þín verri miklu,
kjóla valdi, en þú kyrr sitir. »
Lo sterminatore di giganti strappò
al toro entrambe le grandi corna.
« Le tue azioni sembrano peggiori,
signore delle navi, del tuo poltrire. »
Bað hlunngota hafra dróttinn
áttrunn apa útarr fœra,
en sá jǫtunn sína talði
litla fýsi at róa lengra.
Il signore dei caproni chiese al parente
della scimmia di potar a largo la nave,
ma il gigante mostrò
poco desiderio nel remare ancora.
Dró mærr Hymir móðugr hvali
einn á ǫngli upp senn tvá,
en aptr í skut Óðni sifjaðr
Véurr við vélar vað gørði sér.
Il feroce e forte Hymir prese delle balene,
con un solo amo, due insieme,
mentre a poppa il parente di Óðinn,
Þórr, si creava da solo una lenza.
Egndi á ǫngul sá er ǫldum bergr,
orms einbani, uxa hǫfði.
Gein við agni sú er goð fjá
umgjǫrð neðan allra landa.
Colui che protegge l’umanità,
l’uccisore del serpe, buttò l’amo con la testa di toro.
Colui che è odiato da tutti gli dèi spalancò le fauci,
lui che da solo avvolge tutta la terra.
Dró djarfliga dáðrakkr Þórr
orm eitrfán upp at borði.
Hamri kníði háfjall skarar
ofljótt ofan úlfs hnitbróður.
Il coraggioso Þórr tirò su con ferocia
il serpe velenoso alla fiancata della barca.
Colpì con forza col martello
la testa del fratello di sangue del lupo.
Hreingálkn hrutu, en hǫlkn þutu,
fór in forna fold ǫll saman.
Søkðiz síðan sá fiskr í mar.
I lupi ulularono, le rocce si scossero,
tutta l’antica terra tremò.
Poi il pesce sprofondò nel mare.
Óteitr jǫtunn, er þeir aptr reru,
svá at ár Hymir ekki mælti,
veifði hann ræði veðrs annars til.
Il gigante era arrabbiato, mentre remavano indietro,
infatti Hymir non parlò per niente,
pensò a manovrare il timone.
« Mundu um vinna verk hálft við mik,
at þú heim hvali haf til bœjar,
eða flotbrúsa festir okkarn? »
« Dividerai i lavori con me,
vuoi portare le balene con me alla fattoria,
oppure fissare la nostra barca? »
Gekk Hlórriði, greip á stafni,
vatt með austri upp lǫgfáki
einn með árum ok austskotu,
bar hann til bœjar brimsvín jǫtuns,
ok holtriða hver í gegnum.
Þórr andò, afferrò la prua,
sollevò il “cavallo dei fiumi”
con tutto il suo contenuto,
portò poi le balene alla casa del gigante,
attraverso il sentiero boscoso.
Ok enn jǫtunn um afrendi,
þrágirni vanr, við Þór senti;
kvaðat mann ramman
þótt róa kynni krǫpturligan,
nema kálk bryti.
Ma il gigante era ostinato,
e continuò a discutere della forza di Þórr,
disse che il canottaggio
non era una prova di forza di un uomo,
a meno che non rompesse il calice di cristallo.
En Hlórriði, er at hǫndum kom,
brátt lét bresta brattstein gleri.
Sló hann sitjandi súlur í gǫgnum,
báru þó heilan fyr Hymi síðan.
E Þórr, quando lo ebbe in mano,
frantumò una colonna con il calice.
Da seduto lo lanciò sulle colonne,
ma Hymir glielo riportò tutto intero.
Unz þat in fríða frilla kenndi
ástráð mikit, eitt er vissi:
« Drep við haus Hymis, hann er harðari,
kostmóðs jǫtuns, kálki hverjum! »
Fin quando la dama del gigante gli disse
un valido segreto, che ella conosceva:
« Lancialo contro la testa di Hymir, è più dura
la testa di un gigante sazio di qualsiasi bicchiere! »
Harðr reis á kné hafra dróttinn,
færðiz allra í ásmegin.
Heill var karli hjálmstofn ofan,
en vínferill valr rifnaði.
S’alzò con forza sulle ginocchia il signore dei capri,
usò in pieno la sua potenza divina.
La testa del gigante rimase integra,
ma il calice da vino andò in pezzi.
« Mǫrg veit ek mæti mér gengin frá,
er ek kálki sé úr knjám hrundit, »
- karl orð um kvað « knákat ek segja aptr ævagi:
“þú ert, ǫlðr, of heitt.”
« Ho perduto un grande pezzo di valore,
ora che vedo il miglior calice in pezzi, »
- disse così l’anziano « non potrò mai più dire:
“birra, sei servita.”
Þat er til kostar ef koma mættið
út úr óru ǫlkjól hofi. »
Týr leitaði tysvar hrœra:
stóð at hváru hverr kyrr fyrir.
Resta ancora da vedere se riuscirete
ad uscire dalla nostra corte col calderone. »
Týr provò due volte a muoverlo:
e due volte fallì nel muoverlo anche solo di un po’.
Faðir Móða fekk á þremi
ok í gegnum steig gólf niðr í sal.
Hóf sér á hǫfuð upp hver Sifjar verr,
en á hælum hringar skullu.
Þórr lo prese per i bordi
e si avviò giù per le scale verso l’atrio.
L’uomo di Sif aveva la testa coperta dal calderone,
alle sue caviglie tintinnavano i manici.
Fóru lengi, áðr líta nam
aptr Óðins sonr einu sinni.
Sá hann úr hreysum með Hymi austan
fólkdrótt fara fjǫlhǫfðaða.
Camminarono per un po’,
quando il figlio di Óðinn guardò dietro di sé.
Vide giungere da oriente con Hymir una schiera
di guerrieri con molte teste dalle tane rocciose.
Hóf hann sér af herðum hver standanda,
veifði hann Mjǫllni morðgjǫrnum fram,
ok hraunhvala hann alla drap.
Poso giù il calderone dalle sue spalle,
cinse l’assassino Mjǫllnir uscendone,
e uccise ogni singolo gigante.
Fórut lengi, áðr liggja nam
hafr Hlórriða hálfdauðr fyrir.
Var skær skǫkuls skakkr á beini,
en því inn lævísi Loki um olli.
Guidarono per un po’,
quando un capro di Þórr cadde mezzo morto.
La gamba della bestia era rotta,
e questa fu colpa di Loki.
En ér heyrt hafið
- hverr kann um þat
goðmálugra gørr at skilja hver af hraunbúa hann laun um fekk,
er hann bæði galt bǫrn sín fyrir.
Ma tutti voi avete udito
- e qualsiasi mitologo
può confermarlo la ricompensa che egli ebbe per ciò da Egill,
il quale dovette donargli entrambi i suoi figli.
Þróttǫflugr kom á þing goða
ok hafði hver þannz Hymir átti,
en véar hverjan vel skulu drekka
ǫlðr at Ægis eitrhǫrmeitið.
Giunse pieno di energie il dio all’assemblea
e aveva il calderone che fu di Hymir,
nel quale ogni essere divinò berrà
e si sazierà con la birra di Ægir.
LOKASENNA
LE OFFESE DI LOKI
OPPURE
GLI INSULTI DI LOKI
Si tratta di una festa, o meglio, un banchetto funebre, per la precisione di Baldr, che si sta tenendo nelle
sale di Ægir. Alla poesia s’intrecciano rari frasi di prosa che annunciano ciò che accade (arrivò Þórr,
eccetera) più il prologo e l’epilogo. Le offese che Loki rivolge agli dèi e agli elfi sono tutte “vere”: non
sono insulti gratuiti, bensì fatti realmente accaduti in altri poemi e/o saghe. Il testo originale, in certi punti,
utilizza un linguaggio molto forte (come “testa di cazzo”; letteralmente “testa di roccia”; ma anche “fare
sesso” anziché “giacere”); che io ho reso in un italiano altrettanto colorito e forte. Questo perché, anche se
ho spezzato il metro per più adattarlo alla traduzione, come lessico sono rimasto fedele all’originale.
Ægir, er ǫðru nafni hét Gymir, hann hafði búit
ásum ǫl, þá er hann hafði fengit ketil in mikla,
sem nú er sagt. Til þeirar veizlu kom Óðinn ok
Frigg kona hans. Þórr kom eigi, því at hann var í
austrvegi. Sif var þar, kona Þórs, Bragi ok Iðunn
kona hans. Týr var þar, hann var einhendr;
Fenrisúlfr sleit hǫnd af hánum þá er hann var
bundinn. Þar var Njǫrðr ok kona hans Skaði,
Freyr ok Freyja, Víðarr son Óðins; Loki var þar
ok þjónustumenn Freys, Byggvir ok Beyla.
Margt var þar ása ok álfa. Ægir átti tvá
þjónustumenn, Fimafengr ok Eldir. Þar var
lýsigull haft fyrir elts ljós. Sjálft barsk þar ǫl; þar
var griðastaðr mikill. Menn lofuðu mjǫk hversu
góðir þjónustumenn Ægis váru. Loki mátti eigi
heyra þat, ok drap hann Fimafeng. Þá skóku æsir
skjǫldu sína ok æpðu at Loka, ok eltu hann braut
til skógar, en þeir fóru at drekka. Loki hvarf aftr
ok hitti úti Eldi.
Ægir, che era chiamato anche Gymir, preparò la
birra per gli dèi, dopo che ebbe il possente
calderone, com’è già stato detto. A questa festa
vennero Óðinn e Frigg sua moglie. Þórr non venne,
poiché era in viaggio in Oriente. V’erano Sif,
moglie di Þórr, Bragi e Iðunn sua moglie. Týr, che
aveva solo una mano, era lì; il lupo Fenrir gli aveva
mangiato l’altra mano quando lo avevano
incatenato. V’erano Njǫrðr e Skaði sua moglie,
Freyr e Freyja, Víðarr figlio di Óðinn; c’erano Loki
e i servi di Freyr, Byggvir e Beyla. C’erano molti
dèi e molti elfi. Ægir aveva due servitori,
Fimafengr ed Eldir. Il loro camino emanava luce
dorata. La birra si faceva da sola; grande era la
quiete. Gli ospiti fecero molto i compimenti ai
servitori di Ægir. Loki non lo poteva sopportare,
perciò uccise Fimafengr. Sicché gli dèi brandirono i
loro scudi e cacciarono Loki fuori nella boscaglia,
dopodiché tornarono a sedersi ed a bere ancora.
Loki tornò indietro, e fuori incontrò Eldir.
Loki kvaddi hann:
Segðu þat, Eldir,
svá at þú einugi feti gangir framarr,
hvat hér inni hafa at ǫlmálum
sigtíva synir?
Loki gli parlò:
Parla ora, Eldir,
e non fare un passo in più,
cosa fa dire la birra
ai figli dei gloriosi dèi?
Eldir kvað:
Of vápn sín dæma ok um vígrisni sína
sigtíva synir;
ása ok álfa er hér inni eru,
manngi er þér í orði vinr.
Disse Eldir:
Parlano di armi e del loro potere in guerra
i figli dei gloriosi dèi;
tra gli dèi e tra gli elfi qua presenti,
nessuno parla bene di te.
Loki kvað:
Inn skal ganga Ægis hallir í,
á þat sumbl at sjá;
jǫll ok áfu færi ek ása sonum,
ok blend ek þeim svá meini mjǫð.
Disse Loki:
Entrerò nella sala di Ægir,
poiché voglio rovinare la festa,
menzogne ed odio porterò agli dèi,
e mischierò veleno al loro idromele.
Eldir kvað:
Veiztu, ef þú inn gengr Ægis hallir í
á þat sumbl at sjá,
hrópi ok rógi ef þú eyss á holl regin:
á þér munu þau þerra þat.
Disse Eldir:
Sappi che se vai nella sala di Ægir
e vuoi rovinargli la festa,
ricoprendo di calunnie e menzogne gli dèi:
temo che loro potrebbero ricoprirci te.
Loki kvað:
Veiztu þat, Eldir,
ef vit einir skulum sáryrðum sakask,
auðigr verða mun ek í andsvǫrum,
ef þú mælir til mart.
Disse Loki:
Sappi, Eldir,
se è proprio necessario che parliamo noi due,
diventerò più ricco di parole,
se proprio vuoi parlare.
Síðan gekk Loki inn í hǫllina. En er þeir sá, er
fyrir váru, hverr inn var kominn, þǫgnuðu þeir
allir.
Dopodiché Loki entrò nella sala. Ma quando, quelli
all’interno, videro chi fosse entrato, fecero tutti
silenzio.
Loki kvað:
Þyrstr ek kom þessar hallar til,
Loptr, um langan veg,
ásu at biðja at mér einn gefi
mæran drykk mjaðar.
Disse Loki:
Giungo assetato in questa sala,
io, Loki, dopo un lungo viaggio,
per chiedere agli dèi un po’
di idromele da bere.
Hví þegið ér svá, þrungin goð,
at þér mæla né meguð?
Sessa ok staði velið mér sumbli at,
eða heitið mik héðan.
Perché sedete silenziosi, dèi tanto sbronzi,
da non poter parlare né rispondere?
Offritemi un posto alla vostra tavola,
oppure mettetemi alla porta.
Bragi kvað:
Sessa ok staði velja þér sumbli at
æsir aldregi, þvíat æsir vitu
hveim þeir alda skulu
gambansumbl of geta.
Disse Bragi:
Non troverai più posto alla
tavola degli dèi, poiché gli dèi sanno
quali uomini meritano
le loro grandiose feste.
Loki kvað:
Mantu þat, Óðinn, er vit í árdaga
blendum blóði saman?
Ǫlvi bergja lézktu eigi mundu,
nema okkr væri báðum borit.
Disse Loki:
Rammenti, Óðinn, che in tempi passati
abbiamo mischiato il nostro sangue?
Non avresti più bevuto birra, dicesti,
se non ce ne fosse stata per entrambi.
Óðinn kvað:
Rístu þá, Víðarr,
ok lát úlfs fǫður sitja sumbli at,
síðr oss Loki kveði lastastǫfum
Ægis hǫllu í.
Disse Óðinn:
Alzati, Víðarr,
e lascia il posto al padre del lupo,
fuorché Loki non parli male
nella sala di Ægir.
Þá stóð Víðarr upp ok skenkti Loka, en áðr hann
drykki, kvaddi hann ásuna:
Sicché Víðarr s’alzò e versò da bere a Loki, ma
prima di bere, egli disse agli dèi:
Heilir æsir, heilar ásynjur
ok ǫll ginnheilǫg goð;
nema sá einn áss er innar sitr,
Bragi, bekkjum á.
Salute agli Asi, salute alle Ase
ed a tutte le divinità presenti,
eccetto a quel dio là seduto,
Bragi, lì sulla panca.
Bragi kvað:
Mar ok mæki gef ek þér míns féar,
ok bætir þér svá baugi Bragi,
síðr þú ásum ǫfund of gjaldir;
grem þú eigi goð at þér!
Disse Bragi:
Ti darò un mio cavallo ed una spada,
ed un anello, Bragi ti darà,
se non porterai odio tra gli Asi;
in modo da non suscitare ire!
Loki kvað:
Jós ok armbauga mundu æ vera
beggja vanr, Bragi;
ása ok álfa, er hér inni eru,
þú ert við víg varastr
ok skjarrastr við skot.
Disse Loki:
Di cavalli ed anelli poco m’importa
ma d’entrambi tu sei privo, Bragi;
tra gli dèi e gli elfi qua presenti,
tu sei il meno coraggioso
ed il meno abile in battaglia.
Bragi kvað:
Veit ek, ef fyr útan værak,
svá sem fyr innan emk
Ægis hǫll of kominn
Disse Bragi:
So bene, se fossi fuori
come ora sono dentro
e venissi alla sala di Ægir,
hǫfuð þitt bæra ek í hendi mér;
lykak þér þat fyr lygi.
porterei la tua testa in mano;
e pagheresti il prezzo delle tue bugie.
Loki kvað:
Snjallr ertu í sessi, skal-at-tu svá gera,
Bragi bekkskrautuðr!
Vega þú gakk, ef þú vreiðr séir,
hyggsk vætr hvatr fyrir.
Disse Loki:
Sei bravo a parole, non a fatti,
Bragi, ornatore di panche!
Alzati e combatti, se sei irato,
un brado non ci penserebbe due volte.
Iðunn kvað:
Bið ek, Bragi,
barna sifjar duga ok allra óskmaga,
at þú Loka kveðir-a lastastǫfum
Ægis hǫllu í.
Disse Iðunn:
Ti prego, Bragi,
pensa ai tuoi figli e ai bambini adottati,
non parlare male contro Loki
nella sala di Ægir.
Loki kvað:
Þegi þú, Iðunn,
þik kveð ek allra kvenna
vergjarnasta vera, síztu arma þína
lagðir ítrþvegna um þinn bróðurbana.
Disse Loki:
Taci, Iðunn,
tu sei tra le donne, dico io,
la più vogliosa di uomini, tra le tue braccia
candide hai stretto l’uccisore di tuo fratello.
Iðunn kvað:
Loka ek kveðk-a
lastastǫfum Ægis hǫllu í;
Braga ek kyrri bjórreifan,
vilk-at ek at it vreiðir vegizk.
Disse Iðunn:
Contro Loki io non parlo
male nella sala di Ægir;
cerco di calmare Bragi eccitato dalla birra,
non voglio che, irati, veniate alle armi.
Gefjun kvað:
Hví it æsir tveir skuluð inni
hér sáryrðum sakask?
Loftki þat veit, at hann leikinn er
ok hann fjǫrg ǫll fíá.
Disse Gefjun:
Perché voi due Asi dovete scambiarvi
qua parole offensive?
Ognuno sa che Loki è un burlone
e che invidia le divinità nel cielo.
Loki kvað:
Þegi þú, Gefjun,
þess mun ek nú geta
er þik glapði at geði:
sveinn inn hvíti, er þér sigli gaf
ok þú lagðir lær yfir.
Disse Loki:
Taci, Gefjun,
ora racconterò di colui che
al piacere del sesso ti sedusse:
quel biondo cavalier, che ti offrì un gioiello
e a cui tu apristi le cosce.
Óðinn kvað:
Ærr ertu, Loki, ok ǫrviti,
er þú fær þér Gefjun at gremi,
því at aldar ørlǫg hygg ek
at hon ǫll of viti jafngǫrla sem ek.
Disse Óðinn:
Sei pazzo, Loki, e malato,
se susciti l’ira di Gefjun,
poiché io credo che tutti i destini
ella conosca bene quanto me.
Loki kvað:
Þegi þú, Óðinn,
þú kunnir aldregi deila víg með verum;
oft þú gaft þeim er þú gefa skyldir-a,
inum slævurum, sigr.
Disse Loki:
Taci, Óðinn,
tu non hai mai saputo scegliere nelle guerre;
spesso hai concesso a chi non la meritava,
a uomini inferiori, la vittoria.
Óðinn kvað:
Veiztu, ef ek gaf
Disse Óðinn:
Sappilo, se io ho dato
þeim er ek gefa né skylda,
inum slævurom, sigr,
átta vetr vartu fyr jǫrð neðan
kýr mólkandi ok kona,
ok hefr þú þar bǫrn borit,
ok hugða ek þat args aðal.
a chi non la meritava né aspettava,
la vittoria in battaglia,
tu per otto anni sei stato sulla Terra
come mucca da mungere,
e hai dato luce a figli,
e questo penso che sia da omosessuali.
Loki kvað:
En þik síða kóðu Sámseyu í,
ok draptu á vétt sem vǫlur,
vitka líki fórtu verþjóð yfir,
ok hugða ek þat args aðal.
Disse Loki:
Di te dissero che sei andato a Sámsey
e hai fatto magie come le volve,
sotto forma di maga hai viaggiato per il mondo,
e questo penso che sia da omosessuali.
Frigg kvað:
Ørlǫgum ykkrum
skylið aldregi segja seggjum frá,
hvat it æsir tveir drýgðuð í árdaga;
firrisk æ forn rǫk firar.
Disse Frigg:
Dei vostri destini
mai dovreste parlare in presenza di uomini,
quel che voi due Asi faceste in principio;
gli uomini non devono saperlo.
Loki kvað:
Þegi þú, Frigg,
þú ert Fjǫrgyns mær
ok hefr æ vergjǫrn verit,
er þá Véa ok Vilja léztu þér,
Viðris kvæn, báða i baðm of tekit.
Disse Loki:
Taci, Frigg,
tu sei la fanciulla di Fjǫrgyn
e sei sempre affamata di uomini,
come quando sia Véi sia Vili tu,
donna di Óðinn, hai accolto tra le tue gambe.
Frigg kvað:
Veiztu, ef ek inni ættak
Ægis hǫllum i Baldri líkan bur,
út þú né kvæmir frá ása sonum,
ok væri þá at þér vreiðum vegit.
Disse Frigg:
Sappilo, se avessi qua nelle
sale di Ægir un figlio come Baldr,
non saresti evitato dai figli degli Asi,
ma da loro saresti sfidato a batterti.
Loki kvað:
Enn vill þú, Frigg,
at ek fleiri telja mína meinstafi;
ek því réð, er þú ríða sér-at
síðan Baldr at sǫlum.
Disse Loki:
Tu vuoi davvero, Frigg,
che io dica altre cose brutte;
ebbene, io ti dico che è merito mio se
ora Baldr non può tornare in queste sale.
Freyja kvað:
Ærr ertu, Loki,
er þú yðra telr ljóta leiðstafi;
ørlǫg Frigg hygg ek at ǫll viti,
þótt hon sjálfgi segi.
Disse Freyja:
Sei pazzo, Loki,
a raccontare le tue malvagie azioni;
credo che Frigg conosca tutti i destini,
anche se non parla.
Loki kvað:
Þegi þú, Freyja,
þik kann ek fullgǫrva;
er-a þér vamma vant;
ása ok álfa, er hér inni eru,
hverr hefir þinn hór verit.
Disse Loki:
Taci, Freyja,
io ti conosco in tutto e per tutto;
non sei di certo una santarella;
non c’è dio o elfo, qua dentro,
che non abbia fatto sesso con te.
Freyja kvað:
Flá er þér tunga,
hygg ek at þér fremr myni
Disse Freyja:
La tua lingua è falsa,
credo che ancora una volta
ógott of gala; reiðir ro þér æsir
ok ásynjur, hryggr muntu heim fara.
finirai male; contro di te hai gli Asi
e le Ase, farai ritorno a casa malridotto.
Loki kvað:
Þegi þú, Freyja,
þú ert fordæða ok meini blandin mjǫk,
síz þik at bræðr þínum stóðu blíð regin,
ok myndir þú þá, Freyja, frata.
Disse Loki:
Taci, Freyja,
tu sei un’ingannatrice ed una strega,
quando fosti accolta con tuo fratello dagli dèi,
allora tu, Freyja, scoreggiasti.
Njǫrðr kvað:
Þat er válítit,
þótt sér varðir vers fái, hós eða hvárs;
hitt er undr, er áss ragr
er hér inn of kominn,
ok hefir sá bǫrn of borit.
Disse Njǫrðr:
Non credo sia importante,
se una donna ha un amante, un marito o entrambi;
ma è preoccupante invece che un dio omosessuale
venga qua dentro,
un dio che ha anche partorito figli.
Loki kvað:
Þegi þú, Njǫrðr,
þú vart austr heðan
gíls of sendr at goðum;
Hymis meyjar hǫfðu þik at hlandtrogi
ok þér i munn migu.
Disse Loki:
Taci, Njǫrðr,
tu fosti mandato dall’oriente
come ostaggio agli dèi;
le figlie di Hymir ti usarono come pitale
e ti pisciarono in bocca.
Njǫrðr kvað:
Sú erumk líkn,
er ek vark langt heðan
gísl of sendr at goðum,
þá ek mǫg gat, þann er mangi fiár,
ok þikkir sá ása jaðarr.
Disse Njǫrðr:
Grande fu la mia gioia,
per il fatto che fui mandato da lontano
come ostaggio agli dèi;
il figlio che ho avuto, lo amano tutti,
ed è benedetto fra gli dèi.
Loki kvað:
Hættu nú, Njǫrðr,
haf þú á hófi þik!
Munk-a ek því leyna lengr:
við systur þinni gaztu slíkan mǫg,
ok er-a þó vánu verr.
Disse Loki:
Basta ora, Njǫrðr,
non ti esaltare!
Non lo nasconderò ai presenti:
da tua sorella ebbi codesto figlio,
ed è andata peggio del previsto.
Týr kvað:
Freyr er beztr
allra ballriða ása gǫrðum í;
mey hann né grætir né manns konu,
ok leysir ór hǫptum hvern.
Disse Týr:
Freyr è il migliore
tra tutti i guerrieri qua presenti;
egli non combatte né schialdmere né donne,
e si limita a liberarle.
Loki kvað:
Þegi þú, Týr,
þú kunnir aldregi bera tilt með tveim;
handar innar hægri mun ek hinnar geta,
er þér sleit Fenrir frá.
Disse Loki:
Taci, Týr,
tu non hai mai saputo far da garante;
racconto volentieri della tua mano destra,
che Fenrir ti ha mozzato.
Týr kvað:
Handar em ek vanr,
en þú Hróðrsvitnis;
bǫl er beggja þrá;
úlfgi hefir ok vel,
Disse Týr:
Io ho perduto una mano,
ma il Potente Lupo;
che è penoso quanto te;
ebbene soffre il lupo e teme,
er í bǫndum skal
bíða Ragnarǫkrs.
poiché deve aspettare legato
il Crepuscolo degli Dèi.
Loki kvað:
Þegi þú, Týr,
þat varð þinni konu
at hon átti mǫg við mér;
ǫln né penning hafðir þú
þess aldregi vanréttis, vesall.
Disse Loki:
Taci, Týr,
poiché alla tua donna accadde
di avere un figlio con me;
né denaro né altro hai mai ricevuto
per quest’affronto, miserabile.
Freyr kvað:
Úlfr sé ek liggja árósi fyrir
unz rjúfask regin;
því mundu næst, nema þú nú þegir,
bundinn, bǫlvasmiðr!
Disse Freyr:
Il lupo è in catene dinanzi al fiume
fin quando gli dèi non periranno;
fra poco anche tu, se non taci,
sarai incatenato, disgraziato!
Loki kvað:
Gulli keypta léztu Gymis dóttur
ok seldir þitt svá sverð;
en er Múspells synir ríða Myrkvið yfir,
veizt-a þú þá, vesall, hvé þú vegr.
Disse Loki:
Ti sei comprato la figlia di Gymir
cedendo la tua spada;
e quando i figli di Múspell andranno a Myrkviðr,
tu non avrai con che combattere, miserabile.
Byggvir kvað:
Veiztu, ef ek eðli ættak
sem Ingunar-Freyr,
ok svá sælligt setr,
mergi smæra mǫlða ek þá meinkráku
ok lemða alla í liðu.
Disse Byggvir:
Sappilo, se io appartenessi alla stirpe
di Ingunar-Freyr,
e avessi una così magnifica casa,
spappolerei questo disgraziato
e farei il suo corpo a pezzi.
Loki kvað:
Hvat er þat it litla er ek þat lǫggra sék
ok snapvíst snapir?
At eyrum Freys mundu æ vera
ok und kvernum klaka.
Disse Loki:
Chi è questa piccola creatura qua,
che scodinzola ed abbaia?
Dipendi dalle parole di Freyr
e pigoli le sue difese.
Byggvir kvað:
Byggvir ek heiti,
en mik bráðan kveða
goð ǫll ok gumar;
því em ek hér hróðugr
at drekka Hrofts megir
allir ǫl saman.
Disse Byggvir:
Mi chiamo Byggvir,
mi chiamano lesto
tutti gli dèi ed i mortali;
e qua sono fiero
che i figli di Óðinn
bevano tutti la stessa birra.
Loki kvað:
Þegi þú, Byggvir,
þú kunnir aldregi
deila með mǫnnum mat;
ok þik í flets strái finna né máttu,
þá er vágu verar.
Disse Loki:
Taci, Byggvir,
tu non hai mai neanche saputo
dividere il cibo tra gli uomini;
ti trovarono nascosto nel fienile,
quando i guerrieri combattevano.
Heimdallr kvað:
Ǫlr ertu, Loki,
svá at þú ert ǫrviti,
- hví né lezk-a-ðu, Loki? –
Disse Heimdallr:
Sei ubriaco, Loki,
così tanto da dire fandonie,
perché non la smetti, Lochi?
Því at ofdrykkja veldr alda hveim
er sína mælgi né man-at.
Poiché il bere troppo porta chiunque
a non sapere più quello che dice.
Loki kvað:
Þegi þú, Heimdallr,
þér var í árdaga it ljóta líf of lagit:
ǫrgu baki þú munt æ vera
ok vaka vǫrðr goða.
Disse Loki:
Taci, Heimdallr,
tu in principio hai sbagliato ad esser creato:
sarai sempre con la schiena molle
e soltanto un guardiano degli dèi.
Skaði kvað:
Létt er þér, Loki;
mun-at-tu lengi svá
leika lausum hala, því at þik á hjǫrfi
skulu ins hrímkalda magar
gǫrnum binda goð.
Disse Skaði:
Sei di buonumore, Loki;
ma non così a lungo
scherzerai in libertà, perché alle rocce
gli dèi ti legheranno
con le budella del tuo gelido figlio.
Loki kvað:
Veiztu, ef mik á hjǫrfi
skulu ens hrímkalda magar
gǫrnum binda goð,
fyrstr ok efstr var ek at fjǫrlagi
þars vér á Þjaza þrifum.
Disse Loki:
Sappilo, anche se alle rocce
gli dèi mi legheranno
con le budella del mio gelido figlio,
sono stato il primo e l’ultimo a combattere
contro Þjazi nello scontro che lo uccise.
Skaði kvað:
Veiztu, ef fyrstr ok efstr
vartu at fjǫrlagi,
þá er ér á Þjaza þrifuð
frá mínum véum ok vǫngum skulu
þér æ køld ráð koma.
Disse Skaði:
Sappilo, se tu fosti il primo e l’ultimo
a combattere,
dando la morte a Þjazi,
dalle mie sale e dal mio terreno
verranno sempre venti gelidi verso di te.
Loki kvað:
Léttari í málum vartu við Laufeyjar son,
þá er þú létz mér á beð þinn boðit;
getit verðr oss slíks, ef vér gǫrva skulum
telja vǫmmin vár.
Disse Loki:
Più gentile fosti col figlio di Laufey,
quando mi hai invitato nel tuo letto;
dovremmo dirle certe cose, se dobbiamo
dirla tutta su di noi.
Þá gekk Sif fram ok byrlaði Loka í hrímkálki
mjǫð ok mælti:
Sicché si fece avanti Sif e versò l’idromele nel
corno freddo di Loki e disse:
Heill ver þú nú, Loki,
ok tak við hrímkálki fullum forns mjaðar,
heldr þú hana eina látir með ása sonum
vammalausa vera.
Salute a te, Loki,
accetta quest’antico idromele nel corno freddo,
e lascia che almeno una figlia degli Asi
resti immacolata.
Hann tók við horni ok drakk af:
Egli accettò il corno e bevve:
Ein þú værir, ef þú svá værir,
vǫr ok grǫm at veri;
einn ek veit,
svá at ek vita þikkjumk,
hór ok af Hlórriða,
ok var þat sá inn lævísi Loki.
Saresti la sola, se tu fossi stata,
cauta e quieta con gli uomini;
ma io conosco,
oh sì, credo proprio di conoscerlo,
uno che mise le corna a Þórr,
e costui era Loki, maestro nell’inganno.
Beyla kvað:
Fjǫll ǫll skjálfa; hygg ek,
á fǫr vera heiman Hlórriða;
han ræðr ró þeim er rægir hér,
goð ǫll ok guma.
Disse Beyla:
Tutte le montagne tremano; vedo,
poiché sta venendo qua Þórr;
egli farà tacere chi in questo luogo dice menzogne,
sia esso dio oppure mortale.
Loki kvað:
Þegi þú, Beyla,
þú ert Byggvis kvæn
ok meini blandinn mjǫk;
ókynjan meira kom-a med ása sonum;
ǫll ertu, deigja, dritin.
Disse Loki:
Taci, Beyla,
tu sei la moglie di Byggvir
e sei una lussuriosa;
non v’è disonore più grande tra i figli degli Asi;
sei una puttana tutta sporca di merda.
Þá kom Þórr at ok kvað:
Sicché sopraggiunse Þórr e parlò:
Þegi þú, Rǫgvættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjǫllnir, mál fyrnema:
herða klett drep ek þér hálsi af,
ok verðr þá þínu fjǫrfi of farit.
Taci, Immondo,
o il mio potente martello,
Mjǫllnir, ti farà tacere:
ti staccherò quella tua testa di cazzo,
e presto i tuoi giorni saranno terminati.
Loki kvað:
Jarðar burr
er hér nú inn kominn;
hví þrasir þú svá, Þórr?
En þá þorir þú ekki
er þú skalt við Úlfinn vega
ok svelgr hann allan Sigfǫður.
Disse Loki:
Ecco il figlio di Jǫrðr
che arriva ed entra adesso;
perché mi minacci così, Þórr?
Non saresti così contento
di combattere col Lupo
che divorerà Óðinn tutto intero.
Þórr kvað:
Þegi þú, Rǫgvættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjǫllnir, mál fyrnema:
upp ek þér verp ok á austrvega,
síðan þík mangi sér.
Disse Þórr:
Taci, Immondo,
o il mio potente martello,
Mjǫllnir, ti farà tacere:
ti spingerò fino alle terre d’oriente,
sicché nessuno ti vedrà mai più.
Loki kvað:
Austrfǫrum þínum
skaltu aldregi segja seggjum frá,
síz í hanska þumlungi
hnúkðir þú, einheri,
ok þóttisk-a þú þá Þórr vera.
Disse Loki:
Dei tuoi viaggi in oriente
non parli più con nessuno,
da quando in una fossa
fosti spinto tu, guerriero,
finché non ti rivelasti come Þórr.
Þórr kvað:
Þegi þú, Rǫgvættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjǫllnir, mál fyrnema:
hendi inni hægri
drep ek þik Hrungnis bana,
svá at þér brotnar beina hvat.
Disse Þórr:
Taci, Immondo,
o il mio potente martello,
Mjǫllnir, ti farà tacere:
con la mano destra
ti colpirò con l’uccisore di Hrungnir,
fino a spaccarti le ossa.
Loki kvað:
Lifa ætla ek mér langan aldr,
þóttú hætir hamri mér;
Disse Loki:
Voglio vivere a lungo
anche se mi minacci col martello;
skarpar álar þóttu þér Skrýmis vera,
ok máttir-a þú þá nesti ná,
ok svaltz þú þá hungri heill.
la pelle di Skrýmir era dura, ricordi?,
e non riuscivi a raggiungere il cibo,
e allora fosti consumato dalla fame.
Þórr kvað:
Þegi þú, Rǫgvættr,
þér skal minn þrúðhamarr,
Mjǫllnir, mál fyrnema:
Hrungnis bani mun þér í hel koma
fyr nágrindr neðan.
Disse Þórr:
Taci, Immondo,
o il mio potente martello,
Mjǫllnir, ti farà tacere:
l’uccisore di Hrugnir ti condurrà agli inferi
oltre il cancello dei morti qua sotto.
Loki kvað:
Kvað ek fyr ásum,
kvað ek fyr ása sonum,
þaz mik hvatti hugr,
en fyr þér einum mun ek út ganga,
þvi at ek veit at þú vegr.
Disse Loki:
Ho parlato con gli Asi,
ho parlato con i figli degli Asi,
gli ho detto quel che pensavo,
solo dinanzi a te fuggo,
poiché so che potresti farmi del male.
Ǫl gǫrðir þú, Ægir,
en þú aldri munt síðan sumbl of gera;
eiga þín ǫll, er hér inni er,
leiki yfir logi, ok brenni þér á baki!
Tu hai preparato la birra, Ægir,
ma d’ora in poi non darai più una festa;
sia maledetto chiunque sia qui dentro,
possa il fuoco avvolgervi e bruciarvi tutti!
En eftir þetta falst Loki í Fránangrsforsi í lax líki.
Þar tóku æsir hann. Hann var bundinn með
þǫrmum sonar síns Vála, en Narfi sonr hans varð
at vargi. Skaði tók eitrorm ok festi upp yfir annlit
Loka; draup þar ór eitr. Sigyn kona Loka sat þar
ok helt munnlaug undir eitrit. En er munnlaugin
var full, bar hón út eitrit; en meðan draup eitrit á
Loka. Þá kippðist hann svá hart við, at þaðan af
skalf jǫrð ǫll; þat eru nú kallaðir landsskjálftar.
Dopodiché Loki scappò alle cascate Fránangr
sottoforma di salmone. Ivi lo trovarono gli dèi. Lo
legarono con le interiora di suo figlio Váli, invece
su figlio Narfi fu trasformato in lupo. Skaði prese
un serpente velenoso e lo legò sopra la faccia di
Loki; da ivi gocciolava veleno. Sigyn, la moglie di
Loki, gli si sedette accanto, raccogliendo le gocce
di veleno in una bacinella. Man mano che la
bacinella si riempiva, ella lo vuotava; ma intanto il
veleno gocciolava su di Loki. Egli sussultava così
forte che tutta la terra ne veniva scossa; da lì hanno
avuto origine i terremoti.
ÞRYMSKVIÐA
IL CANTO DI ÞRYMR
OPPURE
IL POEMA DI ÞRYMR
È uno dei poemi più conosciuti dell’intera letteratura norrena, per via della sua trama di facile approccio
per chiunque e per la poca complessità del testo. Il testo originale, infatti, è correlato da descrizione delle
scene, spiegazioni sul chi parla, nonché fa grande uso delle ripetizioni germaniche (il che facilita la lettura
in quanto si rileggono pezzi già compresi in precedenza). L’unica fonte di confusione è il repentino
passaggio da una voce esterna alla prima persona di Þórr; cosa che per i norreni non era strana, poiché
erano soliti narrare le proprie azioni quotidiane in terza persona; tuttavia ciò può creare un po’ di
confusione nel lettore italiano che legge prima “si recarono” e poi “egli disse”. Del resto ci sono pochi
epiteti, il più diffuso è “Hlórriði” per “Þórr”, che ho prontamente sempre tradotto in “Þórr”.
Reiðr var þá VingÞórr er hann vaknaði
ok síns hamars of saknati,
skegg nam at hrista, skǫr nam at dýja,
réð Jarðar burr um at þreifask.
VingÞórr era arrabbiato al suo risveglio
poiché sentì che mancava il suo martello,
si tormentava la barba, scuoteva i capelli,
il figlio di Jǫrð tastò a vuoto intorno a sé.
Ok hann þat orða alls fyrst of kvað:
« Heyrðu nú, Loki,
hvat ek nú mæli er eigi veit
Jarðar hvergi né upphimins:
áss er stolinn hamri. »
E le prime parole che egli disse furono:
« Ascoltami, Loki,
quel che ti dico nessuno lo sa
né sulla Terra né nel regno divino:
hanno rubato il martello al dio. »
Gengu þeir fagra Freyju túna
ok hann þat orða alls fyrst of kvað:
« Muntu mér, Freyja, fjaðrhams léa,
ef ek minn hamar mættak hitta? »
Si recarono alla splendinda dimora di Freyja
e le prime parole che egli disse furono:
« Me lo presti, Freyja, il vestito da falco,
così che possa ritrovare il mio martello? »
Freyja kvað:
« Þó munda ek gefa þér
þótt ór gulli væri ok þó selja,
at væri ór silfri. »
Disse Freyja:
« Te lo presterei certamente
anche se fosse d’oro e te lo cederei,
anche se fosse d’argento. »
Fló þá Loki, - fjatrhamr dunði, unz fyr útan kom ása garða
ok fyr innan kom jǫtna heima.
Sicché volò Loki, - frusciavano le piume, finché non oltrepassò le dimore degli Asi
e arrivò nelle terre dei giganti.
Þrymr sat á haugi, þursa dróttinn,
greyjum sínum gullbǫnd sneri
ok mǫrum sínum mǫn jafnaði.
Þrymr era seduto su un colle, signore dei giganti,
ornava i suoi cani con collari d’oro
e pettinava il crine dei suoi cavalli.
Þrymr kvað:
« Hvat er með ásum? Hvat er með álfum?
Hví ertu einn kominn í Jǫtunheima? »
Loki kvað:
« Illt er með ásum, illt er með álfum;
hefr þú Hlórriða hamar of folginn? »
Disse Þrymr:
« Cos’hanno gli Asi? Cos’hanno gli elfi?
Perché sei venuto da solo in Jǫtunheimr? »
Disse Loki:
« Male hanno gli Asi, male hanno gli elfi,
sei stato tu a nascondere il martello di Þórr? »
Þrymr kvað:
« Ek hef Hlórriða hamar of fólginn
átta rǫstum fyr jǫrð neðan,
hann engi maðr aftr of heimtir
nema færi mér Freyju at kvæn. »
Disse Þrymr:
« Ho nascosto io il martello di Þórr
otto leghe sotto terra,
nessuno potrà mai riaverlo
se non avrò in sposa Freyja. »
Fló þá Loki, - fjatrhamr dunði, unz fyr útan kom jǫtna heima
ok fyr innan kom ása garða.
Mætti hann Þór miðra garða
ok þat hann orða alls fyrst of kvað:
Sicché volò Loki, - frusciavano le piume, finché non oltrepassò le dimore dei giganti
e arrivò alle dimore degli Asi.
Incontrò Þórr in mezzo alle dimore
e le prime parole egli che disse furono:
« Hefir þú erindi sem erfiði?
Segðu á lofti lǫng tíðendi,
oft sitjanda sǫgur of fallask
ok liggjandi lygi of bellir. »
« La tua fatica è stata ripagata?
Dimmi da in piedi la notizia tanto attesa,
spesso da seduti le cose importanti vengon tralasciate
e da sdraiati vengon sostituite dalle menzogne. »
Loki kvað:
« Hef ek erfiði ok erendi.
Þrymr hefir þinn hamar, þursa dróttinn,
hann engi maðr aftr of heimtir
nema hánum færi Freyju at kván. »
Disse Loki:
« La mia fatica è stata ripagata.
Þrymr ha il tuo martello, il re dei giganti,
nessuno potrà mai riaverlo
se egli non avrà in sposa Freyja. »
Ganga þeir fagra Freyju at hitta
ok þat hann orða alls fyrst of kvað:
« Bittu þik, Freyja, brúðar líni;
vit skulum aka tvau í Jǫtunheima. »
Si recarono dalla bella Freyja
e le prime parole egli che disse furono:
« Vestiti in abiti da sposa, Freyja;
noi due ti condurremo a Jǫtunheimr. »
Reið varð þá Freyja ok fnasaði,
allr ása salr undir bifðisk,
stǫkk þat it mikla men Brísinga:
« Mik veiztu verða vergjarnasta
ef ek ek með þér í Jǫtunheima? »
Freyja si arrabbiò e ringhiò,
tutte le sale degli Asi tremanoro,
la sua pesante collana Brísinga tintinnò:
« Credi davvero che abbia così voglia di uomini
da venire con te in Jǫtunheimr? »
Senn váru æsir allir á þingi
ok ásynjur allar á máli
ok um þat réðu ríkir tívar
hvé þeir Hlórriða hamar of sætti.
Gli Asi tennero subito un’assemblea
e tutte le Ase parteciparono
e i potenti dèi discutevano sul
come recuperare il martello di Þórr.
Þá kvað þat Heimdallr, hvítastr ása,
vissi hann vel fram sem vanir aðrir:
« Bindum vér Þór þá brúðar líni,
hafi hann it mikla men Brísinga.
Dunque parlò Heimdallr, luce degli dèi,
bene il futuro, come gli altri Vani:
« Vestiamo Þórr con abiti da sposa,
abbia egli la pesante collana Brísinga.
Látum und honum hrynja lukla
ok kvenváðir um kné falla
en á brjósti breiða steina
ok hagliga um hǫfuð typpum. »
Mettiamogli in cinta chiavi tintinnanti
e la veste da matrimonio intorno alle ginocchia
e sul petto pietre preziose
e acconciamogli graziosamente i capelli. »
Þá kvað þat Þór, þrúðugr áss:
« Mik munu æsir argan kalla
ef ek bindask læt brúðar líni. »
Disse Þórr, il potente dio:
« Gli Asi mi chiameranno effemminato
se mi farò vestire con abiti da sposa. »
Þá kvað þat Loki Laufeyjarson:
« Þegi þú, Þórr, þeirra orða.
Þegar munu jǫtnar Ásgarð búa
nema þú þinn hamar þér of heimtir. »
Disse Loki figlio di Laufey:
« Basta parlare, Þórr.
Ben presto i giganti vivranno in Ágarðr
se non recupererai il tuo martello. »
Bundu þeir Þór þá brúðar líni
ok inu mikla meni Brísinga,
létu und hánum hrynja lukla
ok kvenváðir um kné falla
en á brjósti breiða steina
ok hagliga um hǫfuð typpðu.
Vestirono Þórr con abiti da sposa,
e la magnifica collana Brísinga,
misero catenine dorate alla sua cintura
e vestaglie da donna sulle sue ginocchia
e pietre preziose sul petto
e gli misero in testa un grazioso velo.
Þá kvað þat Loki Laufeyjarson:
« Mun ek ok með þér ambótt vera,
vit skulum aka tvær í Jǫtunheima. »
Disse Loki figlio di Laufey:
« Io farò da ancella per venir con te,
noi due ci recheremo in Jǫtunheimr. »
Senn váru hafrar heim of reknir,
skyndir at skǫklum, skyldu vel renna.
Bjǫrg brotnuðu, brann jǫrð loga,
ók Óðins sonr í Jǫtunheima.
I capri furono subito portati a casa,
attaccati in fretta, avrebbe corso.
I monti si sbriciolavano, la terra bruciava,
il figlio di Óðinn andava in Jǫtunheimr.
Þá kvað þat Þrymr, þursa dróttinn:
« Standið upp, jǫtnar, ok stráið bekki,
nú færa mér Freyju at kván
Njarðar dóttur ór Nóatúnum.
Disse Þrymr, signore dei giganti:
« Alzatevi, giganti, sistemate le panche,
mi stanno portando in sposa Freyja
figlia di Njǫrðr di Nóatúnum.
Ganga hér at garði gullhyrnðar kýr,
ǫxn alsvartir jǫtni at gamni;
fjǫld á ek meiðma, fjǫlð á ek menja,
einnar mér Freyju ávant þykir. »
Qui giungono mucche dalle corna d’oro,
buoi neri a rallegrare i giganti;
ho molti gioielli, ho molte corone,
mi manca solo lei, Freyja. »
Var þar at kveldi um komit snemma
ok fyr jǫtna ǫl fram borit;
einn át oxa, átta laxa,
krásir allar þær er konur skyldu,
drakk Sifjar verr sáld þrjú mjaðar.
Giunsero rapidamente al tramonto
e i gingati gli servirono birra;
da solo mangiò un bue, e otto salmoni,
cibo raffinato destinato alle donne,
l’uomo di Sif bevve tre pinte di idromele.
Þá kvað þat Þrymr, þursa dróttinn:
« Hvar sáttu brúðir bíta hvassara?
Sák-a ek brúðir bíta breiðara
né inn meira mjǫð mey of drekka. »
Disse Þrymr, signore dei giganti:
« S’è mai vista una sposa mangiare così tanto?
non ho mai visto spose più affamate
né donne bere più idromele. »
Sat in alsnotra ambótt fyrir
er orð of fann við jǫtuns máli:
« Át vætr Freyja átta nóttum,
svá var hon óðfús í Jǫtunheima. »
L’esperta ancella ingannatrice sedeva di fronte
e trovò le parole per rispondere al gigante:
« Freyja non ha mangiato per otto notti,
da quanta voglia aveva di giungere in Jǫtunheimr. »
Laut und línu, lysti at kyssa,
en hann útan stǫkk endlangan sal:
« Hví eru ǫndótt augu Freyju?
Þykki mér ór augum eldr um brenna. »
(Þrymr) si chinò sul lino, perché desiderava un bacio,
ma fece un salto indietro nella sala:
« Perché sono così feroci gli occhi di Freyja?
Mi pare che bruci una fiamma in quegli occhi. »
Sat in alsnotra ambótt fyrir
er orð of fann við jǫtuns máli:
« Svaf vætr Freyja átta nóttum,
svá var hon óðfús í Jǫtunheima. »
L’esperta ancella ingannatrice sedeva di fronte
e trovò le parole per rispondere al gigante:
« Freya non ha dormito per otto notti,
da quanta voglia aveva di giungere in Jǫtunheimr. »
Inn kom in arma jǫtna systir,
hin er brúðféar biðja þorði:
« Láttu þér af hǫndum hringa rauða,
ef þú ǫðlask vill ástir mínar,
ástir mínar, alla hylli. »
Entrò la sfortunata sorella del gigante,
che osò chiedere la dote:
« Togliti dalle mani gli anelli e dammeli,
se vuoi avere la mia simpatia,
i miei favori, la mia benedizione. »
Þá kvað þat Þrymr, þursa dróttinn:
« Berið inn hamar brúði at vígja,
lekkið Mjǫllni í meyjar kné,
vígið okkr saman Várar hendi. »
Disse Þrymr, signore dei giganti:
« Portate qua il martello per consacrare la sposa,
mettete Mjǫllnir sulle ginocchia della fanciulla,
e consacrateci insieme per mano di Vár. »
Hló Hlórriða hugr í brjósti
er harðhugaðr hamar of þekkði;
Þrym drap hann fyrstan, þursa dróttin,
ok ætt jǫtuns alla lamði.
L’anima di Þórr gioì profondamente
quando il forte riconobbe il marello;
prima uccise Þrymr, signore dei giganti,
poi sterminò tutti gli altri giganti.
Drap hann ina ǫldnu jǫtna systr,
hin er brúðféar of beðið hafði,
hon skell of hlaut fyr skillinga,
en hǫgg hamars fyr hringa fjǫlð.
Svá kom Óðins sonr endr at hamri.
Uccise l’orrenda sorella del gigante,
colei che osò chiedere la dote,
ricevette una ferita mortale anziché gli anelli,
una potente martellata anziché i soldi.
Così il figlio di Óðinn riebbe il suo martello.
ALVÍSSMÁL
IL DISCORSO DI ALVÍSS
OPPURE
IL DICORSO DEL NANO SAPIENTE
Si tratta di una dimostrazione di sapienza da parte di Alvíss a Þórr, poiché il nano vuole sua figlia
(probabilmente Þrúðr) come sposa; patto che aveva sancito con gli altri dèi mentre Þórr era in oriente,
come narrato nello Hárbarðzljóð; tuttavia Þórr lo ritiene una creatura mostruosa e gli dice che, se vorrà
ottenere il consenso del padre (lui), dovrà rispondere a tutte le sue domande sull’universo. Alvíss risponde
correttamente a tutte le domande di Þórr, tuttavia lo scopo del dio non è davvero testare la conoscenza del
nano; bensì intrattenerlo fino al nascere del giorno, poiché i nani diventano pietra sotto la luce solare.
Alcune stanze dello Alvíssmál sono state quasi completamente ricostruite nel 1600 (all’epoca della
scoperta dell’Edda poetica) e pertanto sono poco collegate con lo stile del poema originale; problema che
ho cercato di ovviare nella traduzione italiana, tuttavia si può notare come la prima e le ultime tre stanze
differiscano molto dal resto del testo, perché in tutte le mie traduzioni cerco di rimanere il più fedele
possibile al testo.
Alvíss kvað:
Bekki breiða, nú skal brúðr með mér
heim í sinni snúask,
hratat of mægi mun hverjum þykkja,
heima skal-at hvílð nema.
Disse Alvíss:
Preparerà i bagagli, la sposa con me
verrà verso la sua casa,
a qualcuno potrà sembrare una proposta frettolosa,
ma a casa nessuno ce lo rimprovererà.
Þórr kvað:
Hvat er þat fira?
Hví ertu svá fǫlr um nasar?
Þursa líki þykki mér á þér vera,
ert-at-tu til brúðar borinn.
Disse Þórr:
E questo chi è?
Perché hai il volto così pallido?
Hai l’aspetto di un gigante per me,
non sei adatto per questa sposa.
Alvíss kvað:
Alvíss ek heiti,
bý ek fyr jǫrð neðan, á ek und steini stað,
vagna vers ek em á vit kominn,
bregði engi fǫstu heiti fira.
Disse Alvíss:
Mi chiamo Alvíss,
dimoro sottoterra, la mia casa è tra le pietre,
son venuto a trovare Þórr,
non lasciare che gli dèi rompano il loro giuramento.
Þórr kvað:
Ek mun bregða, þvíat ek brúðar á
flest of ráð sem faðir,
vark-a ek heima, þá er þér heitit var,
at sá einn, er gjǫf er, með goðum.
Disse Þórr:
Io lo infrangerò, poiché sulla sposa
ho il potere più grande di padre,
non ero a casa, quando ti fu promessa,
io, l’unico che tra gli dèi può dare il consenso.
Alvíss kvað:
Hvat er þat rekka,
er í ráðum telsk fljóðs ins fagrglóa,
fjarrafleina, - þik munu fáir kunna, hverr hefr þik baugum borit?
Disse Alvíss:
E questo qua chi è,
che potere vanta sulla donna che splende
di bellezza, - tra i viandanti pochi ti riconoscono, da dove diamine salti fuori?
Þórr kvað:
VingÞórr ek heiti,
hef ek víða ratat, sonr em ek Síðgrana;
at ósátt minni skal-at-tu
þat it unga man hafa ok þat gjaforð geta.
Disse Þórr:
Mi chiamo VingÞórr,
ho viaggiato molto, sono figlio di Óðinn;
contro la mia volontà non potrai avere né
questa fanciulla né il consenso per il matrimonio.
Alvíss kvað:
Sáttir þínar er ek vil snemma hafa
ok þat gjaforð geta,
eiga vilja ek, heldr en án vera,
þat it mjallhvíta man.
Disse Alvíss:
Voglio avere alla svelta il tuo consenso
e celebrare il matrimonio,
vorrei averla, anziché non averla,
la fanciulla candida come la neve.
Þórr kvað:
Meyjar ástum mun-a þér verða
vísi gestr of varit,
ef þú ór heimi kannt hverjum at segja
allt þat er vilja ek vita.
Disse Þórr:
Le grazie della ragazza non ti saranno
rifiutate, ospite sapiente,
se su tutti i mondi mi dirai
tutto quello che voglio sapere.
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé sú jǫrð heitir, er liggr fyr alda sonum
heimi hverjum í?
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama la terra dei figli degli Asi
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Jǫrð heitir með mǫnnum,
en með ásum fold, kalla vega vanir,
ígrœn jǫtnar, alfar gróandi,
kalla aur uppregin.
Disse Alvíss:
Si chiama terra tra gli uomini,
terreno tra gli Asi, i Vani la chiamano via,
verdeggiante i giganti, crescente gli elfi,
poltiglia i potenti dèi.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé sá himinn heitir erakendi,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama il cielo noto a tutti,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Himinn heitir með mǫnnum,
en hlýrnir með goðum, kalla vindófni vanir,
uppheim jǫtnar, alfar fagraræfr,
dvergar drjúpansal.
Disse Alvíss:
Si chiama cielo tra gli uomini,
volta tra gli dèi, i Vani lo chiamano ventoso,
mondo alto i giganti, tetto magnifico gli elfi,
sale gocciolanti i nani.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hversu máni heitir, sá er menn séa,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama la Luna, che rimirano gli uomini,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Máni heitir með mǫnnum,
en mylinn með goðum,
kalla hverfandahvél helju í,
skyndi jǫtnar,
en skin dvergar,
kalla alfar ártala.
Disse Alvíss:
Si chiama Máni (Luna) tra gli uomini,
Myndinn (Rossiccia) tra gli dèi,
i morti la chiamano Hverfandahvél (Ruota che Gira),
Skyndi (Trainata) i giganti,
Skin (Chiarore) i nani,
Ártala (Calendario) gli elfi.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé sú sól heitir, er séa alda synir,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama il Sole, che vedono i mortali,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Sól heitir með mǫnnum,
en sunna með goðum,
kalla dvergar Dvalins leika,
eygló jǫtnar,
alfar fagrahvél,
alskír ása synir.
Disse Alvíss:
Si chiama Sól (Sole) tra gli uomini,
Sunna (Sole) tra gli dèi,
compagna di Dvalinn i nani,
Eygló (Fiamma Eterna) i giganti,
Fagrahvél (Bella Ruota) gli elfi,
Alskír (Enorme Luce) i figli degli Asi.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé þau ský heita, er skúrum blandask,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiamano le nuvole, contorno dei temporali,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Ský heita með mǫnnum,
en skúrván með goðum,
kalla vindflot vanir,
úrván jǫtnar,
alfar veðrmegin,
kalla í helju hjalm huliðs.
Disse Alvíss:
Si chiamano nuvole tra gli uomini,
pre-temporale tra gli dèi,
i Vani le chiamano mosse dal vento,
pre-pioggia i giganti,
potenza del temporale gli elfi,
i morti le chiamano elmo che occulta (la luce).
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé sá vindr heitir, er víðast ferr,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama il vento, che corre libero,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Vindr heitir með mǫnnum,
en váfuðr með goðum,
kalla gneggjuð ginnregin,
œpi jǫtnar, alfar dynfara,
kalla í helju hviðuð.
Disse Alvíss:
Si chiama vento tra gli uomini,
vagante tra gli dèi,
sussurratore le divinità celesti,
lamento i giganti, viandante gli elfi,
il morti lo chiamano tempestoso.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé þat logn heitir, er liggja skal,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama la quiete, che verrà,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Logn heitir með mǫnnum,
en lœgi með goðum,
kalla vindlot vanir,
ofhlý jǫtnar,
alfar dagsefa,
kalla dvergar dagsveru.
Disse Alvíss:
Si chiama quiete tra gli uomini,
tranquillità tra gli dèi,
i Vani la chiamano morte del vento,
aria densa i giganti,
afa del giorno gli elfi,
quiete del giorno i nani.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé sá marr heitir, er menn róa,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama il mare, in cui remano gli uomini,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Sær heitir með mǫnnum,
en sílœgja með goðum,
kalla vág vanir, álheim jǫtnar,
alfar lagastaf,
kalla dvergar djúpan mar.
Disse Alvíss:
Si chiama mare tra gli uomini,
oceano tra gli dèi,
i Vani lo chiamano mosso, dimora dei pesci i giganti,
mistero gli elfi,
i nani lo chiamano mare abissale.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé sá eldr heitir, er brennr fyr alda sonum,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama il fuoco, che arde tra i mortali,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Eldr heitir með mǫnnum,
en með ásum funi, kalla vág vanir,
frekan jǫtnar, en forbrenni dvergar,
kalla í helju hrǫðuð.
Disse Alvíss:
Si chiama fuoco tra gli uomini,
fiamma tra gli Asi, i Vani lo chiamano soffio,
avido i giganti, scottante i nani,
i morti lo chiamano frettoloso.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé viðr heitir, er vex fyr alda sonum,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama la vegetazione, che cresce trai mortali,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Viðr heitir með mǫnnum,
en vallarfax með goðum,
kalla hlíðþang halir, eldi jǫtnar,
alfar fagrlima, kalla vǫnd vanir.
Disse Alvíss:
Si chiama vegetazione tra gli uomini,
crine del terreno tra gli dèi,
i defunti la chiamano alghe, combustibile i giganti,
belle foglie gli elfi, i Vani la chiamano erba.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé sú nótt heitir, in Nǫrvi kennda,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama la notte, figlia di Nǫrvi,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Nótt heitir með mǫnnum,
en njól með goðum,
kalla grímu ginnregin,
óljós jǫtnar, alfar svefngaman,
kalla dvergar draumnjǫrun.
Disse Alvíss:
Si chiama notte tra gli uomini,
buio tra gli dèi,
maschera le divinità celesti,
assenza di luce i giganti, favorevole al sonno gli elfi,
i nani la chiamano signora del sogno.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé þat sáð heitir, er sáa alda synir,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama il grano, che seminano i mortali,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Bygg heitir með mǫnnum,
en barr með goðum,
kalla vǫxt vanir, æti jǫtnar,
alfar lagastaf, kalla í helju hnipin.
Disse Alvíss:
Si chiama orzo tra gli uomini,
frumento tra gli dèi,
i Vani lo chiamano pianta, cibo i giganti,
mistero gli elfi, i morti lo chiamano gobbo.
Þórr kvað:
Segðu mér þat Alvíss,
ǫll of rǫk fira vǫrumk, dvergr, at vitir,
hvé þat ǫl heitir, er drekka alda synir,
heimi hverjum í?
Disse Þórr:
Dimmi, Alvíss,
perché scommetto che, nano, tu lo sai,
come si chiama l’alcol, bevuto dagli uomini,
in ognuno dei mondi?
Alvíss kvað:
Ǫl heitir með mǫnnum,
en með ásum bjórr, kalla veig vanir,
hreinalǫg jǫtnar, en í helju mjǫð,
Disse Alvíss:
Si chiama birra tra gli uomini,
sidro tra gli Asi, vino lo chiamano i Vani,
saché i giganti, idromele i defunti,
kalla sumbl Suttungs synir.
i figli di Suttungr lo chiamano fermentato.
Þórr kvað:
Í einu brjósti sá ek aldrigi
fleiri forna stafi;
miklum tálum kveð ek tælðan þik,
uppi ertu, dvergr, of dagaðr,
nú skínn sól í sali.
Disse Þórr:
Non ho mai visto nell’essenza di nessuno
sapienza più antica;
ma ti dico che sei stato fregato alla grande,
sei stato sorpreso dal giorno, nano,
ormai splende il Sole sulle sale.
VǪ L U N D A R K V I Ð A
IL CANTO DI VǪLUNDR
OPPURE
IL POEMA DI VǪLUNDR
Si tratta di un poema articolato che narra di come tre fratelli, Vǫlundr, Egill e Slagfiðr, che migrano in
Úlfdali (Valle del Lupo) e lì un giorno incontrano tre valchirie; Svanhvít, Alvitr ed Ǫlrún, e condividono con
loro setti inverni, ma al nono le valchirie volano via perché devono adempiere al loro compito di causare
guerre e portare i morti nella Vallhǫllr. Egill e Slagfiðr partono per cercare Svanhvít ed Alvitr, invece
Vǫlundr rimane da solo in Úlfdali a preparare gioielli e armi, nel caso che Ǫlrún tornasse da lui. Il re dei
finni (Níari), Níðuðr, viene a sapere della sua bravura e del fatto che è rimasto solo, così lo fa rapire e lo
constringe a lavorare per sé su un isolotto a largo della sua corte. Ruba uno dei suoi anelli e la sua spada, e
perciò Vǫlundr si vendica, uccidendo i suoi due figli, “violentando” sua figlia, lasciandola incinta dopo
un’ora di rapporti sessuali ottenuti facendola ubriacare, e infine volando via.
« Níðuðr hét konungr í Svíþjóð. Hann átti tvá sonu
ok eina dóttur. Hon hét Bǫðvildr.
Brœðr váru þrír, synir Finnakonungs. Hét einn
Slagfiðr, annarr Egill, þriði Vǫlundr. Þeir skriðu
ok veiddu dýr. Þeir kómu í Úlfdali ok gerðu sér þar
hús. Þar er vatn er heitir Úlfsjár. Snemma um
morgin fundu þeir á vatnsstrǫndu konur þrjár, ok
spunnu lín. Þar váru hjá þeim álftarhamir þeira. Þat
váru valkyrjur. Þar váru tvær dætr Hlǫðvés
konungs, Hlaðguðr svanhvít ok Hervǫr alvitr, in
þriðja var Ǫlrún Kjársdóttir af Vallandi. Þeir hǫfðu
þær heim til skála með sér. Fekk Egill Ǫlrúnar en
Slagfiðr Svanhvítrar, en Vǫlundr Alvitrar. Þau
bjuggu sjau vetr. Þá flugu þær at vitja víga ok
kómu eigi aftr. Þá skreið Egill at leita Ǫlrúnar en
Slagfiðr leitaði Svanhvítrar, en Vǫlundr sat í
Úlfdǫlum. Hann var hagastr maðr, svá at menn
viti, í fornum sǫgum. Níðuðr konungr lét hann
hǫndum taka, svá sem hér er um kveðit: »
« Un re in Svezia si chiamava Níðuðr. Aveva due
figli ed una figlia. La femmina si chiamava Bǫðvildr.
C’erano tre fratelli, figli del re dei finni. Il primo si
chiamava Slagfiðr, il secondo Egill, il terzo Vǫlundr.
Camminavano sul ghiaccio e cacciavano. Giunsero in
Úlfdali (Valle del Lupo) e lì si costruirono una
dimora. C’era una distesa d’acqua di nome Úlfsjár
(Lago del Lupo). Il mattino presto incontrarono sulla
riva del lago, che tessevano il lino. Intorno a loro
c’erano le loro piume. Erano valchirie. Due erano
figlie di Hlǫðvér, Hlaðguðr pallida come la neve
(Svanhvít) ed Hervǫr la misteriosa (Alvitr), la terza
era Ǫlrún figlia di Kjárr delle Vallandr. I tre le
portarono con sé a casa loro. Egill prese Ǫlrún e
Slagfiðr Svanhvít, e Vǫlundr Alvitr. Convissero
insieme per sette inverni. Poi esse volarono via a
cercar battaglie e non tornarono più. Sicché Egill si
mise in viaggio in cerca di Ǫlrún, e Vǫlundr di Alvitr,
ma Vǫlundr rimase in Úlfdali. Egli era un uomo
molto abile, come si narra nelle antiche saghe. Re
Níðunðr lo fece catturare, come qui si narra: »
Meyjar flugu sunnan, myrkvið í gǫgnum,
Alvitr unga, ørlǫg drýgja;
þær á sævarstrǫnd settusk at hvílask,
drósir suðrænar, dýrt lín spunnu.
Le ragazze vennero da Sud, attraverso il bosco scuro,
la giovane Alvitr, dal destino guerrafondaio;
si sedettero sulla riva del lago per riposarsi,
donne del Sud, e tessevano il lino.
Ein nam þeira Egil at verja,
fǫgr mær fira, faðmi ljósum;
ǫnnur var Svanhvít, svanfjaðrar dró,
en in þriðja þeira systir
varði hvítan háls Vǫlundar.
Prese fra le sue braccia Egill,
una di quelle fanciulle, dalla rara bellezza;
un’altra era Svanhvít, dalle piume di cigno,
la loro terza sorella
cinse con le bianche braccia il collo di Vǫlundr.
Sátu síðan sjǫ vetr at þat
en inn átta allan þráðu
en inn níunda nauðr um skilði;
meyjar fýstusk á myrkvan við,
Alvitr unga, ørlǫg drýgja.
Rimasero insieme sette inverni
ma all’ottavo avevano nostalgia
ed al nono partirono per bisogno;
dovevano portare guerra attraverso il bosco,
la giovane Alvitr, dal destino guerrafondaio.
Kom þar af veiði veðreygr skyti,
Slagfiðr ok Egill, sali fundu auða,
gengu út ok inn ok um sáusk;
austur skreið Egill at Ǫlrúnu
en suðr Slagfiðr at Svanhvítu.
Gli ardenti cacciatori tornarono dalla caccia,
Slagfiðr e Egill, trovando le sale vuote,
andarono fuori e dentro e si guardarono attorno;
Egill andò verso Est per cercare Ǫlrún
e Slagfiðr andò a Sud per Svanhvít.
En einn Vǫlundr sat í Úlfdǫlum,
hann sló gull rautt við gim fastan,
lukði hann alla lind baugum vel;
svá beið hann sinnar ljóssar
kvánar ef honum koma gerði.
Ma Vǫlundr rimase in Úlfdali,
batteva l’oro rosso con l’incudine,
preparava anelli a forma di serpente;
così attendeva la sua bella consorte,
se lei fosse tornata da lui.
Þat spyrr Níðuðr, Níára dróttinn,
at einn Vǫlundr sat í Úlfdǫlum;
nóttum fóru seggir, neklðar váru brynjur,
skildir bliku þeira við inn skarða mána.
Níðuðr, signore dei Níari (finni), venne a sapere,
che Vǫlundr era da solo in Úlfdali,
uomini con le borchie si misero in marcia di notte,
i loro scudi scintillavano sotto la Luna calante.
Stigu ór sǫlum at salar gafli,
gengu inn þaðan endlangan sal;
sáu þeir á bast bauga dregna,
sjau hundruð allra, er sá seggur átti.
Smontarono da cavallo all’ingresso delle sale,
poi entrarono nella sala principale;
videro gli anelli tutti insieme su un’asta,
tutti i settecento che Vǫlundr possedeva.
Og þeir af tóku ok þeir á létu,
fyr einn útan, er þeir af létu.
Kom þar af veiði veðreygr skyti,
Vǫlundr, líðandi um langan veg.
Li guardarono e li rimisero a posto,
eccetto uno, che tenettero.
L’ardente cacciatore tornava dalla caccia,
Vǫlundr, felice sulla via.
Gekk hann brúnni beru hold steikja,
ár brann hrísi allþurr fura,
viðr inn vindþurri, fyrir Vǫlundi.
Andò a cuocere carne di orso sul fuoco,
la legna di pino secca bruciava bene,
seccata dal vento, davanti Vǫlundr.
Sat á berfjalli, bauga talði,
alfa ljóði, eins saknaði;
hugði hann, at hefði Hlǫðvés dóttir,
Alvitr unga, væri hon aftr komin.
Seduto su una pelle d’orso, contò gli anelli,
l’amico degli elfi, scoprì che ne mancava uno;
pensò che lo avesse preso la figlia di Hlǫðvér,
Alvitr la giovane, che fosse finalmente tornata.
Sat hann svá lengi at hann sofnaði;
ok hann vaknaði viljalauss;
vissi sér á hǫndum hǫfgar nauðir,
en á fótum fjǫtur of spenntan.
Rimase seduto così a lungo che si addormentò;
e si svegliò privo di gioia;
poiché sentì le mani strette da dei lacci,
e attorno ai suoi piedi delle catene.
Vǫlundr kvað:
Hverir ro jǫfrar þeir er á lǫgðu
besti bǫr síma ok mik bundu?
Disse Vǫlundr:
Chi sono questi nobili che mi han preso
e bloccato con lacci e catene?
Kallaði nú Níðuðr Níára dróttinn:
Hvar gaztu, Vǫlundr, vísi alfa,
vára aura í Úlfdǫlum?
Disse Níðuðr signore dei Níari:
Dove hai rubato, Vǫlundr, amico degli elfi,
il nostro oro in Úlfdali?
Vǫlundr kvað:
Gull var þar eigi á Grana leiðu,
fjarri hugða ek várt land fjǫllum Rínar;
man ek, at vér meiri mæti áttum
er vér heil hjú heima várum.
Disse Vǫlundr:
Non c’era oro nelle terre dei Grani,
credevo la nostra terra lontana dalle colline Rínar;
ricordo, che possedevamo più tesori
quando avevamo delle consorti a casa.
Hlaðguðr ok Hervǫr borin var Hlǫðvé
kunn var Ǫlrún Kjársdóttir.
Hlaðguðr e Hervǫr nate da Hlǫðvér
e la famosa Ǫlrún figlia di Kjárr.
Úti stóð kunnig kván Níðaðar,
hon inn of gekk endlangan sal,
stóð á golfi, stillti rǫddu:
« Er-a sá nú hýrr, er ór holti ferr. »
Venne al di fuori della corte di Níðuðr,
ella rimase all’ingresso della sala,
sull’uscio, e sussurrò:
« È pericoloso colui che viene dal bosco. »
« Níðuðr konungr gaf dóttur sinni, Bǫðvildi,
gullhring þann, er hann tók af bastinu at Vǫlundar,
en hann sjálfr bar sverðit, er Vǫlundr átti. »
« Re Níðuðr dette a sua figlia, Bǫðvildr, l’anello
d’oro, che aveva rubato da quelli di Vǫlundr, egli
stesso prese la spada, che era stata di Vǫlundr. »
En dróttning kvað:
Ámun eru augu ormi þeim inum frána,
tenn hánum teygjask er hánum er tét sverð
ok hann Bǫðvildar baug of þekkir;
sníðið ér hann sina magni
ok setjið hann síðan í Sævarstǫð.
La regina disse:
Sembra che abbia gli occhi di un serpente,
ringhia quando qualcuno gli mostra la sua spada
e riconosce l’anello di Bǫðvildr;
tagliateli i suoi forti tendini
e lasciatelo marcire in Sævarstaðr.
« Svá var gert, at skornar váru sinar í
knésbótum, ok settr í hólm einn, er þar var fyrir
landi, er hét Sævarstaðr. Þar smíðaði hann
konungi alls kyns gǫrsimar. Engi maðr þorði at
fara til hans nema konungr einn. »
« Così fu fatto, gli vennero recisi i tendini dietro il
ginocchio, e fu lasciato su un isolotto, vicino alla riva,
che si chiama Sævarstaðr. Lì egli forgiava per il re ogni
tipo di gioiello. A nessuno era permesso di andare da
lui, eccetto che al re. »
Vǫlundr kvað:
Skínn Níðaði sverð á linda,
þat er ek hvessta, sem ek hagast kunna
ok ek herðak, sem mér hægst þótti;
sá er mér fránn mækir æ fjarri borinn,
sékk-a ek þann Vǫlundi til smiðju borinn.
Disse Vǫlundr:
La spada splende alla cinta di Níðuðr,
io la forgiai, e la affilai quanto ritenni giusto
e la temprai, quanto mi sembrò giusto;
ho perso per sempre la mia spada splendente,
non la vedrò mai nella fucina di Vǫlundr.
Nú berr Bǫðvildr brúðar minnar
- bíðk-a ek þess bót, - bauga rauða.
Bǫðvildr indossa, della mia sposa,
- e non posso farci niente, - gli anelli rossi.
Sat hann, né hann svaf, ávallt ok hann sló hamri;
vél gerði hann heldr hvatt Níðaði.
Drifu ungir tveir á dýr séa
synir Níðaðar, í Sævarstǫð.
Seduto, lavorava col martello senza dormire;
lavorava e meditava la sua vendetta verso Níðuðr.
Finché fin da lui vennero per vedere le cose belle
i figli di Níðuðr, in Sæverstaðr.
Kómu þeir til kistu, krǫfðu lukla,
opin var illúð er þeir í sáu;
fjǫlð var þar menja er þeim mǫgum sýndisk
at væri gull rautt ok gǫrsimar.
Si recarono al forziere, vollero le chiavi,
le loro cattive intenzioni furon palesi quando lo videro;
ai ragazzi sembrò di vedere molti tesori
fatti d’oro e pietre preziose.
Vǫlundr kvað:
Komið einir tveir, komið annars dags;
ykkr læt ek þat gull of gefit verða;
sekið-a meyjum né salþjóðum,
manni ǫngum, at it mik fyndið.
Disse Vǫlundr:
Venite voi due da soli, un altro giorno;
vi donerò tutto quest’oro;
non dite alle ragazze o agli uomini nelle sale,
a nessuno, che siete venuti a trovarmi.
Snemma kallaði seggur annan,
bróðir á bróður: « Gǫngum baug séa! »
Kómu þeir til kistu, krǫfðu lukla,
opin var illúð er þeir í litu.
Di mattina si chiamaron l’un l’altro,
fratello a fratello: « Andiamo a vedere gli anelli! »
Si recarono al forziere, vollero le chiavi,
le loro cattive intenzioni furon chiare quando lo videro.
Sneið af hǫfuð húna þeira
ok und fen fjǫturs fætr of lagði
en þær skálar, er und skǫrum váru,
sveip hann útan silfri, seldi Níðaði.
Egli gli tagliò la testa ai ragazzi
e nascose i loro piedi nella fossa del mantice
ma i loro crani, (“ciotole sotto i capelli”)
li ricoprì d’argento, e li mandò a Níðuðr.
En ór augum jarknasteina
sendi hann kunnigri kván Níðaðar,
en ór tǫnnum tveggja þeira
sló hann brjóstkringlur sendi Bǫðvildi.
E dai loro occhi fece gemme preziose
che inviò alla donna di re Níðuðr,
e dai denti di entrambi
ricavò collane che mandò a Bǫðvildr.
Þá nam Bǫðvildr baugi at hrósa
(lacunam)
bar hann Vǫlundi, er brotit hafði:
« Þorig-a ek at segja nema þér einum. »
Bǫðvildr ammirò l’anello
(manca del testo al poema originale)
fatto da Vǫlundr, che un tempo aveva:
« Non oso parlarne a nessuno tranne che a te. »
Vǫlundr kvað:
Ek bæti svá brest á gulli
at feðr þínum fegri þykir
ok mæðr þinni miklu betri
ok sjalfri þér at sama hófi.
Disse Vǫlundr:
Riparerò così bene l’anello rotto
che a tuo padre sembrerà migliore
e a tua madre molto più bello
e a te stessa com’era prima.
Bar hann hana bjóri því at hann betr kunni
svá at hon í sessi um sofnaði.
« Nú hef ek hefnt harma minna
allra nema einna íviðgjarna. »
La soggiogò con la birra poiché resistette meglio
e quindi la stuprò mentre era sonnolenta.
« Ora mi son vendicato di tutti i miei dolori
fuorché uno, il più grave. »
« Vel ek, » kvað Vǫlundr, « verða ek á fitjum
þeim er mik Níðaðar námu rekkar. »
Hlæjandi Vǫlundr hófsk at lofti,
grátandi Bǫðvildr gekk ór eyju,
tregði fǫr friðils ok fǫður reiði.
« Meglio per me, » disse Vǫlundr, « se avessi
i tendini che gli uomini di Níðuðr mi han tagliato. »
Vǫlundr si librò in aria ridendo,
lasciando Bǫðvildr a piangere sull’isola,
soffriva per la partenza dell’amante e per l’ira del padre.
Úti stendr kunnig kván Níðaðar
ok hon inn of gekk endlangan sal,
- en hann á salgarð settisk at hvílask -:
« Vakir þú, Níðuðr Níára dróttinn? »
La donna di re Níðuðr era fuori
e poi rientrò irrequieta nella sala,
- e il re era dentro, seduto, a riposarsi -:
« Sei sveglio, Níðuðr signore dei Níari? »
Níðuðr kvað:
Vaki ek ávallt viljalauss,
sofna ek minnst síz mína sonu dauða;
kell mik í hǫfuð, kǫld eru mér ráð þín,
vilnumk ek þess nú at ek við Vǫlund dæma.
Disse Níðuðr:
Son sveglio senza gioia,
non riesco a dormire per la morte dei miei figli;
la mia testa è gelida, le tue parole sono fredde,
desidero una sola cosa, parlare con Vǫlundr.
Seg þú mér þat, Vǫlundr, vísi alfa,
af heilum hvat varð húnum mínum?
Dimmi, Vǫlundr, amico degli elfi,
cosa n’è stato dei miei coraggiosi figli?
Vǫlundr kvað:
Eiða skaltu mér áðr alla vinna,
at skips borði ok at skjaldar rǫnd,
at mars bægi ok at mækis egg
at þú kvelj-at kván Vǫlundar
né brúði minni at bana verðir,
þótt vér kván eigim, þá er ér kunnið,
eða jóð eigim innan hallar.
Disse Vǫlundr:
Prima mi presterai molti giuramenti,
sul bordo di una nave e sul cerchio di uno scudo,
sul petto di una renna e sul filo di una spada
giurerai che non ucciderai la donna di Vǫlundr
né sarai l’assassino della mia amante,
perché ho una donna, che tu conosci,
ed avrò dei figli alla tua corte.
Gakk þú til smiðju þeirar er þú gerðir,
þar fiðr þú belgi blóði stokkna;
sneið ek af hǫfuð húna þinna,
ok und fen fjǫturs fætr um lagðak.
Vai alla fucina che tu stesso hai costruito,
lì troverai un mantice macchiato di sangue;
ho tagliato la testa ai tuoi ragazzi,
e ho nascosto i piedi nella fossa del mantice.
En þær skálar, er und skǫrum váru,
sveip ek útan silfri, selda ek Níðaði;
en ór augum jarknasteina
senda ek kunnigri kván Níðaðar,
E i loro crani, (kenning, vedi sopra)
ho rifinito in argento, e li ho mandati a Níðuðr;
e dagli occhi ho fatto gemme preziose
che ho mandato alla donna di Níðuðr,
En úr tǫnnum tveggja þeira
sló ek brjóstkringlur, senda ek Bǫðvildi;
nú gengr Bǫðvildr barni aukin,
eingadóttir ykkur beggja.
E dai denti di entrambi
ho ricavato collane, che ho mandato a Bǫldvildr;
Bǫlðvildr è incinta di un figlio,
la vostra unica figlia.
Níðuðr kvað:
Mæltir-a þú þat mál er mik meir tregi
né ek þik vilja, Vǫlundr, verr of níta;
er-at svá maðr hár at þik af hesti taki,
né svá ǫflugr at þik neðan skjóti,
þar er þú skollir við ský uppi.
Disse Níðuðr:
Non mi han mai detto cose più dolorose
e perciò voglio augurarti il peggio, Vǫlundr;
ma non esiste uomo così alto da abbatterti,
né tanto forte da ucciderti,
ora che sei librato in cielo.
Hlæjandi Vǫlundr hófsk at lofti,
en ókátr Níðuðr sat þá eftir.
Vǫlundr si librò in aria ridendo,
ma Níðuðr rimase a terra, triste.
Níðuðr kvað:
Upp rístu, Þakkráðr, þræll minn inn bezti
bið þú Bǫðvildi, meyna bráhvítu,
ganga fagrvarið við fǫður ræða.
Disse Níðuðr:
Alzati, Þakkráðr, migliore tra i miei servi
e chiama Bǫðvildr, la bella fanciulla,
che venga velocemente a parlare con suo padre.
Er þat satt, Bǫðvildr, er sǫgðu mér;
sátuð it Vǫlundr saman í holmi?
È vero, Bǫðvildr, quel che mi ha detto;
che avete fatto sesso sull’isola?
Bǫðvildr kvað:
Satt er þat, Níðuðr, er sagði þér:
sátum vit Vǫlundr saman í holmi
eina ǫgurstund, æva skyldi;
ek vætr hánum vinna kunnak,
ek vætr hánum vinna máttak.
Disse Bǫðvildr:
È vero, Níðuðr, quel che ti ha detto:
ho fatto sesso con Vǫlundr sull’isola
per un’ora di piacere, non fosse mai successo;
non potevo lottare contro di lui,
non potevo prevalere su di lui.
HELGAKVIÐA
HJǪRVARÐSSONAR
IL CANTO DI HELGI FIGLIO DI HJǪRVARÐR
OPPURE
LA SAGA DEI VǪLSUNGAR
Si tratta del primo dei tre poemi riguardanti Helgi. La prima parte del poema è dedicata a suo padre,
Hjǫrvarðr, e descrive come egli abbia trovato la madre di Helgi, mentre la seconda descrive la vita di Helgi,
dal suo incontro con Sváfa (Sigrún) alla sua morte, in Frekasteinn.
« Hjǫrvarðr hét konungr. Hann átti fjórar konur.
Ein hét Álfhildr; son þeira hét Heðinn. Ǫnnur hét
Særeiðr; þeira son hét Humlungr. In þriðja hét
Sinrjóð; þeira son hét Hymlingr. Hjǫrvarðr
konungr hafði þess heit strengt, at eiga þá konu,
er hann vissi vænsta. Hann spurði, at Sváfnir
konungr átti dóttur allra fegrsta; sú hét Sigrlinn.
Iðmundr hét jarl hans; Atli var hans son, er fór at
biðja Sigrlinnar til handa konungi. Hann dvalðist
vetrlangt með Sváfni konungi. Fránmarr hét þar
jarl, fóstri Sigrlinnar; dóttir hans hét Álof. Jarlinn
réð, at meyjar var synjat, ok fór Atli heim. Atli
jarls son stóð einn dag við lund nǫkkurn, en fugl
sat í limunum uppi yfir hánum ok hafði heyrt til,
at hans menn kǫlluðu vænstar konur þær, er
Hjǫrvarðr konungr átti. Fuglinn kvakaði, en Atli
hlýddi, hvat hann sagði. »
« Un re si chiamava Hjǫrvarðr. Egli ebbe quattro spose.
Una si chiamava Álfhildr; loro figlio si chiama Heðinn.
Un’altra si chiamava Særeiðr; loro figlio si chiamava
Humlungr. La terza si chiama Sinrjóð; loro figlio di
chiamava Hymlingr. Re Hjǫrvarðr decise di sposare la
donna più bella che avesse mai conosciuto. Aveva
sentito dire che Sváfnir aveva una figlia, la più bella tra
le donne: si chiamava Sigrlinn. Il suo consigliere si
chiamava Iðumundr; Atli era suo figlio, quest’ultimo si
era messo in viaggio per chiedere Sigrlinn in sposa per
conto del re. Egli rimase per un inverno con re Sváfnir.
Là il consigliere si chiama Fránmarr, padrino di
Sigrlinn; sua figlia si chiamava Álof. Il consigliere alla
fine decise di suggerire di rifiutare la mano della
ragazza, e perciò Atli tornò a casa. Atli, figlio del
consigliere, un giorno era in un bosco e sentì un uccello
cinguettare su un ramo in alto, diceva che le donne che
Hjǫrvarðr aveva sposato erano le più belle e
desiderabili. Il corvo cinguettava e Atli ascoltava
quanto diceva. »
Hann kvað:
Sáttu Sigrlinn Sváfnis dóttur,
mey ina fegrstu í Munarheimi?
Þó hagligar Hjǫrvarðs konur
gumnum þykkja at Glasislundi.
Egli disse:
Hai visto Sigrlinn figlia di Sváfnir,
la ragazza più bella di Munarheimr?
Anche se le donne di Hjǫrvarðr
sembrano fantastiche in Glasirlundr.
Atli kvað:
Mundu við Atla Iðmundar son
fugl fróðhugaðr, fleira mæla?
Fuglinn kvað:
Mun ek, ef mik buðlungr blóta vildi
ok kýs ek þats vilk ór konungs garði.
Disse Atli:
Con Atli figlio di Iðmundr
parlerai ancora, saggio uccello?
Disse l’uccello:
Lo farò, se il nobile sacrificherà per me
e potrò scegliere chi voglio della casa del re.
Atli kvað:
Kjós-at-tu Hjǫrvarð né hans sonu,
né inar fǫgru fylkis brúðir,
eigi brúðir þær, er buðlungr á;
kaupum vel samam, þat er vina kynni.
Disse Atli:
Non scegliere Hjǫrvarðr né i suoi figli,
né le belle spose del popolo,
né le belle spose che ha con sé il signore;
mettiamoci d’accordo, come fanno gli amici.
Fuglinn kvað:
Hof mun ek kjósa, hǫrga marga,
gullhyrnðar kýr frá grams búi,
ef hánum Sigrlinn sefr á armi
ok ónauðig jǫfri fylgir.
Disse l’uccello:
Sceglierò un templio con molti altarti,
mucche dalle corna d’oro dalle terre del re,
se egli dormirà tra le braccia di Sigrlinn
e di propria volontà ella seguirà il re.
« Þetta var, áðr Atli fœri, en er hann kom heim ok
konungr spurði hann tíðenda, hann kvað: »
« Questa accadde prima della partenza di Atli, quando
tornò a casa e il re gli chiese notizie, egli disse: »
« Hǫfum erfiði ok ekki ǫrindi,
mara þraut óra á meginfjalli,
urðum síðan Sæmorn vaða,
þá var oss synjat Sváfnis dóttur,
hringum gœddrar, er hafa vildum. »
« Abbiam faticato molto e nessun risultato,
abbiamo sfinito i cavalli sugli alti monti,
abbiamo guadato il fiume Sæmorn,
tuttavia ci fu rifiutata la figlia di Sváfnir,
alla quale donammo anelli, per averla »
« Konungr bað, at þeir skyldu fara annat sinn; fór
hann sjálfr. En er þeir kómu upp á fjall, ok sá á
Sváfaland lanzbruna ok jóreyki stóra. Reið
konungr af fjallinu fram í landit ok tók náttból
við á eina. Atli helt vǫrð ok fór yfir ána. Hann
fann eitt hús. Fugl mikill sat á húsinu ok gætti, ok
var sofnaðr. Atli skaut spjóti fuglinn bana, en í
húsinu fann hann Sigrlinn konungs dóttur ok
Álofu jarls dóttur ok hafði þær báðar braut með
sér. Fránmarr jarl hafði hamazt í arnar líki ok
varit þær fyrir hernum með fjǫlkyngi. Hróðmarr
hét konungr, biðill Sigrlinnar. Hann drap
Sváfakonung ok hafði rænt ok brent landit.
Hjǫrvarðr konungr fekk Sigrlinnar, en Atli
Álofar. Hjǫrvarðr ok Sigrlinn áttu son mikinn ok
vænan. Hann var þǫgull; ekki nafn festist við
hann. Hann sat á haugi; hann sá ríða valkyrjur níu
ok var ein gǫfugligust. »
« Il re decise, sarebbero tornati in viaggio di nuovo;
incluso lui stesso. Ma appena giunsero su un colle,
videro la terre della Svezia in fiamme e i polveroni
sollevati dai cavalli. Il re galoppò giù dalla montagna e
si accamparono in riva ad un fiume. Atli era di guardia
e attraversò ilf iume. Giunse ad una casa. C’era un
uccello appollaiato sul tetto, e dormiva. Atli trapassò
l’uccello con una lancia, uccidendolo, e in casa trovò
Sigrlinn figlia del re e Álofr figlia del consigliere e le
portò via con sé entrambe. Il consigliere Fránmarr si
era travestito da aquila con la magia per difenderle
entrambe dai nemici. Un re si chiamava Hróðmarr,
spasimante di Sigrlinn. Aveva ucciso il re degli svedesi
e saccheggiato e bruciato le loro terre. Re Hjǫrvarðr si
sposò con Sigrlinn, ed Atli con Álof. Hjǫrvarðr e
Sigrlinn ebbero un viglio, bello e forte. Egli era
taciturno; non aveva un nome. Era seduto su un’altura;
vide cavalcare nove valchirie e tra queste una risaltava
per lasua bellezza. »
Hon kvað:
Síð muntu Helgi hringum ráða,
ríkr rógapaldr, né Rǫðulsvǫllum,
- ǫrn gól árla, - ef þú æ þegir,
þótt þú harðan hug hilmir, gjaldir.
Ella disse:
Non possiederai presto gli anelli, Helgi,
forte guerriero, né le valli di Rǫðull,
- disse l’aquila all’alba, - se taci sempre,
anche se ti dimostri coraggioso, eroe.
Helgi kvað:
Hvat lætr þú fylgja Helga nafni,
brúðr bjartlituð, alls þú bjóða ræðr?
Hygg þú fyr ǫllum atkvæðum vel,
þigg ek eigi þat, nema ek þik hafa.
Disse Helgi:
Cosa mai mi chiami col nome di Helgi,
sposa splendete, dato che lo hai pronunciato?
Pensa bene alle parole che dirai,
perché non le accetterò, se non ti avrò.
Valkyrja kvað:
Sverð veit ek liggja í Sigarsholmi
fjórum færi en fimm tǫgu,
eitt er þeira ǫllum betra
vígnesta bǫl ok varit gulli.
Disse la valchiria:
So che ci sono delle spade in Sigarsholmr,
quattro in meno di cinquanta (quarantesei),
tra quelle ce n’è una migliore,
la distruttrice di scudi adornata d’oro.
Hringr er í hjalti, hugr er í miðju,
ógn er í oddi þeim er eiga getr,
liggr með eggju ormr dreyrfáaðr,
en á valbǫstu verpr naðr hala.
Nell’elsa ha la fama, nel centro coraggio,
sulla punta la paura dei nemici di chi la cinge,
lungo la lama v’è un serpente insanguinato,
e la coda del serpente avvolge la guardia.
« Eylimi hét konungr. Dóttir hans var Sváfa. Hon
var valkyrja ok reið loft ok lǫg. Hon gaf Helga
nafn þetta ok hlífði hánum oft síðan í orrostum. »
« Un re si chiamava Eylimi. Sua figlia era Sváfa. Era
una valchiria che cavalcacava sulla terra e sul cielo. Fu
lei che dette ad Helgi un nome e lo spinse molte volte
in battaglia. »
Helgi kvað:
Ert-at-tu, Hjǫrvarðr heilráðr konungr,
folks oddviti, þótt þú frægr séir;
léztu eld eta jǫfra byggðir,
en þeir angr við þik ekki gerðu.
Disse Helgi:
I tuoi consigli non sono saggi, re Hjǫrvarðr,
condottiero degli eserciti, anche se sei famoso;
hai devastato col fuoco le corti dei vinti,
e loro non ti fecero nulla di male.
En Hróðmarr skal hringum ráða,
þeim er áttu órir niðjar,
sá sésk fylkir fæst at lífi,
hyggsk aldauða arfi at ráða.
E Hróðmarr avrà gli anelli,
che un tempo erano nostri,
al re importa poco della vita,
egli si ritiene l’erede dei morti.
« Hjǫrvarðr svarar, at hann mundi fá lið Helga, ef
hann vill hefna móðurfǫður síns. Þá sótti Helgi
sverðit, er Sváfa vísaði hánum til. Þá fór hann ok
Atli ok feldu Hróðmar ok unnu mǫrg þrekvirki.
Hann drap Hata jǫtun, er hann sat á bargi
nǫkkuru. Helgi ok Atli lágu skipum í Hatafirði.
Atli helt vǫrð inn fyrra hluta nætrinnar. »
« Hjǫrvarðr rispose, che avrebbe aiutato Helgi, se egli
avesse vendicato il padre di sua madre. Helgi si mise
allora in cerca della spada che Sváfa gli aveva
descritto. Sicché partì con Atli e uccise Hróðmarr e
compirono molte azioni da eroi. Uccise il gigante Hati,
che viveva su una montagna. Atli fece il primo turno di
guardia di notte. »
Hrímgerðr Hatadóttir kvað:
Hverir ro hǫlðar í Hatafirði?
Skjǫldum er tjaldat á skipum;
frœknliga látið, fátt hygg ek yðr séask,
kennið mér nafn konungs.
Disse Hrímgerðr figlia di Hati:
Chi sono gli eroi in Hatafjǫrðr?
Le vostre navi son adorne di scudi;
sembrate coraggiosi, e credo che poco vi spaventi,
ditemi il nome del vostro re.
Atli kvað:
Helgi hann heitir,
en þú hvergi mátt vinna grand grami;
járnborgir ro of ǫðlings flota;
knegu-t oss fálur fara.
Disse Atli:
Costui si chiama Helgi,
e non ha nessun punto debole;
la barca del principe è rivestita di ferro;
i mostri non potranno farci del male.
Hrímgerðr kvað:
Hvé þik heitir,
halr inn ámáttki, hvé þik kalla konir?
Fylkir þér trúir, er þik í fǫgrum lætr
beits stafni búa.
Disse Hrímgerðr
Come ti chiami,
forte guerriero, come ti chiamano gli uomini?
Il principe si fida di te così tanto, da lasciarti
presiedere la prua della nave.
Atli kvað:
Atli heiti ek,
atall skal ek þér vera,
mjǫk em ek gífrum gramastr;
úrgan stafn hefi ek oft búit
ok kvalðar kveldriður.
Disse Atli:
Mi chiamo Atli,
sarò tremendo con te,
sono molto avverso agli spiriti oscuri;
ho presieduto molte volte la prua della nave
e ho ucciso molte streghe (cavalcatrici della sera).
Hvé þú heitir, hála nágráðug?
Nefndu þinn, fála, fǫður;
níu rǫstum er þú skyldi neðar vera
ok œxi þér á baðmi barr.
Come ti chiami tu, mostro affamato di corpi?
Dimmi il nome di tuo padre, mostro;
meriteresti di finire nove leghe sotto terra
e che l’orzo cresca sul tuo tumulo.
Hrímgerðr kvað:
Hrímgerðr heiti ek, Hati hét minn faðir,
þann vissa ek ámáttkastan jǫtun;
margar brúðir hann lét frá búi teknar,
unz hann Helgi hjó.
Disse Hrímgerðr:
Mi chiamo Hrímgerðr, mio padre si chiamava Hati,
era conosciuto come gigante potentissimo;
rapì molte spose dalle loro case,
finché Helgi non lo uccise.
Atli kvað:
Þú vart, hála, fyr hildings skipum
ok látt í fjarðar mynni fyrir;
ræsis rekka er þú vildir Rán gefa,
ef þér kœmi-t í þverst þvari.
Disse Atli:
Eri davanti alle navi del principe, strega,
e vagavi per l’imboccatura del fiordo;
avresti consegnato il guerriero a Rán,
se le lance non ti avessero fermata.
Hrímgerðr kvað:
Duliðr ertu nú, Atli,
draums kveð ek þér vera,
síga lætr þú brýnn fyr bráar;
móðir mín lá fyrir mildings skipum;
ek drekkða Hlǫðvarðs sonum í hafi.
Disse Hrímgerðr:
Ti sbagli, Atli,
credo che sogni,
hai gli occhi coperti dalle sopracciglia;
era mia madre davanti alle navi del principe;
io dissetavo i figli di Hlǫðvarðr nel mare.
Gneggja myndir þú, Atli,
ef þú geldr né værir,
brettir sinn Hrímgerðr hala;
aftarla hjarta, hygg ek, at þitt, Atli sé,
þótt hafir reina rǫdd.
Tu nitriresti, Atli,
se non fossi castrato,
Hrímgerðr alza la sua coda; (si eccita o lo sfida?)
il tuo cuore è nascosto, Atli, dico io,
anche se la tua voce è da stallone.
Atli kvað:
Reini mun ek þér þykkja
ef þú reyna knátt,
ok stíga ek á land af legi,
ǫll muntu lemjask, ef mér er alhugat,
ok sveigja þinn, Hrímgerðr, hala.
Disse Atli:
Ti sembrerò uno stallone
se vorrai provare,
e se io potessi venire sulla terra dal mare,
saresti bastonata, e non scherzo,
e allora abbasseresti la coda, Hrímgerðr.
Hrímgerðr kvað:
Atli, gakk þú á land, ef afli treystisk,
ok hittumk í vík Varins,
rifja rétti er þú munt, rekkr, fáa,
ef þú mér í krummur kemr.
Disse Hrímgerðr:
Vieni a terra, Atli, se ti fidi della tua forza,
e incontriami nella baia di Varinn,
ti spacccherò le costole, guerriero,
se mi verrai vicino.
Atli kvað:
Munk-a ek ganga, áðr gumnar vakna,
ok halda of vísa vǫrð;
er-a mér ǫrvænt, nær óru kemr
skass upp und skipi.
Disse Atli:
Non verrò, prima che gli uomini si sveglino,
e facciano da guardia al principe;
non mi sembrerebbe strano, se vicino alla nave
spuntasse fuori un altro mostro.
Hrímgerðr kvað:
Vaki þú, Helgi,
ok bœt við Hrímgerði,
er þú lézt hǫggvinn Hata;
eina nótt kná hon hjá jǫfri sofa,
þá hefr hon bǫlva bœtr.
Disse Hrímgerðr:
Svegliati, Helgi,
e fai i conti con Hrímgerðr,
poiché uccidesti Hati;
se ella potrà dormire una sola notte col principe,
le sue richieste saran finite.
Helgi kvað:
Loðinn heitir, er þik skal eiga,
leið ertu mannkyni,
sá býr í Þolleyju þurs,
hundvíss jǫtunn,
hraunbúa verstr,
sá er þér makligr maðr.
Disse Helgi:
Si chiama Loðinn, colui che ti avrà,
fai schifo per gli esseri umani,
il gigante vive nell’isola Þoll,
saggio gigante,
tra chi abita nelle rocce è il peggiore,
è l’uomo adatto per te.
Hrímgerðr kvað:
Hina vildu heldr, Helgi,
er réð hafnir skoða fyrri nótt með firum;
(lacunam)
marggullin mær mér þótti afli bera;
hér sté hon land af legi
ok festi svá yðvarn flota,
hon ein því veldr, er ek eigi mák
buðlungs mǫnnum bana.
Disse Hrímgerðr:
Un’altra invece la vorresti, Helgi,
che era nel porto la scorsa notte con i tuoi uomini;
(qui manca del testo al poema originale)
una fanciulla d’oro che credo migliore di me;
venne a terra tramite il mare
e così rese sicura la vostra flotta,
è solo a causa sua, se io non posso
uccidere gli uomini del re.
Helgi kvað:
Heyr nú, Hrímgerðr,
ef bœti ek harma þér, segðu gerr grami,
var sú ein véttr, er barg ǫðlings skipum,
eða fóru þær fleiri saman?
Disse Helgi:
Ascoltami, Hrímgerðr,
se vuoi che faccia i conti con te, dimmelo chiaramente,
era una sola, che salvò le nostre navi,
oppure erano di più tutti insieme?
Hrímgerðr kvað:
Þrennar níundir meyja, þó reið ein fyrir
hvít und hjalmi mær, marir hristusk,
stóð af mǫnum þeira dǫgg í djúpa dala,
hagl í hóva viðu, þaðan kemr með ǫldum ár,
alt var mér þat leitt er ek leit.
Disse Hrímgerðr:
Tre volte nove ragazze, ma era una sola a guidarle,
con l’elmo bianco, ragazza corazzata,
dalle bocche dei cavalli colava la rugiada nelle valli,
grandine sugli alberi, da lì viene la vita per i mortali,
tutto quel che vedevo era odioso per me.
Helgi kvað:
Austr líttu nú, Hrímgerðr,
ef þik lostna hefr Helgi helstǫfum,
á landi ok á vatni borgit er lofðungs flota
ok siklings mǫnnum it sama.
Disse Helgi:
Guarda ad Est, Hrúmgerðr,
Helgi ti ha intrattenuta con parole mortali,
in terra o in mare la flotta del principe è al sicuro
e gli uomini del re ugualmente.
Atli kvað:
Dagr er nú, Hrímgerðr,
en þik dvalða hefr Atli til aldrlaga,
hafnarmark þykkir hlœgligt vera,
þars þú í steins líki stendr.
Disse Atli:
È giorno, Hrímgerðr,
Atli ti ha trattenuta finché non perdessi la vita,
sembri una ridicola statua del porto,
laddove ti ergi pietrificata.
« Helgi konungr var allmikill hermaðr. Hann kom
til Eylima konungs ok bað Sváfu dóttur hans. Þau
Helgi ok Sváfa veittust várar ok unnust furðu
mikit. Sváfa var heima með feðr sínum, en Helgi
í hernaði. Var Sváfa valkyrja enn sem fyrr.
Heðinn var heima með fǫður sínum, Hjǫrvarði
konungi, í Nóregi. Heðinn fór einn saman heim
ór skógi jólaaptan ok fann trollkonu. Sú reið
vargi ok hafði orma at taumum ok bauð fylgð
sína Heðni. « Nei, » sagði hann. Hon sagði: «
þess skaltu gjalda at bragarfulli ». Um kveldit óru
heitstrengingar. Var fram leiddr sonargǫltr.
Lǫgðu menn þar á hendr sínar ok strengðu menn
þá heit at bragarfulli. Heðinn strengði heit til
Sváfu Eylima dóttur, unnustu Helga bróður síns,
ok iðraðisk svá mjǫk, at hann gekk á braut
villistígu suðr á lǫnd ok fann Helga bróður sinn. »
« Re Helgi era un re molto forte. Si recò da re Eylimi e
chiese sua figlia Sváfa in sposa. Helgi e Sváfa si
giurarono fedeltà e si amarono molto. Sváfa restava a
casa con suo padre, mentre Helgi partiva per la guerra.
Sváfa era una valchiria come lo era sempre stata.
Heðinn era a casa con suo padre, re Hjǫrvarðr, in
Norvegia. Heðinn, tornando da solo dalla foresta, di
notte, incontrò una femmina di troll. Ella cavalcava un
lupo ed usava serpenti come briglie ed offrì un rapporto
sessuale ad Heðinn. « No, » disse esgli. Ella disse: «
me la pagherai per questo rifiuto quando festeggerete ».
Di sera prepararono il sacrificio. Il cinghiale sacrificale
era pronto. Gli uomini alzarono le mani e
pronunciarono i desideri con il corno da sacrificio.
Heðinn desiderò Sváfa figlia di Eylimi, amata di Helgi
suo fratello, ma se ne pentì molto, così tanto che si
mise in marcia verso le terre meridionali e incontrò
Helgi suo fratello. »
Helgi kvað:
Kom þú heill, Heðinn,
hvat kanntu segja nýra spjalla ór Nóregi,
hví er þér, stillir, stǫkkt ór landi
ok ert einn kominn oss at finna?
Disse Helgi:
Sei il benvenuto, Heðinn,
che mi dici di nuovo dalla Norvegia,
perché sei uscito dalla tua terra, nobile,
e sei venuto a trovarci?
Heðinn kvað:
Erumk-a, stillir, stǫkkt ór landi,
mik hefr miklu glœpr meiri sóttan,
ek hef kǫrna ina konungbornu
brúði þína at bagarfulli.
Disse Heðinn:
Non sono nobile, son uscito dalla mia terra,
perché ho fatto una cosa brutta,
ho desiderato la figlia di un re,
la tua sposa, al sacrificio.
Helgi kvað:
Sakask eigi þú, sǫnn munu verða
ǫlmál Heðinn okkur beggja.
Mér hefr stillir stefnt til eyrar,
þriggja nátta skylak þar koma;
if er mér á því, at ek aftr komak;
þá má at góðu gerask slíkt, ef skal.
Disse Helgi:
Non accusarti, diverranno vere
le tue parole, Heðinn, per entrambi noi.
Un principe mi ha sfidato con la spada,
tra tre notti dovrò recarmi lì;
non son certo che se vado, farò ritorno;
così tutto andrà bene, se è destino.
Heðinn kvað:
Sagðir þú, Helgi, at Heðinn væri
góðs verðr frá þér ok gjafa stórra;
þér er sœmra sverð at rjóða,
en frið gefa fjándum þínum.
Disse Heðinn:
Tu hai detto, Helgi, che Heðinn è degno
di bei regali e oggetti preziosi da te in dono;
tu sei degno di far arrossire la tua spada, (col sangue)
piuttosto che arrenderti ai nemici.
« Þat kvað Helgi, þvíat hann grunaði um feigð
sína ok þat at fylgjur hans hǫfðu vitjat Heðins þá
er hann sá konuna ríða varginum. Álfr hét
konungr, son Hróðmars, er Helga hafði ǫll
haslaðan á Sigarsvelli á þriggja nátta fresti. »
« Così disse Helgi, perché sapeva che l’ora della sua
morte era vicina e disse anche che i suoi spiriti
protettori avevano visto Heðinn parlare con la donna
che cavalcava il lupo. Un re di nome Álfr, figlio di
Hróðmarr, aveva stabilito un duello con Helgi da lì a
tre notti in Sigarsvelli. »
Þá kvað Helgi:
Reið á vargi, er rǫkvit var,
fljóð eitt er hann fylgju beiddi;
hón vissi þat, at veginn myndi
Sigrlinnar sonr á Sigarsvǫllum.
Perciò disse Helgi:
Cavalcava un lupo, al crepuscolo,
una donna che gli offrì un rapporto sessuale;
ella sapeva, che sarebbe morto
in Sigarsvelli il figlio di Sigrlinn.
« Þar var orrosta mikil, ok fekk þar Helgi banasár
var. »
« Ivi fu tenuto un combattimento violento, ed Helgi fu
ferito a morte. »
Sendi Helgi Sigar at ríða
eftir Eylima eingadóttur;
« Bið bráðliga búna verða,
ef hon finna vill fylki kvikvan. »
Hegli mandò da Sigar
l’unica figlia di Eylimi;
« Pregala di sbrigarsi,
se vuole trovare il principe ancora in vita. »
Sigarr kvað:
Mik hefr Helgi hingat sendan
við þik, Sváfa sjalfa at mæla;
þik kvazk hilmir hitta vilja,
áðr ítrborinn ǫndu týndi.
Disse Sigarr:
Helgi mi ha mandato qui
da te, Sváfa, per parlarti,
il principe mi manda a dirti che vuole parlarti,
prima che abbia tirato l’ultimo respiro.
Sváfa kvað:
Hvat varð Helga Hjǫrvarðs syni?
Mér er harðliga harma leitat,
ef hann sær of lék eða sverð of beit,
þeim skal ek gumna grand of vinna.
Disse Sváfa:
Che succede ad Helgi figlio di Hjǫrvarðr?
Il tormento mi fa soffrire duramente,
se il mare l’ha preso o la spada l’ha tagliato,
io ucciderò tutti quegli uomini.
Sigarr kvað:
Fell hér í morgin at Frekasteini,
buðlungr sá er var baztr und sólu;
Alfr mun sigri ǫllum ráða,
þótt þetta sinn þǫrfgi væri.
Disse Sigarr:
Cadde di mattina qui a Frekasteinn,
da solo, il principe sotto il più bel Sole;
Alfr avrà la vittoria più totale,
anche se questa volta non la meritava.
Helgi kvað:
Heil vertu Sváfa, hug skaltu deila,
sjá mun í heimi hinztr fundr vera;
téa buðlungi blœða undir,
mér hefr hjǫrr komit hjarta it næsta.
Disse Helgi:
Salute a te, Sváfa, vinci la tua angoscia,
questo sarà l’ultimo duello del mondo;
le ferite del principe sanguinano,
la spada mi ha colpito vicino al cuore.
Bið ek þik, Sváfa, - brúðr grát-at-tu -,
ef þú vill mínu máli hlýða,
at þú Heðni hvílu gervir
ok jǫfur ungan ástum leiðir.
Ti chiedo, Sváfa, - non piangere, sposa se vuoi darmi ascolto,
di preparare il tumulo per Heðinn
e di dare il tuo amore a quel nobile.
Sváfa kvað:
Mælt hafða ek þat í munarheimi,
þá er mér Helgi hringa valði,
myndig-a ek lostig at liðinn fylki
jǫfur ókunnan armi verja.
Disse Sváfa:
A Mundheimr ho giurato,
quando Helgi mi donò l’anello,
che di mia volontà, morto il principe,
non avrei mai stretto tra le mie braccia un altro nobile.
Heðinn kvað:
Kyss mik, Sváfa, kem ek eigi áðr
Rogheims á vit né Rǫðulsfjalla,
áðr ek hefnt of hefik Hjǫrvarðs sonar
þess er buðlungr var baztr und sólu.
Disse Heðinn:
Baciami, Sváfa, non tornerò a
Rogheimr né a Rǫðulsfjǫll,
prima di aver vendicato il figlio di Hjǫrvarðr
che era il principe sotto il più bel Sole.
« Helgi ok Sváfa, er sagt, at væri endrborin. »
« Helgi e Sváfa, si dice, sono resuscitati. »
HELGAKVIÐA
HUNDINGSBANA IN FYRRI
PRIMO CANTO DI HELGI UCCISORE DI HUNDINGR
OPPURE
LA SAGA DEI VǪLSUNGAR PARTE II
Si tratta del secondo dei tre poemi riguardanti Helgi. Qua il protagonista è sempre Helgi figlio di Hjǫrvarðr,
ma anziché una fugace descrizione degli eventi di Frekasteinn (che lo porteranno alla morte), viene ben
descritta tutta la preparazione, il viaggio coi vichinghi, le reazioni dei nemici, la battaglia, e infine, la
discesa delle valchirie, della quale Sigrún annuncia a Helgi di essersi meritato la Valhǫllr poiché è riuscito
ad uccidere il suo terribile nemico, ma che ha trovato la morte in quella battaglia.
« Hér hefr upp kvæði frá Helga Hundingsbana ok
þeira Hǫðbrodds. »
« Qui comincia il canto di Helgi uccisore di Hundingr e di
Hǫðbroddr. »
Ár var alda, þat er arar gullu,
hnigu heilǫg vǫtn af Himinfjǫllum;
þá hafði Helga inn hugumstóra
Borghildr borit í Brálundi.
I tempi erano antichi, quando le aquile gridarono,
le acque sacre scorrevano giù dagli Himinfjǫllum;
quando Helgi il cuore impavido
venne partorito da Borghildr in Brálundr.
Nótt varð í bæ, nornir kómu,
þær er ǫðlingi aldr of skópu;
þann báðu fylki frægstan verða
ok buðlunga beztan þykkja.
Scese la notte sul posto, vennero le norne,
coloro che predissero la vita del principe;
decretarono che il nobile avesse gran fama
e che tra i Buðlungr fosse il migliore.
Sneru þær af afli ørlǫgþáttu,
þá er borgir braut í Brálundi;
þær of greiddu gullin símu
ok und mánasal miðjan festu.
Con forza tessero i fili del destino,
mentre i sobborghi in Brálundr tremarono,
lì tessero i fili d’oro
e lo fecero velocemente sotto il segno della Luna.
Þær austr ok vestr enda fálu,
þar átti lofðungr land á milli;
brá nift Nera á norðrvega
einni festi, ey bað hon halda.
Fissarono ad Est ed Ovest le estremità invisibili,
nel mezzo l’eroe avrebbe avuto le sue terre;
in direzione Nord la parente di Neri
fissò una catena, la fissò per sempre.
Eitt var at angri Ylfinga nið
ok þeiri meyju, er munúð fæddi;
hrafn kvað at hrafni,
- sat á hám meiði andvanr átu -:
« Ek veit nǫkkut.
Solo una cosa preoccupò l’uomo dello Ylfingr
e la sua donna, che partorì il bambino;
un corvo parlò ad un altro corvo,
- era su un albero in attesa di cibo -:
« Io so una cosa.
Stendr í brynju burr Sigmundar
dægrs eins gamall, nú er dagr kominn;
hvessir augu sem hildingar,
sá er varga vinr, vit skulum teitir. »
Il figlio di Sigmundr è in una cotta di maglia
con un giorno di vita, il tempo è giunto;
i suoi occhi sono coraggiosi come quelli guerrieri,
è l’amico dei lupi, dovremmo gioire. »
Drótt þótti sá dǫglingr vera,
kváðu með gumnum góð ár komin;
sjalfr gekk vísi ór vígþrimu
ungum færa ítrlauk grami.
Agli eserciti sembrava regale il suo portamento,
tra gli uomini si diceva che il bel tempo fosse giunto;
il re in persona uscì dalla truppa
per porgere un dono propiziatorio al giovane.
Gaf hann Helga nafn ok Hringstaði,
Sólfjǫll, Snæfjǫll ok Sigarsvǫllu,
Hringstǫð, Hátún ok Himinvanga,
blóðorm búinn bræðr Sinfjǫtla.
Gli dette il nome di Helgi e di Hringstaðir,
Sólfjǫll, Snæfjǫll e Sigarsvellir,
Hringstaðr, Hátún e Himinvangar,
e dette una spada al fratello di Sinfjǫtlir.
Þá nam at vaxa fyr vina brjósti
almr ítrborinn ynðis ljóma;
hann galt ok gaf gull verðungu,
sparði eigi hilmir hodd blóðrækinn.
Crebbe forte in mezzo ai suoi amici
il giovane nobile splendente di gioia;
egli pagò e dette oro ai giusti,
il principe non risparmiò il tesoro insanguinato.
Skammt lét vísi vígs at bíða;
þá er fylkir var fimmtán vetra,
ok hann harðan lét Hunding veginn
þann er lengi réð lǫndum ok þegnum.
Non dovette aspettare molto la battaglia;
aveva soltanto quindici anni il nobile,
quando uccise il potente Hundingr
che da tempo dominava terre e uomini.
Kvǫddu síðan Sigmundar bur
auðs ok hringa Hundings synir,
því at þeir áttu jǫfri at gjalda
fjárnám mikit ok fǫður dauða.
Dal figlio di Sigmundr pretesero
anelli e ricchezze i figli di Hundingr,
poiché volevano esser pagati
per la razzia e la morte del padre.
Lét-at buðlungr bótir uppi
né niðja in heldr nefgjǫld fáa;
ván kvað hann mundu veðrs ins mikla
grára geira ok gremi Óðins.
Il principe non ascoltò le loro preghiere
né pagò i parenti per i loro morti;
fu predetta per loro una tremenda tempesta
di lance di ferro e l’ira di Óðinn.
Fara hildingar hjǫrstefnu til,
þeirar er lǫgðu at Logafjǫllum;
sleit Fróða frið fjánda á milli;
fara Viðris grey valgjǫrn of ey.
I guerrieri tornarono in battaglia,
scelsero come campo di battaglia i Logafjǫllum;
il riposo di Fróði fu rotto dai nemici;
i lupi di Óðinn vagarono in cerca di cadaveri.
Settisk vísi, þá er vegit hafði
Alf ok Eyjólf, und arasteini,
Hjǫrvarð ok Hávarð, Hundings sonu;
farit hafði hann allri ætt geirmímis.
Il sovrano sedette, dopo aver ucciso
Alfr ed Eyjólfr, sulla pietra dell’aquila,
Hjǫrvarðr ed Hávarðr, figli di Hudingr;
uccise tutti i parenti dei guerrieri.
Þá brá ljóma af Logafjǫllum,
en af þeim ljómum leiftrir kómu,
(lacunam)
hávar und hjalmum á Himinvanga,
(lacunam)
brynjur váru þeira blóði stokknar,
en af geirum geislar stóðu.
Apparve una luce sui Logafjǫllum,
e dalla luce vennero dei fulmini,
(qua manca del testo al poema originale)
sotti gli elmi c’erano in Himinvangr,
(qua manca del testo al poema originale)
le loro armature erano cosparse di sangue,
e le loro lance splendevano.
Frá árliga ór úlfíði
dǫglingr at því dísir suðrænar,
ef þær vildi heim með hildingum
þá nótt fara; þrymr var alma.
All’alba nel bosco oscuro (dei lupi)
il potente re chiese alle donne del Sud,
se volevano tornare a casa loro con i guerrieri
quella notte; fu un fragore di armi.
En af hesti Hǫgna dóttir,
- líddi randa rym, - ræsi sagði:
« Hygg ek, at vér eigim aðrar sýslur
en með baugbrota bjór at drekka.
La figlia di Hǫgni da cavallo,
- finito il frastuono, - disse al re:
« Credo che ci tocchino altri compiti,
oltre che bere la birra con chi distribuisce doni.
Hefir minn faðir meyju sinni
grimmum heitit Granmars syni,
en ek hef, Helgi, Hǫðbrodd kveðinn
konung óneisan sem kattar son.
Mio padre ha promesso in sposa sua figlia
al violento figlio di Granmarr,
ma, Helgi, io ho chiamato Hǫðbroddr,
il potente re, cucciolo di gatto.
Þó kemr fylkir fára nátta,
nema þú hánum vísir valstefnu til
eða mey nemir frá mildingi. »
Sicché verrà qui quel sovrano,
a meno che tu non fissi con lui un luogo di sfida
oppure rapisci la sua donna. »
Helgi kvað:
Uggi eigi þú Ísungs bana;
fyrr mun dolga dynr,
nema ek dauðr séak.
Disse Helgi:
Non temere mai l’uccisore di Ísungr;
la mia spada canterà,
finché non sarò morto.
Sendi áru allvaldr þaðan
of land ok um lǫg leiðar at biðja,
iðgnógan ógnar ljóma
brǫgnum bjóða ok burum þeira.
Quindi il potente mandò messaggeri
per terra e per mare a cercare aiuto,
con abbondante oro luminoso
da offrire agli uomini e ai loro figli.
« Biðið skjótliga til skipa ganga
ok ór Brandeyju búna verða. »
Þaðan beið þengill, unz þingat kómu
halir hundmargir ór Heðinseyju.
« Chiedetegli che vadano subito alle navi
e si preparino a salpare per l’isola di Brandr. »
Il principe restò lì, finché non giunsero
molti guerrieri da Heðinsey.
Ok þar af strǫndum ór Stafnsnesi
beit her út skriðu ok búin gulli;
spurði Helgi Hjǫrleif at því:
« Hefir þú kannaða koni óneisa? »
Presto ormeggiate fuori Stafnsner
c’erano prodi navi ornate d’oro;
quindi Helgi chiese ad Hjǫrleifr:
« Hai conosciuto tanti eroi senza paura? »
En ungr konungr ǫðrum sagði,
seint kvað at telja af Trǫnueyri
langhǫfðuð skip und líðǫndum,
þau er í Ǫrvasund útan fóru.
Il giovane re rispose all’altro,
di aver contato a stento le navi
che uscivano da Trǫnuey,
che salpavano verso l’Ǫrvasundr.
« Tolf hundruð tryggra manna;
þó er í Hátúnum halfu fleira
víglið konungs; ván erum rómu. »
« Milleduecento uomini fidati;
ma in Hátún sono più del doppio di questi
le truppe del re; sarà uno scontro violento. »
Svá brá stýrir stafntjǫldum af,
at mildinga mengi vakði,
ok dǫglingar dagsbrún séa
ok siklingar sneru upp við tré
vefnistingum á Varinsfirði.
Il capitano tolse la tenda dalla prua,
svegliando i potenti guerrieri,
e videro la prima luce del giorno
e innalzarono sull’albero maestro
le vele nel Varinsfjǫrðr.
Varð ára ymr ok járna glymr,
brast rǫnd við rǫnd, reru víkingar;
eisandi gekk und ǫðlingum
lofðungs floti lǫndum fjarri.
Iniziò il rumore dei remi e lo stridere del ferro,
gli scudi rimbombavano, i vichinghi remavano;
sotto gli ordini dei nobili
la flotta avanzò lontana dalla terra.
Svá var at heyra, er saman kómu
Kolgu systir ok kilir langir,
sem bjǫrg eða brim brotna myndi.
Si udiva ciò, quando vennero
le onde (sorelle di Kolgu) con le creste alte,
come quando onde e scogli s’infrangono.
Draga bað Helgi há segl ofar,
varð-at hrǫnnum hǫfn þingloga,
þá er ógurlig Ægis dóttir
stagstjórnmǫrum steypa vildi.
Helgi dette l’ordine di issare la vela,
l’equipaggio non fu impotente contro il mare,
quando l’onda tremenda (figlia di Ægir)
cercò di ribaltare la barca.
En þeim sjalfum Sigrún ofan
folkdjǫrf of barg ok fari þeira;
snerisk ramliga Rán ór hendi
gjalfrdýr konungs at Gnipalundi.
Sigrún li salvaguardò dall’alto
dando battaglia insieme alla nave;
nella tempesta (mano di Rán)
la nave si destreggiò a Gnipalundr.
Sat þar um aftan í Unavágum,
flaust fagrbúin fljóta knáttu;
en þeir sjalfir frá Svarinshaugi
með hermðar hug her kǫnnuðu.
Si fermarono la sera in Unavágar,
le splendide e potenti navi erano ormeggiate;
ma l’equipaggio di Svarinshaugr
osservava preoccupato l’esercito.
Frá góðborinn Goðmundr at því:
« Hverr er landreki, sá er liði stýrir
ok hann feiknalið færir at landi? »
Il figlio degli dèi Goðmundr chiese:
« Chi è il signore che guida in mare
e comanda l’esercito furioso in terra? »
Sinfjǫtli kvað - slǫng upp við rá
rauðum skildi, rǫnd var ór gulli;
þar var sundvǫrðr, sá er svara kunni
ok við ǫðlinga orðum skipta -:
Disse Sinfjǫtlir - sopra la prua agitava
uno scudo rosso, ornato d’oro;
era una sentinella, abile nel rispondere
e abilitato a parlare con i nobili -:
« Segðu þat í aftan, er svínum gefr
ok tíkr yðrar teygir at solli,
at sé Ylfingar austan komnir
gunnar gjarnir fyr Gnipalundi.
« Dillo stasera, quando sfami i maiali
e mandi le tue puttane a buttare i rifiuti,
come gli Ylfingar sono giunti da oriente
a Gnipalundr in cerca di guerre.
Þar mun Hǫðbroddr Helga finna
flugtrauðan gram í flota miðjum,
sá er oft hefir ǫrnu sadda,
meðan þú á kvernum kystir þýjar. »
Là Hǫðbroddr troverà Helgi
in mezzo la battaglia volando con disprezzo,
lui che cibò spesso le aquile,
mentre tu ai mulini ti sbattevi le schiave. »
Goðmundr kvað:
Fátt mantu, fylkir, fornra spjalla,
er þú ǫðlingum ósǫnnu bregðr;
þú hefir etnar ulfa krásir
ok bræðr þínum at bana orðit,
oft sár sogin með svǫlum munni,
hefr í hreysi hvarleiðr skriðit.
Disse Goðmundr:
Ricordi poco dei fatti antichi, nobile,
se pronunci falsità riguardo i principi;
hai divorato prede da lupo
ed hai ucciso tuo fratello,
hai succhiato ferite con le tue labbra,
hai vissuto in grotte, odiato da tutti.
Sinfjǫtli kvað:
Þú vart vǫlva í Varinseyju,
skollvís kona, bartu skrǫk saman;
kvaztu engi mann eiga vilja,
segg brynjaðan, nema Sinfjǫtla.
Disse Sinfjǫtlir:
Tu fosti una volva in Varinsey,
una donna attraente, partoristi menzogne;
dicevi di non voler sposare nessun uomo,
nessun guerriero corazzato, eccetto Sinfjǫtlir.
Þú vart, in skæða, skass, valkyrja,
ǫtul, ámátlig at Alfǫður;
mundu einherjar allir berjask,
svevís kona, of sakar þínar.
Fosti una strega, una gigantessa, una valchiria
terribile e violenta dal Padre di Tutti;
tutti gli einherjar si combattevano,
donna falsa, per averti.
Níu áttu vit á nesi Ságu
ulfa alna, ek var einn faðir þeira.
In nove al promontorio di Sága
concepimmo lupi, fui padre di tutti loro.
Goðmundr kvað:
Faðir var-at-tu fenrisulfa
ǫllum ellri, svá at ek muna,
síz þik geldu fyr Gnipalundi
þursa meyjar á Þórsnesi.
Disse Goðmundr:
Non fosti il padre della cucciolata
anche se il più vecchio, a quanto ricordo,
poiché ti castrarono in Ginpalundr
le donne dei giganti, in Þórsnesir.
Stjúpr vartu Siggeirs,
látt und stǫðum heima,
vargljóðum vanr á viðum úti;
kómu þér ógǫgn ǫll at hendi,
þá er bræðr þínum brjóst raufaðir;
gerðir þik frægjan af firinverkum.
Eri il figliastro di Siggeirr,
ti sdraiavi sulle spiagge di casa,
ululavi come un lupo nei boschi là intorno;
ti capitarono tutti i mali possibili,
da quando trapassasti il petto di tuo fratello;
diventasti famoso per le tue azioni malvagie.
Sinfjǫtli kvað:
Þú vart brúðr Grana á Brávelli,
gullbitluð vart gǫr til rásar;
hafða ek þér móðri marg skeið riðit
svangri und sǫðli, simul, forbergis.
Disse Sinfjǫtlir:
Eri la moglie di Grani in Brávǫllr,
dalla bocca d’oro e pronta da esser cavalcata;
ti ho cavalcata per un bel po’ finché, stanca,
sei caduta sporca e affamata, vecchia.
Goðmundr kvað:
Sveinn þóttir þú siðlauss vera,
þá er þú Gullnis geitr molkaðir,
en í annat sinn Imðar dóttir,
tǫtrughypja. Vill þú tǫlu lengri?
Disse Goðmundr:
Sembravi un giovane pervertito,
quando mungevi le capre di Gullnir,
e non so se ti ricordi la figlia di Imðir,
depravato. Vuoi continuare a discutere?
Sinfjǫtli kvað:
Fyrr vilda ek at Frekasteini
hrafna seðja á hræum þínum
en tíkr yðrar teygja at solli
eða gefa gǫltum; deili grǫm við þik.
Disse Sinfjǫtlir:
Vorrei che presto a Frekasteinn
il tuo corpo cibasse i corvi
piuttosto che mandare le tue puttane a buttare i rifiuti
o nutrire i maiali; possano prenderti i nemici.
Helgi kvað:
Væri ykkr, Sinfjǫtli, sæmra miklu
gunni at heyja ok glaða ǫrnu,
en sé ónýtum orðum at bregðask,
þótt hringbrotar heiftir deili.
Disse Helgi:
Sembra molto meglio per te, Sinfjǫtlir,
dar battaglia e far felici le aquile,
piuttosto che bisticciare con parole inutili,
anche se voi due nobili vi odiate.
Þykkja-t mér góðir Granmars synir,
þó dugir siklingum satt at mæla;
þeir hafa markat á Móinsheimum,
at hug hafa hjǫrum at bregða.
Non mi sembrano seri i figli di Granmarr,
ma per gli eroi sono i fatti a dover parlare;
hanno mostrato in Móinsheimr,
di aver talento nel maneggiare le armi.
Þeir af ríki renna létu
Svipuð ok Sveggjuð Sólheima til
dala dǫggótta, dǫkkvar hlíðir;
skalf Mistar marr hvar er megir fóru.
Cavalcarono con imponenza
Svipuðr e Sveggjuðr verso Sólheimr
attraverso valli rugiadose e sentieri oscuri;
la nebbia (mare di Mist) tremò quando passarono.
Mættu þeir tyggja í túnhliði,
sǫgðu stríðliga stilli kómu;
úti stóð Hǫðbroddr hjalmi faldinn,
hugði hann jóreið ættar sinnar:
« Hví er hermðar litr á Hniflungum? »
Incontrarono il sovrano ai cancelli della corte,
annunciarono che stavano entrando in armi;
Hǫðbroddr rimase fuori con l’elmo in testa,
scrutava la cavalleria del suo ætt:
« Perché tanto timore tra gli Hniflungum? »
Goðmundr kvað:
Snúask hér at sandi snævgir kjólar,
rakka-hirtir ok ráar langar,
skildir margir, skafnar árar,
gǫfugt lið gylfa, glaðir Ylfingar.
Disse Goðmundr:
Stanno arrivando qui delle navi rapide,
navi con vele sventolanti,
molti scudi, e remi levigati,
nobili imponenti, capeggiati dagli Ylfingar.
Ganga fimmtán folk upp á land,
þó er í Sogn út sjau þúsundir;
liggja hér í grindum fyr Gnipalundi
brimdýr blásvǫrt ok búin gulli;
þar er miklu mest mengi þeira;
mun-a nú Helgi hjǫrþing dvala.
Stanno sbarcando quindici reggimenti,
ma fuori Sogn sono in settemila,
qui nel porto di Ginaplaundr sono schierate
le navi (animali da battaglia) adorne d’oro;
là il loro numero è enorme;
Helgi non tarderà a dar battaglia.
Hǫðbroddr kvað:
Renni rǫkn bitluð til Reginþinga,
en Sporvitnir at Sparinsheiði,
Mélnir ok Mýlnir til Myrkviðar;
látið engi mann eftir sitja,
þeira er benlogum bregða kunni.
Disse Hǫðbroddr:
Che corra il cavallo verso l’assemblea Reginn,
Sporvitnir verso Sparinsheiði,
Mélnir e Mýlnir verso Myrkviðr;
non permettete che nessun uomo,
resti dietro a questi due che san brandire la spada.
Bjóðið ér Hǫgna ok Hrings sonum,
Atla ok Yngva, Alf inum gamla,
þeir ró gjarnir gunni at heyja;
látum Vǫlsunga viðrnám fáa.
Chiama Hǫgni e i figli di Hringr,
Atli e Yngvi, Alfr il vecchio,
loro sperano di andare in guerra;
saremo pronti a resistere ai Vǫlsungar.
Svipr einn var þat, er saman kómu
fǫlvir oddar at Frekasteini;
ey var Helgi Hundings bani
fyrstr í fólki, þar er firar bǫrðusk,
æstr á ímu, alltrauðr flugar;
sá hafði hilmir hart móðakarn.
Ci fu un tornado, quando
le armi si scontrarono in Frekasteinn;
Helgi uccisore di Hundingr era sempre
in prima fila, continuava a combattere,
assetato di battaglia, non disposto ad indietreggiare;
l’eroe aveva un cuore (ghianda dell’anima) forte.
Kómu þar ór himni hjalmvítr ofan,
- óx geira gnýr, - þær er grami hlífðu;
þá kvað þat Sigrún, sárvitr fluga
- át hálu skær af Hugins barri -:
Vennero dal cielo le donne con gli elmi,
- il rumore delle lance saliva, - proteggevano il principe;
allorché parlò Sigrún, volava lenta e fiera
- i lupi ebbero dei cadaveri (cibo di Huginn) -:
« Heill skaltu, vísi, virða njóta,
áttstafr Yngva, ok una lífi,
er þú fellt hefir inn flugartrauða jǫfur,
þann er olli ægis dauða.
« Salute a te, erore, gioisci con gli uomini,
discendente di Yngvi, vivrai per sempre,
perché hai ucciso senza paura un nemico,
che uccise chiunque gli fosse vicino.
Ok þér, buðlungr, samir bæði vel
rauðir baugar ok in ríkja mær;
heill skaltu, buðlungr, bæði njóta
Hǫgna dóttur ok Hringstaða,
sigrs ok landa. Þá er sókn lokit. »
Perciò, guerriero, ti sei meritato
l’anello rosso e la fanciulla nobile;
salute a te, guerriero, godrai di entrambe,
la figlia di Hǫgni e di Hringstaðir,
della vittoria e delle terre. Così finisce la tua guerra. »
HELGAKVIÐA
HUNDINGSBANA ǪNNUR
SECONDO CANTO DI HELGI UCCISORE DI HUNDINGR
OPPURE
LA SAGA DEI VǪLSUNGAR PARTE III
Si tratta del terzo dei tre poemi riguardanti Helgi. L’ultimo poema della Saga dei Vǫlsungar è incentrato su
Helgi figlio di Sigmundr, la reincarnazione di Helgi figlio di Hjǫrvarðr, protagonista dei primi due poemi.
Sigrún, valchiria, lo trova, e si innamora di lui. Helgi, come il suo avo, muore in un duello, ucciso “questa
volta da Dagr”. Óðinn gli concede grande potere nella Vallhǫllr e perciò lui ritorna, sotto forma di draugr
(spettro non-morto), per parlare un’ultima volta con Sigrún.
« Sigmundr konungr Vǫlsungsson átti Borghildi af
Brálundi. Þau hétu son sinn Helga ok eftir Helga
Hjǫrvarðssyni. Helga fóstraði Hagall. Hundingr hét
ríkr konungr. Við hann er Hundland kennt. Hann var
hermaðr mikill ok átti marga sonu þá er í hernaði
váru. Ófriðr ok dylgjur váru á milli þeira Hundings
konungs ok Sigmundar konungs. Drápu hvárir annarra
frændr. Sigmundr konungr ok hans ættmenn hétu
Vǫlsungar ok Ylfingar. Helgi fór ok njósnaði til hirðar
Hundings konungs á laun. Hemingr, son Hundings
konungs, var heima. En er Helgi fór í brott, þá hitti
hann hjarðarsvein ok kvað: »
« Re Sigmundr figlio di Vǫlsungr sposò Borghildr in
Brálundr. Chiamarono loro figlio Helgi per onorare Helgi
figlio di Hjǫrvarðr. Helgi fu allevato da Hagall. Un re
potente si chiamava Hundingr. Da egli ha preso nome la
Hundland. Era un grande guerriero ed ebbe molti figli che
combatterono molte battaglie. Tra i figli di Hundingr e di
Sigmundr v’erano ostilità e discordia. Ognuno uccideva i
parenti dell’altro. Re Sigmundr ed il suo ætt avevano il
nome di Vǫlsungr ed Ylfingr. Helgi si mise in viaggio e in
segreto spiò la corte di re Hundingr. Hemingr, figlio di re
Hundingr, era a casa. Mentre se ne stava andando, Helgi
incontrò un pastore e gli disse: »
« Segðu Hemingi at Helgi man
hvern i brynju bragnar felldu,
ér ulf gráan inni hǫfðuð,
þar er Hamal hugði Hundingr konungr. »
« Dì ad Hemingr che Helgi ricorca
il guerriero corazzato che gli uomini abbatterono,
un lupo grigio che si nascose tra di loro,
il quale re Hundingr pensava fosse Hamall. »
« Hamall hét son Hagals. Hundingr konungr sendi
menn til Hagals at leita Helga, en Helgi mátti eigi
forðast annan veg en tók klæði ambáttar ok gekk at
mala. Þeir leituðu ok fundu eigi Helga. »
« Il figlio di Hagall si chiamava Hamall. Re Hundingr
mandò uomini da Hagall per cercare Helgi, ed Helgi che non
poteva fuggire indossò abiti da serva e andò al mulino.
Cercarono ma non trovarono Helgi. »
Þá kvað Blindr inn bǫlvísi:
Hvǫss eru augu í Hagals þýju;
er-a þat karls ætt, er á kvernum stendr;
steinar rifna stǫkk lúðr fyrir.
Disse Blindr maestro d’inganni:
Gli occhi della serva di Hagall sono acuti;
non è figlia di contadini, costei che è al mulino;
spezza le pietre sotto la ruota della mola.
Nú hefir hǫrð dæmi hildingr þekit,
er vísi skal valbygg mala;
heldr er sæmri hendi þeiri
meðalkafli en mǫndultré.
Al guerriero è toccato un duro destino,
se gli tocca schiacciare l’orzo;
a quella mano è più adatta
l’elsa della spada che l’asta della macina.
Hagall svaraði ok kvað:
Þat er lítil vá þótt lúðr þrumi
er mær konungs mǫndul hrærir;
hon skævaði skýjum efri
ok vega þorði sem víkingar,
áðr hana Helgi hǫftu gerði;
systir er hon þeira Sigars ok Hǫgna;
því hefir ǫtul augu Ylfinga man.
Hagall rispose dicendo:
Non c’è da stupirsi se la ruota della mola gira bene,
poiché è figlia di re colei che muove la macina;
un tempo volava più alta delle nuvole
e bramava di battersi coi vichinghi,
prima che Helgi la catturasse;
ella è la sorella di Sigarr e di Hǫgni;
perciò gli occhi della ragazza degli Ylfingr sono buoni.
« Undan komst Helgi ok fór á herskip. Hann felldi
Hunding konung ok var síðan kallatur Helgi
Hundingsbani. Hann lá með her sinn í Brunavágum
ok hafði þar strandhǫgg ok átu þar hrátt. Hǫgni hét
konungr. Hans dóttir var Sigrún. Hon var valkyrja ok
reið loft ok lǫg. Hon var Sváfa endurborin. Sigrún
reið at skipum Helga ok kvað: »
« Helgi scappò e salì su una nave da guerra. Uccise re
Hundingr e da allora venne chiamato Helgi uccisore di
Hundingr. Si fermò in Brunavágar col suo esercito e
uccisero molti animali e li mangiarono crudi. Un re si
chiamava Hǫgni. Sua figlia era Sigrún. Ella era una valchiria
che vagava per aria e per mare. Era Sváfa, resuscitata.
Sigrún si recò alle navi di Helgi e disse: »
« Hverir láta fljóta fley við bakka?
Hvar, hermegir, heima eiguð?
Hvers bíðið ér í Brunavágum?
Hvert lystir yðr leið at kanna? »
« Chi porta le navi dal mare alla riva?
Da dove venite, guerrieri?
Cosa vi attende in Brunavágar?
Quali vie volete esplorare? »
Helgi kvað:
Hamall lætr fljóta fley við bakka,
eigum heima í Hléseyju,
bíðum byrjar í Brunavágum,
austr lystir oss leið at kanna.
Disse Helgi:
Hamall porta le navi dal mare alla riva;
veniamo da Hlésey,
buon vento ci attende in Brunavágar,
vogliamo esplorare le vie orientali.
Sigrún kvað:
Hvar hefir þú, hilmir, hildi vakða
eða gǫgl alin Gunnar systra?
Hví er brynja þín blóði stokkin?
Hví skal und hjálmum hrátt kjǫt eta?
Disse Sigrún:
Dove hai vinto in battaglia, guerriero,
oppure nutrito i corvi? (vedi prefazione)
Perché la tua corazza è insanguinata?
Perché il tuo elmo è sporco di carne cruda?
Helgi kvað:
Þat vann næst nýs niðr Ylfinga
fyr vestan ver, ef þik vita lystir,
er ek bjǫrnu tók í Bragalundi
ok ætt ara oddum saddak.
Disse Helgi:
Per ultima cosa il figlio degli Ylfingar è stato
nel mare dell’ovest, se vuoi saperlo,
ho catturato orsi in Bragalundr
e saziato la stirpe delle aquile con le nostre armi.
Nú er sagt, mær, hvaðan sakar gerðusk,
því var á legi mér lítt steikt etit.
Ora, ragazza, ti ho detto come sono andate le cose,
il perché abbiam mangiato poca carne cotta sul mare.
Sigrún kvað:
Víg lýsir þú, varð fyr Helga
Hundingr konungr hníga at velli.
Bar sókn saman er sefa hefnduð
ok busti blóð á brimis eggjar.
Disse Sirgrún:
Parlando di battaglie, fu Helgi che
uccise re Hundingr proprio qua.
Il voler vendicare i parenti li portò allo scontro
e il sangue scorse sulle lame delle spade.
Helgi kvað:
Hvat vissir þú, at þeir séim,
snót svinnhuguð, er sefa hefndum?
Margir ro hvassir hildings synir
ok ámunir ossum niðjum.
Disse Helgi:
Come ne sei certa, di chi erano quelli,
donna dai sensi acuti, che ebbero vendetta?
I potenti figli dei guerrieri sono molti
e sono molto simili a noi.
Sigrún kvað:
Vark-a ek fjarri, folks oddviti,
gær á morgun grams aldrlokum.
Þó tel ek slægjan Sigmundar bur,
er í valrúnum vígspjǫll segir.
Disse Sigrún:
Non ero lontana, nobile condottiero,
la mattina quando il re morì.
Perciò dico che è furbo il figlio di Sigmundr,
che comunica il destino con rune mortali.
Leit ek þik um sinn fyrr á langskipum,
þá er þú byggðir blóðga stafna
ok úrsvalar unnir léku,
nú vill dyljask dǫglingr fyr mér,
en Hǫgna mær Helga kennir.
Ti ho già visto una volta su una nave,
mentre eri sulla prua insaguinata
e le onde gelide vi inumidivano,
è inutile che rinneghi a me di essere un eroe,
la figlia di Hǫgni conosce Helgi.
« Granmarr hét ríkr konungr, er bjó at Svarinshaugi.
Hann átti marga sonu: Hǫðbroddr, annarr Goðmundr,
þriði Starkaðr. Hǫðbroddr var í konungastefnu. Hann
fastnaði sér Sigrúnu Hǫgnadóttur. En er hon spyrr þat
þá reið hon með valkyrjur um loft ok um lǫg at leita
Helga. Helgi var þá at Logafjǫllum ok hafði barizt við
Hundings sonu. Þar felldi hann þá Álf ok Eyjólf,
Hjǫrvarð ok Hervarð, ok var hann allvígmóðr ok sat
undir Arasteini. Þar hitti Sigrún hann ok rann á háls
honum ok kyssti hann ok sagði honum erindi sitt, svá
sem segir í Vǫlsungakviðu inni fornu: »
« Un re potente si chiamava Granmarr, viveva in
Svarinshaugr. Egli ebbe molti figli: Hǫðbroddr, poi
Goðmundr, per terzo Starkaðr. Hǫðbroddr era ad un raduno
di re. Scelse come sposa Sigrún figlia di Hǫgni. Ma appena
ella lo venne a sapere, vagò insieme alle valchirie per cielo e
per mare in cerca di Helgi. Helgi era ai Logafjǫllum e aveva
sconfitto i figli di Hundingr. Là abbetté Álfr e Eyjólfr,
Hjǫrvarðr e Hervarðr, e stanco per le molte guerre si fermò
in Arasteinn. Là lo trovò Sigrún che gli gettò subito le
braccia al collo e lo baciò e gli disse quel che doveva dirli,
com’è narrato nel canto antico dei Vǫlsungr: »
Sótti Sigrún sikling glaðan,
heim nam hon Helga hǫnd at sækja,
kyssti ok kvaddi konung und hjálmi;
þá varð hilmi hugr á vífi.
Sigrún trovò il principe contento,
prese la mano di Helgi con dolcezza,
baciava e parlava al re da sotto l’elmo,
così il guerriero si innamorò di lei.
Fyrr lézt hon unna af ǫllum hug
syni Sigmundar en hon sét hafði.
Lei amava già con tutto il cuore
il figlio di Sigmundr ancor prima di vederlo.
Sigrún kvað:
Var ek Hǫðbroddi í her fǫstnuð
en jǫfur annan eiga vildak;
þó sjámk, fylkir, frænda reiði,
hefi ek míns fǫður munráð brotit.
Disse Sigrún:
Venni promessa ad Hǫðbroddr davanti all’esercito
ma io desideravo un altro nobile;
tuttavia ho paura dell’ira dei parenti, signore,
ho rinnegato la scelta compiuta da mio padre.
Nam-a Hǫgna mær of hug mæla,
hafa kvaðsk hon Helga hylli skyldu.
La figlia di Hǫgni parlava col cuore,
diceva che avrebbe sempre amato Helgi.
Helgi kvað:
Hirð eigi þú Hǫgna reiði
né illan hug ættar þinnar.
Þú skalt, mær ung, at mér lifa;
ætt áttu, in góða, er ek eigi sjámk.
Disse Helgi:
Non temere l’ira di Hǫgni
né il male del tuo ætt.
Tu vivrai con me, giovane ragazza,
hai un ætt che non mi spaventa, bella.
« Helgi samnaði þá miklum skipaher ok fór til
Frekasteins, ok fengu í hafi ofviðri mannhætt. Þá
kómu leiptr yfir þá ok stóðu geislar í skipin. Þeir sá í
loftinu at valkyrjur níu riðu ok kenndu þeir Sigrúnu.
Þá lægði storminn ok kómu þeir heilir til lands.
Granmarssynir sátu á bjargi nokkuru, er skipin sigldu
at landi. Goðmundr hljóp á hest ok reið á njósn á
bergit við hǫfnina. Þá hlóðu Vǫlsungar seglum. »
« Dunque Helgi rardunò una flotta enorme e viaggiò verso
Frekasteinn, ed in mare incontrarono una tempesta terribile.
I fulmini calavano dall’alto e bruciavano il legno sulle navi.
Videro cavalcare nel cielo nove valchirie e riconobbero
Sigrún. Allora la tempesta si calmò e giunsero sani a terra. I
figli di Granmarr erano su una collina, mentre le navi
approdavano a terra. Goðmundr salì a cavallo e andò in
epslorazione della spiaggia vicino alla piana. In quel
momento i Vǫlsungar piegavano le vele. »
Þá kvað Goðmundr Granmarsson:
Hverr er landreki, sá er liði stýrir
ok hann feiknalið færir at landi?
Þykkja mér fríð í fararbroddi,
verpr vígroða um víkinga.
Allora disse Goðmundr figlio di Granmarr:
Chi è il signore, che guida in mare
e comanda l’esercito furioso in terra?
Non c’è pace per me al fronte,
c’è aria di battaglia tra i vichinghi.
Sinfjǫtli kvað:
Þar mun Hǫðbroddr Helga finna
flugtrauðan gram í flota miðjum,
hann hefir eðli ættar þinnar,
arf Fjǫrsunga, und sik þrungit.
Disse Sinfjǫtlir:
Là Hǫðbroddr troverà Helgi
in mezzo la battaglia volando con disprezzo,
egli è il padrone del tuo ætt,
i nobili Fjǫrsungr, li ha sottomessi.
Goðmundr kvað:
Því fyrr skulu at Frekasteini
sáttir saman um sakar dæma;
mál er, Hǫðbroddr, hefnd at vinna
ef vér lægra hlut lengi bárum.
Disse Goðmundr:
Tuttavia dovremmo prima in Frekasteinn
scontrarci per decidere le nostre sorti;
questa volta Hǫðbroddr sarà vendicato,
se vi dimostrerete di gran lunga più deboli.
Sinfjǫtli kvað:
Fyrr muntu, Goðmundr, geitr of halda
ok bergskorar brattar klífa,
hafa þér í hendi heslikylfu.
Þat er þér blíðara en brimis dómar.
Disse Sinfjǫtlir:
Presto nutrirai le capre, Goðmundr,
e vagherai per le ripide montagne,
con in mano un bastone di nocciolo.
Ti piacerà più di quanto ti piaccia la spada.
Helgi kvað:
Væri ykkr, Sinfjǫtli, sæmra miklu
gunni at heyja ok glaða ǫrnu,
en sé ónýtum orðum at bregðask,
þótt hringbrotar heiftir deili.
Disse Helgi:
Sembra molto meglio per te, Sinfjǫtlir,
dar battaglia e far felici le aquile,
piuttosto che bisticciare con parole inutili,
anche se voi due nobili vi odiate.
Þykkja-t mér góðir Granmars synir,
þó dugir siklingum satt at mæla;
þeir hafa markat á Móinsheimum,
at hug hafa hjǫrum at bregða;
eru hildingar hǫlzti snjallri.
Non mi sembrano validi i figli di Granmarr,
ma per gli eroi sono i fatti a dover parlare;
hanno mostrato in Móinsheimar,
di aver talento nel maneggiare le armi;
e sono guerrieri sempre coraggiosi.
« Goðmundr reið heim með hersǫgu. Þá sǫmnuðu
Granmarssynir her. Kómu þar margir konungar. Þar
var Hǫgni, faðir Sigrúnar, ok synir hans, Bragi ok
Dagr. Þar var orrusta mikil ok féllu allir
Granmarssynir ok allir þeira hǫfðingjar nema Dagr
Hǫgnason fekk grið ok vann eiða Vǫlsungum. Sigrún
gekk í valinn ok hitti Hǫðbrodd at kominn dauða. »
« Goðmundr tornò a casa e disse dell’esercito. I figli di
Granmarr radunarono molte truppe. Vennero molti re. C’era
Hǫgni, padre di Sigrún, e i suoi figli, Bragi e Dagr. Ci fu una
grande battaglia e tutti i figli di Granmarr caddero così come
tutti i comandanti eccetto Dagr figlio di Hǫgnri che si salvò
patteggiando con i Vǫlsungar. Sigrún andò al campo di
battaglia e trovò Hǫðbroddr che stava per morire. »
Hon kvað:
Mun-a þér Sigrún frá Sefafjǫllum
Hǫðbroddr konungr, hníga at armi,
liðin er ævi - oft náir hrævi
gránstóð gríðar, - Granmars sona.
Ella disse:
Sigrún da Sefafjǫll non
ti abbraccerà, re Hǫðbroddr,
la vita è finita - spesso hanno cadaveri
i lupi, - per i figli di Granmarr.
« Þá hitti hon Helga ok varð allfegin. »
« Poi incontrò Helgi e si rallegrò. »
Hann kvað:
Er-at þér at ǫllu, alvitr, gefit,
- þó kveð ek nǫkkvi nornir valda -:
fellu í morgun at Frekasteini
Bragi ok Hǫgni, varð ek bani þeira.
Egli disse:
Non ti è andato tutto bene, valchiria,
- decidono le norne, dico io -:
stamattina in Frekastinn son caduti
Bragi e Hǫgni, io li ho uccisi.
En at Styrkleifum Starkaðr konungr,
en at Hlébjǫrgum Hrollaugs synir.
Þann sá ek gylfa grimmúðgastan,
er barðisk bolr, var á brott hǫfuð.
Re Starkaðr cadde a Styrkleifr,
i figli di Hrollaugr a Hlébjǫrgr.
Vidi il più furioso dei sovrani,
che si reggeva all’arco, senza testa.
Liggja at jǫrðu allra flestir
niðjar þínir at náum orðnir.
Vannt-at-tu vígi, var þér þat skapat
at þú at rógi ríkmenni vart.
Son distesi a terra quasi tutti
i tuoi parenti, diventati cadaveri.
Non hai potuto evitare la battaglia, per te era scritto
che diventassi oggetto di contesta tra i potenti.
Þá grét Sigrún. Hann kvað:
Huggastu, Sigrún,
hildr hefr þú oss verið;
vinna-t skjǫldungar skǫpum.
Sigrún pianse. Egli disse:
Rallegrati, Sigrún,
sei stata motivo di battaglia tra di noi;
neanche i nobili vincono il destino.
Sigrún kvað:
Lifna mynda ek nú kjósa er liðnir eru,
ok knætta ek þér þó í faðmi felask.
Disse Sigrún:
Vorrei far resuscitare i morti,
e poi consolarmi tra le tue braccia.
« Helgi fekk Sigrúnar ok áttu þau sonu. Var Helgi eigi
gamall. Dagr Hǫgnason blótaði Óðin til fǫðurhefnda.
Óðinn léði Dag geirs síns. Dagr fann Helga, mág sinn,
þar sem heitir at Fjǫturlundi. Hann lagði í gǫgnum
Helga með geirnum. Þar fell Helgi en Dagr reið til
Sefafjalla ok sagði Sigrúnu tíðindi. »
« Helgi si sposò con Sigrún ed ebbero dei figli. Helgi non
era vecchio. Dagr figlio di Hǫgni sacrificò ad Óðinn per
vendicare il padre. Óðinn prestò a Dagr la sua lancia. Dagr
trovò Helgi, suo cognato, nel posto chiamato Fjǫturlundr.
Egli trapassò Helgi con la lancia. Lì Helgi cadde e Dagr si
recò in Sefafjǫllr per dare a Sigrún la notizia. »
« Trauður em ek, systir, trega þér at segja,
því at ek hefi nauðigr nifti grætta;
fell í morgun und Fjǫturlundi
buðlungr, sá er var beztr í heimi
ok hildingum á halsi stóð. »
« Son triste, sorella, nel dirti questo,
perché non voglio far piangere una parente;
stamattina in Fjǫturlundr è caduto
un sovrano, il migliore del mondo
e il più forte tra i guerrieri. »
Sigrún kvað:
Þik skyli allir eiðar bíta
þeir er Helga hafðir unna
at inu ljósa Leiptrar vatni
ok at úrsvǫlum Unnarsteini.
Disse Sigrún:
Possano i giuramenti morderti,
tutti quelli che hai prestato ad Helgi,
sulle limpide acque del Leiptr
e alla gelida Unnarsteinn.
Skríði-at þat skip er und þér skríði
þótt óskabyrr eftir leggisk;
renni-a sá marr er und þér renni
þóttú fjándr þína forðask eigir.
Che la nave sotto il tuo comando non navighi
neanche se dovesse avere vento propizio;
che il cavallo che tu cavalchi non corra
neanche se dovessi scappare dai tuoi nemici.
Bíti-a þér þat sverð er þú bregðir
nema sjalfum þér syngvi of hǫfði.
Þá væri þér hefnt Helga dauða
ef þú værir vargr á viðum úti,
auðs andvani ok alls gamans,
hefðir eigi mat nema á hræjum spryngir.
Che la spada che tu cingi non faccia alcun male
a meno che non sia contro la tua stessa testa.
La morte di Helgi sarebbe vendicata su di te
se tu fossi un lupo esiliato nella foresta,
senza ricchezza e senza divertimento,
senza alcun cibo eccetto i cadaveri.
Dagur kvað:
Ær ertu, systir, ok ǫrvita
er þú brœðr þínum biðr forskapa,
einn veldr Óðinn ǫllu bǫlvi
því at með sifjungum sakrúnar bar.
Disse Dagr:
Sei folle, sorella, e fuori di testa
se auguri sventura a tuo fratello,
è solo Óðinn la causa di ogni male
poiché incise rune di sventura tra (noi) parenti.
Þér býðr bróðir bauga rauða,
ǫll Vandilsvé ok Vígdali;
hafðu halfan heim harms at gjǫldum,
brúðr baugvarið ok burir þínir.
Tuo fratello ti offre anelli rossi,
tutta Vandisvér e la Vígdalir;
prendi metà del regno come risarcimento,
tu, sposa adorna d’anelli, e i tuoi figli.
Sigrún kvað:
Sitk-a ek svo sæl at Sefafjǫllum
ár né um nætr at ek una lífi
nema at liði lofðungs ljóma bregði,
renni und vísa Vígblær þinig,
gullbitli vanr, knega ek grami fagna.
Disse Sigrún:
Non siederò felice a Svafjǫll,
non proverò gioia né di mattina né di notte
se sul popolo non splenderà la luce del principe,
se Vígblær non correrà più sotto il suo comando,
dalla bocca d’oro, se non rivedrò mai più il mio signore.
Svá hafði Helgi hrædda gǫrva
fjándr sína alla ok frændr þeira
sem fyr ulfi óðar rynni
geitr af fjalli geiskafullar.
Helgi aveva incusso così terrore
tra i suoi nemici ed i loro parenti
che fuggivano come le capre che fuggono dal lupo
sulle montagne, in preda al terrore.
Svá bar Helgi af hildingum
sem ítrskapaðr askr af þyrni
eða sá dýrkalfr dǫggu slunginn
er efri ferr ǫllum dýrum
ok horn glóa við himin sjalfan.
Helgi sovrastava i nemici
come l’alto frassino sovrasta i roveri
o come un cervo adorno di rugiada
che domina fiero su tutti gli animali
e le sue corna splendono contro il cielo.
« Haugr var gjǫrr eftir Helga. En er hann kom til
Valhallar bauð Óðinn honum ǫllu at ráða með sér. »
« Fu fatto un tumulo per Helgi. E quand’egli giunse alla
Valhǫllr, Óðinn gli offrì di dominare tutti con lui. »
Helgi kvað:
Þú skalt, Hundingr, hverjum manni
fótlaug geta ok funa kynda,
hunda binda, hesta gæta,
gefa svínum soð áðr sofa gangir.
Disse Helgi:
Tu, Hundingr, ad ogni uomo dovrai
lavare i piedi ed accendere il fuoco,
legare i cani, badare ai cavalli,
dar da mangiare ai maiali prima di andare a dormire.
« Ambótt Sigrúnar gekk um aftan hjá haugi Helga ok
sá at Helgi reið til haugsins með marga menn. »
« Un’ancella di Sigrún si recò di sera al tumulo di Helgi e
vide Helgi cavalcare con molti uomini verso il mulino. »
Ambótt kvað:
Hvárt eru þat svik ein, er ek sjá þykkjumk,
eða Ragnarǫk, - ríða menn dauðir,
er jóa yðra oddum keyrið eða er hildingum heimfǫr gefin?
Disse l’ancella:
È un’allucinazione, quel che credo di vedere,
oppure il Ragnarǫk, - i morti cavalcano,
e incitate i vostri cavalli con gli speroni oppure ai guerrieri è stato concesso di tornare a casa?
Helgi kvað:
Er-a þat svik ein, er þú sjá þykkisk,
né aldar rof þóttú oss lítir,
þótt vér jóa óra oddum keyrim,
né er hildingum heimfǫr gefin.
Disse Helgi:
Non è un’allucinazione, quel che credi di vedere,
né la fine del mondo anche se ci vedi,
anche se incitiamo i nostri cavalli con gli speroni,
né ci è concesso di tornare a casa.
Heim gekk ambótt ok sagði Sigrúnu:
Út gakk þú, Sigrún frá Sefafjǫllum,
ef þik folks jaðar finna lystir,
upp er haugr lokinn, kominn er Helgi,
dolgspor dreyra, dǫglingr bað þik
at þú sárdropa svefja skyldir.
L’ancella tornò a casa e disse a Sigrún:
Vai fuori da Sevafjǫll, Sigrún,
se vuoi vedere il difensore del popolo,
fuori dal suo tumulo, è uscito Helgi,
le sue ferite sanguinano, il principe ti ha pregata
di guarire il sangue che cola dalle sue ferite.
Sigrún gekk í hauginn til Helga ok kvað:
Nú em ek svá fegin fundi okkrum
sem átfrekir Óðins haukar
er val vitu, varmar bráðir,
eða dǫgglitir dagsbrún sjá.
Sigrún andò al tumulo di Helgi e disse:
Sono felice del nostro incontro
come lo sono i corvi di Óðinn affamati
quando fiutano le battaglie, i corpi caldi,
oppure scorgono la rugiada nell’alba rossa.
Fyrr vil ek kyssa konung ólifðan,
en þú blóðugri brynju kastir,
hár er þitt, Helgi, hélu þrungit,
allr er vísi valdǫgg sleginn,
hendr úrsvalar Hǫgna mági;
hvé skal ek þér, buðlungr,
þess bót um vinna?
Vorrei baciare subito il re senza vita,
prima che tu ti tolga la corazza insanguinata,
i tuoi capelli son pieni di brina, Helgi,
il principe è tutto sporco di sangue (rugiada dei cacciatori),
la mano del genero di Hǫgni è fredda,
come potrò, signore,
guarire tutto questo?
Helgi kvað:
Ein veldr þú, Sigrún frá Sefafjǫllum,
er Helgi er harmdǫgg sleginn;
grætr þú, gullvarið, grimmum tárum,
sólbjǫrt, suðræn, áðr sofa gangir.
Hvert fellr blóðugt á brjóst grami,
úrsvalt, innfjalgt, ekka þrungit.
Disse Helgi:
Sei stata tu, Sigrún da Sefafjǫll,
a rendere Helgi sporco di sangue (rugiada della morte),
piangi lacrime dolorose, coperta d’oro,
raggio di Sole, bellezza del Sud, prima di dormire.
Ogni lacrima cade sul petto dell’eroe,
bruciante, fredda, piena di dolore.
Vel skulum drekka dýrar veigar,
þótt misst hafim munar ok landa;
skal engi maðr angrljóð kveða
þótt mér á brjósti benjar líti,
nú eru brúðir byrgðar í haugi,
lofða dísir hjá oss liðnum.
Berremo boccali di buon idromele,
anche se abbiam perduto terre e potere;
nessuno canterà canti funebri
anche se vede ferite mortali sul mio petto,
le spose riposeranno vicine nei tumuli,
le donne dei guerrieri vicino a noi morti.
« Sigrún bjó sæing í hauginum. »
« Sigrún preparò un letto nel tumulo. »
« Hér hefi ek þér, Helgi, hvílu gǫrva
angrlausa mjǫk, Ylfinga niðr,
vil ek þér í faðmi, fylkir, sofna
sem ek lofðungi lifnum myndak. »
« Qua ho preparato per te, Helgi, un letto
privo di ogni preoccupazione, figlio degli Ylfingar,
desidero dormire tra le tue braccia, sovrano,
come tra le braccia di un re ancora vivo. »
Helgi kvað:
Nú kveð ek enskis ǫrvænt vera
síð né snimma at Sefafjǫllum
er þú á armi ólifðum sefr,
hvít, í haugi, Hǫgna dóttir,
ok ertu kvik in konungborna.
Disse Helgi:
Ora non dirò nulla di nuovo,
né presto né tardi in Sefafjǫll
dormirai tra le braccia di chi è senza vita,
nel tumulo, bianca figlia di Hǫgni,
e tu sei viva, figlia di re.
Mál er mér at ríða roðnar brautir,
láta fǫlvan jó flugstíg troða;
skal ek fyr vestan vindhjalms brúar
áðr Salgófnir sigrþjóð veki.
È tempo per me di cavalcare per rosse strade,
il mio cavallo cavalcherà fiero per i sentieri del cielo;
attraverserò i ponti della volta celeste in occidente
prima che Salgófnir risvegli i guerrieri.
« Þeir Helgi riðu leið sína, en þær fóru heim til bæjar.
Annan aftan lét Sigrún ambótt halda vǫrð á hauginum.
En at dagsetri er Sigrún kom til haugsins, hon kvað: »
« Helgi e gli altri andarono per i loro sentieri, e le donne
fecero ritorno a casa. La sera seguente Sigrún ordinò
all’ancella di far da guardia al tumulo. Quando al finire del
giorno Sigrún si recò al tumulo, disse: »
« Kominn væri nú ef koma hygði
Sigmundar burr frá sǫlum Óðins;
kveð ek grams þinig grænask vánir
er á asklimum ernir sitja
ok drífr drótt ǫll draumþinga til. »
« Sarebbe già giunto se avesse potuto
il figlio di Sigmundr dalle sale di Óðinn;
io dico che la speranza che venga qui l’eroe si affievolisce
perché le aquile si stan già posando sui rami dei frassini
e gli uomini si apprestano a sognare. »
Ambótt kvað:
Vertu eigi svá ær at ein farir,
dís skjǫldunga, draughúsa til;
verða ǫflgari allir á nóttum
dauðir dolgar, mær, en um daga ljósa.
Disse l’ancella:
Sei pazza se vai da sola,
donna dei nobili, alle dimore dei daugar;
perché ora che è notte sono più potenti
gli spiriti dei morti, ragazza, che durante il giorno.
« Sigrún varð skammlíf af harmi ok trega. Þat var trúa
í forneskju at menn væri endrbornir en þat er nú
kǫlluð kerlingavilla. Helgi ok Sigrún er kallat at væri
endrborin. Hét hann þá Helgi Haddingjaskati en hon
Kára Hálfdanardóttir, svá sem kveðit er í Káruljóðum,
ok var hon valkyrja. »
« Sigrún morì poco dopo di dolore e sofferenza. In tempi
antichi si riteneva vero che gli uomini rinascessero ma ora è
considerata una sciocchezza. Si dice che Helgi e Sigrún
siano resuscitati. Lui ora si chiama Helgi nemico degli
Haddingjar e lei Kára figlia di Hálfdanskr, com’è narrato nel
Káruljóð, ed era una valchiria. »
GRÍPISSPÁ
LA PROFEZIA DI GRÍPIR
OPPURE
IL DESTINO DI SIGURÐR
Si tratta di un dialogo tra Sigurðr e Grípir suo zio (fratello della madre), con una breve partecipazione di un
servo di re Grípir, Geitir, che accoglie Sigurðr a corte. Sigurðr si reca da Grípir per conoscere il suo destino
in quanto egli è il più preveggente tra gli uomini. Grípir prevede tutta la sua vita, anche se esita dopo aver
finito la “parte positiva”, e continua solo su continuo incitamento di Sigurðr. La Grípisspá è generalmente
considerato l’ultimo poema in ordine cronologico di tutta la composizione eddica; datandolo intorno al
1100/1200. Il poema originale è perfettamente conservato, non vi è la benché minima lacuna (neanche una
singola lettera), tuttavia ci sono due versioni leggermenti differenti: quella del Codex Regius, la prima, ha
un prologo molto breve e stanze in continua alternanza tra i personaggi. Quella successiva, trascritta dagli
islandesi, presenta un prologo più lungo (dove viene descritto Sigurðr, principalmente) e le ultime stanze in
cui parla Grípir sono consecutive, facendo così terminare a Sigurðr il poema.
« Grípir hét sonr Eylima, bróðir Hjǫrdísar. Hann
réð lǫndum ok var allra manna vitrastr ok
framvíss. Sigurðr reið einn saman ok kom til
hallar Grípis. Sigurðr var auðkenndr. Hann hitti
mann at máli úti fyrir hǫllini. Sá nefndist Geitir.
Þá kvaddi Sigurðr hann máls ok spyrr: »
« Il figlio di Eylimi si chiamava Grípir, fratello di
Hjǫrdís. Regnava sulle terre ed era il più saggio e
preveggente di tutti gli uomini. Sigurðr da solo e si recò
alla corta di Grípir. Sigurðr era unico. Incontrò un
uomo fuori dalla corte e gli si rivolse. Si chiamava
Geitir. Dunque Sigurðr parlò e gli disse: »
« Hverr byggir hér borgir þessar?
Hvat þann þjóðkonung þegnar nefna? »
Chi vive qua in questa corte?
Come viene chiamato questo re dal popolo? »
Geitir kvað:
Grípir heitir gumna stóri,
sá er fastri ræðr foldu ok þegnum.
Disse Geitir:
Si chiama Grípir il sovrano, (condottiero d’uomini)
che domina con fermezza terre ed uomini.
Sigurðr kvað:
Er horskr konungr heima í landi?
Mun sá gramr við mik ganga at mæla?
Máls er þarfi maðr ókunnigr,
vil ek fljótliga finna Grípi.
Disse Sigurðr:
È a casa il saggio re delle terre?
Verrà a parlare con me il sovrano?
Un uomo che non sa ha bisogno di parargli,
voglio incontrare Grípir al più presto.
Geitir kvað:
Þess mun glaðr konungr Geiti spyrja,
hverr sá maðr sé, er máls kveðr Grípi.
Disse Geitir:
Il re lieto chiederà a Geitir,
chi è, che vuole parlare con Grípir.
Sigurðr kvað:
Sigurðr ek heiti, borinn Sigmundi,
en Hjǫrdís er hilmis móðir.
Disse Sigurðr:
Mi chiamo Sigurðr, figlio di Sigmundr,
e la madre del principe è Hjǫrdís.
Þá gekk Geitir Grípi at segja;
« Hér er maðr úti ókuðr kominn;
hann er ítarligr at áliti;
sá vill, fylkir, fund þinn hafa. »
Quindi Geitir andò a riferire a Grípir;
« È qua giunto un uomo sconosciuto;
egli ha un aspetto imponente;
desidera parlare con te, sovrano. »
Gengr ór skála skatna dróttinn
ok heilsar vel hilmi komnum:
« Þiggðu hér, Sigurðr, væri sæmra fyrr,
en þú, Geitir, tak við Grana sjalfum. »
Il signore esce dalle sale
e saluta bene il guerriero giunto:
« Entra, Sigurðr, sei il benvenuto,
e tu, Geitir, prenditi cura di Grani. »
Mæla námu ok margt hjala
þá er ráðspakir rekkar fundusk.
Cominciarono a parlare e discussero molto
quando i due uomini sagaci si incontrarono.
Sigurðr kvað:
Segðu mér, ef þú veizt, móðurbróðir:
Hvé mun Sigurði snúna ævi?
Disse Sigurðr:
Dimmi, se lo sai, fratello di mia madre:
Come procederà la vita di Sigurðr?
Grípir kvað:
Þú munt maðr vera mæztr und sólu
ok hæstr borinn hverjum jǫfri,
gjǫfull af gulli, en glǫggr flugar,
ítr áliti ok í orðum spakr.
Disse Grípir:
Sarai un grand’uomo sotto il Sole
e il più grande di tutti i nobili,
adorno d’oro, che non fugge mai,
d’aspetto imponente e ottimo nel conversare.
Sigurðr kvað:
Segðu, gegn konungr, gerr en ek spyrja,
snotr, Sigurði, ef þú sjá þykkisk:
Hvat mun fyrst gerask til farnaðar,
þá er ór garði emk genginn þínum?
Disse Sigurðr:
Parla, saggio re, ti chiedo di dire più,
a Sigurðr, saggio, se credi di prevedere:
Quale sarà la prima cosa bella che mi accadrà,
quando sarò uscito dalla tua dimora?
Grípir kvað:
Fyrst muntu, fylkir, fǫður of hefna,
ok Eylima alls harms reka;
þú munt harða Hundings sonu
snjalla fella, muntu sigr hafa.
Disse Grípir:
Prima di tutto vendicherai tuo padre, sovrano,
ed Eylimi per ogni malvagità;
i tosti figli di Hundingr
abbatterai, avrai la vittoria.
Sigurðr kvað:
Segðu, ítr konungr, ættingi, mér
heldr horskliga, er vit hugat mælum:
Sér þú Sigurðar snǫr brǫgð fyrir,
þau er hæst fara und himinskautum?
Disse Sigurðr:
Parla, re imponente, parente,
abbi sincerità, ora che parliamo da amici:
Vedi ardue imprese per Sigurðr,
che s’innalzeranno alte verso la volta celeste?
Grípir kvað:
Muntu einn vega orm inn frána,
þann er gráðugr liggr á Gnitaheiði;
þú munt báðum at bana verða
Regin ok Fáfni, rétt segir Grípir.
Disse Grípir:
Ucciderai da solo il drago, (serpente lucente)
che vive con avidità in Gnitaheiðr;
sarai l’uccisore di ambedue
Reginn e Fáfnir, Grípir dice il vero.
Sigurðr kvað:
Auðr mun ærinn, ef ek eflik svá víg
með virðum, sem víst segir;
leið at huga ok lengra seg:
Hvat mun enn vera ævi minnar?
Disse Sigurðr:
Sarò ricco, se vincerò le guerre
contro gli uomini, come tu affermi;
pensaci meglio e parla di più:
Cosa succederà poi nella mia vita?
Grípir kvað:
Þú munt finna Fáfnis bæli
ok upp taka auð inn fagra,
gulli hlæða á Grana bógu;
ríðr þú til Gjúka, gramr vígrisinn.
Disse Grípir:
Troverai la tana di Fáfnir
e porterai via la splendida ricchezza,
caricherai d’oro il dorso di Grani;
cavalcherai verso Gjúki, principe guerriero.
Sigurðr kvað:
Enn skaltu hilmi í hugaðsræðu,
framlyndr jǫfurr, fleira segja.
Gestr em ek Gjúka ok ek geng þaðan,
Hvat mun enn vera ævi minnar?
Disse Sigurðr:
Dovresti con sincerità al principe,
saccente nobile, dire di più.
Sono alla corte di Gjúki e parto di nuovo,
Cosa succederà poi nella mia vita?
Grípir kvað:
Sefr á fjalli fylkis dóttir
bjǫrt í brynju eftir bana Helga;
þú munt hǫggva hvǫssu sverði,
brynju rísta með bana Fáfnis.
Disse Grípir:
La figlia di un sovrano dorme su un monte
nella sua corazza candida dalla morte di Helgi;
colpirai con la spada affilata,
infrangerai la corazza con l’assassina di Fáfnir.
Sigurðr kvað:
Brotin er brynja, brúðr mæla tekr,
er vaknaði víf ór svefni.
Hvat mun snót at heldr við Sigurð mæla,
þat er at farnaði fylki verði?
Disse Sigurðr:
La corazza è rotta, la donna parla,
appena svegliata da quel sonno.
Cosa dirà la donna a Sigurðr,
quali benefici ne trarrà il sovrano?
Grípir kvað:
Hon mun – ríkjum - þér rúnar kenna,
allar þær er aldir eignask vildu,
ok á manns tungu mæla hverja,
líf með lækning; lifðu heill, konungr.
Disse Grípir:
Insegnerà a te - guerriero - le rune,
tutte quelle che i mortali possono apprendere,
e ti insegnerà a parlare in ogni lingua degli uomini,
e come curarli; la bontà ti attende, re.
Sigurðr kvað:
Nú er því lokit, numin eru fræði
ok em braut þaðan búinn at ríða,
leið at huga ok lengra seg:
Hvat mun enn vera ævi minnar?
Disse Sigurðr:
Ora che ha finito, ho appreso la conoscenza
e sono pronto ad andarmene via,
pensaci meglio e parla di più:
Cosa succederà poi nella mia vita?
Grípir kvað:
Þú munt hitta Heimis byggðir
ok glaðr vera gestr þjóðkonungs;
farit er, Sigurðr, þats ek fyrir vissak,
skal-a fremr en svá fregna Grípi.
Disse Grípir:
Arriverai alle dimore di Heimir
e sarai un ospite gradito a quel re del popolo;
è finita la mia preveggenza, Sigurðr,
perciò Grípir non vuole più parlare.
Sigurðr kvað:
Nú fær mér ekka orð þatstu mæltir,
því at þú fram of sér fylkir, lengra;
veiztu ofmikit angr Sigurði,
því þú, Grípir, þat gerr-a segja.
Disse Sigurðr:
Mi addolorano le parole che pronunci,
perché tu vedi più in là, sovrano;
sai di una grande sventura per Sigurðr,
perciò non vuoi parlare, Grípir.
Grípir kvað:
Lá mér um æsku ævi þinnar
ljósast fyrir líta eftir;
rétt em ek ráðspakr taliðr
né in heldr framvíss,
farit þats ek vissak.
Disse Grípir:
Ho lasciato la gioventù della tua vita
splendere dinanzi i miei occhi;
non posso essere chiamato saggio
né fermo preveggente;
è finito quel che sapevo.
Sigurðr kvað:
Mann veit ek engi fyr mold ofan,
þann er fleira sé fram en þú, Grípir;
skal-at-tu leyna, þótt ljót séi,
eða mein gerisk á mínum hag.
Disse Sigurðr:
Non conosco uomo sulla superficie del mondo,
che preveda più i te, Grípir;
non nasconderla (la verità), neanche se è triste,
oppure rechi sventura alla mia vita.
Grípir kvað:
Er-a með lǫstum lǫgð ævi þér,
láttu, inn ítri, þat, øðlingr, nemask,
því at uppi mun, meðan ǫld lifir,
naddéls boði, nafn þitt vera.
Disse Grípir:
Nessuna sventura toccherà la tua vita,
nobile guerriero, stanne certo,
per tutto il tempo che il mondo vivrà,
il tuo nome sarà “condottiero delle lance”.
Sigurðr kvað:
Verst hyggjum því, verðr at skiljask
Sigurðr við fylki at sógǫru;
leið vísa þú, - lagt er allt fyrir mærr, mér, ef þú vilt, móðurbróðir.
Disse Sigurðr:
Mi sembra triste, che debba partire
con così tanti dubbi Sigurðr dal sovrano;
mostrami la via, - tutto è scritto o potente, se vuoi, fratello di mia madre.
Grípir kvað:
Nú skal Sigurði segja gǫrva,
alls þengill mik til þess neyðir;
muntu víst vita at vætki lýgr;
dægr eitt er þér dauði ætlaðr.
Disse Grípir:
Devo parlare senza mezzi termini a Sigurðr,
dato che il guerriero forza la mia volontà;
conoscerai con certezza la verità;
il giorno della tua morte è già stabilito.
Sigurðr kvað:
Vilk-at ek reiði ríks þjóðkonungs,
góð ráð at heldr Grípis þiggja;
nú vill víst vita, þótt viltki sé,
hvat á sýnt Sigurðr sér fyr hǫndum.
Disse Sigurðr:
Non voglio l’ira di un potente re del popolo,
voglio il buon parere di Grípir;
voglio sapere con certezza, anche se è dura,
cosa attende Sigurðr detto chiaro e tondo.
Grípir kvað:
Fljóð er at Heimis fagrt álitum,
hana Brynhildi bragnar nefna,
dóttir Buðla, en dýrr konungr
harðugðigt man Heimir fæðir.
Disse Grípir:
Da Heimir c’è una bellissima donna,
gli uomini la chiamano Brynhildr,
figlia di Buðli, ma è il giusto re
Heimir ad accudire la fanciulla dura d’animo.
Sigurðr kvað:
Hvat er mik at því, þótt mær séi
fǫgr áliti fædd at Heimis?
Þat skaltu, Grípir, gǫrva segja,
því at þú ǫll of sér ørlǫg fyrir.
Disse Sigurðr:
Cosa c’entra con me, che una donna
bellissima cresca da Heimir?
Devi dirmi tutto quanto, Grípir,
poiché vedi tutto il destino che attende.
Grípir kvað:
Hon firrir þik flestu gamni,
fǫgr áliti, fóstra Heimis,
svefn þú né sefr né of sakar dæmir,
gár-a þú manna nema þú mey séir.
Disse Grípir:
Ella ti priverà di quasi ogni gioia,
la bellissima allieva di Heimir,
non dormirai né farai giustizia né avrai ricompense,
non ti importerà di nessuno fuorché quella ragazza.
Sigurðr kvað:
Hvat mun til líkna lagt Sigurði?
Segðu, Grípir, þat, ef þú sjá þykkisk:
Mun ek mey ná mundi kaupa,
þá ina fǫgru fylkis dóttur?
Disse Sigurðr:
Quale rimedio dovrà adottare Sigurðr?
Dimmelo, Grípir, se lo vedi:
Conquisterò la fanciulla coi tesori,
la bella figlia del sovrano?
Grípir kvað:
It munuð alla eiða vinna
fullfastliga, fá munuð halda;
verit hefr þú Gjúka gestr eina nótt,
mant-at-tu horska Heimis fóstru.
Disse Grípir:
Presterete entrambi innumerevoli giuramenti
pienamente convinti, ma ben pochi ne manterrete;
per una notte sei stato ospite di Gjúki,
e non ti ricordi più dell’allieva di Heimir.
Sigurðr kvað:
Hvat er þá, Grípir, get þú þess fyr mér,
sér þú geðleysi í grams skapi,
er ek skal við mey þá málum slíta,
er ek alls hugar unna þóttumk?
Disse Sigurðr:
Cosa vuol dire, Grípir, fammi capire,
vedi indulgenza nel cuore dell’eroe,
romperò il giuramento con questa ragazza,
che credevo di amare con tutto il cuore?
Grípir kvað:
Þú verðr, siklingr, fyr svikum annars,
muntu Grímhildar gjalda ráða,
mun bjóða þér bjarthaddat man
dóttur sína, dregr hon vél at gram.
Disse Grípir:
Sarai fottuto da altri, principe,
sarai vittima dei piani di Grímhildr,
una donna coi capelli biondi ti offrirà
sua figlia, ella ti trascinerà sul fondo.
Sigurðr kvað:
Mun ek við þá Gunnar gǫrva hleyti
ok Guðrúnu ganga at eiga?
Fullkvæni þá fylkir væri,
ef meintregar mér angraði-t.
Disse Sigurðr:
Stringerò rapporti di parentela con Gunnarr
e prenderò Guðrún in sposa?
Allora il sovrano sarebbe ben sposato,
se non avessi paura delle ritorsioni.
Grípir kvað:
Þik mun Grímhildr gǫrva véla,
mun hon Brynhildar biðja fýsa
Gunnari til handa, Gotna dróttni,
heitr þú fjótliga fǫr fylkis móður.
Disse Grípir:
Grímhildr ti guiderà con inganno,
ti spingerà a chiedere Brynhildr in sposa
per Gunnarr, signore dei goti,
prometterai il viaggio alla madre del sovrano.
Sigurðr kvað:
Mein eru fyr hǫndum, má ek líta þat;
ratar gǫrliga ráð Sigurðar,
ef ek skal mærrar meyjar biðja
ǫðrum til handa, þeirar ek unna vel.
Disse Sigurðr:
Attendono sventure, lo posso sentire;
il giudizio di Sigurðr sprofonderà,
se chiederò in sposa la bella fanciulla
per un altro, lei che amo tanto.
Grípir kvað:
Ér munuð allir eiða vinna
Gunnar ok Hǫgni, en þú, gramr, þriði;
þá it litum víxlið, er á leið eruð,
Gunnar ok þú; Grípir lýgr eigi.
Disse Grípir:
Tutti giureranno molto,
Gunnarr e Hǫgni, e tu, guerriero, per terzo;
di scambiarvi i ruoli, quando sarete via,
Gunnarr e te; Grípir non mente.
Sigurðr kvað:
Hví gegnir þat? Hví skulum skipta
litum ok látum, er á leið erum?
Þar mun fláræði fylgja annat
atalt með ǫllu; enn segðu, Grípir.
Disse Sigurðr:
Che senso ha? Perché dovremmo scambiarci
aspetto e carattere, quando siamo via?
Un’altra sciagura seguirà
di certo tutto ciò; ma continua, Grípir.
Grípir kvað:
Lit hefir þú Gunnars ok læti hans,
mælsku þína ok meginhyggjur;
muntu fastna þér framlundaða
fóstru Heimis, sér vætr fyr því.
Disse Grípir:
Avrai l’aspetto e il carattere di Gunnarr,
la tua eloquenza e la tua sagacità;
ti sarà promessa in sposa
l’allieva di Heimir, nulla può impedirlo.
Sigurðr kvað:
Verst hyggjum því, vándr munk heitinn
Sigurðr með seggjum at sógǫru;
vilda ek eigi vélum beita
jǫfra brúði, er ek æðsta veitk.
Disse Sigurðr:
Credo sia il peggio, sarò chiamato il traditore
Sigurðr tra gli uomini delle mie terre;
non avrei voluto ingannare
la sposa del nobile, che so che è molto leale.
Grípir kvað:
Þú munt hvíla, hers oddviti mærr,
hjá meyju sem þín móðir sé;
því mun uppi, meðan ǫld lifir,
þjóðar þengill, þitt nafn vera.
Disse Grípir:
Tu abiterai, glorioso condottiero d’eserciti,
con la ragazza come se fosse tua madre;
poiché sarà glorioso, finché il mondo vivrà,
il tuo nome, signore degli uomini.
Sigurðr kvað:
Mun góða kván Gunnarr eiga,
mærr með mǫnnum, - mér segðu, Grípir, þótt hafi þrjár nætr þegns brúðr hjá mér
snarlynd sofit? Slíks eru-t dæmi.
Disse Sigurðr:
Gunnarr avrà una buona moglie,
gloriosa tra l’umanità, - dimmelo, Grípir, anche se avrà dormito tre notti con me
la moglie del guerriero? Non è mai successo.
Grípir kvað:
Saman munu brullup bæði drukkin
Sigurðar ok Gunnars í sǫlum Gjúka;
þá hǫmum víxlið, er it heim komið;
hefr hvárr fyr því hyggju sína.
Disse Grípir:
Il corno del matrimonio sarà bevuto per entrambi
Sigurðr e Gunnarr nelle sale di Gjúki;
vi scambierete di forma, tornando a casa;
ma abedue avrete ancora il vostro carattere.
Sigurðr kvað:
Hvé mun at ynði eftir verða
mægð með mǫnnum? Mér segðu, Grípir.
Mun Gunnari til gamans ráðit
síðan verða eða sjalfum mér?
Disse Sigurðr:
Come potrà portare felicità questa
parentela tra gli uomini? Dimmelo, Grípir.
Arriverà felicità a Gunnarr
infine oppure solo per me stesso?
Grípir kvað:
Minnir þik eiða, máttu þegja þó,
anntu Guðrúnu góðra ráða;
en Brynhildr þykkisk brúðr vargefin,
snót fiðr vélar sér at hefndum.
Disse Grípir:
Ricordando i giuramenti, tacerai,
sarai un buon marito per Guðrún;
ma Brynhildr penserà di esser mal sposata,
la giovane penserà ad un modo per vendicarsi.
Sigurðr kvað:
Hvat mun at bótum brúðr sú taka,
er vélar vér vífi gerðum?
Hefir snót af mér svarna eiða
enga efnda, en unað lítit.
Disse Sigurðr:
Cosa prenderà la sposa come risarcimento,
dopo che l’avremo ingannata?
La giovane ottenne da me dei giuramenti
mai rispettati, e ben poco piacere.
Grípir kvað:
Mun hon Gunnari gǫrva segja,
at þú eigi vel eiðum þyrmðir,
þá er ítr konungr af ǫllum hug,
Gjúka arfi, á gram trúði.
Disse Grípir:
Racconterà tutto a Gunnarr,
come tu non hai mantenuto i giuramenti,
mentre l’imponente re completamente,
erede di Gjúrki, si fidò del guerriero.
Sigurðr kvað:
Hvat er þá, Grípir, get þú þess fyr mér,
mun ek saðr vera at sǫgu þeiri,
eða lýgr á mik lofsæl kona
ok á sjalfa sik? Segðu, Grípir, þat.
Disse Sigurðr:
Cosa vuol dire, Grípir, fammi capire,
sarò così colpevole come dicon loro,
oppure la donna dirà menzogne a me
e a sé stessa? Dimmelo, Grípir.
Grípir kvað:
Mun fyr reiði rík brúðr við þik
né af oftrega allvel skipa;
viðr þú góðri grand aldrigi,
þó ér víf konungs vélum beittuð.
Disse Grípir:
In preda all’ira la potente sposa con te
non avrà un comportamento leale;
non recherai mai dolore alla nobile,
sebbene avete ingannato la moglie del re.
Sigurðr kvað:
Mun horskr Gunnarr at hvǫtun hennar
Gutþormr ok Hǫgni ganga síðan?
Munu synir Gjúka á sifjugum mér
eggjar rjóða? Enn segðu, Grípir.
Disse Sigurðr:
Alle sue parole Gunnarr il saggio
Gutþormr e Hǫgni daranno ascolto?
I figli di Gjúki le loro spade con me
insanguineranno? Ma continua, Grípir.
Grípir kvað:
Þá er Guðrúnu grimmt um hjarta;
brœðir hennar þér til bana ráða,
ok at engu verðr ynði síðan
vitru vífi; veldr því Grímhildr.
Disse Grípir:
Il cuore di Guðrún si colma di tristezza;
i suoi fratelli sono pronti ad ucciderti,
e dopo di ciò non ci sarà alcun piacere per
la saggia sposa; ed è colpa di Grímhildr.
Sigurðr kvað:
Skiljumk heilir, mun-at skǫpum vinna.
Nú hefir þú, Grípir, vel gǫrt sem ek beiddak.
Fljótt myndir þú fríðri segja
mína ævi, ef þú mættir þat.
Disse Sigurðr:
Separiamoci, addio, non si sconfigge il destino.
Hai dato risposta a quel che chiedevo, Grípir.
So che mi avresti parlato di più gioia per
la mia vita, se avessi potuto.
Grípir kvað:
Því skal hugga þik, hers oddviti,
sú mun gift lagið á grams ævi:
Mun-at mætri maðr á mold koma
und sólar sjǫt, en þú, Sigurðr, þykkir.
Disse Grípir:
Confortati, condottiero di eserciti,
in vita al guerriero è concesso questo dono:
Non ci sarà mai uomo più famoso sulla Terra
e sotto il Sole, più di quanto lo sarai tu, Sigurðr.
REGINSMÁL
IL DISCORSO DI REGINN
OPPURE
LA MALEDIZIONE DI ANDVARI
Si tratta di un poema diviso in due parti ben distinte; la prima narra di come tre dèi Asi, Óðinn, Loki e
Hœgnir, uccidano per sbaglio un parente di un re travestito da lontra, e come questi li imprigioni chiedendo
come cauzione che essi ricoprano d’oro tutta la lontra. Loki allora si reca alle Andvarafallar (cascate di
Andvari) e cattura il nano Andvari, che ci nuotava sotto forma di luccio, poiché è stato maledetto da una
norna malvagia alla sua nascita. Loki, in cambio della sua libertà, lo obbliga a consegnarli tutto il suo oro.
Andvari perciò maledice l’oro, dicendo che porterà morte e sciagura a chiunque lo possegga. A Loki non
importa, dato che deve darlo al re per riscattare la sua vita e quella di Óðinn e Hœgnir. Tornato dal re,
ricopre la lontra dell’oro, ma tiene per sé un anello (Andvarabaugr). Loki riferisce al re la maledizione di
Andvari, e difatti questi viene ucciso da suo figlio che se ne vuole impadronire.
Tutto ciò è raccontato da Reginn (che è parente di quel re) a Sigurðr, che gli dice anche che infine l’oro è
pervenuto a suo fratello Fáfnir, e perciò lo incita ad andare ad ucciderlo per prenderselo, cominciando così
la seconda parte del poema. Inizia così anche il ciclo di Sigurðr, che continuerà per altri poemi.
« Sigurðr gekk til stóðs Hjálpreks ok kaus sér af hest
einn, er Grani var kallaðr síðan. Þá var kominn
Reginn til Hjálpreks, sonr Hreiðmars. Hann var
hverjum manni hagari ok dvergr of vǫxt. Hann var
vitr, grimmr ok fjǫlkunnigr. Reginn veitti Sigurði
fóstr ok kennslu ok elskaði hann mjǫk. Hann sagði
Sigurði frá forellri sínu ok þeim atburðum, at Óðinn
ok Hænir ok Loki hǫfðu komit til Andvarafors. Í þeim
forsi var fjǫlði fiska. Einn dvergr hét Andvari. Hann
var lǫngum í forsinum í geddu líki ok fekk sér þar
matar. “Otr hét bróðir várr,” kvað Reginn, “er oft fór í
forsinn í otrs líki. Hann hafði tekit einn lax ok sat á
árbakkanum ok át blundandi. Loki laust hann með
steini til bana. Þóttust æsir mjǫk heppnir verit hafa ok
flógu belg af otrinum. Þat sama kveld sóttu þeir
gisting til Hreiðmars ok sýndu veiði sína. Þá tókum
vér þá hǫndum ok lǫgðum þeim fjǫrlausn at fylla
otrbelginn með gulli ok hylja útan með rauðu gulli. Þá
sendu þeir Loka at afla gullsins. Hann kom til Ránar
ok fekk net hennar ok fór þá til Andvarafors ok
kastaði netinu fyrir gedduna, en hon hljóp í netit.” Þá
mælti Loki: »
« Sigurðr si recò alla scuderia di Hjálprekr e si prese un
cavallo, che da allora si chiamò Grani. In quel periodo era
giunto a Hjálprekr Reginn figlio di Hreiðmarr. Egli era il più
abile di ogni uomo ed era alto quanto un nano. Era saggio,
crudele e conoscitore della magia. Reginn allevò Sigurðr e
gli fece da maestro e lo amò molto. Raccontò a Sigurðr dei
suoi antenati e delle loro imprese, di come Óðinn ed Hœnir e
Loki si recarono alla Andvarafors. In quelle cascate
abbondavano i pesci. Un nano si chiamava Andvari. Da
tempo abitava nelle cascate sotto forma di luccio e in quel
modo si procurava il cibo. “Nostro fratello si chiamava Otr”,
disse Reginn, “e spesso nuotava nelle cascate sotto forma di
lontra. Aveva catturato un salmone e se lo mangiava sulla
riva e teneva gli occhi chiusi. Loki lo colpì con una pietra
fino a ucciderlo. Gli dèi furono molto felici e presero la pelle
della lontra. Alla sera, insieme, alloggiarono da noi da
Hreiðmarr e ci mostrarono la preda. Allora li facemmo
prigionieri e imponemmo come cauzione che dovessero
riempire tutta la lontra d’oro e ricoprirla fuori di rame (oro
rosso). Dunque loro mandarono Loki a procurarsi l’oro. Egli
andò da Rán e prese la sua rete e viaggiò fino alle
Andvarafors e gettò la rete davanti al luccio, che ci saltò
dentro.” Dunque Loki parlò: »
« Hvat er þat fiska, er renn flóði í,
kann-at sér við víti varask?
Hǫfuð þitt leystu helju ór,
finn mér lindar loga. »
« Chi è questo pesce, che nuota nel fiume,
e non sa difendersi dagli inganni?
Salva la tua testa dagli inferi,
trova dell’oro per me. »
Geddan kvað:
Andvari ek heiti, Óinn hét minn faðir,
margan hef ek fors of farit;
aumlig norn skóp oss í árdaga,
at ek skylda í vatni vaða.
Disse il luccio:
Mi chiamo Andvari, mio padre si chiama Óinn,
ho nuotato in molte cascate;
una norna cattiva vide in principio,
che devo vagare per i corsi d’acqua.
Loki kvað:
Segðu þat, Andvari,
ef þú eiga vill líf í lýða sǫlum,
hver gjǫld fáa gumna synir,
ef þeir hǫggvask orðum á?
Disse Loki:
Dimmi, Andvari,
se vuoi conservare la vita tra i mortali,
che pena meritano i figli degli uomini,
se si offendono a vicenda?
Andvari kvað:
Ofrgjǫld fáa gumna synir,
þeir er Vaðgelmi vaða; ósaðra orða,
hverr er á annan lýgr, oflengi leiða limar.
Disse Andvari:
Meritano crudeltà i figli degli uomini,
che guadano Vaðgelmir; con parole false,
chi offende un altro, ne paga le conseguenze.
« Loki sá allt gull þat, er Andvari átti. En er hann
hafði framreitt gullit, þá hafði hann eftir einn
hring, ok tók Loki þann af hánum. Dvergrinn
gekk inn í steininn ok mælti: »
« Loki vide tutto l’oro che aveva Andvari. Ma quando
egli ebbe consegnato l’oro, tenne per sé un anello, e
Loki glielo strappò via. Il nano si rifugiò nella sua
rocca e disse: »
« Þat skal gull, er Gustr átti,
bræðrum tveim at bana verða
ok øðlingum átta at rógi;
mun míns féar manngi njóta. »
« Quest’oro, un tempo di Gustr,
causerà la morte a due fratelli
e litigi fra otto sovrani;
nessuno gioierà del mio tesoro. »
« Æsir reiddu Hreiðmari féit ok tráðu upp
otrbelginn ok reistu á fætr. Þá skyldu æsirnir
hlaða upp gullinu ok hylja. En er þat var gǫrt,
gekk Hreiðmarr fram ok sá eitt granahár ok bað
hylja. Þá dró Óðinn fram hringinn Andvaranaut
ok hulði hárit. Loki kvað: »
« Gli dèi consegnarono il tesoro a Hreiðmarr e ci
riempirono la lontra e la posarono ai suoi piedi. Gli dèi
la adornarono con l’oro fino a coprirla tutta. Quando fu
fatto, Hreiðmarr si avvicinò e vide un baffo scoperto e
impose di coprirlo. Allora Óðinn prese l’anello
Andvaranautr e coprì il baffo. Disse Loki: »
« Gull er þér nú reitt,
en þú gjǫld hefir mikil míns hǫfuðs;
syni þínum verðr-a sæla skǫpuð;
þat verðr ykkarr beggja bani. »
Ora l’oro ti è stato dato,
e hai detto che così ci siam comprati la mia testa;
ma non porterà gioia a tuo figlio;
porterà morte ad entrambi voi. »
Hreiðmarr sagði:
Gjafar þú gaft, gaft-at-tu ástgjafar,
gaft-at-tu af heilum hug;
fjǫrvi yðru skylduð ér firrðir vera,
ef ek vissa ek þat fár fyrir.
Rispose Hreiðmarr:
Ci hai fatto dei doni, doni sfavorevoli,
non hai donato con il cuore;
vi avrei dovuti privare della vostra vita,
se avessi previsto questa maledizione.
Loki kvað:
Enn er verra - þat vita þykkjumk niðja stríð of neppt;
jǫfra óborna hygg ek þá enn vera
er þat er til hatrs hugat.
Disse Loki:
La cosa peggiore - che io sappia è un litigio tra parenti per l’oro;
penso che ai principi non ancora nati
sia destinato quest’odio.
Hreiðmarr kvað:
Rauðu gulli hygg ek mik ráða munu,
svá lengi sem ek lifi;
hót þín hræðumk ekki lyf,
of haldið heim heðan.
Disse Hreiðmarr:
Credo che possederò l’oro rosso,
fin quando vivrò;
la tua maledizione non mi fa paura,
andatevene a casa vostra.
« Fáfnir ok Reginn krǫfðu Hreiðmarr niðgjalda
eftir Otr bróður sinn. Hann kvað nei við. En
Fáfnir lagði sverði Hreiðmar, fǫður sinn, sofanda.
Hreiðmarr kallaði á dætr sínar: »
« Fáfnir e Reginn pretesero da Hreiðmarr un rimborso
per l’uccisione di loro fratello Otr. Egli disse di no. E
Fáfnir trapassò con la spada Hreiðmarr, suo padre,
mentre dormiva. Hreðmarr chiamò a sé le sue figlie: »
« Lyngheiðr ok Lofnheiðr,
vitið mínu lífi farit,
mart er þat, er þǫrf þéar. »
« Langer e Lofnheiðr,
sappiate che la mia vita è finita,
punitelo, il criminale bastardo. »
Lyngheiðr sagði:
Fá mun systir,
þótt fǫður missi,
hefna hlýra harms.
Rispose Lyngheiðr:
Non è da una sorella,
anche se perde il padre,
punire i crimini del fratello.
Hreiðmarr kvað:
Al þú þó dóttur, dís ulfhuguð,
ef þú getr-at son við siklingi;
fá mey mann í meginþarfar;
þá mun þeirar sonr þíns harms reka.
Disse Hreiðmarr:
Almeno abbi una figlia, disa dal cuore di lupo,
se non avrai un figlio dal principe;
partorisci una figlia per il bisogno;
suo figlio vendicherà dunque il crimine.
« Þá dó Hreiðmarr, en Fáfnir tók gullit allt. Þá
beiddist Reginn at hafa fǫðurarf sinn, en Fáfnir
galt þar nei við. Þá leitaði Reginn ráða við
Lyngheiði, systur sína, hvernig hann skyldi
heimta fǫðurarf sinn. Hon kvað: »
« Dunque Hreiðmarr morì, e Fáfnir prese tutto l’oro.
Reginn reclamò la sua eredità, ma Fáfnir lo pagò con
un no. Dunque Reginn chiese consiglio a Lyngheiðr,
sua sorella, sul come avesse dovuto avete la sua eredità.
Ella disse: »
« Bróður kveðja skaltu blíðliga
arfs ok æðra hugar; er-a þat hæft,
at þú hjǫrvi skylir kveðju Fáfni féar. »
« Parla con amicizia a tuo fratello e pretendi
con calma l’eredità, non è da te,
prendere con la forza ciò che è di Fáfnir. »
« Þessa hluti sagði Reginn Sigurði. Einn dag, er
hann kom til húsa Regins, var hánum vel fagnat.
Reginn kvað: »
« Reginn raccontò questi fatti a Sigurðr. Un giorno, egli
giunse a casa di Reginn, e fu ben accolto. Reginn disse:
»
« Kominn er hingat konr Sigmundar,
seggr inn snarráði, til sala várra,
móð hefir meira en maðr gamall,
ok er mér fangs ván at frekum ulfi.
« Qui è giunto il figlio di Sigmundr,
un uomo deciso, alle nostre sale,
è più coraggioso di un uomo anziano,
e mi aspetto che combatta come un lupo affamato.
Ek mun fæða folkdjarfan gram;
nú er Yngva konr með oss kominn;
sjá mun ræsir ríkstr und sólu;
þrymr um ǫll lǫnd ørlǫgsímu. »
Alleverò il principe coraggioso;
è giunto tra noi il discendente gli Yngvi;
sarà il signore sotto il più bel Sole;
il filo del suo destino conduce ad ogni terra. »
« Sigurðr var þá jafnan með Regin, ok sagði hann
Sigurði, at Fáfnir lá á Gnitaheiði ok var í orms
líki. Hann átti ægishjalm, er ǫll kvikendi
hræddust við. Reginn gerði Sigurði sverð, er
Gramr hét. Þat var svá hvasst, at hann brá því
ofan í Rín ok lét reka ullarlagð fyrir straumi ok
tók í sundr lagðinn sem vatnit. Því sverði klauf
Sigurðr í sundr steðja Regins. Eftir þat eggjaði
Reginn Sigurð at vega Fáfni. Hann sagði: »
« Sigurðr passava molto tempo con Reginn, e questo
disse a Sigurðr, che Fáfnir era in Gnitaheiðr sotto
forma di drago. Aveva l’elmo del terrore, davanti al
quale ogni essere vivente si spaventava. Reginn diede a
Sigurðr una spada, chiamata Gramr. Era così tagliente,
che egli la immerse nel Rín e lasciò che la corrente ci
spinse contro una cotta di maglia ed essa la tagliò come
se fosse acqua. Poi Sigurðr con la spada spaccò in due
l’incudine di Reginn. Dopo ciò Reginn incitò Sigurðr a
affrontare Fáfnir. Egli disse: »
« Hátt munu hlæja Hundings synir,
þeir er Eylima aldrs synjuðu,
ef meir tyggja munar at sækja
hringa rauða en hefnd fǫður. »
Riderebbero di gusto i figli di Hundingr,
loro che negarono la vecchiaia ad Eylimi,
se sapessero che al nobile piace più cercare
anelli rossi che vendicare il padre. »
« Hjálprekr konungr fekk Sigurði skipalið til
fǫðurhefnda. Þeir fengu storm mikinn ok beittu
fyrir bergsnǫs nǫkkura. Maðr einn stóð á berginu
ok kvað: »
« Re Hjálprekr procurò a Sigurðr una flotta per
vendicare il padre. Si imbatterono in una tempesta
violenta e lottarono dinanzi un promontorio. Un uomo
era in piedi sulle rocce e disse: »
« Hverir ríða þar Ræfils hestum
hávar unnir, haf glymjanda?
Seglvigg eru sveita stokkin,
mun-at vágmarar vind of standask. »
« Chi guida le navi qui (cavalli di Ræfill)
tra le onde alte, nel mare rumoroso?
I cavalli con le vele sono sudati,
i cavalli del mare non tengon testa al vento. »
Reginn svaraði:
Hér ro vér Sigurðr á sætréum;
er oss byrr gefinn við bana sjalfan;
fellr brattr breki brǫndum hæri,
hlunnvigg hrapa. Hverr spyrr at því?
Rispose Reginn:
Qua sulle barche remano gli uomini di Sigurðr;
ci è stato ordinato di far vela verso la morte;
le onde sono più alte della prua,
le navi tremano. Chi è che ci fa domande?
Maðr kvað:
Hnikar hétu mik, þá er Hugin gladdak,
Vǫlsungr ungi, ok vegit hafðak;
nú máttu kalla karl af bergi,
Fengi eða Fjǫlni; far vil ek þiggja.
Disse l’uomo:
Mi chiamarono Hnikarr, per aver rallegrato Huginn,
giovane Vǫlsungr, e aver combattuto;
puoi chiamarmi vecchio della roccia,
Fengi oppure Fjǫlnir; voglio un passaggio.
« Þeir viku at landi, ok gekk karl á skip, ok lægði
þá veðrit. Sigurðr kvað: »
« Giunsero a terra, e il vecchio salì sulla nave, e la
tempesta cessò. Disse Sigurðr: »
« Segðu mér þat, Hnikarr,
alls þá hvárttveggja veizt goða heill ok guma:
hver bœzt eru, ef berjask skal,
heill at sverða svipun? »
« Dimmi, Hnikarr,
tu che sai il bene e il male di dèi e mortali:
quali sono i segni, per chi deve combattere,
che indicano che le spade vinceranno? »
Hnikarr kvað:
Mǫrg eru góð, ef gumar vissi,
heill at sverða svipun;
dyggva fylgju hygg ek ins dǫkkva
vera hrottameiði hrafns.
Disse Hnikarr:
Molti sono buoni, se gli uomini li conoscono,
che indicano che vinceranno le spade;
fonte di sicurezza per un guerriero credo sia
la presenza di un corvo scuro.
Þat er annat,
ef þú ert út of kominn ok ert á braut búinn,
tvá þú lítr á tái standa hróðrfúsa hali.
Ce n’è un secondo,
se sei uscito fuori e sei sulla via,
vedere due uomini bramosi di successo.
Þat er it þriðja,
ef þú þjóta heyrir ulf und asklimum;
heilla auðit verðr þér af hjalmstǫfum,
ef þú sér þá fyrri fara.
Ce n’è un terzo,
se senti un lupo ululare sotto i rami del frassino;
a te e ai guerrieri spetterà buona sorte,
se lo vedi precedervi.
Engr skal gumna í gǫgn vega
síð skínandi systur Mána;
þeir sigr hafa, er séa kunnu,
hjǫrleiks hvatir,
eða hamalt fylkja.
Nessuno deve dar battaglia
rivolto verso la sorella di Máni (il Sole);
vinceranno, quelli che possono vedere,
sanno giocare con le spade,
oppure assumere la formazione del maiale.
Þat er fár mikit,
ef þú fæti drepr, þars þú at vígi veðr;
tálar dísir standa þér á tvær hliðar
ok vilja þik sáran sjá.
È un segno di sciagura,
se inciampi, mentre ti schieri;
dise malvage sono ai bordi del campo
e ti vogliono vedere soffrire.
Kembður ok þveginn skal kænna hverr
ok at morgni mettr, því at ósýnt er,
hvar at aftni kemr;
illt er fyr heill at hrapa.
Sia pettinato e lavato ogni valido uomo
e nutrito al mattino, perché è incerto,
dove sarà la sera;
è crudele morire prima del tempo.
« Sigurðr átti orrostu mikla við Lyngva
Hundingsson ok bræðr hans. Þar fell Lyngvi ok
þeir þrír bræðr. Eftir orrostu kvað Reginn: »
« Sigurðr ingaggiò un duro scontro contro Lyngvi
figlio di Hundingr ed i suoi fratelli. Là caddero Lyngvi
ed i suoi tre fratelli. Dopo lo scontro Reginn disse: »
« Nú er blóðugr ǫrn bitrum hjǫrvi
bana Sigmundar á baki ristinn;
engr var fremri, sá er fold ryði,
hilmis arfi, ok Hugin gladdi. »
« Un’aquila sanguinante è incisa sulla schiena
dell’assassino di Sigmundr col taglio della spada;
nessun figlio di re, che è sulla terra,
è più vicino al cielo, e Huginn è felice. »
« Heim fór Sigurðr til Hjálpreks. Þá eggjaði Reginn
Sigurð til at vega Fáfni. »
« Sigurðr tornò a casa da Hjálprekr. Dunque Reginn incitò
Sigurðr ad affrontare Fáfnir. »
FÁFNISMÁL
IL DISCORSO DI FÁFNIR
OPPURE
LA MORTE DI FÁFNIR
Il poema è suddiviso in due parti, come il precedente Reginsmal; la prima racconta di come Sigurðr ferisca a
morte Fáfnir e dialoghi con questo negli ultimi minuti della sua vita, la seconda vede Sigurðr parlare con
Reginn (fratello di Fáfnir e colui che lo ha incitato ad ucciderlo) e udire delle aquile parlarle, poiché ha
assaggiato “per sbaglio” il sangue di Fáfnir, e ha appreso il linguaggio degli uccelli.
« Sigurðr ok Reginn fóru upp á Gnitaheiði ok hittu þar
slóð Fáfnis, þá er hann skreið til vatns. Þar gerði
Sigurðr grǫf mikla á veginum, ok gekk Sigurðr þar í.
En er Fáfnir skreið af gullinu, blés hann eitri, ok hraut
þat fyrir ofan hǫfuð Sigurði. En er Fáfnir skreið yfir
grǫfina, þá lagði Sigurðr hann með sverði til hjarta.
Fáfnir hristi sik ok barði hǫfði ok sporði. Sigurðr
hljóp ór grǫfinni, ok sá þá hvárr annan. Fáfnir kvað: »
« Sigurðr e Reginn andarono a Gnitaheiðr e lì trovarono
tracce di Fáfnir, dove aveva strisciato vicino all’acqua.
Dunque Sigurðr scavò una buca lungo il sentiero, e ci entrò
dentro. E quando Fáfnir si allontanò strisciando dall’oro,
sputò veleno, e questo cadde sulla testa di Sigurðr. E quando
Fáfnir si avvicinò alla buca, Sigurðr lo colpì al cuore con la
spada. Fáfnir si contorse ed agitò la testa e la coda. Sigurðr
saltò fuori dalla buca, e allora si videro l’un l’altro. Disse
Fáfnir: »
« Sveinn ok sveinn,
hverjum ertu svein of borinn?
Hverra ertu manna mǫgr,
er þú á Fáfni rautt þinn inn frána mæki?
Stǫndum ek til hjarta hjǫrr. »
« Ragazzo, ragazzo,
di qual ragazzo sei figlio?
Da quale mortale sei nato,
tu che hai arrossato la spada in Fáfnir?
Il ferro mi è arrivato fino al cuore. »
« Sigurðr dulði nafn síns, fyrir því at þat var trúa þeira
í forneskju, at orð feigs manns mætti mikit, ef hann
bǫlvaði óvin sínum með nafni. Hann kvað: »
« Sigurðr nascose il suo nome, perché secondo le antiche
credenze, la parola di un uomo morente fosse molto potente,
se malediceva il nemico col nome. Egli disse: »
« Gǫfugt dýr ek heiti,
en ek gengit hefk inn móðurlausi mǫgr,
fǫður ek ákk-a sem fira synir;
æ geng ek einn saman. »
« Mi chiamo Grande Renna,
e ho vagato come un giovane senza madre,
non ho padre a differenza dei mortali;
cammino da solo. »
Fáfnir kvað:
Veiztu, ef fǫður né átt-at sem fira synir,
af hverju vastu undri alinn?
Disse Fáfnir:
Sai, se non hai padre a differenza dei mortali,
come sei stato generato?
Sigurðr kvað:
Ætterni mitt kveð ek þér ókunnigt vera
ok mik sjalfan it sama;
Sigurðr ek heiti, Sigmundr hét minn faðir,
er hefk þik vápnum vegit.
Disse Sigurðr:
Credo che la mia stirpe ti sia sconosciuta
e perciò lo sono pure io;
mi chiamo Sigurðr, mio padre si chiamava Sigmundr,
io che ti ho colpito con la mia arma.
Fáfnir kvað:
Hverr þik hvatti?
Hví hvetjask lézt mínu fjǫrvi at fara?
Inn fráneygi sveinn, þú áttir fǫður bitran;
óbornum skjór á skeið.
Disse Fáfnir:
Chi ti ha incitato?
Perché ti sei fatto convincere ad uccidermi?
Hai avuto un padre crudele, giovane dagli occhi lucenti;
sei violento fin dall’infanzia.
Sigurðr kvað:
Hugr mik hvatti, hendr mér fulltýðu
ok minn inn hvassi hjǫrr;
fár er hvatr, er hrǫðask tekr,
ef í barnæsku er blauðr.
Disse Sigurðr:
L’animo mi fu incitato, le mani rinforzate
e la mia spada fu affilata,
non si ha coraggio, durante la vecchiaia,
se nell’infanzia si è dei rammolliti.
Fáfnir kvað:
Veit ek, ef þú vaxa næðir fyr þinna vina brjósti,
sæi maðr þik vreiðan vega;
nú ertu haftr ok hernuminn;
æ kveða bandingja bifask.
Disse Fáfnir:
Io lo so, se fossi cresciuto con l’affetto dei tuoi amici,
gli uomini ti vedrebbero combattere fiero;
invece sei sadico e schiavo della guerra;
si dice che gli schiavi non tremino mai.
Sigurðr kvað:
Því bregðr þú mér, Fáfnir,
at til fjarri séak mínum feðrmunum;
eigi em ek haftr, þótt ek væra hernumi;
þú fannt, at ek laus lifi.
Disse Sigurðr:
Per qual motivo mi accusi, Fáfnir,
di esser lontano da ciò che fu mio padre;
non sono sadico, anche se fossi schiavo della guerra;
hai visto, che vivo libero.
Fáfnir kvað:
Heiftyrði ein telr þú þér í hvívetna,
en ek þér satt eitt segik:
It gjalla gull ok it glóðrauða fé,
þér verða þeir baugar at bana.
Disse Fáfnir:
Tu vedi odio in tutto quel che ti dico,
ma io ti dico solo la verità:
L’oro risonante ed il tesoro rosso rubino,
gli anelli saranno la tua condanna.
Sigurðr kvað:
Féi ráða vill fyrða hverr
æ til ins eina dags; því at einu sinni
skal alda hverr fara til heljar heðan.
Disse Sigurðr:
Ogni mortale avrà il proprio tesoro
fino a quel giorno; perché chiunque
prima o poi deve partire per gli inferi.
Fáfnir kvað:
Norna dóm þú munt
fyr nesjum hafa ok ósvinns apa;
í vatni þú drukknar, ef í vindi rær;
allt er feigs forað.
Disse Fáfnir:
La sentenza delle norne per te
sarà compiuta da un pazzo non saggio;
affogherai nell’acqua, se ci navigherai;
è tutto pericoloso per i condannati.
Sigurðr kvað:
Segðu mér, Fáfnir,
alls þik fróðan kveða ok vel margt vita,
hverjar ro þær nornir,
er nauðgǫnglar ro
ok kjósa mæðr frá mǫgum?
Disse Sigurðr:
Dimmi, Fáfnir,
dicon tutti che sei saggio e sai molte cose,
quali sono queste norne,
che aiutano nel momento del bisogno
e scelgono i bambini dalle madri?
Fáfnir kvað:
Sundrbornar mjǫk segi ek nornir vera,
eigu-t þær ætt saman; sumar eru áskunngar,
sumar alfkunngar, sumar dætr Dvalins.
Disse Fáfnir:
Le norne sono di origine e razza diversa,
non solo d’una; alcune sono degli Asi,
altre degli elfi, altre sono figlie di Dvalinn.
Sigurðr kvað:
Segðu mér, Fáfnir,
alls þik fróðan kveða ok vel margt vita,
hvé sá holmr heitir,
er blanda hjǫrlegi Surtr ok æsir saman?
Disse Sigurðr:
Dimmi, Fáfnir,
dicon tutti che sei saggio e sai molte cose,
come si chiama l’isola,
nella quale Surtr e gli dèi mischieranno il sangue?
Fáfnir kvað:
Óskópnir hann heitir,
en þar ǫll skulu geirum leika goð;
Bifrǫst brotnar, er þeir á brú fara,
ok svima í móðu marir.
Disse Fáfnir:
Si chiama Óskópnir,
e lì tutti gli dèi combatteranno con le lance;
il Bifrǫst s’infrangerà, quando partiranno,
e i cavalli nuoteranno nelle acque.
Ægishjalm bar ek of alda sonum,
meðan ek of menjum lák;
einn rammari hugðumk ǫllum vera,
fannk-a ek svá marga mǫgu.
Indossavo l’elmo del terrore tra i mortali,
mentre facevo la guardia al tesoro;
credevo di essere il più forte di tutti,
non avevo ancora incontrato molti giovani.
Sigurðr kvað:
Ægishjalmr bergr einungi,
hvar skulu vreiðir vega;
þá þat finnr, er með fleirum kemr,
at engi er einna hvatastr.
Disse Sigurðr:
L’elmo del terrore non protegge qualcuno,
se questi fronteggia un nemico valoroso;
poiché spesso capisce, quando incontra un nemico,
di non essere il più coraggioso.
Fáfnir kvað:
Eitri ek fnæsta, er ek á arfi lá
miklum míns fǫður;
(lacunam)
Disse Fáfnir:
Ho sputato veleno, mentre guardavo l’eredità
abbondante di mio padre;
(qui manca del testo al poema originale)
Sigurðr kvað:
Inn fráni ormr, þú gerðir fræs mikla
ok galzt harðan hug;
heift at meiri verðr hǫlða sonum,
at þann hjalm hafi.
Disse Sigurðr:
Drago lucente, i tuoi sibilî furono potenti
e hai dimostrato un gran coraggio;
ma i figli degli uomini hanno molto odio,
verso chi indossa quell’elmo.
Fáfnir kvað:
Ræð ek þér nú, Sigurðr,
en þú ráð nemir, ok ríð heim heðan;
it gjalla gull ok it glóðrauða fé,
þér verða þeir baugar at bana.
Disse Fáfnir:
Ti do un consiglio, Sigurðr,
ma tu ascoltalo, e vattene a casa;
l’oro risonante ed il tesoro rosso rubino,
gli anelli saranno la tua condanna.
Sigurðr kvað:
Ráð er þér ráðit, en ek ríða mun
til þess gulls, er í lyngvi liggr,
en þú, Fáfnir, ligg í fjǫrbrotum,
þar er þik Hel hafi.
Disse Sigurðr:
Il tuo consiglio è dato, ma io andrò
fino a quest’oro, che giace nell’erba,
e tu, Fáfnir, giacerai in fin di vita,
finché Hel non ti avrà.
Fáfnir kvað:
Reginn mik réð, hann þik ráða mun,
hann mun okkr verða báðum at bana;
fjǫr sitt láta, hygg ek, at Fáfnir myni;
þitt varð nú meira megin.
Disse Fáfnir:
Reginn mi ha tradito, egli ti tradirà,
sarà la causa della nostra morte;
la vita di Fáfnir lo sta lasciando, dico io;
la tua forza fu la più grande.
« Reginn var á brott horfinn, meðan Sigurðr vá Fáfni,
ok kom þá aftr, er Sigurðr strauk blóð af sverðinu.
Reginn kvað: »
« Reginn si era allontanato, mentre Sigurðr uccideva Fáfnir,
e tornò dopo, mentre Sigurðr asciugava il sangue dalla
spada. Disse Reginn: »
« Heill þú nú, Sigurðr,
nú hefir þú sigr vegit ok Fáfni of farit;
manna þeira, er mold troða,
þik kveð ek óblauðastan alinn. »
« Salute a te, Sigurðr,
hai vinto togliendo la vita a Fáfnir;
tra gli umani, che vivono sula terra,
dico che sei il più coraggioso di tutti. »
Sigurðr kvað:
Þat er óvíst at vita, þá er komum allir saman,
sigtíva synir, hverr óblauðastr er alinn;
margr er sá hvatr, er hjǫr né rýðr
annars brjóstum í.
Disse Sigurðr:
Non è facile da dire, se fossimo tutti insieme,
noi figli dei potenti dèi, chi è il più coraggioso di tutti;
molti sono valorosi, ma non hanno mai arrossato la spada
nel petto di qualcun altro.
Reginn kvað:
Glaðr ertu nú, Sigurðr, ok gagni feginn,
er þú þerrir Gram á grasi;
bróður minn hefr þú benjaðan,
ok vald ek þó sjalfr sumu.
Disse Reginn:
Sei felice e soddisfatto dalla vittoria, Sigurðr,
mentre pulisci Gramr nell’erba;
hai spinto alla morte mio fratello,
e ne sono colpevole anche io.
Sigurðr kvað:
Þú því rétt,
er ek ríða skyldak hélug fjǫll hinig;
féi ok fjǫrvi réði sá inn fráni ormr,
nema þú frýðir mér hvats hugar.
Disse Sigurðr:
Tu hai fatto in modo,
che io mi recassi per le montagne sacre;
il drago sarebbe ancora in vita ed in forze,
se tu non avessi dubitato del mio coraggio.
« Þá gekk Reginn at Fáfni ok skar hjarta ór hánum
með sverði, er Riðill heitir, ok þá drakk hann blóð ór
undinni eftir. Reginn kvað: »
« Allora Reginn andò da Fáfnir e gli tagliò il cuore con la
spada, chiamato Riðill (il cuore), e bevve il suo sangue dalle
ferite. Disse Reginn: »
« Sittu nú, Sigurðr, en ek mun sofa ganga,
ok halt Fáfnis hjarta við funa;
eiskǫld ek vil etin láta
eftir þenna dreyra drykk. »
« Siediti, Sigurðr, io ho deciso che dormirò,
e cuoci sul fuoco il cuore di Fáfnir;
voglio cibarmi del cuore
dopo questa bevuta di sangue. »
Sigurðr kvað:
Fjarri þú gekkt,
meðan ek á Fáfni rauðk minn inn hvassa hjǫr;
afli mínu atta ek við orms megin,
meðan þú í lyngvi látt.
Disse Sigurðr:
Sei andato lontano,
mentre arrossavo in Fáfnir la mia lama affilata;
dedicavo tutte le mie forze al potente drago,
mentre tu passeggiavi nell’erba.
Reginn kvað:
Lengi liggja létir þú lyngvi í
þann inn aldna jǫtun,
ef þú sverðs né nytir,
þess er ek sjalfr gerða,
ok þíns ins hvassa hjǫrs.
Disse Reginn:
Avresti lasciato nell’erba
per molto tempo il vecchio gigante,
se non avessi usato la spada,
che io stesso feci per te,
e la tua lama affilata.
Sigurðr kvað:
Hugr er betri en sé hjǫrs megin,
hvars vreiðir skulu vega, því at hvatan mann
ek sé harðliga vega með slævu sverði sigr.
Disse Sigurðr:
Il coraggio è migliore di una spada potente,
quando ci si scontra, poiché il valoroso
vedo vincere di netto con una spada debole.
Hvǫtum er betra
en sé óhvǫtum í hildileik hafask;
glǫðum er betra en sé glúpnanda,
hvat sem at hendi kemr.
Un valoroso è meglio
di un vigliacco durante il fragore della battaglia;
uno felice è meglio di uno triste,
qualunque cosa accada.
« Sigurðr tók Fáfnis hjarta ok steikði á teini. Er hann
hugði, at fullsteikt væri ok freyddi sveitinn ór
hjartanu, þá tók hann á fingri sínum ok skynjaði, hvárt
fullsteikt væri. Hann brann ok brá fingrinum í munn
sér. En er hjartablóð Fáfnis kom á tungu hánum, ok
skilði hann fugls rǫdd. Hann heyrði, at igður klǫkuðu
á hrísinu. Igðan kvað: »
« Sigurðr prese il cuore di Fáfnir e lo cosse su uno spiedo.
Egli era dubbioso, se fosse ben cotto e il sangue colava fuori
dal cuore, perciò ci mise un dito sopra, per sentire se fosse
cotto. Si scottò e si mise il dito in bocca. E quando il sangue
del cuore di Fáfnir toccò la sua lingua, egli imparò il
linguaggio degli uccelli. Egli udì che delle aquile parlavano
su un ramo. Un’aquila disse: »
« Þar sitr Sigurðr sveita stokkinn,
Fáfnis hjarta við funa steikir;
spakr þætti mér spillir bauga,
ef hann fjǫrsega fránan æti. »
« Lì siede Sigurðr sporco di sangue,
cuoce sul fuoco il cuore di Fáfnir;
è saggio il nobile (spezzatore di anelli),
se mangia il cuore (muscolo della vita) lucente. »
Ǫnnur kvað:
Þar liggr Reginn, ræðr um við sik,
vill tæla mǫg, þann er trúir hánum,
berr af reiði rǫng orð saman,
vill bǫlvasmiðr bróður hefna.
Disse la seconda:
Lì giace Reginn, pensa tra sé e sé,
vuole ingannare il giovane, che si fida di lui,
pronuncerà con astuzia delle parole ingannevoli,
il portatore di sventure vuole vendicare suo fratello.
In þriðja kvað:
Hǫfði skemmra
láti hann inn hára þul fara til heljar heðan;
ǫllu gulli þá kná hann einn ráða,
fjǫlð því er und Fáfni lá.
Disse la terza:
La testa tagliata
spingerà il cupo consigliere (Reginn) giù agli inferi;
allora egli potrà avere tutto l’oro,
la moltitudine a cui Fáfnir faceva la guardia.
In fjórða kvað:
Horskr þætti mér, ef hafa kynni
ástráð mikit yðvar systra,
hygði hann of sik ok Hugin gleddi;
þar er mér ulfs ván, er ek eyru sék.
Disse la quarta:
Mi sembrerebbe saggio, se potesse
ascoltare i consigli di voi sorelle,
penserebbe a sé stesso e farebbe felice Huginn;
c’è sempre un lupo, dove vedo le sue orecchie.
In fimmta kvað:
Er-at svá horskr hildimeiðr
sem ek hers jaðar hyggja myndak,
ef hann bróður lætr á brot komask,
en hann ǫðrum hefir aldrs of synjat.
Disse la quinta:
Questo guerriero non è così prudente
come io dico dovrebbe essere un condottiero,
se lascia andare via un fratello,
e ha tolto la vita all’altro (fratello).
In sétta kvað:
Mjǫk er ósviðr, ef hann enn sparir
fjánda inn folkskáa, þar er Reginn liggr,
er hann ráðinn hefr,
kann-at hann við slíku at séa.
Disse la sesta:
È molto stupido, se lascia in vita
un nemico del popolo, come lo è Reginn,
che vuole ingannarlo,
non sa difendersi in questo campo.
In sjaunda kvað:
Hǫfði skemmra láti hann
þann inn hrímkalda jǫtun
ok af baugum búa;
þá mun hann fjár þess,
er Fáfnir réð, einvaldi vera.
Disse la settima:
Che egli privi della testa
per molto tempo il gigante di ghiaccio
e stia lontano dagli anelli;
allora di questo tesoro sarai,
che Fáfnir ebbe, l’unico padrone.
Sigurðr kvað:
Verða-t svá rík skǫp,
at Reginn skyli mitt banorð bera;
því at þeir báðir bræðr
skulu bráðliga fara til heljar heðan.
Disse Sigurðr:
Non è un destino così potente,
da far tramare a Reginn di uccidermi;
poiché entrambi i fratelli
presto partiranno giù per gli inferi.
« Sigurðr hjó hǫfuð af Regin, ok þá át han Fáfnis
hjarta ok drakk blóð þeira beggja, Regins ok Fáfnis.
Þá heyrði Sigurðr, hvar igður mæltu: »
« Sigurðr tagliò la testa di Reginn, e quindi mangiò il cuore
di Fáfnir e bevve il sangue di entrambi, di Reginn e di
Fáfnir. Allora Sigurðr udì cosa dissero le aquile: »
Bitt þú, Sigurðr, bauga rauða;
er-a konungligt kvíða mǫrgu.
Mey veit ek eina miklu fegrsta,
gulli gædda, ef þú geta mættir.
Prendi gli anelli rossi, Sigurðr;
non è da re avere molta paura.
So di una ragazza bellissima,
con doni d’oro, potrai averla.
Liggja til Gjúka grænar brautir,
fram vísa skǫp folklíðǫndum;
þar hefir dýrr konungr dóttur alna;
þá muntu, Sigurðr, mundi kaupa.
Dei sentieri verdi portano da Gjúki,
il destino è la guida di chi vaga per le corti;
là un saggio re ha cresciuto una bella figlia;
allora con i doni dovrai conquistarla, Sigurðr.
Salr er á háu Hindarfjalli,
allr er hann útan eldi sveipinn,
þann hafa horskir halir of gǫrvan
ór ódǫkkum Ógnar ljóma.
C’è una sala sullo Hindarfjǫllr,
fuori è tutta circondata dal fuoco,
per molto tempo dovettero costruirla uomini esperti
con lo “splendore del fiume Ógnar” (oro).
Veit ek á fjalli folkvitr sofa
ok leikr yfir lindar váði;
Yggr stakk þorni, aðra felldi
hǫr-Gefn hali en hafa vildi.
So che una guerriera dorme su un monte
e la circonda il fuoco (sventura del tiglio);
Óðinn la punse con la lancia, ella fu
di ogni uomo che volle averla.
Knáttu, mǫgr, séa mey und hjalmi,
þá er frá vígi Vingskorni reið;
má-at Sigrdrífar svefni bregða,
skjǫldunga niðr, fyr skǫpum norna.
Potrai solo vedere la donna sotto l’elmo, giovane,
che dalla battaglia fuggì su Vingskornir;
non si può interrompere il sonno di Sigrdrífa,
parente dei nobili, per volere delle norne.
« Sigurðr reið eftir slóð Fáfnis til bælis hans ok fann
þat opit ok hurðir af járni ok gætti. Af járni váru ok
allir timbrstokkar í húsinu, en grafit í jǫrð niðr. Þar
fann Sigurðr stórmikit gull ok fylldi þar tvær kistur.
Þar tók hann ægishjálm ok gullbrynju ok sverðit
Hrotta ok marga dýrgripi ok klyfjaði með Grana, en
hestrinn vildi eigi fram ganga, fyrr en Sigurðr steig á
bak hánum. »
« Dopo Sigurðr seguendo le orme di Fáfnir si recò alla sua
tana e la trovò aperta e i cancelli e i battenti erano di ferro.
Le travi della casa erano di ferro, ed era scavata nella terra.
Là Sigurðr trovò tanto oro e ne riempì due casse. Là prese
l’elmo del terrore e la corazza d’oro e la spada Hrotti e molti
tesori e caricò tutto su Grani, ma il cavallo non partì, sinché
Sigurðr non gli salì in groppa. »
SIGRDRÍFUMÁL
IL DISCORSO DI SIGRDRÍFA
OPPURE
INCONTRO TRA BRYNHILDR E SIGURÐR
Si tratta del primo incontro tra Sigurðr e Brynhildr (col suo nome di Sigrdrífa); causato dal fatto che Grípir,
il quale ha predetto la vita di Sigurðr, gli ha detto che egli doveva salvare Brynhildr dal monte infuocato
dove Óðinn la ha relegata, poiché ella aveva portato la vittoria ad un re nemico di un altro a cui Óðinn
l’aveva promessa. Sigurðr la trova, superando il fuoco, addormentata; squarcia la sua corazza e lei si
sveglia, al che Sigurðr la prega di condividere con lui la sua sapienza, poiché è una valchiria, e quindi ha
viaggiato per tutti i nove mondi. Lei acconsente, e così gli da’ undici preziosi consigli.
Il poema originale è notevolmente deteriorato (come quasi tutti quelli del ciclo di Sigurðr), si stima che il
poema originale fosse composto di circa 100 stanze, delle quali se ne sono salvate solo 37. Tuttavia, queste
stanze preservate sono facilmente comprensibili, poiché molto connesse. Inoltre, la leggenda di Sigurðr e
Brynhildr era diffusa in tutta l’area germanica, ed è una delle leggende nordiche più conosciute, perciò, in
caso di scarsa comprensione del testo, ci si può largamente informare su altre fonti.
« Sigurðr reið upp á Hindarfjall ok stefndi suðr til
Frakklands. Á fjallinu sá hann ljós mikit, svá sem eldr
brynni, ok ljómaði af til himins. En er hann kom at, þá
stóð þar skjaldborg ok upp ór merki. Sigurðr gekk í
skjaldborgina ok sá , at þar lá maðr ok svaf með ǫllum
hervápnum. Hann tók fyrst hjálminn af hǫfði hánum.
Þá sá hann, at þat var kona. Brynjan var fǫst sem hon
væri holdgróin. Þá reist hann með Gram frá
hǫfuðsmátt brynjuna í gǫgnum niðr ok svá út í
gǫgnum báðar ermar. Þá tók hann brynju af henni, en
hon vaknaði, ok settist hon upp, sá Sigurð ok mælti: »
« Sigurðr salì lo Hindarfjǫllr e si diresse a sud verso le terre
dei Franchi (Frakkr). Egli vide una gran luce sul monte,
come di fuoco bruciante, e che illuminava fino al cielo.
Quando ci arrivò, si trovò davanti ad una fortezza di scudi e
spade. Sigurðr entrò in tale fortezza e vide una persona
addormentata che lì giaceva con tutte le armi da guerra. Egli
per prima cosa gli tolse l’elmo dalla testa. E dunque vide che
era una donna. La corazza era così aderente che pareva
saldata al corpo. Allora con Gramr squarciò la corazza dal
buco della testa fin giù all’estremità e fece così anche per
entrambe le braccia. Infine le tolse la corazza, ed ella si alzò,
si mise a sedere e vide Sigurðr e parlò: »
« Hvat beit brynju? Hví brá ek svefni?
Hverr felldi af mér fǫlvar nauðir? »
« Cos’ha rotto la corazza? Perché son stata svegliata?
Chi mi ha liberata dalle pallide catene? »
Hann svaraði:
Sigmundar burr,
- sleit fyr skǫmmu hrafn hrælundir, hjǫrr Sigurðar!
Egli rispose:
Il figlio di Sigmundr,
- che cibò i corvi di carne tardi, con la spada di Sigurðr!
Hon kvað:
Lengi ek svaf,
lengi ek sofnuð var, lǫng eru lýða læ;
Óðinn því veldr, er ek eigi máttak
bregða blundstǫfum.
Ella disse:
Ho dormito a lungo,
il mio sonno fu lungo, lunga è la sofferenza della vita;
poiché così ha voluto Óðinn, che io non potessi
infrangere il tepore del sonno.
« Sigurðr settist niðr ok spyrr hana nafns. Hon tók þá
horn fullt mjaðar ok gaf honum minnisveig: »
« Sigurðr si sedette le chiese il suo nome. Allora ella prese
un corno pieno di idromele e gli diede la bevanda della
memoria: »
« Heill dagr! Heilir dags synir!
Heil nótt ok nift! Óreiðum augum
lítið okkr þinig ok gefið sitjǫndum sigr!
« Salute al giorno! Salute ai figli del giorno!
Salute alla notte e le sue figlie! Con occhi amorevoli
Posate lo sguardo su di noi e dateci l’attesa vittoria!
Heilir æsir! Heilar ásynjur!
Heil sjá in fjǫlnýta fold!
Mál ok mannvit gefið okkr mærum tveim
ok læknishendr, meðan lifum. »
Salute agli Asi! Salute alle Ase!
Salute alla terra generosa!
Date a noi due giovani saggezza e parole
e mani guaritrici, finché vivremo. »
« Hon nefndist Sigrdrífa ok var valkyrja. Hon sagði,
at tveir konungar bǫrðust. Hét annarr Hjálmgunnarr.
Hann var þá gamall ok inn mesti hermaðr, ok hafði
Óðinn hánum sigri heitit en: »
« Si chiamava Sigrdrífa ed era una valchiria. Ella disse, del
conflitto tra due re. Uno si chiamava Hjálmgunnarr. Egli era
anziano ed uno dei più forti guerrieri, e Óðinn gli aveva
promesso la vittoria, ma: »
« Annarr hét Agnarr, Auðu bróðir,
er vætr engi vildi þiggja. »
« L’altro si chiamava Agnarr, fratello di Auða,
che nessuna divinità avrebbe protetto. »
« Sigrdrífa felldi Hjálmgunnarr í orrustunni, en Óðinn
stakk hana svefnþorni í hefnd þess ok kvað hana aldri
skyldu síðan sigr vega í orrustu ok kvað hana giftast
skyldu - “en ek sagðak hánum, at ek strengðak heit
þar í mót at giftast engum þeim manni, er hræðast
kynni.” Hann segir ok biðr hana kenna sér speki, ef
hon vissi tíðindi ór ǫllum heimum. Sigrdrífa kvað: »
« Sigrdrífa abbatté Hjálmgunnarr in combattimento, ma
Óðinn per vendicarsi di ciò la punse con la sua lancia del
sonno e disse che non avrebbe più portato vittoria in
combattimento e che si sarebbe sposata - “ ma io gli risposi
che ero legata da un giuramento per il quale non avrei mai
sposato un uomo che provi paura.” Egli (Sigurðr) parlò e la
pregò di insegnargli, poiché aveva la saggezza di ogni
mondo. Disse Sigrdfrífa: »
« Bjór færi ek þér, brynþings apaldr,
magni blandinn ok megintíri;
fullr er hann ljóða ok líknstafa,
góðra galdra ok gamanrúna. »
« Ti porgo la birra, guerriero, (albero da battaglia)
mista a potere e gloria splendente;
piena di incantesimi e segni propizi,
di magia buona e di rune di felicità.
Sigrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt sigr hafa, ok rísta á hjalti hjǫrs,
sumar á véttrimum, sumar á valbǫstum,
ok nefna tysvar Tý.
Dovrai conoscere le rune della vittoria,
se vorrai averla, e inciderle sull’elsa della spada,
alcune sulla punta, altre sulla lama,
e dovrai invocare due volte Týr.
Ǫlrúnar skaltu kunna,
ef þú vill annars kvæn véli-t þik í tryggð, ef þú trúir;
á horni skal þær rísta ok á handar baki
ok merkja á nagli Nauð.
Dovrai conoscere le rune della birra,
se vuoi che una donna non ti inganni se ti fidi di lei;
le devi incidere sul corno e sul dorso della tua mano
e scriverai Nauðr sulle unghie.
Full skal signa ok við fári sjá
ok verpa lauki í lǫg;
þá ek þat veit, at þér verðr aldri
meinblandinn mjǫðr.
Benedirai una coppa per scappare al pericolo
e getterai l’aglio nel liquido;
poiché io so questo, che per te mai alcun male
sarà mischiato all’idromele.
Bjargrúnar skaltu kunna,
ef þú bjarga vilt ok leysa kind frá konum;
á lófum þær skal rísta ok of liðu spenna
ok biðja þá dísir duga.
Dovrai conoscere le rune della nascita,
se vuoi far nascere bene e tirar fuori i figli dalle donne;
le devi incidere sul palmo della mano e sugli arti
e poi pregare nell’aiuto delle dise.
Brimrúnar skaltu rísta,
ef þú vilt borgit hafa á sundi seglmǫrum;
á stafni skal rísta ok á stjórnarblaði
ok leggja eld í ár, er-a svá brattr breki
né svá bláar unnir, þó kemstu heill af hafi.
Dovrai conoscere le rune della tempesta,
se vuoi salvarti in mare sulle navi (destrieri con le vele);
le devi incidere sulla prua e sul terminale del timone
e col fuoco le inciderai sui remi, l’onda non sarà così forte
né così arrabbiato il mare, che tu non ne esca illeso.
Limrúnar skaltu kunna,
af þú vilt læknir vera, ok kunna sár at sjá;
á berki skal þær rísta ok á baðmi viðar,
þeim er lúta austr limar.
Dovrai conoscere le rune dei rami,
se vorrai essere un guaritore, e saper curare i feriti;
le devi incidere sulla corteccia e sul legno degli alberi,
con i rami rivolti verso oriente.
Málrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt, at manngi þér heiftum gjaldi harm:
þær of vindr, þær of vefr,
þær of setr allar saman á því þingi,
er þjóðir skulu í fulla dóma fara.
Dovrai conoscere le rune della parlata,
se vuoi che nessuno ti risponda con odio:
soffiale, intrecciale,
mettile tutte insieme all’assemblea,
dove il popolo deve andare per il giudizio penale.
Hugrúnar skaltu kunna,
ef þú vilt hverjum vera geðsvinnari guma;
þær of réð, þær of reist,
þær of hugði Hroftr af þeim legi,
er lekit hafði ór hausi Heiðdraupnis
ok ór horni Hoddrofnis.
Dovrai conoscere le rune dell’anima,
se vorrai essere il più saggio tra gli uomini;
le capì, le incise,
Óðinn le trasse dal liquido,
dalla linfa che cadde dalla testa di Heiðdraupnir (Mímir)
e dal corno di Hoddrofnir (sempre Mímir).
Á bjargi stóð með Brimis eggjar,
hafði sér á hǫfði hjalm;
þá mælti Mímis hǫfuð
fróðligt it fyrsta orð
ok sagði sanna stafi.
Era sul monte con la lama di Brimir,
aveva un elmo sulla testa;
allora la testa di Mímir pronunciò
le sue prime sagge parole
e disse cose veritiere.
Á skildi kvað ristnar,
þeim er stendr fyr skínandi goði,
á eyra Árvakrs ok á Alsvinns hófi,
á því hvéli, er snýsk undir reið Hrungnis,
á Sleipnis tǫnnum ok á sleða fjǫtrum.
Disse che erano sugli scudi,
coloro che stanno dinanzi al dio luminoso,
sulle orecchie di Árvarkr e sugli zoccoli di Alsvinn,
sulla ruota che rulla sotto la macina di Hrugnir,
sulla bocca di Sleipnir e sulle travi della slitta.
Á bjarnar hrammi ok á Braga tungu,
á ulfs klóum ok á arnar nefi,
á blóðgum vængjum ok á brúar sporði,
á lausnar lófa ok á líknar spori.
Sull’artiglio dell’orso e sulla lingua di Bragi,
nella morsa del lupo e nell’artiglio dell’aquila,
sulle ali insanguinate e alla fine del ponte,
sulla mano della levatrice e sulla strada di chi aiuta.
Á gleri ok á gulli ok á gumna heillum,
í víni ok í virtri ok vilisessi,
á Gugnis oddi ok á Grana brjósti,
á nornar nagli ok á nefi uglu.
Sul vetro e sull’oro e sugli amuleti dei mortali,
nel vino nel mosto e negli apparati sessuali,
sulla punta di Gugnir e sul petto di Grani,
sull’unghia della norna e nel becco della civetta.
Allar váru af skafnar, þær er váru á ristnar,
ok hverfðar við inn helga mjǫð
ok sendar á víða vega;
þær ro með ásum, þær ro með alfum,
sumar með vísum vǫnum,
sumar hafa mennskir menn.
Sono stati tutti cancellati, quelli che un tempo erano incisi,
e mescolati con il sacro idromele
e inviati per le più disparate vie;
sono fra gli Asi, sono fra gli elfi,
alcuni sono tra i saggi Vani,
altri sono tra gli uomini umani.
Þat eru bókrúnar,
þat eru bjargrúnar ok allar ǫlrúnar
ok mætar meginrúnar,
hveim er þær kná óvilltar
ok óspilltar sér at heillum hafa;
njóttu, ef þú namst, unz rjúfask regin.
Ci sono le rune dei libri,
ci sono rune della nascita e tutte le rune della birra
e invero le rune della forza,
per chi riesce a capirle bene
ed averle con sé sui propri amuleti;
usale, se le hai apprese, finché ne dura l’effetto.
Nú skaltu kjósa, alls þér er kostr of boðinn,
hvassa vápna hlynr;
sǫgn eða þǫgn hafðu þér sjalfr í hug;
ǫll eru mein of metin. »
Ora devi scegliere, poiché può fare una scelta,
“acero dalle armi affilate” (guerriero);
pensa bene nella tua testa, parole o silenzio;
tutti i mali hanno la loro misura. »
Sigurðr kvað:
Munk-a ek flæja, þótt mik feigan vitir,
emk-a ek með bleyði borinn;
ástráð þín ek vil ǫll hafa;
svá lengi sem ek lifi.
Disse Sigurðr:
Non fuggirò, neanche se mi scoprirò condannato,
non sono nato per essere un codardo;
ascolterò tutti i tuoi discorsi;
finché sarò in vita.
Sigrdrífa kvað:
Þat ræð ek þér it fyrsta,
at þú við frændr þína vammalaust verir;
síðr þú hefnir, þótt þeir sakar geri;
þat kveða dauðum duga.
Disse Sigrdrífa:
Ti consiglio ciò per primo,
di essere senza paura con i tuoi parenti;
non vendicarti, neppure se se lo meritano;
dicono che ciò giovi ai morti.
Þat ræð ek þér annat,
at þú eið né sverir, nema þann er saðr sé;
grimmar limar ganga at tryggðrofi;
armr er vára vargr.
Ti consiglio ciò per secondo,
non giurare mai, se non è la verità;
i legami saranno malvagi se infrangerai un patto;
è dannato (come un lupo) chi spezza (un giuramento).
Þat ræð ek þér þriðja,
at þú þingi á deili-t við heimska hali,
því að ósviðr maðr lætur oft kveðin
verri orð en viti.
Ti consiglio ciò per terzo,
non discutere con uno sciocco all’assemblea,
perché ad un non saggio scappano spesso parole
più gravi di quelle che conosce.
Allt er vant, ef þú við þegir,
þá þykkir þú með bleyði borinn eða sǫnnu sagðr;
hættr er heimis kviðr, nema sér góðan geti;
annars dags láttu hans ǫndu farit,
ok launa svá lýðum lygi.
È tutto inutile, se resti zitto,
poiché sembrerai un codardo o accusato giustamente;
ignora ciò che dice lo stolto, fuorché non ne trai vantaggio;
il giorno dopo ammazzalo,
e così ripagherai la gente per le menzogne.
Þat ræð ek þér it fjórða,
ef býr fordæða vammafull á vegi,
ganga er betra en giska sé,
þótt þik nótt of nemi.
Ti consiglio ciò per quarto,
se incontri una strega malvagia sulla via,
proseguire è meglio che nascondersi,
anche se la notte ti sorprendesse.
Fornjósnar augu þurfu fira synir,
hvars skulu vreiðir vega;
oft bǫlvísar konur sitja brautu nær,
þær er deyfa sverð ok sefa.
Gli uomini hanno bisogno di occhi aguzzi,
chi deve combattere con ferocia;
spesso le donne malvagie siedono vicine,
a chi ha il coraggio e la lama smussata.
Þat ræð ek þér it fimmta,
þóttú fagrar séir brúðir bekkjum á,
sifja silfr lát-a-ðu þínum svefni ráða;
teygj-at-tu þér at kossi konur.
Ti consiglio ciò per quinto,
anche se vedi belle fanciulle sedute sulle panche,
non far sì che l’amore comprato ti privi del sonno;
e guardati dai baci di quelle donne.
Þat ræð ek þér it sétta,
þótt með seggjum fari ǫlðrmál til ǫfug,
drukkin deila skal-at-tu við dolgviðu;
margan stelr vín viti.
Ti consiglio ciò per sesto,
anche se tra uomini ci si offende da ubriachi,
da ubriaco non devi litigare con gli armati;
il vino priva molti della ragione.
Sǫngr ok ǫl
hefr seggjum verit mǫrgum at móðtrega,
sumum at bana, sumum at bǫlstǫfum;
fjǫlð er, þat er fira tregr.
Canto e birra
son diventati per molti la rovina,
per alcuni morte, per altri tragedie;
sono molte, le pene che affliggono gli uomini.
Þat ræð ek þér it sjaunda,
ef þú sakar deilir við hugfulla hali,
berjask er betra en brenna sé
inni auðstǫfum.
Ti consiglio ciò per settimo,
se hai litigato con un coraggioso,
è meglio combattere che esser bruciati
dentro la propria dimora.
Þat ræð ek þér it átta,
at þú skalt við illu sjá
ok firrask flærðarstafi;
mey þú teygj-at né manns konu
né eggja ofgamans.
Ti consiglio ciò per ottavo,
dovrai guardarti dal male
e non cedere alla seduzione;
non sedurre la ragazza né la donna di un uomo
né falle eccitare.
Þat ræð ek þér it níunda,
at þú náum bjargir, hvars þú á foldu finnr,
hvárts eru sóttdauðir eða eru sædauðir
eða eru vápndauðir verar.
Ti consiglio ciò per nono,
seppellisci i morti, ovunque li trovi sul terreno,
i morti di malattia o per via del mare
o coloro che son morti per le armi.
Laug skal gera,
þeim er liðnir eru, þváa hendr ok hǫfuð,
kemba ok þerra, áðr í kistu fari,
ok biðja sælan sofa.
Farai un bagno,
per coloro che son morti, gli laverai mani e testa,
pettinerai e asciugherai, prima di metterli sulla pira,
e pregherai perché dormano in pace.
Þat ræð ek þér it tíunda,
at þú trúir aldregi várum vargdropa,
hvárstu ert bróður bani
eða hafir þú felldan fǫður;
ulfr er í ungum syni,
þó sé hann gulli gladdr.
Ti consiglio ciò per decimo,
non fidarti mai dei familiari di una tua vittima;
se sei l’assassino del fratello
oppure hai abbattuto il padre;
nel giovane figlio si nasconde un lupo,
anche se sembra essere appagato per l’oro.
Sakar ok heiftir
hyggja-t svefngar vera né harm in heldr;
vits ok vápna vant er jǫfri at fá
þeim er skal fremstr með firum.
Liti ed odî
non credere che siano cessati né il danno provocato;
un nobile ha bisogno di armi e di saggezza
se aspira ad essere il migliore tra i mortali.
Þat ræð ek þér it ellifta,
at þú við illu séir hvern veg at vini;
langt líf þykkjumk-a-k lofðungs vita;
rǫmm eru róg of risin.
Ti consiglio ciò per undicesimo,
guardati dal male proveniente da ogni dove;
la vita del principe non sarà lunga;
poiché i nemici che affronta sono molti.
BR O T A F
SIGURÐARKVIÐU
FRAMMENTO DEL CANTO DI SIGURÐR
OPPURE
LA MORTE DI SIGURÐR
È un brevissimo frammento (19 stanze) dell’originale Sigurðarkviða, che si stima fosse uno dei poemi
eddici più lunghi, con circa 250 stanze. Un altro pezzo della Sigurðarkviða si ritrova più avanti, nella
Sigurðarkviða in Skamma (Breve Canto di Sigurðr), che sono altre 71 stanze.
Questo frammento inizia con una lacuna enorme, si stima siano tutte le 110 stanze mancanti, e pertanto
sembra essere il finale della prima parte della Sigurðarkviða. Grazie all’Edda in Prosa di Snorri Sturluson e
altre citazioni scaldiche, abbiamo qualche stanza antecedente, ma ho ritenuto non opportuno riportarle, per
via dell’incoerenza filologica col resto del “poema”, mentre, le stanze riportate, sono tutte in sequenza
logica. Si tratta di un discorso tra Hǫgni, Gunnarr, Brynhildr e Guðrún. I primi decidono di uccidere
Sigurðr, e poi ne parlano con Guðrún, sua moglie. Brynhildr se ne vanta, giubilando della morte dell’erore,
ma in realtà ha rimorsi, poiché egli fu l’unico che osò sfidare Óðinn salvandola dal fuoco e dal sonno eterno.
(Magna lacuna)
Hǫgni kvað:
Hvat hefir Sigurðr til saka unnit,
er þú fræknan vill fjǫrvi næma?
(Manca tutto l’inizio del poema)
Disse Hǫgni:
Di quale reato è colpevole Sigurðr,
dato che vuoi togliere la vita al coraggioso?
Gunnar kvað:
Mér hefir Sigurðr selda eiða,
eiða selda, alla logna;
þá vélti hann mik, er hann vera skyldi
allra eiða einn fulltrúi.
Disse Gunnarr:
Sigurðr mi prestò giuramenti,
giuramenti prestò, tutti infranti;
mi ha ingannato, invece egli avrebbe dovuto
tener fede a tutti i giuramenti.
Hǫgni kvað:
Þik hefir Brynhildr bǫl at gerva
heiptar hvattan harm at vinna;
fyrman hon Guðrúnu góðra ráða,
en síðan þér sín at njóta.
Disse Hǫgni:
Brynhildr ti ha spinto a far del male
con rabbia feroce e braccia spezzate;
ha rancore verso il matrimonio felice di Guðrún,
e il fatto che tu trai gioia da lei.
Sumir ulf sviðu, sumir orm sniðu,
sumir Goþormi af gera deildu;
áðr þeir mætti meins of lystir
á horskum hal hendr um leggja.
Alcuni arrostirono il lupo, altri tagliarono il serpente,
altri diedero il corvo in pasto a Goþormr;
fin quando loro, uomini assassini, furono in grado
di mettere le mani sul coraggioso eroe.
Soltinn varð Sigurðr sunnan Rínar,
hrafn af meiði hátt kallaði:
« Ykkr mun Atli eggjar rjóða,
munu vígskáum of viða eiðar. »
Sigurðr cadde a Sud del Rínn (Reno),
un corvo disse con forza da un albero:
« Atli arrossirà la spada con voi,
i vostri giuramenti saranno rotti in combattimento. »
Úti stóð Guðrún Gjúkadóttir
ok hon þat orða alls fyrst um kvað:
« Hvar er nú Sigurðr seggja dróttinn,
er frændr mínir fyrri ríða? »
Guðrún figlia di Gjúki era fuori
e prima di tutto disse ciò:
« Dov’è Sigurðr signore degli uomini,
dato che i miei parenti cavalcano per primi? »
Einn því Hǫgni andsvǫr veitti:
Sundr hǫfum Sigurð sverði hǫggvinn,
Gnapir æ grár jór yfir gram dauðum.
Solo Hǫgni poté rispondere:
Abbiamo ucciso Sigurðr con la spada,
il suo destriero è triste per la sua morte.
Þá kvað þat Brynhildr Buðladóttir:
Vel skuluð njóta vápna ok landa;
einn mundi Sigurðr ǫllu ráða,
ef hann lengr litlu lífi heldi.
Disse allora Brynhildr figlia di Buðli:
Godrete delle terre e delle armi;
Sigurðr avrebbe governato tutto,
se fosse rimasto ancora in vita.
Væri-a þat sæmt, at hann svá reði
Gjúka arfi ok Gota mengi,
er hann fimm sonu at folkræði,
gunnarfúsa, getna hafði.
Ma non sarebbe stato giusto, che avesse avuto
l’eredità di Gjúki e la gente dei Goti (Gotar),
dato che egli ha avuto cinque eredi al trono,
che son diventati abili in battaglia.
Hló þá Brynhildr - bær allr dunði einu sinni af ǫllum hug:
« Lengi skuluð njóta landa ok þegna,
er þér fræknan gram falla létuð. »
Brynhildr allora rise - tutta la dimora risuonò e parlò con tutto il cuore:
« Godremo a lungo delle terre e degli abitanti,
ora che abbiamo ucciso il nobile eroe. »
Þá kvað þat Guðrún Gjúkadóttir:
Mjǫk mælir þú miklar firnar;
gramir hafi Gunnar gǫtvað Sigurðar;
heiptgjarns hugar hefnt skal verða.
Allora disse Guðrún figlia di Gjúki disse ciò:
Hai parlato molto di atrocità;
Gunnarr uccisore di Sigurðr è maledetto;
verrà vendetta per il suo animo malvagio.
Fram var kvelda, fjǫlð var drukkit,
þá var hvívetna vilmál talið;
sofnuðu allir, er i sæing kómu,
einn vakði Gunnarr ǫllum lengr.
La sera era inoltrata, molti erano ubriachi,
parlarono a lungo e di tutto;
s’addormentarono tutti, quando giunsero a letto,
solo Gunnarr rimase a far la guardia.
Fót nam-at hræra, fjǫlð nam-at spjalla,
hitt herglǫtuðr hyggja téði,
hvat þeir í bǫlvi báðir sǫgðu
hrafn ey ok ǫrn, er þeir heim riðu.
Muoveva il piede, parlò molto con sé stesso,
il coraggioso guerriero iniziò a chiedersi,
cosa si dicevano i due sull’albero,
il corvo e l’aquila, mentre tornavano a casa.
Vaknaði Brynhildr Buðladóttir,
dís skjǫldunga, fyr dag litlu:
« Hvetið mik eða letið mik - harmr er unninn sorg at segja eða svá láta. »
Brynhildr figlia di Buðli si alzò,
disa dei nobili, poco prima dell’alba:
« Amami o odiami - il danno è fatto è doloroso sia tacere sia parlare. »
Þǫgdu allir við því orði,
fár kunni þeim fljóða látum,
er hon grátandi gerðisk at segja
þat er hlæjandi hǫlða beiddi:
Tutti tacquero a quelle parole,
pochi compresero il suo atteggiamento,
che ella in lacrime iniziasse a dire
quel che un tempo aveva auspicato ridendo:
« Hugða ek mér, Gunnarr, grimmt í svefni,
svalt allt í sal, ætta sæing kalda;
enn þú, gramr, riðir glams andvani,
fjǫtri fatlaðr, í fjánda lið;
svá mun ǫll yður ætt Niflunga
afli gengin, eruð eiðrofa.
« Ho visto cose orribili nel sonno, Gunnarr,
eran tutti cadaveri nella sala, il mio letto era gelido;
e tu, principe, cavalcavi senza gioia,
con molte ferite, tra le file di nemici;
così tutta il vostro ætt dei Niflungr
sarà sterminato, avete rotto il giuramento.
Mant-at-tu, Gunnarr, til gǫrva þat,
er þit blóði í spor báðir rennduð;
nú hefir þú hánum þat allt illu launat,
er hann fremstan þik finna vildi.
Non ti ricordi per niente di ciò, Gunnarr,
hai lasciato colare il sangue nelle impronte;
tu lo hai ripagato con tutto il male,
lui che faceva sempre del bene.
Þá reyndi þat, er riðit hafði
móðigr á vit mín at biðja,
hvé herglǫtuðr hafði fyrri
eiðum haldit við inn unga gram.
Lo dimostrò, quando cavalcò
fin da me per chiedermi in sposa,
il coraggioso guerriero aveva rispettato per primo
i giuramenti fatti col giovane principe.
Benvǫnd of lét brugðinn gulli,
margdýrr konungr, á meðal okkar;
eldi váru eggjar utan gǫrvar,
en eitrdropum innan fáðar. »
La sua spada ornata d’oro gettò a terra,
il valoroso re, tra noi due;
la lama era forgiata esternamente col fuoco,
ma intrisa di veleno all’interno. »
GUÐRÚNARKVIÐA
IN FYRSTA
PRIMO CANTO DI GUÐRÚN
OPPURE
LA MORTE DI SIGURÐR II
Si tratta della descrizione del dolore di Guðrún alla veglia funebre di Sigurðr. È talmente addolorata da non
riuscire a piangere; molti nobili (jarl) provano a consolarla, ma falliscono. Ci provano dunque le donne,
raccontandole delle loro tragedie e dolori, ma nulla riesce a far piangere e dunque sfogare Guðrún. Ci riesce
infine Gullrǫnd, togliendo il sudario dal cadavere di Sigurðr e dicendole di guardarlo. Guðrún scoppia in
lacrime, e parla, parla del suo amore e maledice i figli di Gjúki, assassini di Sigurðr. Si scaglia contro
Brynhildr, ideatrice del crimine, la quale risponde che l’assassino tra loro è Atli, e che lei è talmente
dispiaciuta dal ricordo del cadavere di Sigurðr che le fan male gli occhi solo a pensarci.
« Guðrún sat yfir Sigurði dauðum. Hon grét eigi sem
aðrar konur, en hon var búinn til at springa af harmi.
Til gengu bæði konur ok karlar at hugga hana, en þat
var eigi auðvelt. Þat er sǫgn manna, at Guðrún hefði
etit af Fáfnis hjarta ok hon skilði því fugls rǫdd. Þetta
er enn kveðit um Guðrúnu: »
« Guðrún si sedette vicino al cadavere di Sigurðr. Non
pianse come le altre donne, ma era sul punto di cedere per il
dolore. Donne e uomini tentarono di consolarla, ma non era
facile. La gente dice che anche Guðrún mangiò un po’ del
cuore di Fáfnir e quindi capisse gli uccelli. Questo è quel
che viene detto di Guðrún: »
Ár var, þats Guðrún gerðisk at deyja,
er hon sat sorgfull yfir Sigurði;
gerði-t hon hjúfra né hǫndum slá,
né kveina um sem konur aðrar.
Erano anni, che Guðrún era pronta a morire,
ella sedeva piena di dolore vicino a Sigurðr;
non pianse né si strinse le mani sul corpo,
né si lamentò come le altre donne.
Gengu jarlar alsnotrir fram,
þeir er harðs hugar hana lǫttu;
þeygi Guðrún gráta mátti,
svá var hon móðug, mundi hon springa.
Giunsero gli uomini più saggi,
ma trovarono difficile consolarla;
Guðrún non poteva piangere,
era così addolorata che avrebbe potuto spezzarsi.
Sátu ítrar jarla brúðir,
gulli búnar, fyr Guðrúnu;
hvar sagði þeira sinn oftrega,
þann er bitrastan of beðit hafði.
Le nobili spose dei nobili si sedettero,
adorne d’oro, accanto a Guðrún;
ognuna di loro raccontò del proprio dolore,
il più straziante che le fosse mai capitato.
Þá kvað Gjaflaug, Gjúka systir:
Mik veit ek á moldu munarlausasta;
hefi ek fimm vera forspell beðit,
tveggja dætra, þriggja systra,
átta bræðra, þó ek ein lifi.
Disse Gjaflaug, sorella di Gjúki:
So di me che sono sulla terra senza gioia;
ho dovuto perdere cinque mariti,
due figlie, tre sorelle,
otto figli, eppure sono ancora viva.
Þeygi Guðrún gráta mátti,
svá var hon móðug at mǫg dauðan
ok harðhuguð of hrǫr fylkis.
Guðrún non poteva piangere,
da quanto era addolorata per la morte del giovane
e aveva l’anima di pietra per il corpo del principe.
Þá kvað þat Herborg, Húnalands dróttning:
Hefi ek harðara harm at segja;
mínir sjau synir sunnan lands,
verr inn átti, í val fellu.
Disse Herborg, signora delle terre degli Húnar:
Io ho un dolore più atroce da raccontare;
i miei sette figli delle terre del Sud,
ed il mio ottavo uomo, morirono in battaglia.
Faðir ok móðir, fjórir bræðr,
þau á vági vindr of lék,
barði bára við borðþili.
Padre e madre, quattro fratelli,
in mare aperto li fotté il vento,
le onde li sbatterono sui bordi della nave.
Sjalf skylda ek gǫfga, sjalf skylda ek gǫtva,
sjalf skylda ek hǫndla hrǫr þeira;
þat ek allt of beið ein misseri,
svá at mér maðr engi munar leitaði.
Dovetti onorarli da sola, dovetti seppellirli da sola,
da sola dovetti preparare il loro funerale;
tutto ciò è capitato solo in mezzo anno,
cosicché nessuno poté darmi conforto.
Þá varð ek hafta ok hernuma
sams misseris síðan verða;
skylda ek skreyta ok skúa binda
hersis kván hverjan morgin.
Poi fui incatenata e prigioniera di guerra
proprio durante quel mezzo anno;
dovetti legare le scarpe e vestire
la donna del principe ogni mattina.
Hon ægði mér af afbrýði
ok hǫrðum mik hǫggum keyrði;
fann ek húsguma hvergi in betra,
en húsfreyju hvergi verri.
Per via della gelosia ella mi minacciava
e mi colpiva duramente con la frusta;
non ho più trovato un padrone migliore,
ed una padrona peggiore.
Þeygi Guðrún gráta mátti,
svá var hon móðug at mǫg dauðan
ok harðhuguð of hrǫr fylkis.
Guðrún non poteva piangere,
da quanto era addolorata per la morte del giovane
e aveva l’anima di pietra per il corpo del principe.
Þá kvað þat Gullrǫnd Gjúkadóttir:
“Fá kanntu, fóstra, þótt þú fróð séir,
ungu vífi andspjǫll bera.”
Varaði hon at hylja um hrǫr fylkis.
Disse allora Gullrǫnd figlia di Gjúki:
“Pur quanto tu sia saggia, madrigna, fallirai,
nel portare conforto ad una giovane moglie.”
E le impedì di toccare il corpo del principe.
Svipti hon blæju af Sigurði
ok vatt vengi fyr vífs knéum:
« Líttu á ljúfan, leggðu munn við grǫn,
sem þú halsaðir heilan stilli. »
Tolse il sudario da Sigurðr
e pose il cuscino davanti alle ginocchia della donna:
« Stringi il tuo amato, appoggia la bocca sulle sue labbra,
come abbracceresti il sovrano se fosse vivo. »
Á leit Guðrún einu sinni,
sá hon dǫglings skǫr dreyra runna,
fránar sjónir fylkis liðnar,
hugborg jǫfurs hjǫrvi skorna.
Guðrún gettò un unico sguardo,
e vide i capelli dell’eroe sporchi di sangue,
gli occhi folgoranti del principe spenti,
il petto del nobile squarciato dal ferro.
Þá hné Guðrún hǫll við bolstri,
haddr losnaði, hlýr roðnaði,
en regns dropi rann niðr of kné.
Allora Guðrún si buttò sul cuscino,
slegò i capelli, le guance arrossirono,
ed una pioggia di lacrime le scese fino alle ginocchia.
Þá grét Guðrún Gjúkadóttir,
svá at tár flugu tresk í gǫgnum
ok gullu við gæss í túni,
mærir fuglar, er mær átti.
Dunque pianse Guðrún figlia di Gjúki,
così forte che le lacrime echeggiarono intorno
e le galline stridettero nel pollaio,
i giovani uccelli, che la giovane aveva.
Þá kvað þat Gullrǫnd Gjúkadóttir:
Ykkrar vissa ek ástir mestar
manna allra fyr mold ofan;
unðir þá hvárki úti né inni,
systir mín nema hjá Sigurði.
Disse allora Gullrǫnd figlia di Gjúki:
Ho visto che il vostro amore è il più grande
tra tutti gli uomini qua sulla vasta terra;
non provavi gioia per te né dentro né fuori,
sorella mia, se non accanto a Sigurðr.
Guðrún kvað:
Svá var mínn Sigurðr hjá sonum Gjúka
sem væri geirlaukr ór grasi vaxinn
eða væri bjartr steinn á band dreginn,
jarknasteinn yfir øðlingum.
Disse Guðrún:
Così era il mio Sigurðr accanto ai figli di Gjúki,
come un porro che spunta dall’erba selvatica
oppure una pietra preziosa su un gioiello,
una pietra nobile sui nobili.
Ek þótta ok þjóðans rekkum
hverri hæri Herjans dísi;
nú em ek svá lítil sem lauf séi
oft í jǫlstrum at jǫfur dauðan.
Anche io ai condottieri parevo
migliore di una qualsiasi valchiria (donna di Óðinn);
ora sono piccola come una foglia
nel mucchio dopo la morte del principe.
Sakna ek í sessi ok í sæingu
míns málvinar, valda megir Gjúka;
valda megir Gjúka mínu bǫlvi
ok systur sinnar sárum gráti.
Mi manca sedermi e stare a letto
col mio amore, è colpa dei figli di Gjúki;
la mia pena è colpa dei figli di Gjúki
e loro sorella piange per il dolore.
Svá ér of lýða landi eyðið
sem ér of unnuð eiða svarða;
mun-a þú, Gunnarr, gulls of njóta;
þeir munu þér baugar at bana verða,
er þú Sigurði svarðir eiða.
Possiate finire male tue e la tua gente
come son finiti male i giuramenti prestati;
tu, Gunnarr, non godrai dell’oro;
gli anelli ti porteranno la morte,
tu che avevi prestato giuramenti con Sigurðr.
Oft var í túni teiti meiri,
þá er minn Sigurðr sǫðlaði Grana
ok þeir Brynhildar biðja fóru,
armar véttar, illu heilli.
Le risate rimbombavano nel cortile,
mentre il mio Sigurðr cavalcava Grani
e chiedeva in sposa Brynhildr,
una donna crudele, in un’ora malvagia.
Þá kvað þat Brynhildr Buðladóttir:
Vǫn sé sú véttr vers ok barna,
er þik, Guðrún, gráts of beiddi
ok þér í morgun málrúnar gaf.
Disse allora Brynhildr figlia di Buðli:
Che la troia resti priva di marito e figli,
colei che ti ha fatto piangere, Gurðrún,
e che stamane ti ha rivolto la parola.
Þá kvað þat Gullrǫnd Gjúkadóttir:
Þegi þú, þjóðleið, þeira orða;
urðr øðlinga hefir þú æ verit;
rekr þik alda hver illrar skepnu,
sorg sára sjau konunga
ok vinspell vífa mest.
Disse allora Gullrǫnd figlia di Gjúki:
Smettila, odiosa, con queste parole;
sei sempre stata la sfortuna dei nobili;
a te ogni vento (onda) ti ha spinto ad azioni malvage,
dolore bruciante per sette re
e distruttrice d’amicizia tra le mogli.
Þá kvað þat Brynhildr Buðladóttir:
Veldr einn Atli ǫllu bǫlvi
of borinn Buðla bróðir minn.
Disse allora Brynhildr figlia di Buðli:
Solo Atli è causa di ogni male,
figlio di Buðli e mio fratello.
Þá er vit í hǫll húnskrar þjóðar
eld á jǫfri ormbeðs litum,
þess hefi ek gangs goldit síðan,
þeirar sýnar, sáumk ey.
Noi, nelle corti degli unni (húnskrar), mettemmo
le fiamme del serpente (veleno) attorno al letto del nobile,
questo fatto poi l’ho pagato molto caro,
quel ricordo, mi fa male agli occhi.
Stóð hon und stoð, strengði hon efli;
brann Brynhildi Buðla dóttur
eldr ór augum, eitri fnæsti,
er hon sár of leit á Sigurði.
Si appoggiò alla colonna, si fece forza;
a Brynhildr figlia di Buðli bruciava
fuoco negli occhi, sputò veleno,
quando vide le ferite si Sigurðr.
« Guðrún gekk þaðan á braut til skógar á eyðimerkr
ok fór allt til Danmarkar ok var þar með Þóru
Hákonardóttur sjau misseri. Brynhildr vildi eigi lifa
eftir Sigurð. Hon lét drepa þræla sína átta ok fimm
ambóttir. Þá lagði hon sik sverði til bana, svá sem
segir í Sigurðarkviðu inni skǫmmu. »
« Guðrún poi andò attraversò foreste e deserti e viaggiò fino
alla Danimarca e lì stesse per sette mezzi anni con Þóra
figlia di Hákonn. Brynhildr non volle sopravvivere a
Sigurðr. Fece uccidere i suoi otto schiavi e cinque ancelle.
Poi si uccise con una spada, così com’è narrato nella
Sigurðarkviða inn Skamma. »
SIGURÐARKVIÐA
I N S KAM M A
CANTO BREVE DI SIGURÐR
OPPURE
LA MORTE DI BRYNHILDR
È il proseguimento del Ciclo di Sigurðr, questa volta accentato su Brynhildr, colei che ha voluto la sua
morte più di tutti, seppur ancora innamorata di lui, dopo una breve introduzione che “ricapitola” i fatti
accaduti nei poemi precedenti (introduzione che lo rende abbastanza indipendente dagli altri poemi del
Ciclo di Sigurðr). Brynhildr è così amareggiata e addolorata dalla morte di Sigurðr dal decidere di voler
morire anche lei, perciò prima chiede quale servo o amico voglia venire con lei, poi, quando tutti rifiutano,
si ferisce a morte, e crolla in confessione a Gunnarr, rivelandogli i suoi segreti più profondi. Infine, poco
prima di morire, lo implora di bruciarla insieme a Sigurðr, sebbene a debita distanza, come sua ultima
volontà; anche perché, essendo lei una valchiria, così Sigurðr sarebbe stato di certo accolto nella Vallhǫllr.
Ár var, þats Sigurðr sótti Gjúka,
Vǫlsungr ungi, er vegit hafði;
tók við tryggðum tveggja bræðra,
seldusk eiða eljunfræknir.
Ci fu un tempo, in cui Sigurðr giunse da Gjúki,
il giovane Vǫlsungr, dopo che ebbe lottato;
ripose fiducia nei due fratelli,
si legarono con potenti giuramenti.
Mey buðu hánum ok meiðma fjǫlð,
Guðrúnu ungu, Gjúka dóttur;
drukku ok dæmðu dægr margt saman
Sigurðr ungi ok synir Gjúka.
Gli diedero molti gioielli ed una sposa,
la giovane Guðrún, figlia di Gjúki;
bevvero e conversarvono insieme per giorni
il giovane Sigurðr e i figli di Gjúki.
Unz þeir Brynhildar biðja fóru,
svá at þeim Sigurðr reið í sinni
Vǫlsungr ungi, ok vega kunni;
hann of ætti, ef hann eiga knætti.
Finché non giunsero le sciagure di Brynhildr,
ed essi spinsero Sigurðr a cavalcare,
il giovane Vǫlsungr, verso l’ignoto;
l’avrebbe presa, se avesse voluto.
Sigurðr inn suðræni lagði sverð nǫkkvit,
mæki málfán, á meðal þeirra;
né hann konu kyssa gerði
né húnskr konungr hefja sér at armi,
mey frumunga fal hann megi Gjúka.
Sigurðr il meridionale pose una spada sguainata,
una spada affilata, tra di loro;
non la prese come sposa
né abbracciò il re degli unni (húnskr),
consegnò la giovane in fiore ai figli di Gjúki.
Hon sér at lífi lǫst né vissi
ok at aldrlagi ekki grand,
vamm þat er væri eða vera hygði;
gengu þess á milli grimmar urðir.
Non vide felicità nella sua vita
né conobbe la gioia di un uomo,
non ebbe né sognò il desiderio;
ma le giunsero destini crudeli.
Ein sat hon úti aftan dags,
nam hon svá margt um at mælask:
« Hafa skal ek Sigurð, - eða þó svelta, mǫg frumungan mér á armi.
Sedeva da sola al finir del giorno,
e parlava apertamente con sé stessa:
« Devo avere Sigurðr, - o che io muoia, o quel giovane in fiore mi sfuggirà dalle mani.
Orð mæltak nú, iðrumk eftir þess:
kván er hans Guðrún, en ek Gunnars;
ljótar nornir skópu oss langa þrá. »
Ho parlato, ma me ne pentirò;
la sua donna è Guðrún, e io sono di Gunnarr;
le norne cattive ci prescrissero un brutto destino. »
Opt gengr hon innan ills of fylld,
ísa ok jǫkla, aftan hvern,
er þau Guðrún ganga á beð
ok hana Sigurðr sveipr í rifti,
konungr inn húnski kván frjá sína.
Spesso vaga piena di malvagità,
su ghiaccio e neve, ogni sera,
mentre lui e Guðrún vanno a letto
e Sigurðr la avvolge nelle coperte,
il re degli unni accarezza la sua donna.
« Vǫn geng ek vilja, vers ok beggja,
verð ek mik gæla af grimmum hug. »
« Voglio quella gioia, il piacere di un uomo,
mi consolerò con pensieri crudeli. »
Nam af þeim heiftum hvetjask at vígi:
« Þú skalt, Gunnarr, gerst of láta
mínu landi ok mér sjalfri;
mun ek una aldri með øðlingi.
Con quell’odio cominciò ad incitare a uccidere:
« Perderai tutto, Gunnarr,
le mie terre e me stessa,
non condividerò mai il mio destino con te.
Mun ek aftr fara, þars ek áðan vark
með nábornum niðjum mínum;
þar mun ek sitja ok sofa lífi,
nema þú Sigurð svelta látir
ok jǫfurr ǫðrum æðri verðir.
Dopo la morte tornerò dov’ero un tempo,
tra la mia vera famiglia, dove sono nata;
lì siederò e trascorrerò l’esistenza,
a meno che tu non ammazzi Sigurðr
e non diventi più forte di ogni altro principe.
Látum son fara feðr í sinni,
skal-at úlf ala ungan lengi.
Hveim verðr hǫlða hefnd léttari
síðan til sátta, at sonr lifi? »
Lasciamo che il figlio vada col padre,
non bisogna lasciare che il lupo viva a lungo.
Per chi è più facile vendicarsi
per placarsi, se il figlio è vivo? »
Hryggr varð Gunnarr ok hnipnaði,
sveip sínum hug, sat of allan dag;
hann vissi þat vilgi gǫrla,
hvat hánum væri vinna sæmst
eða hánum væri vinna bezt,
alls sik Vǫlsung vissi firrðan
ok at Sigurð sǫknuð mikinn.
Gunnarr si turbò e abbassò la testa,
il suo animo tentennava, rifletté tutto il giorno;
non sapeva con certezza cosa fare,
cosa sarebbe stato più conveniente
oppure cosa sarebbe stato più giusto,
se doveva o meno uccidere il Vǫlsungr
e perché era molto affezionato a Sigurðr.
Ýmist hann hugði jafnlanga stund:
þat var eigi afartítt,
at frá konungdóm kvánir gengi.
Nam hann sér Hǫgna heita at rúnum,
þar átti hann alls fulltrúa:
Rimuginò profondamente per molto tempo:
non era comune,
che una donna rinunciasse alla sua regalità.
Chiamò a sé Hǫgni per aver consiglio,
poiché si fidava pienamente di lui:
« Ein er mér Brynhildr ǫllum betri,
of borin Buðla, hon er bragr kvenna;
fyrr skal ek mínu fjǫrvi láta
en þeirar meyjar meiðmum týna.
« Per Brynhildr è la migliore di tutte,
figlia di Buðli, la più bella tra le donne;
preferirei perdere la mia intera esistenza
piuttosto che rinunciare all’amore di quella ragazza.
Vildu okkr fylki til fjár véla?
Gótt er at ráða Rínar malmi
ok unandi auði stýra
ok sitjandi sælu njóta. »
Vuoi tradire il principe per il nostro bene?
Sarebbe bello avere l’oro del Rínn (Reno)
e governare in pace le ricchezze
e godersi tranquilli la felicità. »
Einu því Hǫgni andsvǫr veitti:
« Samir eigi okkr slíkt at vinna,
sverði rofna svarna eiða,
eiða svarna, unnar tryggðir.
Hǫgni seppe rispondere solo questo:
« Non è da noi fare certe cose,
spezzare con la spada i giuramenti prestati,
giuramenti prestati, vincoli di fiducia.
Vitum-a vit á moldu menn in sælli,
meðan fjórir vér folki ráðum
ok sá inn húnski her-baldr lifir,
né in mætri mægð á foldu,
ef vér fimm sonu fæðum lengi,
áttumgóða æxla knættim.
Non conosciamo uomo più felice sulla terra,
mentre noi quattro governiamo sul popolo
e il principe condottiero degli unni vive,
né stirpe più potente sulla terra,
se nutriremo a lungo cinque figli,
potremo far crescere l’ottimo ætt.
Ek veit gǫrla, hvaðan vegir standa:
eru Brynhildar brek ofmikil. »
Lo so bene, dove ci portano queste strade:
le trame di Brynhildr sono scontate. »
Gunnarr kvað:
Vit skulum Guthorm gerva at vígi,
yngra bróður, ofróðara;
hann var fyr útan eiða svarna,
eiða svarna, unnar tryggðir.
Disse Gunnarr:
Inciteremo Guthormr ad uccidere,
nostro fratello giovane, non molto saggio;
lui era fuori dai giuramenti prestati,
giuramenti prestati, vincoli di fiducia.
Dælt var at eggja óbilgjarnan,
stóð til hjarta hjǫrr Sigurði.
Fu facile incitare lo spirito feroce,
affondò la spada in Sigurðr fino al cuore.
Réð til hefnda hergjarn í sal
ok eftir varp óbilgjǫrnum;
fló til Guthorms Grams ramliga
kynbirt járn ór konungs hendi.
Il guerriero si recò nella sala per vendetta
e scagliò l’arma contro il feroce assassino,
la potente Gramr volò verso Guthormr,
l’acciaio lucente nella mano del re.
Hné hans of dolgr til hluta tveggja,
hendr ok hǫfuð hné á annan veg,
en fóta hlutr féll aftr í stað.
Il suo nemico cadde squarciato in due parti,
mani e testa caddero lontani,
e piedi e gambe caddero all’indietro.
Sofnuð var Guðrún í sæingu
sorgalaus hjá Sigurði,
en hon vaknaði vilja firrð,
er hon Freys vinar flaut í dreyra.
Guðrún era addormentata nel letto
senza pena affianco a Sigurðr,
ma si svegliò senza gioia,
era immersa nel sangue dell’amico di Freyr.
Svá sló hon svárar sínar hendr,
at rammhugaðr reis upp við beð:
« Grát-a-ðu, Guðrún, svá grimmliga,
brúðr frumunga, þér bræðr lifa.
Ella si colpì così forte con le mani,
che l’impavido eroe si alzò dal letto:
« Non piangere, Guðrún, così amaramente,
sposa nel fiore degli anni, i tuoi fratelli son vivi.
Á ek til ungan erfinytja,
kann-at hann firrask ór fjándgarði;
þeir sér hafa svárt ok dátt
enn nær numit nýlig ráð.
Ho un erede troppo giovane,
non può fuggire dalle dimore dei nemici;
tra di loro han appena deciso
cose oscure e malvagie.
Ríðr-a þeim síðan, þótt sjau alir,
systursonr slíkr at þingi.
Ek veit gǫrla, hví gegnir nú:
ein veldr Brynhildr ǫllu bǫlvi.
Nessuno cavalcherà, anche se son sette,
nessun figlio di tua sorella all’assemblea.
Lo so bene, cosa significa:
solo Brynhildr è la causa di ogni male.
Mér unni mær fyr mann hvern,
en við Gunnar grand ekki vannk;
þyrmða ek sifjum, svǫrnum eiðum,
síðr værak heitinn hans kvánar vinr. »
Quella ragazza mi ama più di ogni altro uomo,
ma io non feci nulla di male contro Gunnarr;
ho rispettato l’amicizia, i giuramenti prestati,
non sono mai stato un amante di sua moglie. »
Kona varp ǫndu, en konungr fjǫrvi,
svá sló hon svárar sínar hendr,
at kváðu við kálkar í vá
ok gullu við gæss í túni.
La donna trattenne il respiro, quando il re morì,
ella si colpì così forte con le mani,
che le coppe negli angoli tintinnarono
e le galline nel pollaio starnazzarono.
Hló þá Brynhildr Buðla dóttir
einu sinni af ǫllum hug,
er hon til hvílu heyra knátti
gjallan grát Gjúka dóttur.
Allora rise Brynhildr figlia di Buðli
un’unica volta con tutto il cuore,
poiché fino alla sua stanza poté udire
il pianto disperato della figlia di Gjúki.
Hitt kvað þá Gunnarr gramr haukstalda:
« Hlær-a þú af því, heiftgjǫrn kona,
glǫð á gólfi, at þér góðs viti.
Hví hafnar þú inum hvíta lit,
feikna fæðir? Hygg ek, at feig séir.
Dunque parlò Gunnarr il principe guerriero:
« Non ridere di ciò, donna amante dell’odio,
felice sulla panca, come se avessi appreso una buona notizia.
Perché il tuo viso è così bianco pallido,
madre del male? Credo che tu sia dannata.
Þú værir þess verðust kvenna,
at fyr augum þér Atla hjǫggim,
sæir bræðr þínum blóðugt sár,
undir dreyrgar knættir yfir binda. »
Saresti degna di ciò tu tra tutte le donne,
che Atli sia ucciso sotto i tuoi occhi,
dovresti vedere sanguinare tuo fratello,
dovresti fasciare la sua ferita cruenta. »
Brynhildr kvað:
Frýr-a maðr þér engi, hefir þú fullvegit;
lítt sésk Atli ófu þína;
hann mun ykkar ǫnd síðari
ok æ bera afl it meira.
Disse Brynhildr:
Nessuno te lo nega, hai combattuto bene;
Atli teme ben poco la tua furia;
tra voi due lui vivrà di più
ed sarà sempre il più potente.
Segja mun ek þér, Gunnarr,
- sjalfr veiztu gǫrla, hvé er yðr snemma til saka réðuð;
varð ek til ung né ofþrungin,
fullgædd féi á fleti bróður.
Ti dirò, Gunnarr,
- anche tu lo sai bene, come voi vi siete creati voi questa sciagura;
non ero né troppo giovane né sottomessa,
ed ero in piena salute alla corte di mio fratello.
Né ek vilda þat, at mik verr ætti,
áðr þér Gjúkungar riðuð at garði,
þrír á hestum þjóðkonungar,
en þeira fǫr þǫrfgi væri.
Né desideravo, metter su famiglia,
finché i Gjúkungar giunsero alla corte,
tre sovrani a cavallo,
ma del loro viaggio avrei fatto a meno.
Þeim hétumk þá þjóðkonungi,
er með gulli sat á Grana bógum;
var-at hann í augu yðr um líkr
né á engi hlut at álitum,
þó þykkizk ér þjóðkonungar.
Allora mi promisi al sovrano,
che sedeva tra l’oro sul dorso di Grani;
non vi assomigliava di occhi
né minimamente d’aspetto fisico,
anche se eravate tutti dei sovrani.
Ok mér Atli þat einni sagði,
at hvárki lézk hǫfn of deila,
gull né jarðir, nema ek gefask létak,
ok engi hlut auðins féar,
þá er mér jóðungri eigu seldi
ok mér jóðungri aura talði.
Ed Atli disse solo a me,
che non avrebbe spartito i suoi averi,
oro né regno, se non mi fossi sposata,
e nessuna parte dell’oro che mi toccava,
quando li dettero a me da bambina
e prese l’oro per me ancora bambina.
Þá var á hvǫrfun hugr minn um þat,
hvárt ek skylda vega eða val fella
bǫll í brynju um bróður sǫk;
þat myndi þá þjóðkunnt vera
mǫrgum manni at munar stríði.
Perciò il mio animo dubitava di ciò,
se avessi dovuto difendere oppure combattere
con la corazza a causa di mio fratello;
questo fatto sarebbe stato conosciuto dal popolo
e avrebbe tolto speranza a molti uomini.
Létum síga sáttmál okkur,
lék mér meir í mun meiðmar þiggja,
bauga rauða burar Sigmundar;
né ek annars manns aura vildak.
Ma lasciammo perdere il legame,
c’era più voglia in me di ricevere tesori,
anelli rossi dal figlio di Sigmundr;
di quanto oro volessi da un altro uomo.
Unnak einum né ýmissum,
bjó-at of hverfan hug men-Skǫgul;
allt mun þat Atli eftir finna,
er hann mína spyrr morðfǫr gǫrva,
Solo uno tra tutti io amai né nessun altro,
il dubbio non abitò mai nel mio animo;
Atli saprà tutto questo un giorno,
quando si informerà sul mio viaggio negli inferi,
At þeygi skal þunngeð kona
annarrar ver aldri leiða;
þá mun á hefndum harma minna. »
Una donna non può vivere a cuor leggero
come sposa col marito di un’altra;
perciò tutti i miei torti saranno vendicati. »
Upp reis Gunnarr gramr verðungar,
ok um hals konu hendr of lagði;
gengu allir ok þó ýmissir
af heilum hug hana at letja.
Si alzò Gunnarr il signore dei cacciatori,
e gettò le braccia intorno al collo della donna;
si alzarono tutti e chiunque così facendo
cercò di trattenerla con tutto il cuore.
Hratt af halsi hveim þar sér,
lét-a mann sik letja langrar gǫngu.
Allontanò chiunque dal suo collo,
non la si poté trattenere dal lungo viaggio.
Nam hann sér Hǫgna hvetja at rúnum:
« Seggi vil ek alla í sal ganga
þína með mínum, - nú er þǫrf mikil, vita, ef meini morðfǫr konu,
unz af méli enn mein komi;
þá látum því þarfar ráða. »
Egli (Gunnarr) chiamò Hǫgni per discutere:
« Voglio che tutti si rechino nella sala
i miei con i tuoi, - il bisogno è forte, poiché, se possiamo trattenerla dal viaggio di morte,
prima che al fatto non vi sia rimedio;
allora proviamoci a dominare la situazione. »
Einu því Hǫgni andsvǫr veitti:
« Leti-a maðr hana langrar gǫngu,
þars hon aftrborin aldri verði;
hon krǫng of komsk fyr kné móður,
hon æ borin óvilja til,
mǫrgum manni at móðtrega. »
Hǫgni seppe rispondere solo questo:
« Nessuno può trattenerla dal lungo viaggio,
dopo di cui non potrà più rinascere;
era già dannata sulle ginocchia della madre,
nacque per esser sempre senza gioia,
per far soffrire molti uomini. »
Hvarf sér óhróðugr andspilli frá,
þar er mǫrk menja meiðmum deildi.
Se ne andò abbattuto dal colloquio,
mentre la ragazza spartiva i suoi beni.
Leit hon of alla eigu sína,
soltnar þýjar ok salkonur;
gullbrynju smó, - var-a gott í hug, áðr sik miðlaði mækis eggjum.
Ella vedeva su tutti i suoi beni,
sulle schiave morte e sulle serve da casa;
indossò la corazza d’oro, - il suo cuore era triste, prima di trafiggersi con la punta della spada.
Hné við bollstri hon á annan veg
ok hjǫrunduð hugði at ráðum:
Ella cadde sul cuscino di schiena
e ferita a morte disse quel che pensava:
« Nú skulu ganga, þeir er gull vili
ok minni því at mér þiggja;
ek gef hverri of hróðit sigli,
bók ok blæju, bjartar váðir. »
« Venga ora, chi voglia oro
e anche cose meno preziose da me;
darò ad ognuno le collane d’oro,
libri e coperte, splendidi vestiti. »
Þǫgðu allir, við því orði
ok allir senn andsvǫr veittu:
« Ærnar soltnar, munum enn lifa.
Verða salkonur sæmð at vinna. »
Tutti tacquero, mentre parlava
e tutti insieme dettero risposta:
« Sono morti abbastanza, vogliamo vivere.
Serve da casa affamate che fan il loro dovere. »
Unz af hyggjandi hǫrskrýdd kona,
ung at aldri orð viðr of kvað:
« Vilk-at ek mann trauðan né torbænan
um óra sǫk aldri týna.
Dopo aver pensato, la candida donna,
giovane d’anni, parlò e rispose:
« Desidero che nessuno sia forzato né costretto
a morire per causa mia.
Þó mun á beinum brenna yðrum
færi eyrir, þá er ér fram komið,
neitt Menju góð, mín at vitja.
Tuttavia sulle vostre ossa non bruceranno
molti tesori, quando verrete,
col bene di Menja, a seguirmi.
Sezktu niðr, Gunnarr, mun ek segja þér
lífs ǫrvæna ljósa brúði;
mun-a yðvart far allt í sundi,
þótt ek hafa ǫndu látit.
Siediti vicino, Gunnarr, ti parlerò
della vita senza senso di una sposa luminosa;
la tua nave non sarà ancora salpata,
anche se la mia vita è già terminata.
Sátt munuð it Guðrún snemr, en þú hyggir;
hefir kunn kona við konungi
daprar minjar at dauðan ver.
Ti riappacificherai con Guðrún, prima di quel che pensi,
la donna famosa ha del re
marito morto dei ricordi tristi.
Þar er mær borin, - móðir fæðir, sú mun hvítari en inn heiði dagr
Svanhildr vera, sólar geisla.
È nata una fanciulla, - allieva della madre, più chiara del giorno luminoso
sarà Svanhildr, del raggio solare.
Gefa muntu Guðrúnu góðra nǫkkurum
skeyti skæða skatna mengi;
mun-at at vilja versæl gefin;
hana mun Atli eiga ganga,
of borinn Buðla, bróðir minn.
Darai un buon marito a Guðrún
colei che portò sventura a molti;
avrà un matrimonio felice senza volerlo;
Atli la porterà in sposa,
figlio di Buðli, mio fratello.
Margs á ek minnask, hvé við mik fóru,
þá er mik sára svikna hǫfðuð,
vaðin at vilja vark, meðan ek lifðak.
Ricordo bene, come sono stata trattata,
quando mi avete presa in giro crudelmente,
perdetti la mia gioia, per tutto il tempo in cui vissi.
Muntu Oddrúnu eiga vilja,
en þik Atli mun eigi láta;
it munuð lúta á laun saman,
hon mun þér unna sem ek skyldak,
ef okkr góð of skǫp gerði verða.
Tu vorrai sposare Oddrún,
ma Atli non te lo permetterà;
vi frequenterete in segreto,
lei ti amerà come avrei fatto io,
se il nostro destino fosse stato favorevole.
Þik mun Atli illu beita,
muntu í ǫngan ormgarð lagiðr.
Atli ti perseguirà col male,
sarai buttato nella fossa dei serpenti.
Þat mun ok verða þvígit lengra,
at Atli mun ǫndu týna,
sælu sinni, ok sona lífi,
því at hánum Guðrún grýmir á beð
snǫrpum eggjum af sárum hug.
Accadrà ciò e pure tra poco,
che Atli perderà la sua anima,
le sue sale, la vita ed i figli,
perché Guðrún sporcherà il suo letto
con la spada affilata in preda alla disperazione.
Sæmri væri Guðrún, systir ykkur,
frumver sínum at fylgja dauðum,
ef henni gæfi góðra ráða
eða ætti hon hug ossum líkan.
Sarebbe più onorevole per Guðrún, vostra sorella,
seguire il suo primo marito morto,
se le fossero dati buoni consigli
o se lei avesse un carattere come il nostro.
Ǫrt mæli ek nú, en hon eigi mun
of óra sǫk aldri týna;
hana munu hefja hávar bárur
til Jónakrs óðaltorfu.
Ora fatico a parlare, ella non dovrà
perdere l’anima a causa nostra;
le onde del mare la condurranno
su fino al regno di Jónakr.
[Ala mun hún sér jóð, erfivǫrðu],
erfivǫrðu, Jónakrs sonum;
mun hon Svanhildi senda af landi,
sína mey ok Sigurðar.
[Tutti la vedranno male, molto indecisi],
molto indecisi, i figli di Jónakr;
Svanhildr perderà la sua terra,
sua figlia e Sigurðr.
Hana munu bíta Bikka ráð,
því at Jǫrmunrekkr óþarft lifir;
þá er ǫll farin ætt Sigurðar;
eru Guðrúnar græti at fleiri.
La fotteranno i consigli di Bikki,
poiché Jǫrmunrekkr nuoce alle vite;
quando l’intero ætt di Sigurðr perirà;
le lacrime di Guðrún saranno di più.
Biðja mun ek þik bænar einnar,
- sú mun í heimi hinzt bæn vera -:
Láttu svá breiða borg á velli,
at undir oss ǫllum jafnrúmt séi,
þeim er sultu með Sigurði.
Ti imploro solo di una cosa,
- e sarà la mia ultima richiesta al mondo -:
Prepara una pira per noi in una pianura,
in modo che tutti noi avremo spazio,
noi che moriremo insieme a Sigurðr.
Tjaldi þar um þá borg tjǫldum ok skjǫldum,
valarift vel fáð ok Vala mengi;
brenni mér inn húnska á hlið aðra.
Circonda la pira nella pianura con scudi e stendardi,
stoffe mediterranee ben fatte e schiavi di Vali;
bruciami dalla parte opposta dell’unno.
Brenni inum húnska á hlið aðra
mína þjóna menjum gǫfga:
tveir at hǫfðum ok tveir haukar;
þá er ǫllu skipt til jafnaðar.
Brucia dalla parte opposta dell’unno gli altri
miei servi adorni d’oro:
due alla sua testa e due alle sue gambe;
così tutto sarà fatto per bene.
Liggi okkar enn í milli malmr hringvariðr,
egghvast járn, sem endr lagit,
þá er vit bæði beð einn stigum
ok hétum þá hjóna nafni.
Metti in mezzo a noi la spada incriminata,
ferro lacerante, infilzata di nuovo,
come quando fummo in unico letto
e così fummo chiamati sposi.
Hrynja hánum þá á hæl þeygi
hlunnblik hallar hringi litkuð,
ef hánum fylgir ferð mín heðan;
þeygi mun ór fǫr aumlig vera.
Non saran tenute lontane da lui
le sale dorate (Valhǫllr) tutte adorne,
se farai così per lui e per me in seguito;
il nostro viaggio non sarà povero-
Því at hánum fylgja fimm ambáttir,
átta þjónar, eðlum góðir,
fóstrman mitt ok faðerni,
þat er Buðli gaf barni sínu.
Poiché lo seguiranno cinque ancelle,
otto schiavi, figli di nobili,
gli schiavi migliori e l’eredità paterna,
che Buðli donò alla sua bambina.
Margt sagða ek, munda ek fleira,
er mér meir mjǫtuðr málrúm gæfi;
ómum þverr, undir svella,
satt eitt sagðak, svá mun ek láta. »
Ho detto molto, e direi ancora di più,
se il destino mi desse più tempo per parlare;
la voce cala, le ferite aumentano,
ho detto solo la verità, com’è vero che muoio. »
HELREIÐ
BRYNHILDAR
IL VIAGGIO DI BRYNHILDR AGLI INFERI
OPPURE
LA MORTE DI BRYNHILDR II
È un brevissimo poema (14 stanze, come il Baldrs Draumar, i Sogni di Baldr), composto come “intermezzo”
nel Ciclo di Sigurðr tra il paragrafo dedicato a Brynhildr fino al poema precedente e il proseguimento di
quello dedicato a Guðrún, che riprenderà dal prossimo poema. In questo breve poema Brynhildr, dopo
morta, si imbatte in una gigantessa, il cui nome non viene specificato, che vive negli inferi, anche questi non
specificati, probabilmente in Niflheimr, perché dalla descrizione non pare il reame di Hel, e Brynhildr ci
giunge subito. Essa rinfaccia a Brynhildr di essere stata una piaga per gli uomini, ma Brynhildr le da’ della
poco saggia (dell’ignorante, in altre parole) e le racconta come sono andate veramente le cose.
« Eftir dauða Brynhildar váru gǫr bál tvau, annat
Sigurði, ok brann þat fyrr, enn Brynhildr var á øðru
brennd, ok var hon í reið þeiri, er guðvefjum var
tjǫlduð. Svá er sagt, at Brynhildr ók með reiðinni á
helveg ok fór um tún, þar er gýgr nǫkkur bjó. »
« Dopo la morte di Brynhildr vennero preparate due pire,
una per Sigurðr, che bruciò per primo, mentre Brynhildr
bruciò dopo, ed era messa su un carro, addobbato di ogni
bene. Si dice che Brynhildr con quel carro si recò agli inferi
e che passò per un luogo dove abitava una gigantessa. »
Gýgrin kvað:
Skaltu í gǫgnum ganga eigi
grjóti studda garða mína,
betr semði þér borða at rekja
heldr en vitja vers annarrar.
Disse la gigantessa:
Non riuscirai mai a passare
per le mie dimore fatte nella roccia,
per te sarebbe stato meglio tessere
piuttosto che incontrare il marito di un’altra.
Hvat skaltu vitja af Vallandi,
hvarfúst hǫfuð, húsa minna?
Þú hefir, Vár gulls, ef þik vita lystir,
mild af hǫndum manns blóð þvegit.
Perché devi venire da Vallandr,
testa onnipotente, alla mia casa?
Tu hai, Vár (signora) dell’oro, se vuoi saperlo,
lavato dalle tue mani il sangue umano.
Brynhildr kvað:
Bregðu eigi mér, brúðr ór steini,
þótt ek værak í víkingu;
ek mun okkur æðri þykkja,
hvars menn eðli okkart kunna.
Disse Brynhildr:
Non me lo ricordare, donna delle rocce,
di essere stata in battaglia;
tra noi due io sono la migliore,
fino ovunque gli uomini ci conoscono.
Gýgrin kvað:
Þú vart, Brynhildr Buðla dóttir,
heilli verstu í heim borin;
þú hefir Gjúka of glatat bǫrnum
ok búi þeira brugðit góðu.
Disse la gigantessa:
Tu eri, Brynhildr figlia di Buðli,
quella nata col destino peggiore;
tu hai perso i figli di Gjúki
e hai distrutto le loro belle esistenze (i loro bei edifici).
Brynhildr kvað:
Ek mun segja þér svinn ór reiðu
vitlaussi mjǫk, ef þik vita lystir,
hvé gerðu mik Gjúka arfar
ástalausa ok eiðrofa.
Disse Brynhildr:
Io sono saggia e ti dirò dal mio carro a te
che sei poco saggia, se vuoi saperlo,
come gli eredi di Gjúki mi hanno resa
priva di amore e crudele.
Hétu mik allir í Hlymdǫlum
Hildi undir hjalmi, hverr er kunni.
Annar hét Agnarr, Auðu bróðir,
er véttr engi vildi týja.
Tutti quanti in Hlymdalir mi chiamavano
Hildr che sta sotto l’elmo, chiunque mi conoscesse.
Un altro si chiamava Agnarr, fratello di Auða,
che nessuno avrebbe dovuto ferire.
Þá lét ek gamlan á Goðþjóðu
Hjalmgunnar næst heljar ganga;
gaf ek ungum sigr Auðu bróður;
þar varð mér Óðinn ofreiðr of þat.
Dunque nel paese dei Goti (Goðþjóða) l’anziano
Gunnarr elmato mandai a morire;
feci vincere la battaglia al fratello di Auða;
per questo Óðinn si arrabbiò con me.
Lauk hann mik skjǫldum í Skatalundi
rauðum ok hvítum, randir snurtu;
þann bað hann slíta svefni mínum,
er hvergi lands hræðask kynni.
Mi rinchiuse tra gli scudi in Skatalundr
rossi e bianchi, accostati tra loro;
ed egli aggiunse che mi avrebbe svegliata,
solo chi non avesse paura di nulla.
Lét hann um sal minn sunnanverðan
hávan brenna her alls viðar;
þar bað hann einn þegn yfir at ríða,
þanns mér færði gull, þats und Fáfni lá.
Mise intorno alla mia dimore rivolta a Sud
un alto divoratore di legname (fuoco);
comandò che lì sarebbe passato solo uno cavalcando,
che mi avrebbe portato l’oro, preso da Fáfnir.
Reið góðr Grana gullmiðlandi,
þars fóstri minn fletjum stýrði;
einn þótti hann þar ǫllum betri,
víkingr Dana, í verðungu.
Il buon dispensatore d’oro cavalcava su Grani,
fin dove chi mi allevò aveva dimora;
lui era il migliore tra tutti gli altri,
vichingo danese, decisamente.
Sváfu við ok unðum í sæing einni,
sem hann minn bróðir of borinn væri;
hvárki knátti hǫnd yfir annat
átta nóttum okkart leggja.
Fummo felici e dormimmo insieme in un letto,
come se fosse stato mio fratello;
non fu capace di porre la mano sull’altro
per otto notti nessuno di noi due.
Því brá mér Guðrún Gjúka dóttir,
at ek Sigurði svæfak á armi,
þar varð ek þess vís, er ek vildig-a-k,
at þau véltu mik í verfangi.
Però Guðrún figlia di Gjúki mi accusò,
di aver dormito tra le braccia di Sigurðr,
lì mi resi conto, di ciò che non avrei voluto capire,
di essere stata ingaggiata in un matrimonio.
Munu við ofstríð alls til lengi
konur ok karlar kvikvir fæðask;
við skulum okkrum aldri slíta
Sigurðr saman. Sǫkkstu, gýgjar kyn.
Patiranno ancora pene dolorose
gli uomini e le donne che nasceranno al mondo;
noi due vogliamo cessare la nostra esistenza
insieme a Sigurðr. Sprofonda, membra dei giganti.
GUÐRÚNARKVIÐA
Ǫ NNUR
SECONDO CANTO DI GUÐRÚN
OPPURE
INTRODUZIONE AI CANTI DI ATLI
Si tratta del racconto di Guðrún del suo dolore, le sue pene, a re Þjóðrekr, in confidenza poiché anche lui era
addolorato. Guðrún rivive lo strazio per la morte di Sigurðr ed il suo viaggio in Danimarca (Danmǫrkr)
preso Grimildr, una sua amica, e poi Grímhildr, la moglie di Buðli, padre degli uccisori di Sigurðr, che,
temendo sventura per i suoi figli, la supplica di sposare Atli. Guðrún desiste, ma quando Grímhildr scoppia
a piangere, alla fine accetta, e parte con Atli verso la sua corte. Qui Atli ha un incubo, causato dalle norne,
dove vede cose orribili sul suo futuro, ma Guðrún lo consola, anche se gli ricorda che lo odia.
« Gunnarr ok Hǫgni tóku þá gullit allt, Fáfnis arf.
Ófriðr var á milli Gjúkunga ok Atla. Kenndi hann
Gjúkungum vǫld um andlát Brynhildar. Þat var til
sætta, at þeir skyldu gifta hánum Guðrúnu, ok gáfu
henni óminnisveig at drekka, áðr hon játti at giftast
Atla. Synir Atla váru þeir Erpr ok Eitill, en Svanhildr
var Sigurðar dóttir ok Guðrúnar. Atli konungr bauð
heim Gunnari ok Hǫgna ok sendi Vinga eða Knéfrǫð.
Guðrún vissi vélar ok sendi með rúnum orð, at þeir
skyldu eigi koma, ok til jartegna sendi hon Hǫgna
hringinn Andvaranaut ok knýtti í vargshár. Gunnar
hafði beðit Oddrúnar, systur Atla, ok gat eigi. Þá fekk
hann Glaumvarar, en Hǫgni átti Kostberu. Þeira synir
váru þeir Sólarr ok Snævarr ok Gjúki. En er
Gjúkungar kómu til Atla, þá bað Guðrún sonu sína, at
þeir bæði Gjúkungum lífs, en þeir vildu eigi. Hjarta
var skorit ór Hǫgna, en Gunnarr settr í ormgarð. Hann
sló hǫrpu ok svæfði ormana, en naðra stakk hann til
lifrar. Þjóðrekr konungr var með Atla ok hafði þar
látit flesta alla menn sína. Þjóðrekr ok Guðrún kærðu
harma sín á milli. Hon sagði hánum ok kvað: »
« Dunque Gunnarr e Hǫgni si presero tutto l’oro, l’eredità di
Fáfnir. Nacque ostilità tra i Gjúkungar ed Atli. Egli
incolpava i Gjúkungar della dipartita di Brynhildr. Per far
pace, gli dettero in sposa Guðrún, e a lei dettero il
fermentato dell’oblio, prima che acconsentisse a sposare
Atli. I figli di Atli erano Erpre ed Eitill, mentre Svainhildr
era la figlia di Sigurðr e Guðrún. Re Atli invitò a casa
Gunnarr ed Hǫgni e mandò Vini e Knéfrǫðr. Guðrún però
sapeva di un inganno e mandò delle parole runiche, per
avvisarli di non venire, e come segno di riconoscimento
mandò l’anello Andvaranautr e ci intrecciò del pelo di lupo.
Gunnarr chiese in sposa Oddrún, sorella di Atli, ma non la
ebbe. Allora si prese Glaumvur, e Hǫgni ebbe Kostbera. I
loro figli furono Sólarr e Snævarr e Gjúki. Ma i Gjúkungar
andarono da Atli, allora Guðrún chiamò i suoi figli, per
contrattare la vita dei Gjúkungar, ma non ne vollero sapere.
Ad Hǫgni venne strappato il cuore e Gunnarr fu buttato nella
fossa dei serpenti. Egli (Gunnarr) suonò un’arpa ed
addormentò i serpenti, ma uno velenoso lo morse al fegato.
Re Þjóðrekr era con Atli e aveva perso molti dei suoi
uomini. Þjóðrekr e Guðrún si lamentavano a vicenda dei
propri dolori. Ella lo vide e gli disse:»
Mær var ek meyja, - móðir mik fæddi
bjǫrt í búri, unna ek vel bræðrum, unz mik Gjúki gulli reifði,
gulli reifði, gaf Sigurði.
Giovane tra le giovani, - mia madre mi crebbe
nella sua dimora, amavo molto i miei fratelli, fin quando Gjúki mi donò dell’oro,
mi donò dell’oro, mi diede a Sigurðr.
Svá var Sigurðr of sonum Gjúka
sem væri grænn laukr ór grasi vaxinn
eða hjǫrtr hábeinn of hvǫssum dýrum
eða gull glóðrautt af gráu silfri.
Sigurðr risaltava tra i figli di Gjúki
come il porro verde risalta nell’erba crescente
oppure un cervo dalle grandi corna sulle patetiche renne
oppure l’oro rosso come la brace sul grigio argento.
Unz mér fyrmunðu mínir bræðr,
at ek ætta ver ǫllum fremra;
sofa þeir né máttu-t né of sakar dæma,
áðr þeir Sigurð svelta létu.
Finché i miei fratelli iniziarono ad invidiarmi,
poiché avevo l’uomo migliore di tutti;
non riuscivano né a dormire né a pensare il da farsi,
finché non fecero uccidere Sigurðr.
Grani rann at þingi, - gnýr var at heyra, en þá Sigurðr sjalfr eigi kom;
ǫll váru sǫðuldýr sveita stokkin
ok of vanið vási und vegǫndum.
Grani corse all’assemblea, - se ne udiva il rumore, ma Sigurðr di per sé non venne;
tutte i cavalli (bestie sellate) erano ricoperti di sudore
e sfiniti dalla fatica sotto i guerrieri.
Gekk ek grátandi við Grana ræða,
úrughlýra jó frá ek spjalla;
hnipnaði Grani þá, drap í gras hǫfði,
jór þat vissi, eigendr né lifðu-t.
Andai a parlare con Grani in lacrime,
con le guance bagnate interpellai il destriero;
dunque Grani si scosse, chinò la testa sull’erba,
il destriero lo sapeva, che il suo padrone era morto.
Lengi hvarfaðak, lengi hugir deildusk,
áðr ek of frægak folkvǫrð at gram.
Fui incerta a lungo, i pensieri titubarono a lungo,
prima che chiedessi ai guardiani del principe.
Hnipnaði Gunnarr, sagði mér Hǫgni
frá Sigurðar sárum dauða:
« Liggr of hǫggvinn fyr handan ver
Gothorms bani of gefinn úlfum.
Gunnarr chinò la testa, Hǫgni mi disse
della terribile morte di Sigurðr:
« È morto oltre il mare colui che
uccise Gothormr ed è in pasto ai lupi.
Líttu þar Sigurð á suðrvega;
þá heyrir þú hrafna gjalla,
ǫrnu gjalla æzli fegna,
varga þjóta of veri þínum. »
Scorgi Sigurðr sulla via per il Sud;
odi poi i corvi gracchiare,
le aquile urlare felici di quel cibo,
i lupi ululare vicino al tuo sposo. »
« Hví þú mér, Hǫgni, harma slíka
viljalaussi vill of segja?
Þitt skyli hjarta hrafnar slíta
við lǫnd yfir en þú vitir manna! »
« Perché questi dolori, Hǫgni,
mi dici senza contegno?
I corvi potranno strapparti il cuore
sul terreno prima di quel che credi!»
Svaraði Hǫgni sinni einu,
trauðr góðs hugar, af trega stórum:
« Þess áttu, Guðrún, græti at fleiri,
at hjarta mitt hrafnar slíti. »
Hǫgni rispose d’un sol fiato,
senza alcun buon sentimento, per quel che provava:
« Per questo piangerai ancora, Guðrún,
se i corvi mi strappassero il cuore. »
Hvarf ek ein þaðan annspilli frá
á við lesa varga leifar;
gerðig-a ek hjúfra né hǫndum slá
né kveina um sem konur aðrar,
þá er sat soltinof Sigurði.
Me ne andai da sola da quella conversazione
verso la foresta per seguire le tracce dei lupi;
non mi lamentai né colpî con le mani
né gemetti come le altre donne,
mentre vegliavo di fianco a Sigurðr.
Nótt þótti mér niðmyrkr vera,
er ek sárla satkyfir Sigurði;
ulfar þóttumk ǫllu betri,
ef þeir léti mik lífi týna
eða brenndi mik sem birkinn við.
La notte mi parve più oscura,
mentre ero chinata in pena su Sigurðr,
i lupi mi parvero la soluzione migliore,
se si fossero presi la mia vita
oppure bruciata come un albero di betulla.
Fór ek af fjalli fimm dægr talið,
unz ek hǫll Halfs háva þekkðak.
Viaggiai per cinque giorni dalla collina,
finché giunsi all’eccelsa corte di Halfr.
Sat ek með Þóru sjau misseri,
dætr Hákonar í Danmǫrku;
hon mér at gamni gullbókaði
sali suðræna ok svani danska.
Rimasi con Þóra per sette mezzi anni,
la figlia di Hákon in Danimarca (Danmǫrkr);
ella tesse fili d’oro per consolarmi
nelle belle e meridionali sale danesi.
Hafðu vit á skriftum þat er skatar léku,
ok á hannyrðum hilmis þegna,
randir rauðar, rekka Húna,
hjǫrdrótt, hjalmdrótt, hilmis fylgju.
Sui ricami scrivemmo le gesta degli eroi,
e sui cuciti i vinti del principe,
scudi rossi, guerrieri unni,
eserciti di spade, di elmi, l’esercito del principe.
Skip Sigmundar skriðu frá landi,
gylltar grímur, grafnir stafnar;
byrðu vit á borða, þat er þeir bǫrðusk
Sigarr ok Siggeirr suðr á Fjóni.
Le navi di Sigmundr salparono da terra,
con la poppa d’oro, e la prua scolpita;
incidemmo su uno stendardo, quel che combatterono
Sigarr e Siggeirr a Sud a Fjóna.
Þá frá Grimildr, gotnesk kona,
hvat ek væra hyggjuð (lacunam);
hon brá borða ok buri heimti
þrágjarnliga þess at spyrja,
hverr vildi son systur bæta
eða ver veginn vildi gjalda.
Seppe poi Grimildr, donna dei goti,
quanto fossi addolorata (manca del testo);
allontanò da sé il lavoro e fece chiamare
i figli per sapere onestamente,
chi dei figli volesse far giustizia a sua sorella
oppure volesse vendicare il morto.
Gǫrr lézk Gunnarr gull at bjóða
sakar at bæta, ok it sama Hǫgni.
Hon frétti at því, hverr fara vildi
vigg at sǫðla vagn at beita,
hesti ríða, hauki fleygja,
øðrum at skjóta af ýboga.
Gunnarr era pronto ad offrire oro
per ripagare il torto, e lo stesso Hǫgni.
Ella però chiese, chi volesse andare
a sellare il destriero ed attaccarci il carro,
a cavalcarlo, a far volare il falco,
a scoccare frecce dall’arco.
Valdarr Dǫnum með Jarizleifi,
Eymóðr þriði með Jarizskári
inn gengu þá, jǫfrum líkir,
Langbarðs liðar, hǫfðu loða rauða,
stuttar brynjur, steypða hjalma,
skalmum gyrðir, hǫfðu skarar jarpar.
Valdarr dei danesi con Jarizleifr,
per terzo Eymóðr con Jarizskárr
entrarono poi, dal portamento nobile,
alleati dei longobardi, avevano mantelli rossi,
corazze elaborate, elmi con la cresta,
spade brevi, avevano i capelli castani.
Hverr vildi mér hnossir velja,
hnossir velja ok hugat mæla,
ef þeir mætti mér margra súta
tryggðir vinna, - né ek trúa gerða.
Ognuno voleva donarmi dei gioielli,
donarmi dei gioielli e parlarmi di cuore,
se per molte pene avrebbero potuto ottenere
la mia confidenza, - avrei dovuto fidarmi.
Færði mér Grímhildr full at drekka,
svalt ok sárligt, né ek sakar munðak;
þat var of aukit jarðar magni,
svalkǫldum sæ ok sónum dreyra.
Grímhildr mi porse un corno da bere,
gelido ed amaro, dimenticai la mia pena;
era pieno di antica potenza terrena,
acqua gelida di mare e sangue sacrificale.
Váru í horni hvers kyns stafir
ristnir ok roðnir, - ráða ek né máttak, lyngfiskr langr lands Haddingja,
ax óskorit, innleið dyra.
Su quel corno c’erano caratteri di ogni tipo
incisi e rossi, - non potevo capirli, il lungo serpente della terra di Haddingi,
il grano incolto, le interiora delle belve.
Váru þeim bjóri bǫl mǫrg saman,
urt alls viðar ok akarn brunnin,
umdǫgg arins, iðrar blótnar,
svíns lifr soðin, því at hon sakar deyfði.
Nella bevanda c’erano insieme molti mali,
erbe di ogni foresta e ghiande bruciate,
fuliggine, budella dai sacrifici,
fegato di maiale bollito, che attutisce la pena.
En þá gleymðu, er getit hǫfðu,
ǫll jǫfurs jórbjúg í sal;
kómu konungar fyr kné þrennir,
áðr hon sjalfa mik sótti at máli.
Erano senza pensieri, dopo aver bevuto,
tutti che il principe era morto nella sala;
vennero tre re alle mie ginocchia,
prima che lei stessa provasse a parlarmi.
Grímhildr kvað:
Gef ek þér, Guðrún, gull at þiggja,
fjǫlð alls féar, at þinn fǫður dauðan,
hringa rauða, Hlǫðvés sali,
ársal allan at jǫfur fallinn.
Disse Grímhildr:
Ti do questo dono in regalo, Guðrún,
tutte queste ricchezze, perché è morto tuo padre,
anelli rossi, delle sale di Hlǫðvér,
da tutti gli alfieri per il principe caduto.
Húnskar meyjar, þær er hlaða spjǫldum
ok gera gull fagrt, svá at þér gaman þykki;
ein skaltu ráða auði Buðla,
gulli gǫfguð ok gefin Atla.
Fanciulle unne, che tessono coi telai
e lavorano bene l’oro, in modo che tu gaudisca;
solo tu avrai la ricchezza di Buðli,
piena d’oro e promessa ad Atli.
Guðrún kvað:
Vilk eigi ek með veri ganga
né Brynhildar bróður eiga;
samir eigi mér við son Buðla
ætt at auka né una lífi.
Disse Guðrún:
Non voglio che io vada con nessun uomo
né sposare il fratello di Brynhildr;
non è col figlio di Buðli che voglio
una stirpe né godermi la vita.
Grímhildr kvað:
Hirð-a-ðu hǫlðum heiftir gjalda,
því at vér hǫfum valdit fyrri;
svá skaltu láta, sem þeir lifi báðir
Sigurðr ok Sigmundr, ef þú sonu fæðir.
Disse Grímhildr:
Non desiderare ad ogni costo la vendetta,
poiché il primo torto fu il nostro;
ti sentirai, come se fossero vivi entrambi
Sigurðr e Sigmundr, se farai dei figli.
Guðrún kvað:
Mák-a ek, Grímhildr, glaumi bella
né vígrisins vánir telja,
siz Sigurðar sárla drukku
hrægífr, Huginn hjartblóð saman.
Disse Guðrún:
Non posso sperare d’esser felice, Grímhildr,
né fidarmi di quel potente guerriero,
da quando il lupo bevve di Sigurðr
senza pietà, il sangue del cuore, così come Huginn.
Grímhildr kvað:
Þann hefi ek allra ættgǫfgastan
fylki fundit ok framast nǫkkvi;
hann skaltu eiga, unz þik aldr viðr,
verlaus vera, nema þú vilir þenna.
Disse Grímhildr:
Tra tutte le stirpi nobili dico che è
il più reale e quello che spicca di più;
prendilo come sposo, finché non ti tradisce,
sarai senza uomo, se non accetti lui.
Guðrún kvað:
Hirð-a-ðu bjóða bǫlvafullar
þrágjarnliga þær kindir mér;
hann mun Gunnar grandi beita
ok ór Hǫgna hjarta slíta;
munk-at ek létta, áðr lífshvatan
eggleiks hvǫtuð aldri næmik.
Disse Guðrún:
Non donarmi con ostinazione
questa parentela piena di sventure;
lui farà del male a Gunnarr
e trapasserà il cuore di Hǫgni;
non avrò pace, finché non avrò preso la vita
dell’instancabile generatore di liti.
Grátandi Grímhildr greip við orði,
er burum sínum bǫlva vætti
ok mǫgum sínum meina stórra.
Grímhildr cominciò a parlare piangendo,
temeva sventura per i suoi figli
e disgrazie per i suoi parenti.
Grímhildr kvað:
Lǫnd gef ek enn þér, lýða sinni,
Vinbjǫrg, Valbjǫrg, ef þú vill þiggja;
eigðu um aldr þat ok uni, dóttir.
Disse Grímhildr:
Ti darò le terre, molti schiavi,
Vinbjǫrg, Valbjǫrg, se li vuoi avere;
prenditi tutto ciò e sî felice, figlia.
Guðrún kvað:
Þann mun ek kjósa af konungum
ok þó af niðjum nauðig hafa;
verðr eigi mér verr at ynði
né bǫl bræðra at bura skjóli.
Disse Guðrún:
Sceglierò costui tra i re
e lo sposerò contro la mia volontà;
non c’è marito in grado di compiacermi
né la sventura fraterna protegge i figli.
Senn var á hesti hverr drengr litinn,
en víf valnesk hafið í vagna;
vér sjau daga svalt land riðum,
en aðra sjau unnir kníðum,
en ina þriðju sjau þurrt land stigum.
Tosto si poté vedere un destriero per ogni uomo,
ed una donna romana col suo carro,
cavalcammo per sette giorni nella gelida terra,
per altri sette solcammo le onde,
la terza settimana arrivammo in una terra arida.
Þar hliðverðir hárar borgar
grind upp luku, áðr í garð riðum.
Ivi le guardie al portone del castello
aprirono i battenti, ed entrammo nella cerchia.
Vakði mik Atli, en ek vera þóttumk
full ills hugar at frændr dauða.
Atli mi svegliò, a me sembrava
che fosse pieno di odio per la morte dei miei.
Atli kvað:
Svá mik nýliga nornir vekja, vílsinnis spá vildi, at ek réða, hugða ek þik, Guðrún Gjúka dóttir,
læblǫndnum hjǫr leggja mik í gǫgnum.
Disse Atli:
Solo ora le norne mi hanno svegliato, una visione orrenda, vorrei capirla ho visto te, Guðrún figlia di Gjúki,
che mi trapassi con una spada maledetta.
Guðrún kvað:
Þat er fyr eldi, er éarn dreyma,
fyr dul ok vil drósar reiði;
mun ek þik við bǫlvi brenna ganga,
líkna ok lækna, þótt mér leiðir séir.
Disse Guðrún:
Significa fuoco, il sogno di un’arma,
inganno e furbizia l’ira di una sposa;
andrò a bruciare la tua sventura,
ti curerò e guarirò, anche se ti odio.
Atli kvað:
Hugða ek hér í túni teina fallna,
þá er ek vildak vaxna láta,
rifnir með rótum, roðnir í blóði,
bornir á bekki, beðit mik at tyggva.
Disse Atli:
Ho visto in questa corte dei rami caduti,
ma io volevo che crescessero,
erano tagliati, arrossati dal sangue,
ridotti a panche, servitimi come cibo.
Hugða ek mér af hendi hauka fljúga
bráðalausa bǫlranna til;
hjǫrtu hugða ek þeira við hunang tuggin,
sorgmóðs sefa, sollin blóði.
Ho visto un falco volare dalla mia mano
senza cibo verso la sventura;
ho visto i loro cuori mangiati col miele,
ancora sofferenti, ancora pieni di sangue.
Hugða ek mér af hendi hvelpa losna,
glaums andvana, gylli báðir;
hold hugða ek þeira at hræum orðit,
nauðigr nái nýta ek skyldak.
Ho visto dei cuccioli scappare dalla mia mano
senza gioia, entrambi guaivano;
ho visto la loro carne già putrefatta,
mi sono nutrito per forza dei loro cadaveri.
Guðrún kvað:
Þar munu seggir of sæing dæma
ok hvítinga hǫfði næma;
þeir munu feigir fára nátta,
fyrir dag litlu, drótt of bergja.
Disse Guðrún:
Ivi uomini giudicheranno dai sacrifici
e taglieranno delle candide teste;
moriranno nel giro di poche notti,
prima del giorno, saranno cibo per i lupi.
Atli kvað:
Lægja ek síðan, né ek sofa vildak,
þrágjarn í kǫr; þat man ek gǫrva.
Disse Atli:
Mi lasciavo cadere, ma non assonnato,
sul letto di morte, è questo quel che farò.
GUÐRÚNARKVIÐA
IN ÞRIÐJA
TERZO CANTO DI GUÐRÚN
OPPURE
SFIDA TRA GUÐRÚN E HERKJA
È un brevissimo poema che parla delle accuse di Herkja, una serva di Atli nonché sua ex-amante, verso
Guðrún. Herkja infatti la accusa di aver fatto sesso con Þjóðrekr, probabilmente gelosa delle nozze tra Alti e
Guðrún, ma Guðrún conosce un rituale del Sud che prevede l’immergere la mano in un calderone bollente
consacrato per capire chi dei due (o più) dice la verità. Sicura di non aver fatto nulla con Þjóðrekr, compie il
rituale per prima, senza scottarsi, dopodiché Atli costringe Herkja a compierlo, che si brucia terribilmente e
a quel che sembra viene uccisa, poiché gettata in una palude putria (tuttavia il poema non specifica se si
tratti di una punizione in stile abbandono o del tipico disonore riservato ai cadaveri ignobili).
« Herkja hét ambótt Atla. Hon hafði verit frilla hans.
Hon sagði Atla, at hon hefði sét Þjóðrek ok Guðrúnu
bæði saman. Atli var þá allókátr. »
« La serva di Atli si chiamava Herkja. Era stata una sua
amante. Ella disse ad Atli, di aver visto Þjóðrekr e Guðrún
insieme. Atli ci rimase male. »
Þá kvað Guðrún:
Hvat er þér, Atli, æ, Buðla sonr?
Er þér hryggt í hug? Hví hlær þú æva?
Hitt mundi æðra jǫrlum þykkja,
at við menn mæltir ok mik sæir.
Disse allora Guðrún:
Cos’hai sempre, Atli, figlio di Buðli?
Il tuo pensiero è cupo? Perché non ridi mai?
Tutti gli jarl pensano che ciò sia giusto,
che tu parlassi con gli uomini e con me.
Atli kvað:
Tregr mik þat, Guðrún Gjúkadóttir,
mér í hǫllu Herkja sagði,
at þit Þjóðrekr und þaki svæfið
ok léttliga líni verðið.
Disse Atli:
Questo mi addolora, Guðrún figlia di Gjúki,
Herkja mi ha detto in casa mia,
che tu e Þjóðreker avete dormito sotto le coperte
e vi siete coccolati teneramente nel lino.
Guðrún kvað:
Þér mun ek alls þess eiða vinna
at inum hvíta helga steini,
at ek við Þjóðrek þatki áttak,
er vǫrðr né verr vinna knátti.
Disse Guðrún
Ti posso giurare ciò con certezza
alla pietra bianca sacra,
che non ho avuto un rapporto con Þjóðrekr,
di cui possan dir male né donne né uomini.
Nema ek halsaða herja stilli,
jǫfur óneisinn, einu sinni;
aðrar váru okkrar spekjur,
er vit hǫrmug tvau hnigum at rúnum.
Ho abbracciato il condottiero,
l’impavido principe, solo una volta;
furono altri i nostri discorsi,
quando conversammo nel dolore.
Hér kom Þjóðrekr með þría tegu,
lifa þeir né einir þriggja tega manna;
hnǫggt þú mik at bræðrum ok at brynjuðum,
hnǫggt þú mik at ǫllum hǫfuðniðjum.
Þjóðreker venne qui con trenta uomini,
nemmeno uno è vivo di quei trenta uomini;
tu mi privasti dei miei fratelli ed amanti,
tu mi privasti di tutti i parenti stretti.
Sentu at Saxa, Sunnmanna gram,
hann kann helga hver vellanda.
Fai chiamare Saxi, principe del Sud,
lui sa consacrare i calderoni che bollono.
Sjau hundruð manna í sal gengu,
áðr kvæn konungs í ketil tæki.
Entrarono settecento uomini nella sala,
prima che la donna del re giungesse al calderone.
Guðrún kvað:
Kemr-a nú Gunnarr, kallig-a ek Hǫgna,
sékk-a ek síðan svása bræðr;
sverði mundi Hǫgni slíks harms reka,
nú verð ek sjalf fyrir mik synja lýta.
Disse Guðrún
Non viene Gunnarr, non chiamo Hǫgni,
non vedrò mai più i miei fratelli schierarsi;
Hǫgni avrebbe vendicato con la spada tali calunnie,
invece ora dovrò difendermi da sola dalle accuse.
Brá hon til botns bjǫrtum lófa
ok hon upp of tók jarknasteina:
« Sé nú, seggir, sykn em ek orðin
heilagliga, hvé sá hverr velli. »
Immerse la mano fino al fondo
ed estrasse fuori delle pietre preziose:
« Guardate, testimoni, non ho colpa secondo
il rituale, poiché il calderone sta bollendo. »
Hló þá Atla hugr í brjósti,
er hann heilar sá hendr Guðrúnar:
« Nú skal Herkja til hvers ganga,
sú er Guðrúnu grandi vændi. »
Atli rise di cuore e di petto,
quando vide la mano sana di Guðrún:
« Ora vada Herkja verso il calderone,
lei che ha accusato Guðrún. »
Sá-at maðr armligt, hverr er þat sá-at,
hvé þar á Herkju hendr sviðnuðu;
leiddu þá mey í mýri fúla.
Svá þá Guðrún sinna harma.
Non ha visto dolore, chi non ha visto ciò,
come Herkja tirò fuori le mani ustionate,
la portarono allora in una putrida palude.
Così Guðrún sfaldò le sue accuse.
ODDRÚNARKVIÐA
IL CANTO DI ODDRÚN
OPPURE
IL LAMENTO DI ODDRÚN
Si tratta di un vero e proprio lamento (grátr - letteralmente “pianto”) che Borgný, figlia di re Heiðrekr,
compie verso Oddrún, sua amica, che ne patisce anch’essa le pene. Oddrún, che probabilmente ha dato i voti
come medica, giunge a corte ed aiuta Borgný a partotire. Borgný, sfiancata dal parto, le racconta di come ha
avuto rapporti con Vilmundr - che è il padre del bambino -, nonostante Atli non volesse. Poi cambia
completamente discorso e racconta di come Atli abbia ucciso Gunnar ed Hǫgni, vendicando Sigurðr,
concludendo così il racconto della cerchia di morte-vendetta di tutte le faccende di Sigurðr e Guðrún.
«Heiðrekr hét konungr. Dóttir hans hét Borgný.
Vilmundr hét sá, er var friðill hennar. Hon mátti eigi
fæða bǫrn, áðr til kom Oddrún Atlasystir. Hon hafði
verit unnusta Gunnars Gjúkasonar. Um þessa sǫgu er
hér kveðit: »
« Un re si chiamava Heiðrekr. Sua figlia di chiamava
Borgný. Colui che la amava si chiamava Vilmundr. Ella non
poté partorire, finché non giunse Oddrún sorella di Atli.
Aveva avuto un rapporto con Gunnarr figlio di Gjúki.
Questa storia è così narrata: »
Heyrða ek segja í sǫgum fornum,
hvé mær of kom til Mornalands;
engi mátti fyr jǫrð ofan
Heiðreks dóttur hjalpir vinna.
Ho udito il racconto di antiche saghe,
di come una giovane giunse in Mornalandr (Asia);
nessuno in questo mondo poteva
dare aiuto alla figlia di Heiðrekr.
Þat frá Oddrún Atla systir,
at sú mær hafði miklar sóttir;
brá hon af stalli stjórnbitluðum
ok á svartan sǫðul of lagði.
Seppe Oddrún sorella di Atli,
che quella giovane aveva grandi pene;
slegò il cavallo dalla mangiatoia
e adagiò la sella sulla sua schiena.
Lét hon mar fara moldveg sléttan,
unz at hári kom hǫll standandi;
ok hon inn of gekk endlangan sal,
svipti hon sǫðli af svǫngum jó,
ok hon þat orða alls fyrst of kvað:
Fece correre il cavallo per le terre,
finché giunse all’alta corte ventosa;
ed entrò nella sala di forma ovale,
tolse la sella dal cavallo stanco,
e disse subito queste parole:
« Hvat er frægst hér á foldu,
eða hvat er hlézt Húnalands? »
« Cos’è questa cosa sulla bocca di tutti,
di cos’è che parlano tutti nella Húnalandr? »
Ambótt kvað:
Hér liggr Borgný of borin verkjum,
vina þín, Oddrún, vittu, ef þú hjalpir.
Disse l’ancella:
Qui giace Borgný sopraffatta dal dolore,
tua amica, Oddrún, vedi se riesci ad aiutarla.
Oddrún kvað:
Hverr hefir vísir vamms of leitat?
Hví eru Borgnýjar bráðar sóttir?
Disse Oddrún:
Quale nemico le ha fatto così male?
Perché Borgný soffre di tale angoscia?
Ambótt kvað:
Vilmundr heitir vinr haukstalda,
hann varði mey varmri blæju
fimm vetr alla, svá hon sinn fǫður leyndi.
Disse l’ancella:
Si chiama Vilmundr l’amico dei falconieri,
egli si portò la fanciulla sotto la calda coperta
per cinque inverni, e lei lo nascose a suo padre.
Þær hykk mæltu þvígit fleira,
gekk mild fyr kné meyju at sitja;
ríkt gól Oddrún, rammt gól Oddrún,
bitra galdra at Borgnýju.
Poi credo che non parlarono più,
si sedé con gentilezza ai piedi della fanciulla;
Oddrún cantò con forza, Oddrún cantò con furia,
gli incantesimi felici per Borgný.
Knátti mær ok mǫgr moldveg sporna,
bǫrn þau in blíðu við bana Hǫgna;
þat nam at mæla mær fjǫrsjúka,
svá at hon ekki kvað orð it fyrra:
Nacquero alla fine un maschio e una femmina,
figli innocenti dell’uccisore di Hǫgni;
e la ragazza indebolita iniziò a dire ciò,
lei che prima non aveva proferito parola:
« Svá hjalpi þér hollar véttir,
Frigg ok Freyja ok fleiri goð,
sem þú feldir mér fár af hǫndum. »
«Che ti aiutino gli spiriti benevoli,
Frigg e Freyja ed i buoni dèi,
tu che mi hai salvata dalla sofferenza.»
Oddrún kvað:
Hnék-at ek af því til hjalpar þér,
at þú værir þess verð aldregi;
hét ek ok efndak, er ek hinig mælta,
at ek hvívetna hjalpa skyldak,
þá er øðlingar arfi skiptu.
Disse Oddrún:
Non sono venuta incline ad aiutarti,
poiché tu non hai mai dato aiuto;
ho fatto quel che giurai, e che dissi,
che avrei aiutato tutti indiscriminatamente,
quando i principi si divisero l’eredità.
Borgný kvað:
Ær ertu, Oddrún, ok ǫrvita,
er þú mér af fári flest orð of kvatt,
en ek fylgðak þér á fjǫrgynju,
sem vit brœðrum tveim of bornar værim.
Disse Borgný:
Sei pazza, Oddrún, e senza senno,
poiché mi hai rivolto parole molto brutte,
anche se io ti ho seguita per il mondo,
come se fossimo nate da due fratelli.
Oddrún kvað:
Man ek, hvat þú mæltir enn um aftan,
þá er ek Gunnari gerðak drekku;
slíks dæmi kvað-at-tu síðan mundu
meyja verða nema mér einni.
Disse Oddrún:
Ricordo, quel che dicesti una sera,
mentre io preparavo da bere per Gunnarr;
dicesti che il mio esempio mai sarebbe stato
seguito da un’altra fanciulla al di fuori di me.
Þá nam at setjask sorgmóð kona
at telja bǫl af trega stórum:
Poi la donna sofferente si mise a sedere
e a raccontare le sventure con dolore:
« Var ek upp aliní jǫfra sal,
- flestr fagnaði - at fira ráði;
unða ek aldri ok eign fǫður
fimm vetr eina, svá at minn faðir lifði.
« Venni cresciuta nelle sale del principe,
- molto amata - come vollero i guerrieri;
gaudetti della vita e della salute di mio padre
per solo cinque inverni, finché mio padre visse.
Þat nam at mæla mál ið efsta
sjá móðr konungr, áðr hann sylti:
mik bað hann gæða gulli rauðu
ok suðr gefa syni Grímhildar.
Disse queste ultime parole
il nobile re, prima di spirare:
comandò che fui adorna d’oro rosso
e che fossi data a Sud al figlio di Grímhildr (Gunnarr).
En hann Brynhildi bað hjalm geta,
hana kvað hann óskmey verða skyldu;
kvað-a hann ina æðri alna mundu
mey í heimi, nema mjǫtuðr spillti.
Ma egli (Buðli) comandò a Brynhildr di indossare l’elmo,
disse che sarebbe dovuta diventa una valchiria;
disse che non ci sarebbe stata una più nobile
fanciulla nel mondo, se la morte non l’avesse presa.
Brynhildr í búri borða rakði,
hafði hon lýði ok lǫnd um sik;
jǫrð dúsaði ok upphiminn,
þá er bani Fáfnis borg of þátti.
Brynhildr tesseva tele nella sua dimora,
il popolo e le terre la circondavano;
il cielo ed il suolo rimbombarono,
quando l’uccisore di Fáfnir giunse alla fortezza.
Þá var víg vegit vǫlsku sverði
ok borg brotin, sú er Brynhildr átti;
var-a langt af því heldr válítit,
unz þær vélar vissi allar.
Poi ci fu uno scontro combattuto di spada
e la fortezza fu presa, quella che era di Brynhildr;
non durò a lungo ma neanche troppo poco,
che lei venne a sapere degli inganni.
Þess lét hon harðar hefndir verða,
svá at vér ǫll hǫfum ærnar raunir;
þat mun á hǫlða hvert land fara,
er hon lét sveltask at Sigurði.
Questo la portò ad una profonda vendetta,
sicché tutti noi soffrimmo grandemente;
sarà conosciuto per tutte le terre degli uomini,
come lei si lasciò uccidere al fianco di Sigurðr.
En ek Gunnari gatk at unna,
bauga deili, sem Brynhildr skyldi.
Ed io dovetti amare Gunnarr,
donatore d’anelli, come avrebbe dovuto Brynhildr.
Buðu þeir árla bauga rauða
ok brœðrum mínum bætr ósmáar;
bað hann enn við mér bú fimmtían,
hliðfarm Grana, ef hann hafa vildi.
Tosto offrirono degli anelli rossi
ed una ricca ricompensa a mio fratello;
egli offrì quindici dimore per avermi,
ed il carico di Grani, se lo avesse voluto avere.
En Atli kvaðsk eigi vilja
mund aldrigi at megi Gjúka;
þeygi vit máttum við munum vinna,
nema ek helt hǫfði við hringbrota.
Ma Atli disse di non volere
alcuna ricchezza dal figlio di Gjúki;
non potevamo più resistere all’attrazione,
finché non appoggiai la testa sul principe.
Mæltu margir mínir niðjar,
kváðusk okkr hafa orðit bæði;
en mik Atli kvað eigi mundu
lýti ráða né lǫst gera.
Molti parlarono ella mia famiglia,
dissero di averci visti insieme;
ma Alti disse che io non potevo
essere colpevole né essere disonesta.
En slíks skyli synja aldri
maðr fyr annan, þar er munúð deilir.
Ma questo non dovrebbe mai affermarlo
un uomo a qualcuno, quand’è in ballo l’amore.
Sendi Atli áru sína
um myrkvan við mín at freista;
ok þeir kómu þar, er þeir koma né skyldu-t,
þá er breiddum vit blæju eina.
Atli mandò i suoi seguaci
nell’oscura foresta a farmi spiare;
e vennero dove non sarebbero dovuti venire,
mentre noi ci coprivamo con una sola coperta.
Buðum vit þegnum bauga rauða,
at þeir eigi til Atla segði,
en þeir hvatliga heim skunduðu
ok óliga Atla sǫgðu.
Offrimmo rossi anelli ai servitori,
per non fargli dire nulla ad Atli,
invece loro tornarono immediatamente a casa
e riferirono velocemente ad Atli.
En þeir Guðrúnu gǫrla leyndu því,
at hon heldr vita halfu skyldi.
Ma lo tennero nascosto del tutto a Guðrún,
lei che avrebbe dovuto saperne solo la metà.
Hlymr var at heyra hófgullinna,
þá er í garð riðu Gjúka arfar;
þeir ór Hǫgna hjarta skáru,
en i ormgarð annan lǫgðu.
Sembrava il suono di zoccoli d’oro,
quando cavalcarono a corte gli eredi di Gjúki;
strapparono il cuore ad Hǫgni,
e gettarono l’altro nella fossa dei serpenti.
Var ek enn farin einu sinni
til Geirmundar gerva drykkju;
nam horskr konungr hǫrpu sveigja,
því at hann hugði mik til hjalpar sér
kynríkr konungr, of koma mundu.
Io invece andai ancora una volta
da Geirmundr per preparare un banchetto;
il coraggioso re cominciò a suonare l’arpa,
poiché pensava che io ad aiutarlo,
il nobile re, sarei giunta.
Nam ek at heyra ór Hléseyju,
hvé þar af stríðum strengir gullu;
bað ek ambáttir búnar verða,
vilda ek fylkis fjǫrvi bjarga.
Udî il suono da Hlésey,
come le corde risuonavano di disperazione;
ordinai alle ancelle di tenersi pronte,
volevo salvare la vita del principe.
Létum fljóta far sund yfir,
unz ek alla sák Atla garða.
La nave scivolò sull’acqua del fiume,
finché non giungemmo alla corte di Atli.
Þá kom in arma út skævandi
móðir Atla, - hon skyli morna -,
ok Gunnari gróf til hjarta,
svá at ek máttig-a-k mærum bjarga.
Ma uscì fuori strisciando l’odio
la madre di Atli, - che possa marcire -,
e morse Gunnarr sul cuore,
e così non potei salvare l’eroe.
Oft undrumk þat, hví ek eftir mák,
linnvengis Bil, lífi halda;
er ek ógnhvǫtum unna þóttumk
sverða deili, sem sjalfri mér.
Spesso mi meraviglio di come io potei dopo,
continuare a vivere come donna felice,
perché credevo di amare il formidabile
“donatore di spade” come me stessa.
Sattu ok hlýddir, meðan ek sagðak þér
mǫrg ill of skǫp mín ok þeira;
maðr hverr lifir at munum sínum;
nú er of genginn grátr Oddrúnar. »
Eri seduta e ascoltavi, mentre raccontavo
del molto male mio e loro da noi stessi creato;
degli uomini che sopravvissero alle loro tragedie;
ora il lamento di Oddrún è terminato.»
ATLAKVIÐA
IN GRŒNLENZKA
CANTO GROENLANDESE DI ATLI
OPPURE
POEMA GROENLANDESE DI ATLI I
Si tratta del primo poema “groenlandese” di Atli, lungo circa la metà del successivo. La storia di Guðrún,
Hǫgni, Gunnarr e Atli prosegue, e qui è Atli ad invitare i due fratelli a corte, per ucciderli con l’inganno.
Guðrún scopre le intenzioni del marito e manda un anello ad Hǫgni e Gunnarr con legato un pelo di lupo,
per fargli capire che il loro viaggio sarà come quello di un lupo. Tuttavia solo Hǫgni lo capisce, così si
recano disarmati da Atli, che li uccide. Guðrún vendica i suoi fratelli, approfittando del fatto che Atli è
ubriaco e che i suoi schiavi lo detestano; alla fine del poema sembra che Guðrún sia morta anche lei.
« Guðrún Gjúkadóttir hefndi brœðra sinna, svá sem
frægt er orðit. Hon drap fyrst sonu Atla, en eftir drap
hon Atla ok brenndi hǫllina ok hirðina alla. Um þetta
er sjá kviða ort: »
« Guðrún figlia di Gjúki vendicò i suoi fratelli, come è
risaputo e detto. Prima uccise i figli di Atli, poi uccise Atli e
bruciò tutta la corte e gli abitanti. Su ciò è stato composto
questo canto: »
Atli sendi ár til Gunnars
kunnan segg at ríða, Knéfrǫðr var sá heitinn;
at gǫrðum kom hann Gjúka ok at Gunnars hǫllu,
bekkjum aringreypum ok at bjóri svásum.
Atli mandò un messaggero a Gunnarr
abile nel cavalcare, si chiamava Knéfrǫðr;
giunse nel territorio di Gjúki e alla corte di Gunnarr,
alle panche per sedersi ed alla dolce birra.
Drukku þar dróttmegir, en dyljendr þǫgðu,
vín í valahǫllu, vreiði sásk þeir Húna;
kallaði þá Knéfrǫðr kaldri rǫddu,
seggr inn suðræni sat hann á bekk háum:
I guerrieri lì bevevano, ma gli astuti tacevano,
il vino nella camera dei caduti, temevano l’ira degli unni;
allora disse Knéfrǫðr con voce fredda,
l’uomo del Sud era seduto su una panca alta:
« Atli mik hingat sendi ríða erendi
mar inum mélgreypa myrkvið inn ókunna,
at biðja yðr, Gunnarr, at it á bekk kæmið
með hjalmum aringreypum at sækja heim Atla.
« Atli mi ha mandato qui per dare un messaggio
sul mio destriero attraverso l’oscura foresta sconosciuta,
per pregarvi, Gunnarr, che voi veniate dalle panche
adornate di elmi a visitare la casa di Atli.
Skjǫldu kneguð þar velja ok skafna aska,
hjalma gullroðna ok Húna mengi,
silfrgyllt sǫðulklæði, serki valrauða,
dafar darraðar, drǫsla mélgreypa.
Lì potrete scegliere scudi e lance levigate,
elmi dorati e molti unni,
selle d’oro e d’argento, tuniche cremisi,
dardi acuminati, destrieri imbrigliati.
Vǫll lézk ykkr ok mundu gefa víðrar Gnitaheiðar,
af geiri gjallanda ok af gylltum stǫfnum,
stórar meiðmar ok staði Danpar,
hrís þat it mæra, er meðr Myrkvið kalla. »
Vi darà la pianura e l’ampia Ginatheiðr,
lance stridenti e polene dorate,
grandi ricchezze e le terre del Nipro (Danpr),
la famosa foresta, che gli uomini chiamano Myrkviðr. »
Hǫfði vatt þá Gunnarr ok Hǫgna til sagði:
Hvat ræðr þú okkr, seggr inn æri,
alls vit slíkt heyrum?
Gull vissa ek ekki á Gnitaheiði,
þat er vit ættim-a annat slíkt.
Dunque Gunnar girò la testa e disse a Hǫgni:
Cosa consigli per noi, giovane sovrano,
ora che abbiamo udito questa offerta?
Non so di oro presente in Gnitaheiðr,
che noi due già non abbiamo.
Sjau eigum vit salhús sverða full,
hverju eru þeira hjǫlt ór gulli;
minn veit ek mar beztan, en mæki hvassastan,
boga bekksæma, en brynjur ór gulli,
hjalm ok skjǫld hvítastan kominn ór hǫll Kíars,
einn er minn betri en sé allra Húna.
Abbiamo sette stanze piene di spade,
ognuna delle quali ha l’impugnatura d’oro;
so che il mio cavallo è il migliore, la mia spada la più affilata,
i miei archi adornano le panche, le mie armature sono d’oro,
il mio elmo e scudo sono i più bianchi dalla corte di Kíarr,
tutte le mie cose sono migliori di quelle degli unni.
Hǫgni kvað:
Hvat hyggr þú brúði bendu,
þá er hon okkr baug sendi, varinn váðum heiðingja?
Hygg ek, at hon vǫrnuð byði.
Hár fann ek heiðingja riðit í hring rauðum,
ylfskr er vegr okkarr at ríða erendi.
Disse Hǫgni:
Cosa pensi che volesse dire che la sposa,
quando ci inviò l’anello avvolto nel pelo di lupo?
Credo che volesse indicare prudenza.
Ho trovato un pelo di lupo intorno all’anello,
la nostra strada sarà lupesca per questo viaggio.
Niðjar hvǫttu Gunnar né náungr annarr,
rýnendr né ráðendr né þeir er ríkir váru;
kvaddi þá Gunnarr, sem konungr skyldi,
mærr í mjǫðranni af móði stórum:
Nessun parente né familiare incitò Gunnarr,
né confidente né consigliere né reggente;
dunque Gunnarr parlò, come dovrebbe un re,
con grande forza e glorioso nella sala delle bevute:
« Rístu nú, Fjǫrnir, láttu á flet vaða
greppa gullskálir með gumna hǫndum.
« Alzati, Fjǫrnir, fai distribuire per la sala
i calici dorati tra le mani degli uomini.
Úlfr mun ráða arfi Niflunga,
gamlir, gránvarðir, ef Gunnars missir,
birnir blakkfjallir bíta þreftǫnnum,
gamna greystóði, ef Gunnarr né kemr-at. »
Un lupo gestirà l’eredità dei Niflungar,
i vecchi, grigio-barbuti saggi, se Gunnar perisce,
orsi bruni morderanno con le zanne,
il branco di cani gioirà, se Gunnarr non tornerà. »
Leiddu landrǫgni lýðar óneisir,
grátendr gunnhvata ór garði húna.
Þá kvað þat inn æri erfivǫrþr Hǫgna:
« Heilir farið nú ok horskir, hvars ykkr hugr teygir! »
Sudditi commossi accompagnarono l’impavido,
piangendo, fuori dalla corte degli unni.
Disse allora ciò il giovane erede di Hǫgni:
« Andate sani e prudenti ovunque l’animo vi guidi! »
Fetum létu fræknir um fjǫll at þyrja
mari ina mélgreypu Myrkvið inn ókunna;
hristisk ǫll Húnmǫrk þar er harðmóðgir fóru,
ráku þeir vandstyggva vǫllu algræna.
Lasciarono correre con ardore sulla collina
i destrieri imbrigliati e attraverso l’ignota Myrkviðr;
tutta la terra degli unni tremava al passaggio dei tenaci,
spronavano i destrieri per la vallata tutta verde.
Land sáu þeir Atla ok liðskjalfar djúpa,
Bikka greppar standa á borg inni háu,
sal of suðrþjóðum sleginn sessmeiðum,
bundnum rǫndum, bleikum skjǫldum,
dafar darraðar; en þar drakk Atli
vín í val hǫllu, verðir sátu úti
at varða þeim Gunnari, af þeir hér vitja kvæmi
með geiri gjallanda at vekja gram hildi.
Videro la terra di Atli e le alte torre di guardia,
i soldati di Bikki stanziavano nell’alta fortezza,
la sala degli uomini del Sud adorna di panche di legno,
cotte di maglia ben fatte, scudi lucenti,
dardi acuminati; e lì Atli beveva
il vino nella sala dei caduti, fuori c’erano guardie
a badare a quelle di Gunnar, nel caso venissero
con le lance affilate a far guerra al principe.
Systir fann þeira snemst, at þeir í sal kómu
brœðr hennar báðir, - bjóri var hon lítt drukkin:
« Ráðinn ertu nú, Gunnarr. Hvat muntu, ríkr, vinna
við Húna harmbrǫgðum? Hǫll gakk þú ór snemma.
La sorella notò subito, che erano giunti alla sala
entrambi i suoi fratelli, - aveva bevuto poca birra:
« Sei stato tradito, Gunnarr. Cosa farai, possente,
contro i piani degli unni? Vattene veloce dalla sala.
Betr hefðir þú, bróðir, at þú í brynju færir,
sem hjalmum aringreypum at séa heim Atla,
sætir þú í sǫðlum sólheiða daga,
nái nauðfǫlva létir nornir gráta,
Húna skjaldmeyjar herfi kanna,
en Atla sjalfan létir þú í ormgarð koma,
nú er sá ormgarðr ykkr of folginn. »
Avresti fatto meglio ad indossare l’armatura, fratello,
così come gli elmi di casa per visitare quella di Atli,
in sella passeresti giorni con lo splendore del Sole,
avresti fatto compiangere i cadaveri alle norne,
avresti fatto conoscere l’aratro alle donne degli unni,
avresti fatto buttare Atli stesso nella fossa dei serpenti,
invece ora la fossa dei serpenti è pronta per voi due. »
Gunnarr kvað:
Seinat er nú, systir, at samna Niflungum;
langt er at leita lýða sinnis til,
ef rosmufjǫll Rínar rekka óneissa.
Disse Gunnarr:
È troppo tardi per radunare i Niflungar, sorella,
è lunga da fare per le schiere dei nostri compagni,
gli uomini coraggiosi delle rosse colline del Reno (Rín).
Fengu þeir Gunnar ok í fjǫtur settu
vin Borgunda ok bundu fastla.
Presero Gunnarr e lo incatenarono stretto,
l’amico dei Borgundar e lo legarono velocemente.
Sjau hjó Hǫgni sverði hvǫssu,
en inum átta hratt hann í eld heitan;
svá skal frækn fjándum verjask
sem Hǫgni varði hendr sínar.
Hǫgni ne colpì sette con la spada affilata,
e scagliò l’ottavo nel fuoco divampante;
un impavido dovrebbe difendersi dai nemici
come Hǫgni difese le sue mani.
(Lacunam) Gunnars;
frágu fræknan, ef fjǫr vildi,
gotna þjóðann, gulli kaupa.
(Manca del testo) di Gunnarr;
chiesero al valoro se volesse la propria vita,
il sovrano dei Goti, comprarsi con l’oro.
Gunnarr kvað:
Hjarta skal mér Hǫgna í hendi liggja
blóðugt, ór brjósti skorit baldriða
saxi slíðrbeitu, syni þjóðans.
Disse Gunnarr:
Il cuore di Hǫgni deve stare nella mia mano
sanguinante, strappato dal petto del nobile cavaliere
con un sax affilatissimo, dal figlio del sovrano.
Skáru þeir hjarta Hjalla ór brjósti
blóðugt ok á bjóð lǫgðu ok báru þat fyr Gunnar.
Strapparono il cuore dal petto di Hjalli
e lo portarono sanguinante su un vassoio a Gunnarr.
Þá kvað þat Gunnarr, gumna dróttinn:
Hér hefi ek hjarta Hjalla ins blauða,
ólíkt hjarta Hǫgna ins frækna,
er mjǫk bifask, er á bjóði liggr,
bifðisk halfu meir, er í brjósti lá.
Disse dunque Gunnarr, signore degli uomini:
Qua ho il cuore di Hjalli il codardo,
è diverso dal cuore di Hǫgni il coraggioso,
trema molto, ora che giace sul vassoio,
tremava ancora di più, quando era nel petto.
Hló þá Hǫgni, er til hjarta skáru
kvikvan kumblasmið, klǫkkva hann sízt hugði;
blóðugt ok á bjóð lǫgðu ok báru þat fyr Gunnar.
Hǫgni rise, quando gli strapparono il cuore
dal petto ancora vivo, non emise un solo gemito;
e lo portarono sanguinante su un vassoio a Gunnarr.
Mærr kvað þat Gunnarr geirniflungr:
Hér hefi ek hjarta Hǫgna ins frækna,
ólíkt hjarta Hjalla ins blauða,
er lítt bifask, er á bjóði liggr,
bifðisk svági mjǫk, þá er í brjósti lá.
Disse il nobile Gunnarr armato di lancia:
Qua ho il cuore di Hǫgni il coraggioso,
è diverso dal cuore di Hjalli il codardo,
trema poco, ora che giace sul vassoio,
tremava ancor di meno, quando era nel petto.
Svá skaltu, Atli, augum fjarri,
sem munt menjum verða;
er und einum mér ǫll of folgin
hodd Niflunga, lifir-a nú Hǫgni.
Che tu possa essere lontano dai miei occhi, Atli,
così come lo sarai dai miei tesori;
ora è affidato solo a me tutto
il patrimonio dei Niflungar, ora che Hǫgni è morto.
Ey var mér týja, meðan vit tveir lifðum,
nú er mér engi, er ek einn lifik.
Rín skal ráða rógmalmi skatna,
svinn, áskunna arfi Niflunga,
- í veltanda vatni lýsask valbaugar, heldr en á hǫndum gull skíni Húna bǫrnum.
Ho sempre avuto dubbi, mentre eravamo entrambi vivi,
ora non ne ho più, che sono vivo solo io.
Il Reno (Rín) avrà il metallo bramato,
il fiume, l’eredità divina dei Niflungar,
- nell’acqua luccichino gli anelli dei cadaveri, piuttosto che risplendere sulle mani dei figli degli unni.
Atli kvað:
Ýkvið ér hvélvǫgnum, haftr er nú í bǫndum.
Disse Atli:
Muovete il carro, il prigioniero è legato.
Atli inn ríki reið Glaum mǫnum,
sleginn rógþornum, sifjungr þeira.
(lacunam) Guðrún sigtífa,
varnaði við tárum, vaðin í þyshǫllu.
Atli il possente cavalcava Glaum il risonante,
loro cognato era circondato dalle spade.
(manca del testo) Guðrún degli dèi vittoriosi,
tratteneva le lacrime, nella sala del tumulo.
Guðrún kvað:
Svá gangi þér, Atli, sem þú við Gunnar áttir
eiða oft of svarða ok ár of nefnda,
at Sól inni suðrhǫllu ok at Sigtýs bergi,
hǫlkvi hvílbeðjar ok at hringi Ullar.
Disse Guðrún:
Che finisca così anche con te, Atli, che con Gunnarr
giurasti spesso con la spada ed ebbi anni di legame,
sul Sole delle sale del Sud e sulla lancia di Óðinn,
sulla stanza da letto e sull’anello di Ullr.
Ok meir þaðan menvǫrð bituls
dolgrǫgni dró til dauðs skokkr.
E da lì il serpente il guardiano del tesoro,
il condottiero, portò alla morte.
Lifanda gram lagði í garð,
þan er skriðinn var, skatna mengi,
innan ormum, en einn Gunnarr
heiftmóðr hǫrpu hendi kníði,
glumðu strengir; svá skal gulli
frækn hringdrifi við fira halda.
Misero il principe vivo nella fossa,
che brulicava, una schiera d’uomini,
piena di serpenti, ma Gunnarr da solo
pizzicò l’arpa con la mano con rabbia,
le corde suonarono; così il suo oro
un signore impavido difende dagli altri.
Atli lét lands síns á vit
jó eyrskáan aftr frá morði;
dynr var í garði, drǫslum of þrungit,
vápnsǫngr virða, váru af heiði komnir.
Atli fece girare indietro
il suo cavallo dopo l’omicidio;
la corte era rumorosa, affollata com’era di destrieri,
e del suono delle armi, degli uomini venuti dalle piane.
Út gekk þá Guðrún Atla í gǫgn
með gylltum kálki at reifa gjǫld rǫgnis:
« Þiggja knáttu, þengill, í þinni hǫllu
glaðr at Guðrúnu gnadda niflfarna. »
Dunque Guðrún andò incontro ad Atli
con un calice dorato per omaggiare il sovrano:
« Che tu possa ricevere, signore, nella tua sala
da Guðrún con gioia le bestie morte. »
Umðu ǫlskálir Atla vínhǫfgar,
þá er í hǫll saman Húnar tǫlðusk,
gumar gransíðir, gengu inn hvatir.
I calici da birra di Atli tintinnavano,
mentre nella sala parlavano insieme gli unni,
arrivavano i guerrieri, uomini coi baffi grigi.
Skævaði þá in skírleita
(lacunam) veigar þeim at bera,
afkár dís jǫfrum ok ǫlkrásir valði
nauðug neffǫlum, en níð sagði Atla:
Entrò dunque la tremenda
(manca del testo) a portargli da bere,
nolente e amareggiata portò il cibo ai guerrieri
pallida come un cadavere, e disse con odio ad Atli:
« Sona hefir þinna, sverða deilir,
hjǫrtu hrædreyrug við hunang of tuggin;
melta knáttu, móðugr, manna valbráðir,
eta at ǫlkrásum ok í ǫndugi at senda.
« Hai dei tuoi figli, elargitore di spade,
bevuto il sangue del cuore con del miele;
puoi digerire la carne dei cadaveri, eroe,
mangiala insieme alla birra e mandala ai tuoi servi.
Kallar-a þú síðan til knéa þinna
Erp né Eitil, ǫlreifa tvá;
sér-a-ðu síðan í seti miðju
gulls miðlendr geira skefta,
manar meita né mara keyra. »
Non chiamerai mai più sulle tue ginocchia
né Erpr né Eitill, ambedue felici dalla birra;
non vedrai mai più nella sala
maneggiare lance i donatori d’oro,
né aggiustare criniere né spronare cavalli. »
Ymr varð á bekkjum, afkárr sǫngr virða,
gnýr und guðvefjum, grétu bǫrn Húna;
nema ein Guðrún, er hon æva grét
brœðr sína berharða ok buri svása,
unga, ófróða, þá er hon við Atla gat.
Ci fu baccano sulle panche, urla orribili dei sudditi,
clamore sotto i begli arazzi, piangevano i figli degli unni;
tranne soltanto Guðrún, ella non avrebbe mai pianto
i suoi fratelli coraggiosi come orsi e i suoi figli,
giovani, non saggi, che aveva avuto con Atli.
Gulli sǫri in gaglbjarta,
hringum rauðum reifði hon húskarla;
skǫp lét hon vaxa, en skíran malm vaða,
æva fljóð ekki gáði fjarghúsa.
Bianca come un cigno distribuì l’oro,
ella donò ai servi gli anelli rossi;
lasciò il destino compiersi e il metallo lucente andarsene,
non risparmiò le ricchezze del magazzino dei tesori.
Óvarr Atli óðan hafði hann sik drukkit,
vápn hafði hann ekki, varnaði-t hann við Gudrúnu,
oft var sá leikr betri, þá er þau lint skyldu
oftar um faðmask fyr øðlingum.
Incautamente Atli aveva bevuto troppo,
non aveva armi, non si guardava da Guðrún,
spesso il loro contatto era migliore, quando con dolcezza
si abbracciavano davanti ai nobili.
Hon beð broddi gaf blóð at drekka
hendi helfússi ok hvelpa leysti,
hratt fyr hallar dyrr ok húskarla vakði
brandi brúðr heitum, þau lét hon gjǫld brœðra.
Con la punta della spada dette al letto sangue da bere
con la mano mortale e sguinzagliò i cani,
fissò una torcia alla porta e svegliò i servi
con le fiamme la sposa fece pagare per i suoi fratelli.
Eldi gaf hon þá alla, er inni váru ok frá
morði þeira Gunnars komnir váru ór Myrkheimi;
forn timbr fellu, fjarghús ruku,
bær Buðlunga, brunnu ok skjaldmeyjar
inni aldrstamar, hnigu í eld heitan.
Ella diede fuoco a tutto, quel che era dentro e agli
e agli uccisori di Gunnarr tornati da Myrkheimr;
le antiche travi caddero, il magazzino dei tesori fumava,
le case dei Buðlungar bruciavano e le skjaldmeyjar
dentro, dissanguate, sprofondavano nel fuoco ardente.
Fullrætt er um þetta, ferr engi svá síðan
brúðr í brynju brœðra at hefna;
hon hefir þriggja þjóðkonunga
banorð borit, bjǫrt, áðr sylti.
Di ciò è detto abbastanza, mai più da allora nessuna
sposa in armatura ha vendicato i suoi fratelli;
ella fu per tre re dei popoli
notizia di morte, la splendente, prima di morire.
ATLAMÁL
IN GRŒNLENZKA
DISCORSO GROENLANDESE DI ATLI
OPPURE
POEMA GROENLANDESE DI ATLI II
Si tratta di una versione più lunga ed approfondita del Atlakviða in Grœnlenzka, tuttavia sono presenti molte
lacune, nelle risposte di Hǫgni e Gunnarr alle rispettive consorti soprattutto, ma anche nella condanna di
Hǫgni e nel discorso finale tra Atli e Guðrún. Di queste lacune la più fondamentale è forse quella dove
probabilmente Gunnarr chiedeva il cuore di Hǫgni su un piatto d’argento – e lo sappiamo perché lo fa nello
Atlakviða – compromettendo così il senso del perché Beili suggerisca ad Atli di tagliare il cuore di Hjalli,
invece, un suo cuoco codardo. Inoltre sono presenti vari pezzi di prosa che però sono logorati e perciò ormai
omessi del tutto dal poema, utili a capire i “cambi di scena”, poiché il poema è diviso in 3 luoghi.
Frétt hefir ǫld óvu, þá er endr of gerðu
seggir samkundu, sú var nýt fæstum,
æxtu einmæli, yggr var þeim síðan
ok it sama sonum Gjúka, er váru sannráðnir.
Spesso si è sentito dire, di quando gli anziani
si riunirono in consiglio, e non ci fu nulla di buono,
tramarono in segreto, fu la loro condanna
e quella dei figli di Gjúki, che furono traditi.
Skǫp æxtu skjǫldunga, - skyldu-at feigir, illa réðsk Atla, átti hann þó hyggju;
felldi stoð stóra, stríddi sér harðla,
af bragði boð sendi, at kvæmi brátt mágar.
Decisero il destino dei principi, - destinati a morire, Atli ordinò il male, benché egli fosse saggio;
fece crollare una grande colonna, crollò forte su egli stesso,
mandò veloce un messaggero, per invitare i cognati.
Horsk var húsfreyja, hugði at mannviti;
lag heyrði hon orða, hvat þeir á laun mæltu;
þá var vant vitri, vildi hon þeim hjalpa,
skyldi of sæ sigla, en sjalf né komsk-at.
La padrona di casa era saggia, pensava con prudenza;
mise le parole in ordine, capì cosa stavano tramando;
e la saggia era ad un bivio, voleva aiutarli (i fratelli),
ma c’era il mare di mezzo, e non poteva raggiungerli.
Rúnar nam at rísta, rengdi þær Vingi
- fárs var hann flýtandi -, áðr hann fram seldi;
fóru þá síðan sendimenn Atla
um fjǫrð Lima, þar er fræknir bjuggu.
Incise delle rune, ma Vingi le falsificò
- prima che le consegnasse -, egli portava sfortuna;
gli uomini inviati da Atli viaggiarono veloci
fino al fiordo Lim, alla dimora degli impavidi.
Ǫlværir urðu ok elda kyndu,
hugðu vætr véla, er þeir váru komnir;
tóku þeir fórnir, er þeim fríðr sendi,
hengðu á súlu, hugðu-t þat varða.
Gli accolsero con la birra e con il fuoco,
non pensavano al tradimento, quando giunsero gli ospiti;
presero i doni, che la nobile gli aveva inviato,
li appesero a una colonna, non pensavano a un avvertimento.
Kom þá Kostbera, kvæn var hon Hǫgna,
kona kapps gálig, ok kvaddi þá báða;
glǫð var ok Glaumvǫr, er Gunnarr átti,
fellsk-at saðr sviðri, sýsti of þǫrf gesta.
Entrò Kostbera, era la moglie di Hǫgni,
donna molto attenta, e salutò i due messaggeri;
fu gentile anche Glaumvǫr, consorte di Gunnarr,
seppe prendersi cura delle necessità degli ospiti.
Buðu þeir heim Hǫgna, ef hann þá heldr færi,
sýn var svipvísi, ef þeir sín gæði;
hét þá fǫr Gunnarr, ef Hǫgni vildi,
Hǫgni því nítti-t, er hinn of réði.
Invitarono a casa loro Hǫgni, se ci fosse voluto andare,
l’inganno era palese, se avessero prestato attenzione;
Gunnarr acconsentì, se Hǫgni avesse voluto,
Hǫgni non rifuse nulla di quanto detto dall’altro.
Báru mjǫð mærar, margs var alls beini;
fór þar fjǫlð horna, unz þótti fulldrukkit.
Le donne portarono l’idromele, c’era molto di ogni bene;
molti corni furono distribuiti, finché tutti furono ubriachi.
Hjú gerðu hvílu sem þeim hægst þótti;
kennd var Kostbera, kunni hon skil rúna,
innti orðstafi at eldi ljósum;
gæta varð hon tungu í góma báða,
váru svá villtar, at var vant at ráða.
Prepararono il letto come meglio gradirono gli ospiti;
Kostbera era saccente, sapeva interpretare le rune,
aveva interpretato le lettere alla luce del fuoco;
dovette tenersi la lingua stretta tra le labbra,
erano così alterate, che era difficile capirle.
Sæing fóru síðan sína þau Hǫgni;
dreymði dróttláta, dulði þess vætki,
sagði horsk hilmi, þegars hon réð vakna:
Lei ed Hǫgni andarono a letto presto;
sognò la buona donna, e non lo nascose,
mise in guardia il principe, appena si svegliò:
« Heiman gerisk þú, Hǫgni, hyggðu at ráðum,
fár er fullrýninn, far þú í sinn annat;
réð ek þér rúnar, er reist þín systir,
bjǫrt hefir þér eigi boðit í sinn þetta.
« Ti prepari a partire, Hǫgni, ascolta questi consigli,
pochi sono molto prudenti, parti un’altra volta;
ho letto le rune, che tua sorella ha inciso,
la spendente non ti ha invitato questa volta.
Eitt ek mest undrumk, mák-at ek enn hyggja,
hvat þá varð vitri, er skyldi villt rísta;
því at svá var á vísat, sem undir væri
bani ykkarr beggja, ef it bráðla kvæmið;
vant er stafs vífi, eða valda aðrir. »
Una cosa mi ha preoccupata di più, non la capisco,
come mai una donna così saggia, abbia inciso così confuso,
per quel che si capiva, sembra ci sia sotto
la morte per voi due, se vi recherete lì,
ha saltato una runa, oppure fu tolta da altri. »
Hǫgni kvað:
Allar ro illúðgar, ákk-a ek þess kynni
vilk-a ek þess leita, nema launa eigim;
okkr mun gramr gulli reifa glóðrauðu;
óumk ek aldregi, þótt vér ógn fregnim.
Disse Hǫgni:
Tutte le donne sono timorose, ciò io non lo comprendo
e non voglio indagarci, finché non sarà necessario;
il sovrano ci donerà l’oro rosso splendente;
non avrò mai paura, anche se abbiamo sentito del terrore.
Kostbera kvað:
Stopalt munuð ganga, ef it stundið þangat;
ykkr mun ástkynni eigi í sinn þetta;
dreymdi mik, Hǫgni, dyljumk þat eigi;
ganga mun ykkr andæris, eða ella hræðumk.
Disse Kostbera:
Il vostro cammino sarà incerto, se andrete lì comunque,
non sarete accolti benevolmente questa volta;
ho sognato, Hǫgni, non lo nascondo;
partirete con il male, o almeno così credo.
Blæju hugða ek þína brenna í eldi,
hryti hár logi hús mín í gǫgnum.
Ho visto la tua coperta bruciare nel fuoco,
le fiamme divoravano la mia casa.
Hǫgni kvað:
Liggja hér línklæði, þau er lítt rækið,
þau munu brátt brenna, þau er þú blæju sátt.
Disse Hǫgni:
Qui è pieno di vesti di lino, ed è poco curato,
brucerebbero velocemente, come hai visto fare la coperta.
Kostbera kvað:
Bjǫrn hugða ek hér inn kominn, bryti upp stokka,
hristi svá hramma, at vér hrædd yrðim;
munn oss mǫrg hefði, svá at vér mættim ekki;
þar var ok þrǫmmun þeygi svá lítil.
Disse Kostbera:
Ho visto un orso venir qua dentro, spaccava le colonne,
agitava le zampe, in modo da terrorizzarci;
sbranava gran parte di noi, e non potevamo farci nulla;
era qua e il suo passo pesante rimbombava.
Hǫgni kvað:
Veðr mun þar vaxa, verða ótt snemma,
hvítabjǫrn hugðir, þar mun hregg austan.
Disse Hǫgni:
S’alzerà un gran vento, veloce e selvaggio,
hai visto un orso bianco, ci sarà una tempesta da Est.
Kostbera kvað:
Ǫrn hugða ek hér inn fljúga at endlǫngu húsi,
þat mun oss drjúgt deilask, dreifði hann oss ǫll blóði,
hugða ek af heitum at væri hamr Atla.
Disse Kostbera:
Ho visto un’aquila volare da un lato all’altro della casa,
ci poterà sciagura, ci ricopriva tutti di sangue,
nel suo aspetto ho visto l’ombra di Atli.
Hǫgni kvað:
Slátrum sýsliga, séum þá roðru,
oft er þat fyr ǫxnum, er ǫrnu dreymir;
heill er hugr Atla, hvatki er þik dreymir.
Lokit því létu, líðr hver ræða.
Disse Hǫgni:
Massacriamo spesso, perciò vediamo il rosso,
spesso è per dei buoi, che si sogna un’aquila;
il cuore di Atli è puro, checché tu possa sognare.
Con ciò terminarono, ogni discorso finisce.
Vǫknuðu vel borin, var þar sams dæmi,
gettisk þess Glaumvǫr, at væri grand svefna
(lacunam) við Gunnarr at fáa tvær leiðir.
Si svegliarono gli altri nobili, gli era accaduto lo stesso,
Glaumvǫr capì ciò, che i suoi sogni erano malefici
(manca del testo) provò a ragionarci con Gunnarr.
Glaumvǫr kvað:
Gǫrvan hugða ek þér galga, gengir þú at hanga,
æti þik ormar, yrða ek þik kvikvan,
gerðisk Ragnarǫka; ráð þú, hvat þat væri?
Disse Glaumvǫr:
Ho visto una corda pronta, andavi ad impiccarti,
i serpenti ti mangiavano, ti trovavo ancora vivo,
era il Ragnarǫk; dimmi, cosa significa?
Blóðgan hugða ek mæki borinn ór serk þínum
- illt er svefn slíkan at segja nauðmanni, geir hugða ek standa í gǫgnum þik miðjan,
emjuðu úlfar á endum báðum.
Ho visto una spada insanguinata estratta dai tuoi indumenti
- è male raccontare un sogno così ad un consorte, una lancia dritta ti trapassava nel centro,
dei lupi ululavano ad ogni estremità.
Gunnarr kvað:
Rakkar þar renna, ráðask mjǫk geyja,
oft verðr glaumr hunda fyr geira flaugun.
Disse Gunnarr:
Qua corrono i cani, si ode forte il loro abbaiare,
spesso il rumore dei cani segue il volo delle lance.
Glaumvǫr kvað:
Á hugða ek hér inn renna at endlǫngu húsi,
þyti af þjósti, þeystisk of bekki,
bryti fætr ykra brœðra hér tveggja,
gerði-t vatn vægja; vera mun þat fyr nǫkkvi.
Disse Glaumvǫr:
Ho visto un fiume scorrere da un lato all’altro della casa,
ruggiva con forza, spazzava via le panche,
spaccava i piedi di entrambi voi fratelli,
l’acqua non si fermava; vorrà pur dire qualcosa.
Konur hugðak dauðar koma í nótt hingat,
væri-t vart búnar, vildi þik kjósa,
byði þér bráðliga til bekkja sinna;
ek kveð aflima orðnar þér dísir.
Ho visto donne morte venir quaggiù di notte,
i loro indumenti erano pochi, volevano sceglierti,
ti hanno invitato svelte alle loro panche;
io dico che le dise ti hanno abbandonato.
Gunnarr kvað:
Seinat er at segja, svá er nú ráðit;
forumk-a fǫr þó, alls þó har fara ætlat;
margt er mjǫk glíkligt, at mynim skammæir.
Disse Gunnarr:
È tardi per parlare, poiché è già deciso;
non rinuncerò al viaggio, poiché abbiam deciso tutti di partire,
sembra molto probabile che non vivremo ancora molto.
Litu er lýsti, létusk þeir fúsir,
allir upp rísa, ǫnnur þau lǫttu,
fóru fimm saman, fleiri til váru
halfu húskarlar, hugat var því illa.
Snævarr ok Sólarr, synir váru þeir Hǫgna,
Orkning þann hétu, er þeim enn fylgði,
blíðr var bǫrr skjaldar bróðir hans kvánar.
La luce brillava, gli uomini erano pronti,
tutti si alzarono, altri volevano trattenerli,
in cinque viaggiarono insieme, li seguivano in
numero doppio i locali, avevano brutti pensieri.
Snævarr e Sólarr, erano i figli di Hǫgni,
si chiamava Orkningr, chi gli accompagnava,
il fratello di sua moglie era un bravo guerriero.
Fóru fagrbúnar, unz þau fjǫrðr skilði;
lǫttu ávallt ljósar, létu-at heldr segjask.
Viaggiarono anche le benvestite, finché il fiordo non li divise,
cercavano senza sosta di trattenerli, ma non le ascoltavano.
Glaumvǫr kvað at orði, er Gunnarr átti,
mælti hon við Vinga, sem henni vert þótti:
« Veitk-at ek, hvárt verðlaunið at vilja ossum;
glæpr er gests kváma, ef í gerisk nakkvat. »
Glaumvǫr iniziò a parlare, consorte di Gunnarr,
parlava con Vingi, di cosa le pareva giusto:
« Non lo so, se ricambierai egualmente la nostra ospitalità;
la visita di un ospite è sciagura, se gli succede qualcosa. »
Sór þá Vingi, sér réð hann lítt eira:
Eigi hann jǫtnar, ef hann at yðr lygi,
galgi gǫrvallan, ef hann á grið hygði.
Allora Vingi giurò, si trattenne ben poco:
Che lo prendano i giganti, se vi ha mentito,
la corda lo impicchi, se ha avuto pensieri ostili.
Bera kvað at orði, blíð í hug sínum:
Sigli þér sælir ok sigr árnið;
fari sem ek fyr mælik, fæst eigi því níta.
Bera iniziò a parlare, gentile nell’animo:
Partite prosperosi e la vittoria vi attenda;
che accada ciò che dico, e che nulla lo impedisca.
Hǫgni svaraði, hugði gótt nánum:
Huggizk it, horskar, hvégi er þat gervisk;
mæla þat margir, missir þó stórum,
mǫrgum ræðr litlu, hvé verðr leiddr heiman.
Hǫgni rispose, gentile verso i parenti:
State tranquille, sagge donne, qualunque cosa accada;
molti parlano così, ed alla fine erravano,
poco importa, quali parole ti accompagnano da casa.
Sásk til síðan, áðr í sundr hyrfi,
þá hygg ek skǫp skiptu, skilðusk vegir þeira.
Si guardarono a vicenda, finché non ripartirono,
penso fu il destino, le loro strade si divisero.
Róa námu ríki, rifu kjǫl halfan,
beystu bakfǫllum, brugðusk heldr reiðir,
hǫmlur slitnuðu, háir brotnuðu,
gerðu-t far festa, áðr þeir frá hyrfi.
Remarono vigorosamente, la chiglia fendeva,
i remi battevano l’acqua, li maneggiavano con ira,
gli stroppi si ruppero, gli scalmi si spezzarono,
non rallentarono la barca, finché non arrivarono.
Litlu ok lengra, - lok mun ek þess segja -,
bæ sá þeir standa, er Buðli átti;
hátt hriktu grindr, er Hǫgni kníði.
Poco dopo, - devo infine dirlo -,
videro ergersi le dimore, che Buðli possedeva;
i cancelli cigolarono forte, quando Hǫgni bussò.
Orð kvað þá Vingi, þats án væri:
Farið firr húsi, - flátt er til sækja,
brátt hefi ek ykkr brennda, bragðs skuluð hǫggnir,
fagrt bað ek ykkr kvámu, flátt var þó undir ella heðan bíðið, meðan ek hegg yðr galga.
Vingi iniziò a dire cosa non avrebbe dovuto:
Scappate da questa casa, - è pericoloso entrarci,
vi brucerò presto, sarete fatti a pezzi velocemente,
vi ho invitati con astuzia, ma c’era un inganno sotto oppure aspettate qua, mentre preparo i vostri patiboli.
Orð kvað hitt Hǫgni, hugði lítt vægja,
varr at véttugi, er varð at reyna:
« Hirða þú oss hræða, hafðu þat fram sjaldan,
ef þú eykr orði, illt muntu þér lengja. »
Hǫgni rispose, il suo animo tremava poco,
non temeva nulla di quello che lo attendeva:
« Non pensare di intimorirci, provaci di nuovo,
se aggiungi un’altra parola, soffrirai tu più a lungo. »
Hrundu þeir Vinga ok í hel drápu,
ǫxar at lǫgðu, meðan í ǫnd hixti.
Aggredirono Vingi e lo spedirono agli inferi,
lo colpirono con le asce, mentre la vita lo abbandonava.
Flykkðusk þeir Atli ok fóru í brynjur,
gengu svá gǫrvir, at var garðr milli;
urpusk á orðum allir senn reiðir:
« Fyrr várum fullráða at firra yðr lífi. »
Atli schierò gli uomini ed indossarono le armature,
si mossero rapidi, pronti a varcare le mura;
vennero alle parole ed erano piene di rabbia:
« Eravamo già intenzionati a prenderci le vostre vite. »
« Á sér þat illa, ef hǫfðuð áðr ráðit,
en eruð óbúnir, ok hǫfum einn felldan,
lamðan til heljar, liðs var sá yðvars. »
« Vedo che lo avete fatto male, se vi siete consultati prima,
siete ancora impreparati, e abbiamo già ucciso un uomo,
l’abbiamo spedito agli inferi, era uno dei vostri. »
Óðir þá urðu, er þat orð heyrðu,
forðuðu fingrum ok fengu í snæri,
skutu skarpliga ok skjǫldum hlífðusk.
Divennero furiosi, ascoltando quelle parole,
scrocchiarono le dita e tesero gli archi,
colpirono ampiamente e si protessero con gli scudi.
Inn kom þá andspilli, hvat úti drýgðu,
halir fyr hǫllu, heyrðu þræl segja.
Giunse dentro il rapporto, di ciò che accadeva fuori,
ascoltarono un servo parlare con voce alta dinanzi la sala.
Ǫtul var þá Guðrún, er hon ekka heyrði,
hlaðin halsmenjum, hreytti hon þeim gervǫllum,
slǫngði svá silfri, at í sundr hrutu baugar.
Guðrún si infuriò, quando udì le brutte notizie,
le collane che indossava, se le strappò tutte via,
lanciò l’argento così forte che gli anelli cadendo si ruppero.
Út gekk hon síðan, yppði-t lítt hurðum,
fór-a fælt þeygi ok fagnaði komnum,
hvarf til Niflunga, sú var hinzt kveðja,
fylgði saðr slíku, sagði hon mun fleira:
Uscì subito fuori, spalancò il cancello in fretta,
avanzò senza paura e salutò gli ospiti,
abbracciò i Niflungar, era il suo ultimo saluto,
parlava chiaramente, parlò ed aggiunse ciò:
« Leitaða ek í líkna at letja ykkr heiman,
skǫpum viðr manngi, ok skuluð þó hér komnir. »
Mælti af mannviti, ef mundu sættask;
ekki at reðusk, allir ní kváðu.
« Ho cercato di salvarvi dicendovi di rimanere a casa,
nessuno sfugge al destino, e perciò siete venuti qui. »
Parlò con benevolenza, per farli appacificare;
nessuno le dette eretta, tutti dissero di no.
Sá þá sælborin, at þeir sárt léku,
hugði á harðræði ok hrauzk ór skikkju;
nǫkðan tók hon mæki ok niðja fjǫr varði,
hæg var-at hjaldri, hvars hon hendr festi.
Allora la nobildonna vide che era un’ardua battaglia,
pensò ardentemente e si tolse il mantello;
impugnò una spada sguainata e difese i suoi parenti,
non c’era pietà, ovunque ponesse la mano.
Dóttir lét Gjúka drengi tvá hníga,
bróður hjó hon Atla, bera varð þann síðan,
skapði hon svá skæru, skelldi fót undan.
La figlia di Gjúki uccise due giovani,
colpì il fratello di Atli, lo portarono via subito,
lottava con così tanto furore, che gli recise il piede.
Annan réð hon hǫggva, svá at sá upp reis-at,
í helju hon þann hafði, þeygi henni hendr skulfu.
Colpì così forte un altro, che non si alzò più,
lo spedì agli inferi, la sua mano non esitò nel farlo.
Þjǫrku þar gerðu, þeiri var við brugðit,
þat brá of allt annat, er unnu bǫrn Gjúka;
svá kváðu Niflunga, meðan sjalfir lifðu,
skapa sókn sverðum, slítask af brynjur,
hǫggva svá hjalma sem þeim hugr dygði.
Là nacque la battaglia, che divenne così famosa,
fu la maggiore di tutte le imprese dei figli di Gjúki;
si dice che i Niflungar, finché ebbero vita,
colpissero con le spade, spaccassero corazze,
spezzavano gli elmi con tutta la forza che avevano.
Morgin mest vágu, unz miðjan dag líddi,
óttu alla ok ǫndurðan dag;
fyrr var fullvegit, flóði vǫllr blóði,
átján áðr fellu, efri þeir urðu,
Beru tveir sveinar ok bróðir hennar.
Combatterono tutto il mattino, fino a mezzogiorno,
fino al tramonto e lungo tutto il giorno,
prima che la battaglia finisse, si nuotava nel sangue,
ne uccisero diciotto, prima di cadere,
i due figli di Bera e suo fratello.
Rǫskr tók at ræða, þótt hann reiðr væri:
Illt er um litask, yðr er þat kenna;
várum þrír tigir, þegnar vígligir,
eftir lifum ellifu, ór er þar brunnit.
Atli prese a parlare, furioso com’era:
Guardarsi intorno è orribile, ed è colpa vostra;
eravamo in trenta, guerrieri armati,
ora siamo vivi in undici, siamo stati decimati.
Brœðr várum fimm, er Buðla misstum;
hefir nú Hel halfa, en hǫggnir tveir liggja.
Eravamo cinque fratelli, quando perdemmo Buðli;
ora Hel ne ha la metà, due giacciono fatti a pezzi.
Mægð gat ek mikla, mák-a-k því leyna,
kona váliga, knák-a ek þess njóta;
hljótt áttum sjaldan, síz komt í hendr ossar,
firrðan mik frændum, féi oft svikinn,
senduð systur helju, slíks ek mest kennumk.
Ho avuto una gran legame, non nascondo la verità,
donna terribile, non ne ho tratto alcuna gioia;
siam stati poco insieme, da quando sei giunta tra noi,
mi hai privato dei parenti, sottratto spesso le ricchezze,
mandato mia sorella agli inferi, ciò mi fa soffrire di più.
Guðrún kvað:
Getr þú þess, Atli, gerðir svá fyrri,
móður tókt mína ok myrðir til hnossa,
svinna systrungu sveltir þú í helli,
hlægligt mér þat þykkir, er þú þinn harm tínir;
goðum ek þat þakka, er þér gengsk illa.
Disse Guðrún:
Devi capire, Atli, che hai iniziato tu,
hai preso mia madre e l’hai uccisa per le ricchezze,
hai fatto perire in prigione la mia amata nipote,
mi pare ridicolo, che parli del tuo dolore;
ringrazio gli dèi per ciò, che le cose ti vadano male.
Atli kvað:
Eggja ek yðr, jarlar, auka harm stóran
vífs ins vegliga, vilja ek þat líta;
kostið svá keppa, at klǫkkvi Guðrún,
séa ek þat mætta, at hon sér né ynði-t.
Disse Atli:
Nobili, vi invito a rendere più grande il dolore
di questa donna presuntuosa, voglio vederlo volentieri;
sforzatevi così forte da far piangere Guðrún,
voglio poterla vedere senza alcuna gioia.
Takið ér Hǫgna ok hyldið með knífi,
skerið ór hjarta, skuluð þess gǫrvir,
Gunnar grimmúðgan á galga festið,
bellið því bragði, bjóðið til ormum.
Prendete Hǫgni e squartatelo coi coltelli,
tagliategli via il cuore, dovete fare ciò,
fissate l’impavido Gunnarr al patibolo,
fatelo in fretta, datelo ai serpenti.
Hǫgni kvað:
Ger, sem til lystir, glaðr munk þess bíða,
rǫskr munk þér reynask, reynt hefi ek fyrr brattara;
hǫfuð hnekking, meðan heilir várum,
nú erum svá sárir, at þá mátt sjalfr valda.
Disse Hǫgni:
Fai come vuoi, ti aspetto serenamente,
mi scoprirai coraggioso, ho affrontato di peggio;
abbiamo combattuto, finché eravamo sani,
ora siamo così feriti, che potete farci ciò che volete.
Beiti þat mælti, bryti var hann Atla:
Tǫkum vér Hjalla, en Hǫgna forðum,
hǫgum vér halft yrkjum, hann er skapdauði,
lifir-a svá lengi, lǫskr mun hann æ heitinn.
Disse Beiti, consigliere di Atli:
Prendiamo Hjalli, risparmiamo Hǫgni,
abbiam fatto metà dell’opera, è ferito a morte,
fino a quando vivrà, sarà sempre chiamato lento.
Hræddr var hvergætir, helt-a in lengr rúmi,
kunni klǫkkr verða, kleif í rá hverja;
vesall lézk vígs þeira, er skyldi váss gjalda,
ok sinn dag dapran at deyja frá svínum,
allri ǫrkostu, er hann áðr hafði.
Il cuoco era terrorizzato, non restò fermo a lungo,
poteva essere un infante, fuggiva in ogni angolo;
la guerra era la rovina, poiché avrebbe pagato per la ferocia,
e fu un giorno triste per lui per morire lontano dai maiali,
da ogni abbondanza, che prima possedeva.
Tóku þeir brás Buðla ok brugðu til knífi,
æpði illþræli, áðr odds kenndi,
tóm lézk at eiga teðja vel garða,
vinna it vergasta, ef hann við rétti,
feginn lézk þó Hjalli, at hann fjǫr þægi.
Presero il cuoco di Buðli e lo uccisero coi coltelli,
il codardo urlò, ancor prima di conoscere la lama,
disse che avrebbe potuto concimare i campi,
fare i lavori più ignobili, se fosse stato risparmiato,
Hjalli sarebbe stato felice, se avesse salvato la vita.
Gættisk þess Hǫgni - gerva svá færi -,
at árna ánauðgum, at undan gengi:
« Fyrir kveð ek mér minna at fremja leik þenna.
Hví mynim hér vilja heyra á þá skræktun? »
Hǫgni si preoccupò - così fan pochi -,
quando lo fecero schiavo, che potesse fuggire illeso:
« Dico che sarei molto meglio io sotto quei coltelli.
Perché dovremmo voler ascoltare queste grida? »
Þrifu þeir þjóðgóðan, þá var kostr engi
rekkum rakklátum ráð enn lengr dvelja;
hló þá Hǫgni, heyrðu dagmegir,
keppa hann svá kunni, kvǫl hann vel þolði.
Legarono l’intrepido eroe, non c’era più modo
per i guerrieri eccitati di rimandare il destino;
Hǫgni rise, lo sentirono i diurni,
era così valoroso, che sopportava bene il dolore.
Harpu tók Gunnarr, hrærði ilkvistum,
sláa hann svá kunni, at snótir grétu,
klukku þeir karlar, er kunnu gǫrst heyra;
ríkri ráð sagði; raftar sundr brustu.
Gunnarr prese l’arpa, la pizzicò colle dita dei piedi,
suonò così bene, che le donne piansero,
gli uomini singhiozzavano, chi riusciva a sentirla bene;
la sua melodia era nobile; le travi caddero a pezzi.
Dó þá dýrir, dags var heldr snemma,
létu þeir á lesti lifa íþróttir.
I valorosi morirono, il giorno stava cominciando,
ma la loro fama rimase e visse per sempre.
Stórr þóttisk Atli, sté hann of þá báða,
horskri harm sagði ok réð heldr at bregða:
« Morginn er nú, Guðrún, misst hefir þú þér hollra;
sums ertu sjalfskapa, at hafi svá gengit. »
Atli si sentì potente, li aveva vinti entrambi,
alla saggia parlava del dolore e la tormentava:
« È mattina, Guðrún, hai perduto i tuoi cari;
è anche colpa tua, se è andata così. »
Guðrún kvað:
Feginn ertu, Atli, ferr þú víg lýsa,
á munu þér iðrar, ef þú allt reynir;
sú mun erfð eftir, ek kann þér segja:
ills gengsk þér aldri, nema ek ok deyja.
Disse Guðrún:
Sei gioioso, Atli, parli dei tuoi crimini,
proverai rimpianto, se non la smetti;
perderai la tua eredità, posso dirtelo:
avrai sempre del male, a meno che io non muoia.
Atli kvað:
Kann ek slíks synja, sé ek til ráð annat
halfu hógligra, - hǫfnum oft góðu -,
mani mun ek þik hugga, mætum ágætum,
silfri snæhvítu, sem þú sjalf vilir.
Disse Atli:
Posso evitare ciò, vedo un’altra via
per entrambi, - spesso evitiamo il bene -,
ti consolerò con gli schiavi, gemme preziose,
argento bianco neve, con ciò che vorrai.
Guðrún kvað:
Ón er þess engi, ek vil því níta;
sleit ek þá sáttir, er váru sakar minni;
afkár ek áðr þótta, á mun nú gæða,
hræfða ek um hotvetna, meðan Hǫgni lifði.
Disse Guðrún:
Non sperarci, rifiuterò tutto;
ho rifiutato compensi per crimini minori;
sono sempre stata crudele, ora lo sono di più,
ho sopportato di tutto, finché Hǫgni era vivo.
Alin vit upp várum í einu húsi,
lékum leik margan ok í lundi óxum,
gæddi okkr Grímhildr gulli ok halsmenjum;
bana muntu mér brœðra bæta aldrigi
né vinna þess ekki, at mér vel þykki.
Trascorremmo l’infanzia nella stessa casa,
giocammo a molti giochi e crescemmo nei boschi,
Grímhildr ci adornò di oro e di gioielli;
per l’uccisione dei miei fratelli non potrai mai pagare
né fare nulla per riuscire a pacarmi.
Kostum drepr kvenna karla ofríki;
í kné gengr hnefi, ef kvistir þverra;
tré tekr at hníga, ef hǫggr tág undan;
nú máttu einn, Atli, ǫllu hér ráða.
Il potere disuguale degli uomini opprime le donne;
la cima dell’albero trema, se è privata delle foglie;
l’albero cade, se si taglia via la radice;
ora puoi governare da solo su tutto, Atli.
Gnótt var grunnýðgi, er gramr því trúði,
sýn var sveipvísi, ef hann sín gæði;
krǫpp var þá Guðrún, kunni of hug mæla,
létt hon sér gerði, lék hon tveim skjǫldum.
Fu così ingenuo da crederci, il sovrano,
il doppio gioco era palese, se avesse prestato attenzione;
Guðrún era impenetrabile, sapeva parlare fingendo,
appariva gioiosa, giocava tra due scudi.
Æxti hon ǫldrykkjur at erfa brœðr sína,
samr lézk ok Atli at sína gerva.
Preparò la birra per il funerale dei suoi fratelli,
la stessa cosa fece Atli per i suoi.
Lokit því létu, lagat var drykkju,
sú var samkunda við svǫrfun ofmikla;
strǫng var stórhuguð, stríddi hon ætt Buðla,
vildi hon ver sínum vinna ofrhefndir.
Così tacquero, il banchetto fu preparato,
presto furono satolli con gran tumulto;
forte del suo grande animo, straziò la stirpe di Buðli,
voleva una vendetta terribile verso suo marito.
Lokkaði hon litla ok lagði við stokki,
glúpnuðu grimmir ok grétu þeygi,
fóru í faðm móður, fréttu, hvat þá skyldi.
Chiamò i piccoli e li portò su una panca,
i fieri infanti erano terrorizzati ma non piansero,
corsero in braccio alla madre e le chiesero cosa volesse.
Guðrún kvað:
Spyrið lítt eftir, spilla ætla ek báðum,
lyst várumk þess lengi at lyfja ykkr elli.
Disse Guðrún:
Non chiedetemi altro, vi ammazzerò entrambi,
da molto desidero guarirvi dal male della vita.
Sveinarnir kváðu:
Blótt, sem vill, bǫrnum, bannar þat manngi,
skǫmm mun ró reiði, ef þú reynir gǫrva.
Dissero i giovani:
Sacrifica come vuoi i tuoi figli, nessuno te lo impedisce,
tua ira sarà breve, se lo farai davvero.
Brá þá barnæsku brœðra in kappsvinna,
skipti-t skapliga, skar hon á hals báða.
Enn frétti Atli, hvert farnir væri
sveinar hans leika, er hann sá þá hvergi.
Sicché la donna furiosa uccise i giovani fratelli,
tagliò con ferocia la testa ad entrambi.
Atli si chiedeva dove fossero andati a giocare
i suoi giovani, poiché non riusciva a vederli.
Guðrún kvað:
Yfir ráðumk ganga Atla til segja;
« Dylja munk þik eigi, dóttir Grímhildar;
glaða mun þik minnst, Atli, ef þú gǫrva reynir;
vakðir vá mikla, er þú vátt brœðr mína.
Disse Guðrún:
Andrò da Atli e glielo dirò;
« Non voglio mentirti, io, figlia di Grímhildr,
sarai poco lieto, Atli, se saprai cos’ho fatto,
hai destato un gran dolore, quando hai ucciso i miei fratelli.
Svaf ek mjǫk sjaldan, síðans þeir fellu,
hét ek þér hǫrðu, hefi ek þik nú minntan;
morgin mér sagðir, man ek enn þann gǫrva,
nú er ok aftann, átt þú slíkt at frétta.
Non ho più dormito molto, da quando son caduti,
ti ho promesso crudeltà, ora te l’ho ricordato;
me l’hai detto di mattina, ricordo molto bene,
ora invece è sera, e tu proverai la stessa cosa.
Maga hefir þú þinna misst, sem þú sízt skyldir,
hausa veizt þú þeira hafða at ǫlskálum,
drýgða ek þér svá drykkju, dreyra blett ek þeira.
Hai perso i tuoi figli, come mai avresti immaginato,
devi sapere che i loro teschi erano colmi di birra,
così ti ho fatto da bere, mescolato al loro sangue.
Tók ek þeira hjǫrtu, ok á teini steikðak,
selda ek þér síðan, sagðak, at kalfs væri:
einn þú því ollir, ekki réttu leifa,
tǫggtu tíðliga, trúðir vel jǫxlum.
Ho preso i loro cuori, e li ho arrostiti allo spiedo,
poi te li ho dati, dicendo che erano di vitello:
li hai mangiati da solo, non hai lasciato nulla,
hai mangiato con piacere, ti sei fidato dei tuoi denti.
Barna veiztu þinna, biðr sér fár verra;
hlut veld ek mínum, hælumk þó ekki. »
Sai dei tuoi figli, pochi patiscono male peggiore;
ho fatto la mia parte, anche se senza gloria. »
Atli kvað:
Grimm vartu, Guðrún, er þú gera svá máttir,
barna þinna blóði at blanda mér drykkju;
snýtt hefir þú sifjungum, sem þú sizt skyldir,
mér lætr þú ok sjalfum millum ills lítit.
Disse Atli:
Sei stata crudele, Guðrún, agendo così,
mescolando i sangue dei tuoi figli per farmelo bere;
hai ucciso la tua prole, come non avresti mai dovuto,
e a me stesso lasci ben poca distanza dal dolore.
Guðrún kvað:
Vili mér enn væri at vega þik sjalfan,
fátt er fullilla farit við gram slíkan;
drýgt þú fyrr hafðir þat, er menn dæmi vissu-t til,
heimsku, harðræðis í heimi þessum;
nú hefir þú enn aukit, þat er áðan frágum;
greipt glæp stóran, gǫrt hefir þú þitt erfi.
Disse Guðrún:
Vorrei ammazzare anche te stesso,
nulla è abbastanza spietato contro uno come te;
avevi già commesso crimini imperdonabili tra gli uomini,
al mondo, crudeltà pura in questo mondo;
ora hai aggiunto anche questa trasgressione;
col crimine che hai commesso, ti sei preparato il funerale.
Atli kvað:
Brennd muntu á báli ok barið grjóti áðr,
þá hefir þú árnat þatstu æ beiðisk.
Disse Atli:
Brucerai in una pira e prima sarai lapidata,
allora avrai quel che hai sempre sognato.
Guðrún kvað:
Seg þér slíkar sorgir ár morgin,
fríðra vil ek dauða fara í ljós annat.
Disse Guðrún:
Raccontati da solo tali pene quando sarà mattina,
con una morte molta più bella arriverò ad altra luce.
Sátu samtýnis, sendusk fárhugi,
hendusk heiftyrði, hvártki sér unði;
heift óx Hniflungi, hugði á stórræði,
gat fyr Guðrúnu, at hann væri grimmr Atla.
Sedevano insieme, scambiandosi pensieri malvagi,
parole senza amicizia, si odiavano a vicenda;
l’odio crebbe in un Niflungr, pensava ad un gran piano,
confessò a Guðrún di avere odio per Atli.
Kómu í hug henni Hǫgna viðfarar,
talði happ hánum, ef hann hefnt ynni.
Veginn var þá Atli, var þess skammt bíða,
sonr vá Hǫgna ok sjalf Guðrún.
Le venne in mente la sorte di Hǫgni,
sarebbe stato bello, se fosse stato vendicato.
Allora Atli venne ucciso, senza alcun indugio,
lo colpirono il figlio di Hǫgni e la stessa Guðrún.
Rǫskr tók at ræða, rakðisk ór svefni,
kenndi brátt benja, bands kvað hann þǫrf enga:
« Segið it sannasta, hverr vá son Buðla,
emk-a ek lítt leikinn, lífs tel ek ván enga. »
Il valoro cominciò a parlare, svegliatosi dal sonno,
sentì le ferite mortali, disse di non volere cure:
« Ditemi la verità, chi ha ucciso il figlio di Buðli,
non sto giocando, non vivrò ancora per molto. »
Guðrún kvað:
Dylja mun þik eigi dóttir Grímhildar,
látumk því valda, er líðr þína æfi,
en sumu sonr Hǫgna, er þik sár mæða.
Disse Guðrún:
Non ti mentirà la figlia di Grímhildr,
sicché lo affermo, è colpa della tua consorte,
ma in parte del figlio di Hǫgni, se le ferite ti consumano.
Atli kvað:
Vaðit hefir þú at vígi, þótt væri-t skaplikt,
illt er vin véla, þanns þér vel trúir;
beiddr fór ek heiman at biðja þín, Guðrún.
Disse Atli:
Hai compiuto un delitto, anche se era da infami,
è un male tradire un amico, se ti concede fiducia;
partî controvoglia da casa per chiederti in sposa, Guðrún.
Leyfð vartu ekkja, létu stórráða,
varð-a ván lygi, er vér of reyndum;
fórtu heim hingat, fylgði oss herr manna,
allt var ítarligt um órar ferðir.
Eri una vedova lodata, ti facevano intelligente,
che non era falso, lo ha confermato quest’esperienza;
venisti qui a casa, tra il nostro grande esercito,
tutto era magnifico sulla nostra strada.
Margs var alls sómi manna tíginna,
naut váru ærin, nutum af stórum,
þar var fjǫlð féar, fengu til margir.
C’erano tanti uomini d’onore prescelti,
i buoi erano molti, largamente ne godemmo,
c’era molta richezza, alla portata di tutti.
Mund galt ek mærri meiðma fjǫlð þiggja,
þræla þría tigu, þýjar sjau góðar,
sæmð var at slíku, silfr var þó meira.
Riempî la mia sposa di regali di nozze,
trenta servi, sette schiave buone,
pochi si possono permettere ciò, argento ancor più.
Léztu þér allt þykkja, sem ekki væri,
meðan lǫnd þau lágu, er mér leifði Buðli,
gróftu svá undir, gerði-t hlut þiggja;
sværu léztu þína sitja oft grátna,
fann ek í hug heilum hjóna vætr síðan.
Dicesti che tutto quanto, non sembrava nulla,
quanto si estendevano le terre, che Buðli mi lasciò,
hai scavato a fondo, fino a fare la tua parte;
hai lasciato tua suocera spesso seduta piangente,
la mia famiglia non ha mai più avuto un animo sereno.
Guðrún kvað:
Lýgr þú nú, Atli, þótt ek þat lítt rekja;
heldr var ek hæg sjaldan, hóftu þó stórum;
bǫrðuzk ér brœðr ungir, báruzk róg milli;
halft gekk til heljar ór húsi þínu;
hrolldi hotvetna þat er til hags skyldi.
Disse Guðrún:
Ora menti, Atli, anche se mi importa poco;
fui spesso gentile, anche se tu predominavi;
voi fratelli minori litigavate, vi offendevate a vicenda;
metà della tua casa sono finiti agli inferi;
tutto ciò di cui beneficiavamo è andato in rovina.
Þrjú várum systkin, þóttum óvægin,
fórum af landi, fylgðum Sigurði,
skæva vér létum, skipi hvert várt stýrði,
ǫrkuðum at auðnu, unz vér austr kómum.
Eravamo tre fratelli e sorelle, ci credevamo invincibili,
partimmo dalle terre, seguimmo Sigurðr,
le navi filavano veloci, ognuno timonava la sua,
seguendo il destino, finché non giungemmo in oriente.
Konung drápum fyrstan, kurum land þaðra,
hersar oss á hǫnd gengu, hræðzlu þat vissi;
vágum ór skógi þanns vildum syknan,
settum þann sælan, er sér né átti-t.
Prima uccidemmo il re, scegliemmo là la terra,
i signori si sottomisero a noi, mostrando paura;
liberavamo dalla foresta chiunque ritenevamo innocuo,
innalzammo alla prosperità, chi non possedeva nulla.
Dauðr varð inn húnski, drap þá brátt kosti,
strangt var angr ungri ekkju nafn hljóta;
kvǫl þótti kvikri at koma í hús Atla,
átti áðr kappi, illr var sá missir.
L’unno era morto, la mia fortuna pure,
fu doloroso per una giovane esser chiamata vedova;
mi parve che un vivo tormento venisse dalla casa di Atli,
già mi ebbe un eroe, e fu una perdita dolorosa.
Komt-a-ðu af því þingi, er vér þat frægim,
at þú sǫk sættir né slekðir aðra;
vildir ávallt vægja en vætki halda,
kyrrt of því láta, (lacunam).
Non sei mai venuto alla þingr, così dicono tutti,
né per fare una causa né per difenderti da una;
hai sempre voluto cedere senza combattere,
lasciando passare tutto, (manca del testo).
Atli kvað:
Lýgr þú nú, Guðrún, lítt mun við bætask
hluti hvárigra, hǫfum ǫll skarðan.
Gerðu nú, Guðrún, af gæzku þinni
okkr til ágætis, er mik út hefja.
Disse Atli:
Ora menti, Guðrún, e ciò poco migliora
la nostra causa, abbiamo perso tutti.
Ricorri alla tua bontà, Guðrún,
per il nostro onore, quando mi porteranno via.
Guðrún kvað:
Knǫrr mun ek kaupa ok kistu steinda,
vexa vel blæju at verja þitt líki,
hyggja á þǫrf hverja, sem vit holl værim.
Disse Guðrún:
Comprerò una barca funebre e una cista colorata,
ricoprirò il sudario del tuo corpo di cera,
penserò ad ogni cosa, come se ci amassimo.
Nár varð þá Atli, niðjum stríð æxti,
efndi ítrborin allt þats réð heita;
fróð vildi Gudrún fara sér at spilla,
urðu dvǫl dægra, dó hon í sinn annat.
Quando Atli morì, il dolore dei parenti crebbe,
la nobildonna fece tutto quel che aveva detto;
la saggia Guðrún voleva suicidarsi;
ma i giorni passarono, morì in altri tempi.
Sæll er hverr síðan, er slíkt getr fæða
jóð at afreki, sems ól Gjúki;
lifa mun þat eftir á landi hverju
þeira þrámæli, hvargi er þjóð heyrir.
Sia felice chi può dare alla luce una progenie così
grande nelle imprese come quella di Gjúki;
dopo di loro in ogni terra vivrà ancora
la loro memoria, ovunque gli uomini possono udire.
GUÐRÚNARHVǪT
L’INCITAMENTO DI GUÐRÚN
OPPURE
LA MORTE DI GUÐRÚN
Si tratta dell’ultimo capitolo concernente la storia di Guðrún (e il penultimo del Codex Regius). Guðrún,
dopo aver ucciso anche il suo secondo marito, Atli, cerca di suicidarsi gettandosi in mare a largo, ma le
norne la risparmiano sicché le onde la portano alla corte di re Jóknar, che la prende in sposa. Da lui ha 3
figli, Sǫrli, Erpr ed Hamðir e inoltre da’ alla luce Svanhildr, la figlia di Sigurðr. Svanhildr viene data in
sposa a Jǫrmunrekkr, un re dei goti, che però la fa uccidere cascando nel tranello di un suo consigliere,
Bikki. Allora Guðrún incita Hamðir e i suoi fratelli ad onorare il coraggio della loro stirpe incitandoli a
vendicare la morte della loro sorellastra Svanhildr. Hamðir, seppur buono di cuore, viene lo stesso convinto
dalla madre a partire coi suoi fratelli. Prima di partire però ricorda a Guðrún del male causato dai suoi
fratelli – dato che Guðrún lo paragona ad essi per dirgli che non ha coraggio – e Guðrún sprofonda di nuovo
nella depressione dovuta a tutto il dolore che ha subito nella vita, dunque decide di uccidersi con il fuoco.
« Guðrún gekk þá til sævar, er hon hafði drepit Atla.
Gekk hon út á sæinn ok vildi fara sér. Hon mátti eigi
sǫkkva. Rak hana yfir fjǫrðinn á land Jónakrs konungs.
Hann fekk hennar. Þeira synir váru þeir Sǫrli ok Erpr
ok Hamðir. Þar fæddist upp Svanhildr Sigurðardóttir.
Hon var gift Jǫrmunrekk inum ríkja. Með honom var
Bikki. Hann réð þat, at Randvér konungs son skyldi
taka hana. Þat sagði Bikki konungi. Konungr lét hengja
Randvé, en troða Svanhildi undir hrossa fótum. En er
þat spurði Guðrún, þá kvaddi hon sonu sína. »
« Guðrún andò verso il mare, dopo aver ucciso Atli. Andò a
largo e voleva uccidersi. Ma non riusciva ad annegare. La
corrente la spinse verso un fiordo nella terra di re Jónakr.
Costui la sposò. I loro figli furono Sǫrli ed Erpr ed Hamðir.
Lì crebbe Svanhildr Sigurðardóttir (figlia di Sigurðr). Ella
era sposata a Jǫrmunrekkr il potente. Con lui c’era Bikki.
Egli suggerì a Randvér, figlio del re, di prenderla. Poi Bikki
lo disse al re. Il re fece impiccare Randvér, e fece calpestare
Svanhildr dagli zoccoli dei cavalli. Ma appena Guðrún lo
seppe, parlò con i suoi figli. »
Þá frá ek sennu slíðrfengligsta,
trauð mál, talið af trega stórum,
er harðhuguð hvatti at vígi
grimmum orðum Guðrún sonu:
Ho saputo di un tremendo litigio,
parole dure, parlate da un gran sconforto,
quando con tutto il cuore incitò alla battaglia
con parole crudeli i suoi figli Guðrún:
« Hví sitið ér, hví sofið lífi,
hví tregr-at ykkr teiti at mæla,
er Jǫrmunrekkr yðra systur,
unga at aldri, jóm of traddi,
hvítum ok svǫrtum, á hervegi,
grám, gangtǫmum Gotna hrossum?
« Perché state fermi, perché vivete dormendo,
perché non disdegnate il parlare felici,
mentre Jǫrmunrekkr vostra sorella,
nel fiore degli anni, ha gettato sotto gli zoccoli,
bianchi e neri, su un sentiero di guerra,
grigi, destrieri corridori dei goti?
Urðu-a it glíkir þeim Gunnari
né in heldr hugðir sem var Hǫgni;
hennar munduð it hefna leita,
ef móð ættið minna brœðra
eða harðan hug Húnkonunga. »
Non siete simili a Gunnarr
né coraggiosi com’era Hǫgni;
vi sareste imposti di vendicarla,
se aveste il coraggio dei miei fratelli
oppure il cuore duro del re degli unni. »
Þá kvað þat Hamðir inn hugumstóri:
Lítt myndir þú leyfa dáð Hǫgna,
þá er Sigurð vǫkðu svefni ór;
bækr váru þínar enar bláhvítu roðnar
í vers dreyra, folgnar í valblóði.
Disse allora Hamðir il benevolo:
Dovresti lodare poco le gesta di Hǫgni,
quando egli destò Sigurðr dal sonno;
le tue vesti da letto azzurre si arrossarono
col sangue di tuo marito, col sangue mortale.
Urðu þér beggja brœðra hefndir
slíðrar ok sárar, er þú sonu myrðir;
knættim allir Jǫrmunrekki
samhyggjendr systur hefna.
Per i tuoi fratelli ottenesti una vendetta
amara e dolorosa, quando uccidesti i tuoi figli;
potremmo tutti con Jǫrmunrekkr
vendicarci insieme di nostra sorella.
Berið hnossir fram Húnkonunga;
hefir þú okkr hvatta at hjǫrþingi.
Portaci i gioielli del re degli unni (le armi);
ci hai stimolati a combattere con le spade.
Hlæjandi Guðrún hvarf til skemmu,
kumbl konunga ór kerum valði,
síðar brynjur, ok sonum færði,
hlóðusk móðgir á mara bógu.
Guðrún si recò sorridendo all’armeria,
scelse gli elmi dei re dalle casse,
armature lunghe, e le portò ai figli,
i giovani eroi sellarono i cavalli.
Þá kvað þat Hamðir inn hugumstóri:
Svá kemsk meir aftr móður at vitja
geir-Njǫrðr hniginn á Goðþjóðu,
at þú erfi at ǫll oss drykkir,
at Svanhildi ok sonu þína.
Disse allora Hamðir il benevolo:
Così nuovamente torni a trovare la madre
del guerriero caduto nelle terre dei goti,
che tu possa bere al funerale di tutti noi,
per Svanhildr e per i tuoi figli.
Guðrún grátandi, Gjúka dóttir,
gekk hon tregliga á tái sitja
ok at telja tárughlýra
móðug spjǫll á margan veg:
Guðrún, figlia di Gjúki, piangendo
andò a sedersi addolorata alla porta
e a raccontare con le lacrime sul visto
molte vicende in diversi modi:
« Þrjá vissa ek elda, þrjá vissa ek arna,
var ek þrimr verum vegin at húsi;
einn var mér Sigurðr ǫllum betri,
er brœðr mínir at bana urðu.
« Ho conosciuto tre focolari, ho conosciuto tre cuori,
sono stata portata a casa da tre mariti;
per me l’unico e migliore di tutti era Sigurðr,
colui che i miei fratelli ammazzarono.
Svárra sára sák-at ek né kunna,
(lacunam)
meir þóttusk mér of stríða,
er mik øðlingar Atla gáfu.
Non ho mai visto né conosciuto ferite più dolorose,
(manca del testo)
pensarono di peggio per farmi soffrire,
quando i nobili mi diedero ad Atli.
Húna hvassa hét ek mér at rúnum;
máttig-a-k bǫlva betr of vinna,
áðr ek hnóf hǫfuð af Hniflungum.
Chiamai i miei fieri unni per parlarci;
non potei trovar pace al mio dolore,
finché non tagliai la testa ai Niflungar.
Gekk ek til strandar, grǫm vark nornum,
vilda ek hrinda stríð grið þeira;
hófu mik, né drekkðu, hávar bárur,
því ek land of sték, at lifa skyldak.
Andai sulle rive del mare, mi scontrai con le norne,
volevo far finire la loro persecuzione;
le onde alte mi sorressero, senza farmi annegare,
poiché dovevo vivere, giunsi a terra.
Gekk ek á beð, hugðak mér fyr betra,
þriðja sinni þjóðkonungi;
ól ek mér jóð, erfivǫrðu,
erfivǫrðu, Jónakrs sonum.
Salî sul letto, pensando ad una sorte migliore,
per la terza volta con un re dei popoli;
nutrî i miei figli, ereditari della stirpe,
ereditari della stirpe, figli di Jónakr.
En um Svanhildi sátu þýjar,
er ek minna barna bazt fullhugðak;
svá var Svanhildr í sal mínum
sem væri sæmleitr sólar geisli.
Intorno a Svanhildr sedevano le serve,
colei che tra i miei figli amavo di più;
Svanhildr era nella mia stanza
come un amabile raggio di sole.
Gædda ek gulli ok guðvefjum,
áðr ek gæfak Goðþjóðar til;
þat er mér harðast harma minna
of þann inn hvíta hadd Svanhildar,
auri trǫddu und jóa fótum.
La arricchî con oro e belle vesti,
prima di darla al popolo dei goti;
la più dura delle mie ferite fu
quando le trecce bionde di Svanhildr furono
calpestate dagli zoccoli dei cavalli nel fango.
En sá sárastr, er þeir Sigurð minn,
sigri ræntan, í sæing vágu,
en sá grimmastr, er þeir Gunnari
fránir ormar til fjǫrs skriðu,
en sá hvassastr, er til hjarta
konung óblauðan kvikvan skáru.
Ma la più dolorosa, quando al mio Sigurðr,
tolsero la vittoria, lo trucidarono nel letto,
ma la più crudele, quando su Gunnarr
fecero strisciare i serpenti fino a ucciderlo,
ma la più atroce, quando il cuore
del re senza timore strapparono via ancora vivo.
Fjǫlð man ek bǫlva, (lacunam).
Beittu, Siguðr, inn blakka mar,
hest inn hraðfæra láttu hinig renna;
sitr eigi hér snǫr né dóttir,
sú er Guðrúnu gæfi hnossir.
Ricordo molto dolore, (manca del testo).
Guida, Sigurðr, il tuo nero destriero,
lascia che qui venga il tuo abile cavallo;
qui non c’è nuora né figlia,
che non dia a Guðrún dei gioielli.
Minnsktu, Sigurðr, hvat vit mæltum,
þá er vit á beð bæði sátum,
at þú myndir mín, móðugr, vitja,
halr, ór helju, en ek þín ór heimi.
Ricordati, Sigurðr, cosa dicemmo,
quando eravamo sdraiati nel letto,
che tu saresti venuto tu, valoroso, a trovarmi,
eroe, dagli inferi, oppure io da te dal mondo.
Hlaðið ér, jarlar, eikikǫstinn,
látið þann und hilmi hæstan verða;
megi brenna brjóst bǫlvafullt eldr,
þrungit um hjarta þiðni sorgir. »
Accatastate il legno di quercia, nobili,
possa innalzarsi al cielo il rogo più grande;
possa il fuoco bruciare il petto pieno di dolore;
sciogliere la sofferenza ed il male del cuore. »
Jǫrlum ǫllum óðal batni,
snótum ǫllum sorg at minni,
at þetta tregróf of talit væri.
Che a tutti i nobili la sorte migliori,
che a tutte le donne il dolore diminuisca,
ora che questo racconto di dolore è stato narrato.
HAMÐISMÁL
IL DISCORSO DI HAMÐIR
OPPURE
LA MORTE DI JǪRMUNREKKR
Si tratta dell’ultimo capitolo della saga eroica, cominciata con Helgi, passata per Sigurðr e terminante con
gli ultimi tre figli di Guðrún: Hamðir, Sǫrli ed Erpr. È il proseguimento diretto del poema precedente, il
Guðrúnarhvǫt (Incitamento di Guðrún), dove Guðrún convince i suoi tre figli a vendicare la sorella
Svanhildr, uccisa dal consorte, il sadico Jǫrmunrekkr, per un inganno di un suo consigliere. I tre partono, ma
lungo la strada incontrano un uomo mingherlino ma astuto – che molti riconoscono in Loki – che li fa
litigare, portando Hamðir a prendere la decisione di uccidere Erpr col suo terzo degli uomini. Nonostante
ciò, riescono a sopraffarre gli uomini di Jǫrmunrekkr, sebbene sia Hamðir che Sǫrli, feriti gravemente,
muoiano, ma non prima che Sǫrli, il fratello saggio, rinfacci ad Hamðir la stronzata che ha fatto uccidendo
Erpr. (E qui c’è da dire che nel testo originale c’è un errore: non è Hamðir a parlare per primo a Sǫrli bensì
quest’ultimo a lui, si capisce dal contenuto della stanza. Ma io sono rimasto fedele al testo originale.)
Spruttu á tái tregnar íðir,
græti alfa in glýstǫmu;
ár of morgin manna bǫlva
sútir hverjar sorg of kveykva.
A corte sorsero vicende dolorose,
mattini (lacrime degli elfi) senza gioia;
di prima mattina si sveglia per gli uomini
anche il dolore di ogni sofferenza subita.
Var-a þat nú né í gær,
þat hefir langt liðit síðan,
- er fátt fornara, fremr var þat halfu, er hvatti Guðrún Gjúka borin,
sonu sína unga at hefna Svanhildar:
Non era oggi né ieri,
è passato molto tempo da allora,
- c’è poco più antico, anche solo la metà, di quando Guðrún figlia di Gjúki incitò
i suoi giovani figli a vendicare Svanhildr:
« Systir var ykkur Svanhildr of heitin,
sú er Jǫrmunrekkr jóm of traddi,
hvítum ok svǫrtum, á hervegi,
grám, gangtǫmum Gotna hrossum.
« La sorella che avevate si chiamava Svanhildr,
che Jǫrmunrekkr ha gettato sotto gli zoccoli,
bianchi e neri, su un sentiero di guerra,
grigi, destrieri corridori dei goti.
Eftir er ykkr þrungit þjóðkonunga;
lifið einir ér þátta ættar minnar.
Sono pochi i sovrani di gente come voi;
siete gli ultimi in vita della mia stirpe.
Einstæð em ek orðin, sem ǫsp í holti,
fallin at frændum sem fura at kvisti,
vaðin at vilja, sem viðr at laufi,
þá er in kvistskæða kemr um dag varman. »
Sono finita da sola, come il pioppo nella foresta,
privata dei parenti come un abete dei rami,
ho perduto la gioia, come un albero con le foglie,
quando la tempesta giunge nei giorni caldi. »
Hitt kvað þá Hamðir inn hugumstóri:
Lítt myndir þú þá, Guðrún, leyfa dáð Hǫgna,
er þeir Sigurð vǫkðu svefni ór,
saztu á beð, en banar hlógu.
Disse allora ciò Hamðir il benevolo:
Dovresti lodare poco le gesta di Hǫgni, Guðrún,
quando destarono Sigurðr dal sonno,
eri seduta sul letto, e gli assassini ridevano.
Bækr váru þínar inar bláhvítu
ofnar vǫlundum, flutu í vers dreyra;
svalt þá Sigurðr, saztu yfir dauðum,
glýja þú né gáðir, Gunnarr þér svá vildi.
Le tue vesti da letto azzurre
dei migliori tessitori, s’intinsero col sangue di tuo marito;
morì così Sigurðr, e tu, chinata sul suo cadavere,
non hai più gioito né goduto, così Gunnarr ha voluto.
Atla þóttisk þú stríða at Erps morði
ok at Eitils aldrlagi, þat var þér enn verra;
svá skyldi hverr øðrum verja til aldrlaga
sverði sárbeitu, at sér né stríddi-t.
Credesti di colpire Atli con l’omicidio di Erpr
e con quello di Eitill, ma fu ancor peggio per te;
chiunque per uccidere qualcun altro dovrebbe usare
una spada affilata, ma senza fare del male a sé stesso.
Hitt kvað þá Sǫrli, - svinna hafði hann hyggju -:
Vilk-at ek við móður málum skipta;
orðs þykkir enn vant ykkru hváru.
Hvers biðr þú, Guðrún, er þú at gráti né fær-at?
Disse allora ciò Sǫrli, - era saggio nel pensiero -:
Non voglio scambiare parole con mia madre;
le vostre parole son state vane nel discutere.
Cosa desideri, Guðrún, che non ti faccia piangere?
Brœðr grát þú þína ok buri svása,
niðja náborna leidda nær rógi;
okkr skaltu ok, Guðrún, gráta báða,
er hér sitjum feigir á mǫrum, fjarri munum deyja.
Piangi per i tuoi fratelli e per gli amati figli,
per i parenti stretti massacrati sul campo di battaglia;
anche per entrambi noi piangerai, Guðrún,
siam seduti condannati sui cavalli, moriremo lontani.
Gengu ór garði gǫrvir at eiskra,
liðu þá yfir ungir úrig fjǫll
mǫrum húnlenzkum morðs at hefna.
Uscirono dalle mura infuriati per combattere,
i giovani viaggiarono oltre gli umidi monti
sui destrieri unni per vendicare l’assassinio.
Fundu á stræti stórbrǫgðóttan:
« Hvé mun jarpskammr okkr fulltingja? »
Lungo la via trovarono un uomo molto astuto:
« Come potrebbe aiutarci questo mingherlino bruno? »
Svaraði inn sundrmæðri, svá kvaðsk veita mundu
fullting frændum, sem fótr øðrum.
« Hvat megi fótr fæti veita
né holdgróin hǫnd annarri? »
Rispose il fratellastro, disse che avrebbe potuto
aiutare i parenti, come un piede con l’altro.
« Come può un piede aiutare un altro piede
oppure una mano aiutare un’altra mano? »
Þá kvað þat Erpr einu sinni,
- mærr of lék á mars baki -:
« Illt er blauðum hal brautir kenna. »
Kóðu harðan mjǫk hornung vera.
Allora parlò Erpr una sola volta,
- sedeva nobile sul dorso del cavallo -:
« È un male indicare la via ad un debole. »
Dissero che un bastardo era molto più audace.
Drógu þeir ór skíði skíðiéarn,
mækis eggjar, at mun flagði;
þverrðu þeir þrótt sinn at þriðjungi,
létu mǫg ungan til moldar hníga.
Estrassero le spade dai foderi,
le loro lame, per la gioia di Hel;
perdettero un terzo del loro esercito,
fecero cadere a terra il giovane combattente.
Skóku loða, skalmir festu,
ok góðbornir smugu í guðvefi.
Batterono i vestiti, rifoderarono le spade,
e i nobilnati s’avvolsero nei mantelli.
Fram lágu brautir, fundu vástigu
ok systurson sáran á meiði,
vargtré vindkǫld vestan bæjar,
trýtti æ trǫnu hvǫt, titt var-at bíða.
Continuando per la via, trovarono sciagure
e loro nipote ferito impiccato,
l’albero dei lupi al gelido vento ad Ovest delle dimore,
il verso dei corvi risuonava sempre, non era un bel posto.
Glamr var í hǫllu, halir ǫlreifir,
ok til gota ekki gerðu at heyra,
áðr halr hugfullr í horn of þaut.
C’era felicità nella sala, uomini ubriachi,
e non udirono il rumore dei cavalli,
finché un uomo lucido non suonò il corno.
Segja fóru ærir Jǫrmunrekki,
at sénir váru seggir und hjalmum:
« Ræðið ér um ráð, ríkir eru komnir,
fyr máttkum hafið ér mǫnnum mey of tradda. »
Andarono a dire a Jǫrmunrekkr,
che avevano avvistato uomini con gli elmi:
« Fate qualcosa, son giunti dei guerrieri,
avete ucciso la sorella di uomini potenti. »
Hló þá Jǫrmunrekkr, hendi drap á kampa,
beiddisk-at brǫngu, bǫðvaðisk at víni;
skók hann skǫr jarpa, sá á skjǫld hvítan,
lét hann sér í hendi hvarfa ker gullit.
Jǫrmunrekkr rise, si lisciò la barba con la mano,
voleva combattere, il vino lo aveva eccitato;
scosse i capelli castani, rimirò lo scudo bianco,
fece oscillare con la mano il calide d’oro.
« Sæll ek þá þóttumk, ef ek sjá knætta
Hamði ok Sǫrla í hǫllu minni,
buri mynda ek þá binda með boga strengjum,
góð bǫrn Gjúka festa á galga. »
« Sarei stato felice, se avessi potuto vedere
Hamðir e Sǫrli alla mia corte,
li avrei potuti legare con le corde degli archi,
avrei impiccato la stirpe divina di Guðrún. »
Hitt kvað þá Hróðrglǫð, stóð of hleðum,
mæfingr mælti við mǫg þenna:
« Því at þat heita, at hlýðigi myni;
megu tveir menn einir tíu hundruð Gotna
binda eða berja í borg inni háu? »
Disse allora ciò Hróðrglaðr, in piedi sulla panca,
con le dita magre a suo figlio:
« Perché promettere, ciò che non può accadere;
possono due uomini da soli mille goti
legare oppure uccidere in questa alta rocca? »
Styrr varð í ranni, stukku ǫlskálir,
í blóði bragnar lágu, komit ór brjósti Gotna.
Si combatté nel palazzo, caddero i calici della birra,
gli uomini giacquero nel sangue, uscito dal petto dei goti.
Hitt kvað þá Hamðir inn hugumstóri:
« Æstir, Jǫrmunrekkr, okkarrar kvámu
brœðra sammœðra innan borgar þinnar;
fætr sér þína, hǫndum sér þú þínum,
Jǫrmunrekkr, orpit í eld heitan. »
Disse allora ciò Hamðir il benevolo:
« Desideravi, Jǫrmunrekkr, che venissimo noi due
fratelli di stessa madre nella tua rocca;
guarda i tuoi piedi, guarda le tue mani,
Jǫrmunrekkr, gettati nel fuoco acceso. »
Þá hraut við inn reginkunngi
baldr í hrynju, sem bjǫrn hryti:
« Grýtið ér á gumna, alls geirar né bíta,
eggjar né éarn Jónakrs sonu. »
Allora il re divino ringhiò
chiuso nella corazza, come ringhia l’orso:
« Lapidate quegli uomini, le lance non li tocchino,
né le spade né il ferro, i figli di Jónakr. »
Hitt kvað þá Hamðir inn hugumstóri:
Bǫl vanntu, bróðir, er þú þann belg leystir;
oft ór þeim belg bǫll ráð koma.
Disse allora ciò Hamðir il benevolo:
Hai fatto male, quando hai aperto la bocca, fratello;
spesso dalla bocca escono cattivi consigli.
Sǫrli kvað:
Hug hefðir þú, Hamðir, ef þú hefðir hyggjandi;
mikils er á mann hvern vant, er mannvits er!
Disse Sǫrli:
Ebbi coraggio, se solo avessi avuto strategia, Hamðir!;
manca molto ad un uomo, se è la saggezza a mancare!
Hamðir kvað:
Af væri nú hǫfuð, ef Erpr lifði,
bróðir okkarr inn bǫðfrækni, er vit á braut vágum,
verr inn vígfrækni, - hvǫttumk at dísir, gumi inn gunnhelgi, - gerðumk at vígi -.
Disse Hamðir:
La sua testa sarebbe tagliata, se Erpr fosse vivo,
nostro fratello coraggioso, che uccidemmo per strada,
guerriero abile nella guerra, - mi istigarono le dise, l’uomo per noi sacro, - mi spinse ad ucciderlo -.
Sǫrli kvað:
Ekki hygg ek okkr vera ulfa dæmi,
at vit mynim sjalfir of sakask sem grey norna,
þá er gráðug eru í auðn of alin.
Disse Sǫrli:
Non credo che noi dobbiamo agire come i lupi,
ché combattiamo tra noi come i cani delle norne,
che crescono feroci nel deserto.
Vel hǫfum vit vegit, stǫndum á val Gotna,
ofan eggmóðum, sem ernir á kvisti;
góðs hǫfum tírar fengit,
þótt skylim nú eða í gær deyja;
kveld lifir maðr ekki eftir kvið norna.
Abbiam combattuto bene, ci ergiamo sui goti caduti,
sovrastiamo le nostre vittime, come le aquile sui rami;
buona fama abbiamo guadagnato,
anche se moriremo oggi oppure domani;
nessun uomo vive fino a sera se lo decidono le norne.
Þar fell Sǫrli at salar gafli,
enn Hamðir hné at húsbaki.
Þetta eru kǫlluð Hamðismál in fornu.
Lì al centro della sala cadde Sǫrli,
e Hamðir s’inginocchiò nel retro della casa.
Questo è chiamato Discorso di Hamðir antico.
B AL DR S D R AUM AR
I SOGNI DI BALDR
OPPURE
VEGTASSMÁL
Si tratta di un breve poema (14 stanze) che vede Óðinn recarsi agli inferi per interrogare una volva, una
veggente, per conoscere chi sarà ad uccidere Baldr. Si presenta con il nome di Vegtmar, e per questo un
titolo alternativo al poema è “Vegtmassmál”, “discorso di Vegtmar”.
Senn váru æsir allir á þingi
ok ásynjur allar á máli,
ok um þat réðu ríkir tívar,
hví væri Baldri ballir draumar.
Tutti gli Asi erano in assemblea
e tutte le Ase discutevano,
e i potenti dèi di consultavano,
poiché Baldr aveva avuto sogni premonitori.
Upp reis Óðinn, alda gautr,
ok hann á Sleipni sǫðul of lagði;
reið hann niðr þaðan niflheljar til;
mætti hann hvelpi, þeim er ór helju kom.
Si alzò Óðinn, capostipite dell’umanità,
e fissò la sella su Sleipnir;
cavalcò fino agli inferi di Niflheimr;
ed incontrò un cane, proveniente dagli inferi.
Sá var blóðugr um brjóst framan
ok galdrs fǫður gól of lengi;
fram reið Óðinn, foldvegr dunði;
hann kom at hávu Heljar ranni.
Aveva il petto insanguinato
ed abbaiò per molto al padre della magia;
Óðinn continuò a cavalcare, il terreno rimbombava;
e arrivò alla vera dimora di Hel.
Þá reið Óðinn fyrir austan dyrr,
þar er hann vissi vǫlu leiði;
nam hann vittugri valgaldr kveða,
unz nauðig reis, nás orð of kvað:
Sicché Óðinn si diresse verso un tumulo occidentale,
dove sapeva che era sepolta una volva;
pronunciò un incantesimo per essa,
finché risorse per forza, e subito parlò:
« Hvat er manna þat mér ókunnra,
er mér hefir aukit erfitt sinni?
Var ek snivin snævi ok slegin regni
ok drifin dǫggu, dauð var ek lengi. »
« Chi è costui a me sconosciuto,
che mi costringe al duro viaggio di nuovo?
Fui ricoperta di neve e bagnata dalla pioggia
e bagnata dalla rugiada, son morta da tempo. »
Óðinn kvað:
Vegtamr ek heiti, sonr em ek Valtams;
segðu mér ór helju, ek mun ór heimi:
hveim eru bekkir baugum sánir,
flet fagrlig flóuð gulli?
Disse Óðinn:
Mi chiamo Vegtmar, figlio di Valtamr,
parlami degli inferi, vengo dal mondo (dei viventi):
per chi sono le panche tonde come anelli,
e le belle pareti dorate?
Vǫlva kvað:
Hér stendr Baldri of brugginn mjǫðr,
skírar veigar, liggr skjǫldr yfir,
en ásmegir í ofvæni;
nauðug sagðak, nú mun ek þegja.
Disse la volva:
Questo è l’idromele preparato per Baldr,
la bevanda dorata, coperta da uno scudo,
i figli degli dèi sono addolorati;
ho parlato costretta, ora starò zitta.
Óðinn kvað:
Þegj-at-tu, vǫlva, þik vil ek fregna,
unz alkunna, vil ek enn vita:
hverr mun Baldri at bana verða
ok Óðins son aldri ræna?
Disse Óðinn:
Non zittirti, volva, ti interrogherò,
finché non saprò tutto, e voglio sapere:
chi sarà l’assassino di Baldr
e ucciderà il figlio di Óðinn?
Vǫlva kvað:
Hǫðr berr hávan hróðrbaðm þinig,
hann mun Baldri at bana verða
ok Óðins son aldri ræna;
nauðug sagðak, nú mun ek þegja.
Disse la volva:
Sarà Hǫðr a portare quaggiù il rosso eroe,
lui sarà l’assassino di Baldr
e ucciderà il figlio di Óðinn;
ho parlato costretta, ora starò zitta.
Óðinn kvað:
Þegj-at-tu, vǫlva, þik vil ek fregna,
unz alkunna, vil ek enn vita:
hverr mun heift Heði hefnt of vinna
eða Baldrs bana á bál vega?
Disse Óðinn:
Non zittirti, volva, ti interrogherò,
finché non saprò tutto, e voglio sapere:
chi vendicherà l’atto di Hǫðr
e manderà l’assassino di Baldr sul rogo?
Vǫlva kvað:
Rindr berr Vála í vestrsǫlum,
sá mun Óðins sonr einnættr vega:
hǫnd of þvær né hǫfuð kembir,
áðr á bál of berr Baldrs andskota;
nauðug sagðak, nú mun ek þegja.
Disse la volva:
Rindr partorirà Váli nelle sale occidentali,
il figlio di Óðinn combatterà con solo una notte di vita:
non si laverà le mani né pettinerà i capelli,
prima di aver mandato al rogo l’assassino di Baldr;
ho parlato costretta, ora starò zitta.
Óðinn kvað:
Þegj-at-tu, vǫlva, þik vil ek fregna,
unz alkunna, vil ek enn vita:
hverjar ro þær meyjar, er at muni gráta
ok á himin verpa halsa skautum?
Disse Óðinn:
Non zittirti, volva, ti interrogherò,
finché non saprò tutto, e voglio sapere:
chi saranno le ragazze, che piangeranno
e getteranno in alto i loro veli?
Vǫlva kvað:
Ert-at-tu Vegtamr, sem ek hugða,
heldr ertu Óðinn, aldinn gautr.
Disse la volva:
Tu non sei Vegtamr, come credevo
in verità sei Óðinn, capostipite dell’umanità.
Óðinn kvað:
Ert-at-tu vǫlva né vís kona,
heldr ertu þriggja þursa móðir.
Disse Óðinn:
Tu non sei una volva né una donna,
in verità sei la madre di tre mostri.
Vǫlva kvað:
Heim ríð þú, Óðinn, ok ver hróðigr,
svá komir manna meir aftr á vit,
er lauss Loki líðr ór bǫndum
ok Ragnarǫk rjúfendr koma.
Disse la volva:
Vattene a casa, Óðinn, e vanta il tuo potere,
cosicché nessun altro mi rievocherà più,
finché Loki non si libererà dalle catene
ed il Ragnarǫk finalmente verrà.
HYNDLULJÓÐ
IL POEMA DI HYNDLA
OPPURE
LA POESIA DI HYNDLA
Si tratta di un favore che Freyja compie nei favori di Óttarr, il quale per molto tempo ha sacrificato in suo
onore e l’ha adorata; egli ha un problema, in quanto la sua eredità è stata messa in dubbio, e non conosce
bene i suoi parenti. Pertanto Freyja per aiutarlo invoca Hyndla, un gigantessa (che potrebbe esser morta,
dato che risiede ad Helli, una parte degli inferi, ma molti vivi vi risiedono), alla quale chiede di
accompagnarla alla Vallhǫllr su invito di Óðinn in persona, per discutere di cose antiche, promettendole
anche un rapporto sessuale con Þórr, ma questa fiuta l’inganno. Al che Freyja la obbliga a parlare col suo
cinghiale, che in realtà è Óttarr trasfigurato, per rivelargli tutta la sua parentela. Alla fine Freyja distrare
Hyndla applicando il fuoco al bosco ove abita, e Hyndla la maledice, dicendole che sarà lei a servire
dell’idromele avvelenato a Óttarr in un giorno maledetto.
Questo poema contiene anche la Vǫluspá in skamma, Vǫluspá breve, dalla stanza 21 alla stanza 44, che
molti editori e traduttori separano dallo Hyndluljóð, in quanto non necessario per il resto del testo e più
interent con la Vǫluspá che con lo Hyndluljóð.
Freyja kvað:
Vaki mær meyja, vaki mín vina,
Hyndla systir, er í Helli býr;
nú er rǫkkr rǫkkra, ríða vit skulum
til Valhallar ok til vés heilags.
Disse Freyja:
Svegliati ragazza delle ragazze, svegliati amica mia,
sorella Hyndla, che vivi in Helli;
è giunto il buio del buio, dovremo entrambe
cavalcare verso la Vallhǫlr e verso il templio sacro.
Biðjum Herjafǫðr í hugum sitja,
hann geldr ok gefr gull verðungu,
gaf hann Hermóði hjalm ok brynju,
en Sigmundi sverð at þiggja.
Il Padre degli Eserciti ci ha invitate ad andare,
lui che da’ oro ed onore a chi li merita,
lui che ha dato ad Hermóðr un elmo e una corazza,
e Sigmundr da lui ricevette una spada.
Gefr hann sigr sumum, en sumum aura,
mælsku mǫrgum ok mannvit firum,
byri gefr hann brǫgnum, en brag skáldum,
gefr hann mannsemi mǫrgum rekki.
Egli concede la vittoria ai suoi figli, e anche la ricchezza,
eloquenza ai potenti e saggezza agli uomini,
da’ vento favorevole ai viandanti, agli scaldi poesia,
concede valore a molti guerrieri.
Þórr mun ek blóta, þess mun ek biðja,
at hann æ við þik einart láti;
þó er hánum ótítt við jǫtuns brúðir.
Sacrificherò a Þórr, lo pregherò,
che si conceda a te,
anche se prova odio per le mogli dei giganti.
Nú taktu ulf þinn einn af stalli,
lát hann renna með runa mínum.
Prendi uno dei tuoi lupi dalla tua stalla,
lascia che corra con il mio cinghiale.
Hyndla kvað:
Seinn er gǫltr þinn goðveg troða,
vilk-at ek mar minn mætan hlœða.
Flá ertu, Freyja, er þú freistar mín,
vísar þú augum á oss þannig,
er þú hefir ver þinn í valsinni,
Óttar unga Innsteins burr.
Disse Hyndla:
Il tuo cinghiale è lento per come corre un dio,
non sellerò il mio nobile destriero.
Tu menti propondomi ciò, Freyja,
lo mostrano i tuoi occhi puntati su di noi,
c’è il tuo uomo con te sulla strada dei morti,
Óttar, il giovane figlio di Innsteinn.
Freyja kvað:
Dulin ertu, Hyndla, draums ætlak þér,
er þú kveðr ver minnn í valsinni,
þar er gǫltr glóar Gullinbursti,
Hildisvíni, er mér hagir gerðu,
dvergar tveir Dáinn ok Nabbi.
Disse Freyja:
Sei pazza, Hyndla, penso che sogni,
poiché dici che il mio uomo è sulla strada dei morti,
è il mio cinghiale Gullinbursti,
Hildisvíni, creato per me,
dai due abili nani Dáinn e Nabbi.
Senn vit ór sǫðlum, sitja vit skulum
ok of jǫfra ættir døma,
gumna þeira, er frá goðum kvámu.
Stiamo parlando sulla sabbia, dovremmo sederci
e tenere il nostro discorso regale,
su questi nobili, che discendono dagli dèi.
Þeir hafa veðjat Vála málmi
Óttarr ungi ok Angantýr;
skylt er at veita, svá at skati inn ungi
fǫðurleifð hafi eftir frændr sína.
Hanno contestato il valore di Váli,
Óttarr il giovane e Angantýr;
sa di avere il dovere, di agire in modo che il giovane
possa avere l’eredità per la sua parentela.
Hǫrg hann mér gerði hlaðinn steinum;
nú er grjót þat at gleri orðit;
rauð hann í nýju nauta blóði;
æ trúði Óttarr á ásynjur.
Egli ha costruito un palazzo di pietre per me;
ora quelle pietre son diventato cristallo;
con il sangue di toro l’ha cosparso;
spesso Óttarr ha pregato le Ase.
Nú láttu forna niðja talða
ok upp bornar ættir manna;
hvat er Skjǫldunga, hvat er Skilfinga,
hvat er Ǫðlinga, hvat er Ylfinga,
Elenchiamo le antiche famiglie
e gli ættir dei nobili meritevoli;
chi sono lo Skjǫldungr, chi sono lo Skilfingr,
chi sono lo Ǫðlingr, chi sono lo Ylfingr,
hvat er hǫldborit, hvat er hersborit
mest manna val und Miðgarði?
chi sono nati liberi, chi sono nati nobili,
chi sono gli uomini migliori di Miðgarðr?
Hyndla kvað:
Þú ert, Óttarr, borinn Innsteini,
en Innsteinn var Alfi inum gamla,
Alfr var Ulfi, Ulfr Sæfara,
en Sæfari Svan inum rauða.
Disse Hyndla:
Tu, Óttarr, sei nato da Innsteinn,
e Innsteinn dall’antico Alfr,
Alfr da Ulfr, Ulfr da Sæfari,
e Sæfari da Svan il rosso.
Móður átti faðir þinn menjum gǫfga,
hygg ek at hon héti Hlédís gyðja,
Fróði var faðir þeirar, en Fríund móðir;
ǫll þótti ætt sú með yfirmǫnnum.
Tuo padre aveva una madre con una collana famoso,
credo che ella si chiamasse Hlédís la gyðja,
Fróði era suo padre, e Fríund sua madre,
tutti nati da una famiglia nobile.
Auði var áðr ǫflgastr manna,
Halfdan fyrri hæstr Skjǫldunga;
fræg váru folkvíg, þau er framir gerðu,
hvarfla þóttu hans verk
með himins skautum.
Auði era il più nobile degli uomini antichi,
Halfdan prima di lui tra i Skjǫldungr;
le battaglie che l’eroe ha combattuto sono famose,
le sue imprese sono cantate
fino al limite dei cieli.
Eflðisk hann við Eymund œðztan manna,
en hann vá Sigtrygg með svǫlum eggjum,
eiga gekk Almveig, œðzta kvinna,
ólu þau ok áttu átján sonu.
Reso forte da Eymund, il più forte degli uomini,
egli uccise Sigtrygg con la spada gelida,
sua moglie era Almveigr, la più forte delle donne,
ed ella gli dette diciotto figli.
Þaðan eru Skjǫldungar, þaðan eru Skilfingar,
þaðan eru Ǫðlingar, þaðan eru Ynglingar,
þaðan eru hǫldborit, þaðan eru hersborit,
mest manna val und Miðgarði;
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
C’erano gli Skjǫldungar, c’erano gli Skilfingar,
c’erano gli Ǫðlingar, c’erano gli Ynglingar,
c’erano i nati liberi, c’erano i nati nobili,
gli uomini migliori di Miðgarðr;
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Var Hildigunnr hennar móðir,
Sváfu barn ok sækonungs;
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
Varðar, at viti svá, viltu enn lengra?
Hildigunnr era sua madre,
la figlia di Sváfu e del re del mare;
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
È tanto da sapere, vuoi apprendere di più?
Dagr átti Þóru drengja móður,
ólusk í ætt þar œðztir kappar,
Fraðmarr ok Gyrðr ok Frekar báðir,
Ámr ok Jǫsurmarr, Alfr inn gamli.
Varðar, at viti svá, viltu enn lengra?
Dagr sposò Þóra madre degli eroi,
dalla quale è nata la stirpe dei campioni,
Fraðmarr e Gyrðr e Frekar,
Ámr e Jǫsurmarr, Alfr il vecchio.
È tanto da sapere, vuoi apprendere di più?
Ketill hét vinr þeira, Klypps arfþegi,
var hann móðurfaðir móður þinnar;
þar var Fróði fyrr en Kári,
en eldri var Alfr of getinn.
Il loro amico si chiamava Ketill, erede di Klyppr,
era il nonno materno di tua madre;
c’era Fróði prima di Kári,
ma il più vecchio era Alfr.
Nanna var næst þar Nǫkkva dóttir,
var mǫgr hennar mágr þíns fǫður;
fyrnð er sú mægð, fram tel ek lengra;
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
Nanna fu la figlia successiva di Nǫkkvi,
suo figlio era cugino di tuo padre,
quella parentela è antica, ed esiste ancora;
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Ísolfr ok Ásolfr Ǫlmóðs synir
ok Skúrhildar Skekkils dóttur;
skaltu til telja skatna margra;
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
Ísolf e Ásolfr figli di Ǫlmóðr
e Skúrhildr figlia di Skekkilr;
puoi contare molti capostipite;
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Gunnarr balkr, Grímr arðskafi,
járnskjǫldr Þórir, Úlfr grínandi.
Gunnarr il difensore, Grímr il tagliatore,
Þórir scudo di ferro, Úlfr l’ululatore.
Hervarðr, Hjǫrvarðr, Hrani, Angantýr,
Búi ok Brámi, Barri ok Reifnir,
Tindr ok Tyrfingr, ok tveir Haddingjar;
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
Hervarðr, Hjǫrvarðr, Hrani, Angantýr,
Búi e Brámi, Barri e Reifnir,
Tindr e Tyrfringr, e i due Haddingjar;
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Austr í Bolm váru bornir
Arngríms synir ok Eyfuru,
brǫkun var berserkja, bǫl margs konar,
um lǫnd ok um lǫg sem logi fœri,
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
Nacuqero a Bolm in oriente
i figli di Arngrímr ed Eyfura,
berserkir feroci, temuti da tutti,
viaggiarono lungo terre e mari come fuoco,
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Kunnak báða Brodd ok Hǫrvi;
váru þeir í hirð Hrólfs ins gamla.
Allir bornir frá Jǫrmunreki,
Sigurðar mági, hlýð þú sǫgu minni,
folkum grimms, þess er Fáfni vá.
Conosco sia Brodd che Hǫrvi;
erano alla corta di Hrólfr il vecchio.
Tutti nati in Jǫrmunrekir,
genero di Sigurðr, ascoltami bene,
il terrore del popolo, colui che uccise Fáfnir.
Sá var vísir frá Vǫlsungi,
ok Hjǫrdís frá Hrauðungi,
en Fylimi frá Ǫðlingum;
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
C’era un saggio re proveniente dai Vǫlsungir,
e Hjǫrdís dai Hrauðungir,
e Fylimi dagli Ǫðlingum;
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Gunnarr ok Hǫgni, Gjúka arfar,
ok it sama Guðrún, systir þeira;
eigi var Gutþormr Gjúka ættar,
þó var hann bróðir beggja þeira,
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
Gunnarr e Hǫgni, eredi di Gjúki,
e ugualmente Guðrún, loro sorella;
Gutþormr non era dello ætt di Gjúki,
ma era fratello di tutti loro,
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Haraldr hilditǫnn borinn Hrœreki
slǫngvanbauga, sonr var hann Auðar,
Auðr djúpúðga Ívars dóttir,
en Ráðbarðr var Randvers faðir;
þeir váru gumnar goðum signaðir;
alt er þat ætt þín, Óttarr heimski.
Haraldr zanna feroce figlio di Hrœreki
lancia-anelli, figlio di Auðr,
Auðr la ricca era figlia di Ívarr,
e Ráðbarðr era il padre di Randverr,
erano tutti eroi devoti agli dèi;
sono tutti tuoi parenti, Óttarr lo sciocco.
Váru ellifu æsir talðir,
Baldr er hné, við banaþúfu;
þess lézk Váli verðr at hefna,
síns of bróður sló hann handbana.
C’erano undici Asi addolorati,
quando Baldr giaceva sulla pira funebre;
Váli gli disse di volersi vendicare,
egli ucciderà il suo stesso fratello.
Var Baldrs faðir Burs arfþegi,
Freyr átti Gerði, hon var Gymis dóttir,
jǫtna ættar, ok Aurboðu;
þó var Þjazi, þeira frændi,
skrautgjarn jǫtunn, hans var Skaði dóttir.
Il padre di Baldr era l’erede di Burr,
Freyr era sposato con Gerðr, figlia di Gymir,
della stipre dei giganti, e di Aurboða;
anche Þjazi era tra i loro parenti,
il fiero gigante, Skaði era sua figlia.
Margt segjum þér ok munum fleira;
vǫrumk, at viti svá. Viltu enn lengra?
Ti abbiamo detto molto e ricordato di più;
ti avviso, io so molto. Vuoi apprendere di più?
Haki var Hveðnu hóti beztr sona,
en Hveðnu var Hjǫrvarðr faðir;
Heiðr ok Hrossþjófr Hrímnis kindar.
Haki era il migliore dei figli di Hveðna,
e Hveðna era il padre di Hjǫrvarðr;
Heiðr e Hrossþjófr erano parenti di Hrímnir.
Eru vǫlur allar frá Viðólfi,
vitkar allir frá Vilmeiði,
seiðberendr frá Svarthǫfða,
jǫtnar allir frá Ymi komnir.
Tutte le volve vengono da Viðólfr,
tutti i maghi da Vilmeiðr,
tutte le streghe da Svarthǫfða,
tutti i giganti vengono da Ymir.
Margt segjum þér ok munum fleira;
vǫrumk, at viti svá. Viltu enn lengra?
Ti abbiamo detto molto e ricordato di più;
ti avviso, io so molto. Vuoi apprendere di più?
Varð einn borin í árdaga
rammaukinn mjǫk rǫgna kindar;
níu báru þann naddgǫfgan mann
jǫtna meyjar við jarðar þrǫm.
C’era un unico nato in principio
dotato di meravigliosa potenza divina;
nacquero nove ragazze giganti dal gigante,
ragazze di gigante e ragazze di umani.
Hann Gjalp of bar, hann Greip of bar,
bar hann Eistla ok Eyrgjafa,
hann bar Úlfrún ok Angeyja,
Imdr ok Atla ok Járnsaxa.
Egli generò Gjalpr, egli generò Greipr,
egli generò Eistli ed Eyrgjafi,
egli generò Úlfrún e Angeyja,
Imdr e Atla e Járnsaxa.
Sá var aukinn jarðar megni,
svalkǫldum sæ ok sónardreyra.
Egli fu creato forte dalla forza della Terra,
dal freddo del mare ed il sangue del cinghiale.
Margt segjum þér ok munum fleira;
vǫrumk, at viti svá. Viltu enn lengra?
Ti abbiamo detto molto e ricordato di più;
ti avviso, io so molto. Vuoi apprendere di più?
Ól ulf Loki við Angrboðu,
en Sleipni gat við Svaðilfara;
eitt þótti skass allra feiknast,
þat var bróður frá Býleists komit.
Loki generò il lupo con Angrboða,
e generò Sleipnir con Svaðilfara,
un mostro tra tutti sembrava il più mortale,
che fu generato dal fratello di Býleistr.
Loki át hjarta lindi brenndu,
fann hann halfsviðinn hugstein konu;
varð Loftr kviðugr af konu illri;
þaðan er á foldu flagð hvert komit.
Loki brucia il cuore delle spose,
va a trovare una donna mezza bruciata col côr di pietra,
Loki fu generato da quella donna malvagia,
da lì vennero al mondo tutti gli ingannatori.
Haf gengr hríðum við himin sjalfan,
líðr lǫnd yfir, en loft bilar;
þaðan koma snjóvar ok snarir vindar;
þá er í ráði, at rǫgn of þrjóti.
Nuvole di mare cavalcano il cielo da sole,
vagano sulle terre, l’aria si sterilizzerà;
da lì viene la neve ed il vento furioso;
dopo sarà decretato, che la pioggia si fermi.
Varð einn borinn ǫllum meiri,
sá var aukinn jarðar megni;
þann kveða stilli stórúðgastan
sif sifjaðan sjǫtum gørvǫllum.
C’era un nato più grande di tutti,
il ragazzo nutrito dalla forza della terra;
fu dichiarato un arbitro
alleato a tutte le famiglie e tutti i nobili.
Þá kemr annarr enn máttkari,
þó þori ek eigi þann at nefna;
fáir séa nú fram of lengra
en Óðinn mun ulfi mæta.
Ma verrà un altro ancora più forte,
del quale il nome non oso pronunciare;
pochi possono vedere cosa c’è oltre
l’incontro di Óðinn con il lupo.
Freyja kvað:
Bar þú minnisǫl mínum gesti,
svá hann ǫll muni orð at tína
þessar røðu á þriðja morgni,
þá er þeir Angantýr ættir rekja.
Disse Freyja:
Porta ora la birra della memoria al mio cinghiale,
in modo che tutte le tue parole
egli si scordi fino al terzo giorno;
quando egli e Angantýr arriveranno alle famiglie.
Hyndla kvað:
Snúðu braut heðan, sofa lystir mik,
fær þú fátt af mér fríðra kosta;
hleypr þú, Óðs vina úti á náttum,
sem með hǫfrum Heiðrún fari.
Disse Hyndla:
Vattene velocemente, voglio dormire,
mi hai sotratto molto del mio potere;
corri, veloce come Óðr nella notte,
come Heiðrún corre veloce tra le capre.
Rannt at Óði ey þreyjandi,
skutusk þér fleiri unz fyrirskyrtu;
hleypr þú, Óðs vina úti á náttum,
sem með hǫfrum Heiðrún fari.
Corri da Óðr che ti amerà sempre,
molti ti han presa sotto la cintura;
corri, veloce come Óðr nella notte,
come Heiðrún corre veloce tra le capre.
Freyja kvað:
Ek slæ eldi of íviðju,
svá at þú eigi kemsk á braut heðan.
Disse Freyja:
Lancerò fuoco su di te che abiti negli alberi,
in modo che tu non te ne vada mai lontana da qui.
Hyndla kvað:
Hyr sé ek brenna, en hauðr loga,
verða flestir fjǫrlausn þola;
ber þú Óttari bjór at hendi,
eitri blandinn mjǫk, illu heilli.
Disse Hyndla:
Vedo fuoco bruciare, fiamme sulla terra,
ho molte vite da salvare;
darai tu la coppa ad Óttarr,
con l’idromele avvelenato, in un tempo malvagio.
Freyja kvað:
Orðheill þín skal engu ráða,
þóttú, brúðr jǫtuns bǫlvi heitir;
hann skal drekka dýrar veigar;
bið ek Óttari ǫll goð duga.
Disse Freyja:
La tua maledizione sarà impotente,
perché tu, sposa dei giganti, compi azioni malvagie;
egli berrà deliziosi sorsi;
prego tutti gli dèi a favore di Óttarr.
RÍGSÞULA
IL MANTRA DI RÍGR
OPPURE
IL VIAGGIO DI HEIMDALLR
Si tratta di un poema in pieno stile di un mantra, ovvero con continue ripetizioni di fatti proposti con parole
leggermente diverse. Heimdallr decide di fare un viaggio per il mondo ed assumo lo pseudonimo di Rígr per
non farsi riconoscere. Va di casa in casa, avendo figli con le donne già impegnate, ma creando così svariate
stirpi: quella degli schiavi/lavoratori, quella dei contadini e quella dei guerrieri.
« Svá segja menn í fornum sǫgum, at einnhverr af
ásum, sá er Heimdallr hét, fór ferðar sinnar ok fram
með sjóvarstrǫndu nǫkkurri, kom at einum húsabæ ok
nefndist Rígr. Eftir þeiri sǫgu er kvæði þetta: »
« Ciò dicono gli uomini nelle antiche saghe, che uno degli
Asi, chiamato Heimdallr, viaggiò e andò verso una certa riva
del mare , arrivò ad un villaggio e disse di chiamarsi Rígr. In
base alla loro saga si dice ciò: »
Ár kváðu ganga grænar brautir
ǫflgan ok aldinn ás kunnigan,
ramman ok rǫskvan Ríg stíganda.
Si dice che in tempi antichi lungo le verdi vie
viaggiò un potente e sagace Ase,
forte e conosciuto come Rígr allora.
Gekk hann meir at þat miðrar brautar;
kom hann at húsi, hurð var á gætti;
inn nam at ganga, eldr var á golfi;
hjón sátu þar hár at arni,
Ái ok Edda, aldinfalda.
Fece più della metà della strada;
giunse ad una casa, la porta era socchiusa;
entrò dentro, il fuoco era acceso;
i padroni di casa eran lì seduti a tavola,
Ái ed Edda, in abiti tradizionali.
Rígr kunni þeim ráð at segja;
meir settisk hann miðra fletja,
en á hlið hvára hjón salkynna.
Rígr voleva dare consigli ad entrambi loro;
perciò si sedette al centro,
avendo così ad ogni lato uno dei padroni di casa.
Þá tók Edda ǫkkvinn hleif,
þungan ok þykkvan, þrunginn sáðum;
bar hon meir at þat miðra skutla,
soð var í bolla, setti á bjóð;
var kalfr soðinn krása beztr.
Edda prese dal fuoco una pagnotta,
pesante e spessa, la mischiò ai cereali;
ne mise altri al centro della tavola,
in una ciotola c’era del brodo, nel set da tavola;
c’era un vitello cotto della razza migliore.
Rígr kunni þeim ráð at segja;
reis hann upp þaðan, réðsk at sofna;
meir lagðisk hann miðrar rekkju,
en á hlið hvára hjón salkynna.
Rígr voleva dare consigli ad entrambi loro;
dunque si alzò, pronto a dormire;
presto si sdraiò nel centro del letto,
avendo così ad ogni lato uno dei padroni di casa.
Þar var hann at þat þríar nætr saman,
gekk hann meir at þat miðrar brautar;
liðu meir at þat mánuðr níu.
Così rimase lì per tre notti,
fece più della metà della strada;
presto passarono più di nove mesi.
Jóð ól Edda jósu vatni,
(lacunam)
hǫrvi svartan, hétu Þræl.
Edda partorì un bambino in acqua,
(manca del testo)
la pelle scura, lo chiamarono Þræll.
Hann nam at vaxa ok vel dafna;
var þar á hǫndum
hrokkit skinn, kropnir knúar,
fingr digrir, fúlligt andlit,
lotr hryggr, langir hælar.
Egli crebbe e si sviluppò bene;
come le mani era
dura la pelle, le nocche nodose,
le dita sottili, il volto feroce,
la schiena curva, i tacchi sporgenti.
Nam han meir at þat magns of kosta,
bast at binda, byrðar gerva;
bar hann heim at þat hrís gerstan dag.
Poi iniziò a provare la sua forza,
spaccando la legna, facendone i cumuli;
portò il riso a casa ogni fottuto giorno.
Þar kom at garði gengilbeina,
aurr var á iljum, armr sólbrunninn,
niðrbjúgt er nef, nefndisk Þír.
Una donna giunse camminando alla dimora,
le scarpe erano consumate, le braccia scottate dal sole,
il naso schiacciato, si chiamava Þír.
Miðra fletja meir settisk hon;
sat hjá henni sonr húss;
ræddu ok rýndu, rekkju gerðu
Þræll ok Þír þrungin dægr.
Si sedette nel posto centrale;
il figlio della casa le si sedette vicino;
parlarono e sussurrarono, prepararono il letto
Þræll e Þír nei giorni intensi.
Bǫrn ólu þau, - bjuggu ok unðu, hygg ek at héti Hreimr ok Fjósnir,
Klúrr ok Kleggi, Kefsir, Fúlnir,
Drumbr, Digraldi, Drǫttr ok Hǫsvir.
Lútr ok Leggjaldi; lǫgðu garða,
akra tǫddu, unnu at svínum,
geita gættu, grófu torf.
Ebbero dei figli, - vissero e furon felici, credo che si chiamassero Hreimr e Fjósnir,
Klúrr e Kleggi, Kefsir, Fúlnir,
Drumbr, Digraldi, Drǫttr e Hǫsvir.
Lútr e Leggjaldi; eressero dei recinti,
coltivarono i campi, allevarono dei maiali,
ebbero delle capre, tosarono l’erba.
Dætr váru þær Drumba ok Kumba,
Ǫkkvinkalfa ok Arinnefja,
Ysja ok Ambátt, Eikintjasna,
Tǫtrughypja ok Trǫnubeina.
Þaðan eru komnar þræla ættir.
Le figlie furono Drumba e Kumba,
Ǫkkvinkalfa e Arinnefja,
Ysja e Ambátt, Eikintjasna,
Tǫtrughypja e Trǫnubeina.
Da lì vennero le stirpi dei lavoratori.
Gekk Rígr at þat réttar brautir,
kom hann at hǫllu, hurð var á skíði,
inn nam at ganga, eldr var á golfi;
hjón sátu þar hár at arni,
Rígr proseguì per la retta via,
giunse ad una casa, la porta era socchiusa,
entrò dentro, il fuoco era acceso;
i padroni di casa eran lì, impegnati a lavorare.
Maðr teglði þar meið til rifjar;
var skegg skapat, skǫr var fyrir enni,
skyrtu þrǫngva, skokkr var á golfi.
L’uomo stava lavorando la legna per fare un telaio;
la barba era curata, aveva una ruga sulla fronte,
la maglia aderente, il vestito toccava terra.
Sat þar kona, sveigði rokk,
breiddi faðm, bjó til váðar;
sveigr var á hǫfði, smokkr var á bringu,
dúkr var á halsi, dvergar á ǫxlum.
Afi ok Amma áttu hús.
La donna si sedette vicina, coprendosi,
con le braccia aperte, pronta a vestirsi;
aveva una cappa in testa, una fascia sul petto,
un fazzoletto intorno al collo, borchie sulle spalle.
La casa era di Afi ed Amma.
Rígr kunni þeim ráð at segja;
meir settisk hann miðra fletja,
en á hlið hvára hjón salkynna.
Rígr voleva dare consigli ad entrambi loro;
perciò si sedette al centro,
avendo così ad ogni lato uno dei padroni di casa.
Þá tók Amma (lacunam),
var kalfr soðinn krása beztr.
Amma prese (manca del testo),
c’era un vitello cotto della razza migliore.
Rígr kunni þeim ráð at segja;
reis frá borði, réð at sofna;
meir lagðisk hann miðrar rekkju,
en á hlið hvára hjón salkynna.
Rígr voleva dare consigli ad entrambi loro;
si alzò dalla tavola, pronto a dormire;
presto si sdraiò nel centro del letto,
avendo così ad ogni lato uno dei padroni di casa.
Þar var hann at þat þríar nætr saman,
liðu meir at þat mánuðr níu.
Così rimase lì per tre notti,
presto passarono più di nove mesi.
Jóð ól Amma jósu vatni,
kǫlluðu Karl, kona sveip rifti,
rauðan ok rjóðan, riðuðu augu.
Amma partorì un bambino in acqua,
lo chiamò Karl, la donna lo avvolse in un velo,
rosso e rosa, gli occhi brillarono.
Hann nam at vaxa ok vel dafna,
ǫxn nam at temja, arðr at gerva,
hús at timbra ok hlǫður smíða,
karta at gerva ok keyra plóg.
Egli crebbe e si sviluppò bene,
imparò ad addomesticare i buoi, ad usare l’aratro,
costruire case ed innalzare fienili,
guidare l’aratro e costruire le ruote.
Heim óku þá hanginluklu,
geitakyrtlu, giftu Karli;
Snǫr heitir sú, settisk und rifti;
bjuggu hjón, bauga deildu,
breiddu blæjur ok bú gerðu.
Portarono a casa una ragazza con un mazzo di chiavi,
vestita di pelle di capra, e la diedero a Karl;
si chiamava Snǫr, era coperta da un velo;
gli sposi vissero insieme, si scambiarono anelli,
divisero il letto e formarono una famiglia.
Bǫrn ólu þau, - bjuggu ok unðu, hét Halr ok Drengr, Hǫlðr, Þegn ok Smiðr,
Breiðr, Bóndi, Bundinskeggi,
Búi ok Boddi, Brattskeggr ok Seggr.
Ebbero dei figli, - vissero e furon felici, si chiamavano Halr e Drengr, Hǫlðr, Þegn e Smiðr,
Breiðr, Bóndi, Bundinskeggi,
Búi e Boddi, Brattskeggr e Seggr.
Enn hétu svá øðrum nǫfnum,
Snót, Brúðr, Svanni, Svarri, Sprakki,
Fljóð, Sprund ok Víf, Feima, Ristill.
Þaðan eru komnar karla ættir.
Ma (le sorelle) avevano altri nomi,
Snót, Brúðr, Svanni, Svarri, Sprakki,
Fljóð, Sprund e Víf, Feima, Ristill.
Da lì vennero le stirpi dei contadini.
Gekk Rígr þaðan réttar brautir;
kom hann at sal, suðr horfðu dyrr,
var hurð hnigin, hringr var í gætti.
Rígr proseguì per la retta via;
giunse ad una sala, l’ingresso era rivolto a Sud,
la porta era chiusa a metà, c’era un anello sullo stipite.
Gekk hann inn at þat, golf var stráat;
sátu hjón, sáusk í augu,
Faðir ok Móðir, fingrum at leika.
Entrò dentro, il pavimento era cosparso (di paglia);
i padroni di casa erano seduti, guardandosi negli occhi,
Faðir e Móðir, giocando con le dita.
Sat húsgumi ok sneri streng,
alm of bendi, ǫrvar skefti;
en húskona hugði at ǫrmum,
strauk of rifti, sterti ermar.
Il marito si sedette e contorse una corda,
tese l’arco, preparò delle frecce di legno;
ma la moglie si guardò le braccia,
abbassò il velo, allacciò le maniche.
Keisti fald, kinga var á bringu,
síðar slæður, serk bláfáan;
brún bjartari, brjóst ljósara,
hals hvítari hreinni mjǫllu.
Aggiustò il copricapo, aveva un fermaglio sul seno,
la veste era ampia, il velo era blu;
la fronte era bruna, il seno più chiaro,
il collo era più bianco della neve compatta.
Rígr kunni þeim ráð at segja;
meir settisk hann miðra fletja,
en á hlið hvára hjón salkynna.
Rígr voleva dare consigli ad entrambi loro;
perciò si sedette al centro,
avendo così ad ogni lato uno dei padroni di casa.
Þá tók Móðir merkðan dúk,
hvítan af hǫrvi, hulði bjóð,
hon tók at þat hleifa þunna,
hvíta af hveiti, ok hulði dúk.
Móðir prese una tovaglia,
di seta bianca, ricoprì il tavolo,
poi prese delle gallette leggere,
di grano bianco, e le mise a tavola.
Framm setti hon fulla skutla,
silfri varða, á bjóð,
fáin fleski ok fugla steikða,
vín var í kǫnnu, varðir kálkar;
drukku ok dæmðu, dagr var á sinnum.
Presto mise dei vassoi pieni,
fatti d’argento, a tavola,
maiale a fette e uccelli arrosto,
c’era vino in una caraffa, i calici erano lavorati;
bevvero e discussero, il giorno stava finendo.
Rígr kunni þeim ráð at segja;
reis hann at þat, rekkju gerði.
Þar var hann at þat þríar nætr saman,
gekk hann meir at þat miðrar brautar;
liðu meir at þat mánuðr níu.
Rígr voleva dare consigli ad entrambi loro;
si alzò da lì, preparò il letto.
Così rimase lì per tre notti,
fece più della metà della strada;
presto passarono più di nove mesi.
Svein ól Móðir, silki vafði,
jósu vatni, Jarl létu heita;
bleikt var hár, bjartir vangar,
ǫtul váru augu sem yrmlingi.
Móðir ebbe un bambino, lo avvolse nel lino,
nacque in acqua, lo chiamarono Jarl;
i capelli erano biondi, le guance chiare,
i suoi occhi penetranti come quelli dei serpenti.
Upp óx þar Jarl á fletjum;
lind nam at skelfa, leggja strengi,
alm at beygja, ǫrvar skefta,
flein at fleygja, frǫkkur dýja,
hestum ríða, hundum verpa,
sverðum bregða, sund at fremja.
Lì a casa crebbe Jarl;
imparò a usare lo scudo, legare le corde,
piegare l’arco, appuntire le frecce,
lanciare il giavellotto, maneggiare la lancia,
cavalcare i cavalli, far attaccare i cani,
maneggiare la spada, guadare i canali.
Kom þar ór runni Rígr gangandi,
Rígr gangandi, rúnar kendi;
sitt gaf heiti, son kveðsk eiga;
þann bað hann eignask óðalvǫllu,
óðalvǫllu, aldnar byggðir.
Laggiù dalla foresta venne Rígr camminando,
Rígr camminando, conoscendo le rune;
gli diede il suo nome, lo dichiarò suo figlio;
declamò il possesso dei campi allodiali,
i campi allodiali, le antiche dimore.
Reið hann meir þaðan myrkvan við,
hélug fjǫll, unz at hǫllu kom;
skaft nam at dýja, skelfði lind,
hesti hleypði ok hjǫrvi brá;
víg nam at vekja, vǫll nam at rjóða,
val nam at fella, vá til landa.
Egli (Jarl) s’incamminò per una via oscura,
per campi umidi, giunse ad una collina;
brandì la lancia, scosse lo scudo,
fece andare il cavallo ed estrasse la spada;
cominciò una guerra, arrossò i campi,
fece dei caduti, conquistò le terre.
Réð hann einn at þat átján búum,
auð nam skipta, ǫllum veita
meiðmar ok mǫsma, mara svangrifja,
hringum hreytti, hjó sundr baug.
Regnò da solo su diciotto dimore,
distribuì ricchezze, diede tutti
i tesori ed i preziosi, cavalli decenti,
distribuì gli anelli, fece a pezzi le catene.
Óku ærir úrgar brautir,
kómu at hǫllu, þar er Hersir bjó;
mey átti hann mjófingraða,
hvíta ok horska, hétu Erna.
Il nobile viaggiò attraverso umide vie,
giunse ad una casa, ove dimorava Hersir;
lì trovò una ragazza magra,
pallida e bella, chiamata Erna.
Báðu hennar ok heim óku,
giftu Jarli, gekk hon und líni;
saman bjuggu þau ok sér unðu,
ættir jóku ok aldrs nutu.
La chiesero in sposa e la portarono a casa,
la diedero a Jarl, ella era sotto un velo di lino;
vissero insieme e prosperarono,
ebbero una famiglia e gioirono di una veneranda età.
Burr var inn ellsti, en Barn annat,
Jóð ok Aðal, Arfi, Mǫgr,
Niðr ok Niðjungr, - námu leika, Sonr ok Sveinn, - sund ok tafl, Kundr hét enn, Konr var inn yngsti.
Burr era il più vecchio, Barn il secondo,
Jóð e Aðal, Arfi, Mǫgr
Niðr e Niðjungr, - nomi giocosi, Sonr e Sveinn, - fiumi e torrenti, uno si chiamava Kundr, Konr era il più giovane.
Upp óxu þar Jarli bornir,
hesta tǫmðu, hlífar bendu,
skeyti skófu, skelfðu aska.
Lì crebbero i figli di Jarl,
ricevettero cavalli, curvarono gli scudi,
tagliarono le frecce, montarono le lance.
En Konr ungr kunni rúnar,
ævinrúnar ok aldrrúnar;
meir kunni hann mǫnnum bjarga,
eggjar deyfa, ægi lægja.
E Konr il giovane conosceva le rune,
le rune eterne e le rune antiche;
in più sapeva come difendere gli uomini,
proteggendo il fronte, calmando il mare.
Klǫk nam fugla, kyrra elda,
sefa of svefja, sorgir lægja,
afl ok eljun átta manna.
Imparò il linguaggio degli uccelli, a leggere le fiamme,
a calmare le menti, ad alleviare il dolore,
aveva la forza e l’energia di otto uomini.
Hann við Ríg ok Jarl rúnar deildi,
brǫgðum beitti ok betr kunni;
þá ǫðlaðisk ok þá eiga gat
Rígr at heita, rúnar kunna.
Si contendeva la conoscenza runica con Rígr e Jarl,
era più furbo e sapeva di più;
voleva il diritto e presto lo ebbe
di chiamarsi Rígr, e di conoscere le rune.
Reið Konr ungr kjǫrr ok skóga,
kolfi fleygði, kyrrði fugla.
Il giovane Konr cavalcò attraverso paludi e foreste,
scagliando frecce, colpendo gli uccelli.
Þá kvað þat kráka, sat kvisti ein:
Hvat skaltu, Konr ungr, kyrra fugla?
Heldr mætti ér hestum ríða,
hjǫrvi bregða ok her fella.
Disse un corvo, seduto su un ramo:
Perché colpisci gli uccelli, giovane Konr?
Piuttosto dovresti cavalcare un cavallo,
estrarre la spada e sconfiggere armate.
Á Danr ok Danpr dýrar hallir,
æðra óðal en ér hafið;
þeir kunnu vel kjóli at ríða,
egg at kenna, undir rjúfa.
Danr e Danpr avevano sale più costose,
avevano posti paterni più nobili;
sapevano bene come cavalcare con la chiglia,
sfidare il fronte, infliggere ferite.
GRÓTTASǪNGR
LA CANZONE DEL GRÓTTI
OPPURE
LA PACE DI FRÓÐI
Si tratta dello scorcio di un poema (perciò ho ritenuto doveroso inserire il prologo tratto dall’Edda in prosa
di Snorri) danese che narra del re Fróði, discendente di Óðinn, che salvò la Danimarca dalle guerre e dalla
fame grazie al Grótti, enorme mulino donatoli dai giganti. Dato che il Grótti è enorme e nessuno riesce a
spingere la macina, Fróði si reca in Svezia ed acquista due schiave grosse e forzute, senza però informarsi
sulla loro discendenza, e le fa lavorare senza sosta. Dopo averlo implorato di farle riposare, le due schiave,
Fenja e Menja, rivelano di essere imparentate coi giganti delle montagne, si arrabbiano, invocano
un’esercito dal mare, fanno uccidere Fróði e distruggono il Grótti.
« Skjǫldr hét sonr Óðins, er Skjǫldungar er frá komnir.
Hann hafði atsetu ok réð lǫndum, þar sem nú er kǫlluð
Danmǫrk, en þá var kallat Gotland. Skjǫldr átti þann
son, er Friðleifr hét, er lǫndum réð eftir hann. Sonr
Friðleifs hét Fróði. En fyrir því at Fróði var allra
konunga ríkastr á Norðrlǫndum, þá var honum kenndr
friðrinn um alla danska tungu, ok kalla Norðmenn þat
Fróðafrið. Engi maðr grandaði øðrum, þótt hann hitti
fyrir sér fǫðurbana eða bróðurbana, lausan eða bundinn.
Þá var ok engi þjófr eða ránsmaðr, svá at gullhringr
einn lá á Jalangrsheiði lengi. Fróði konungr sótti
heimboð í Svíþjóð til þess konungs, er Fjǫlnir er
nefndr. Þá keypti hann ambáttir tvær, er hétu Fenja ok
Menja. Þær váru miklar ok sterkar. Í þann tíma fannst í
Danmǫrk kvernsteinar tveir svá miklir, at engi var svá
sterkr, at dregit gæti. En sú náttúra fylgði kvernunum,
at þat mólst á kverninni, sem sá mælti fyrir, er mól. Sú
kvern hét Grótti. Hengikjǫftr er sá nefndr, er Fróða
konungi gaf kvernina. Fróði konungr lét leiða
ambáttirnar til kvernarinnar ok bað þær mala gull ok
frið ok sælu Fróða. Þá gaf hann þeim eigi lengri hvíld
eða svefn en gaukrinn þagði eða hljóð mátti kveða. Þá
er sagt, at þær kvæði ljóð þau, er kallat er Gróttasǫngr.
Ok áðr létti kvæðinu, mólu þær her at Fróða, svá at á
þeiri nótt kom þar sá sækonungr, er Mýsingr hét, ok
drap Fróða, tók þar herfang mikit. Þá lagðist Fróðafriðr.
Mýsingr hafði með sér Grótta ok svá Fenju ok Menju
ok bað þær mala salt. Hann bað þær mala lengr. Þær
mólu litla hríð, áðr niðr sukku skipin, ok var þar eftir
svelgr í hafinu, er særinn fellr í kvernaraugat. Þá varð
sær saltr. »
« Un figlio di Óðinn si chiamava Skjǫldr, dal quale son
discesi gli Skjǫldungar. Egli aveva una corte e regnava su
quelle terre che ora si chiamano Danmǫrk (Danimarca),
ma che all’epoca venivano chiamate Gotland. Il figlio di
Skjǫldr chiamato Friðleifr regnò sulle terre dopo di lui. Il
figlio di Friðleifr si chiamava Fróði. Poiché Fróði era il più
potente di tutti i re delle terre del Nord, la pace venne
chiamata col suo nome in tutte le lingue danesi, e tutti gli
uomini del Nord la chiamavano Pace di Fróði. Nessun
uomo faceva del male ad un altro, anche se fosse stato
l’assassino di suo padre o l’assassino di suo fratello, libero
oppure legato. Non c’erano ladri né briganti, tant’è vero
che un anello d’oro giacque a lungo in Jalangrsheiði. Re
Fróði andò ad un ricevimento in Svíþjóðr (Svezia) dal re
chiamato Fjǫlnir. Lì acquistò due serve, chiamate Fenja e
Menja. Erano grandi e forti. A quel tempo c’erano un
Danmǫrk due macine così grandi, che nessuno era così
forte da farle girare. Quel mulino si chiamava Grótti.
Hengikjǫftr era il nome di chi lo aveva donato a re Fróði.
Re Fróði fece condurre le schiave alle macine e ordinò che
esse macinassero l’oro e la pace e la gioia per Fróði.
Allora egli non le concesse riposo oppure un sonno più
lungo del canto di un uccello o della durata di una poesia.
Si dice, che poi loro intonarono quella melodia, che è
chiamata Canzone del Grótti. E che prima di terminarla,
macinarono un esercito per combattere Fróði, sicché quella
notte dal mare giunse un re, chiamato Mýsingr, e uccise
Fróði, prendendosi un gran bottino. Così finì la Pace di
Fróði. Mýsingr prese con se il Grótti e anche Fenja e
Menja e le ordinò di macinare il sale. Ordinò di macinare a
lungo. Esse avevano macinato da poco, quando la nave
iniziò ad affondare, e da allora c’è un risucchio nel mare
aperto, dove le acque sembrano cadere con la forma di una
macina. Perciò il mare è diventato salato. »
Nú eru komnar til konungs húsa
framvísar tvær, Fenja ok Menja;
þær ro at Fróða Friðleifssonar
máttkar meyjar at mani hafðar.
Sono qua giunte alla casa del re
due donne sagge, Fenja e Menja;
da Fróði figlio di Friðleifr sono
le potenti fanciulle tenute come schiave.
Þær at lúðri leiddar váru
ok grjóts gréa gangs of beiddu;
hét hann hvárigri hvíld né ynði,
áðr hann heyrði hljóm ambátta.
Esse furono legare al mulino
e facevano girare le grigie macine;
egli non le concesse riposo né pause,
finché non sentiva i lamenti dalle schiave.
Þær þyt þulu þǫgnhorfinnar:
« Leggjum lúðra, léttum steinum. »
Bað hann enn meyjar, at þær mala skyldu.
Esse gemettero dalle macine:
« Posiamo i materiali, lasciamo le pietre. »
Egli ordinò alle fanciulle, di dover macinare ancora.
Sungu ok slungu snúðga-steini,
svá at Fróða man flest sofnaði;
þá kvað þat Menja, var til meldrs komin:
Cantavano e trascinavano in cerchio le pietre,
sicché i migliori uomini di Fróði si addormentarono;
poi disse ciò Menja, quando raggiunse la macina:
« Auð mǫlum Fróða, mǫlum alsælan,
mǫlum fjǫlð féar á feginslúðri;
siti hann á auði, sofi hann á dúni,
vaki hann at vilja, þá er vel malit.
« Maciniamo oro per Fróði, maciniamo la gloria,
maciniamo molte fortune nel mulino della felicità,
egli si sieda sull’oro, dorma quanto voglia,
si svegli riposato, poiché è ben macinato.
Hér skyli engi øðrum granda,
til bǫls búa né til bana orka,
né hǫggva því hvǫssu sverði,
þó at bana bróður bundinn finni. »
Qua nessuno ferirebbe qualcun altro,
arrecherebbe dolore né ucciderebbe,
né colpirebbe con la spada tagliente,
se qualcuno uccidesse suo fratello verrebbe legato. »
En hann kvað ekki orð it fyrra:
Sofið eigi meir en of sal gaukar
eða lengr en svá ljóð eitt kveðak.
Ma egli non disse nulla tranne questo:
Non dormirete più del canto in sala d’un uccello
oppure della lunghezza di quando recito una poesia.
« Var-at-tu, Fróði, fullspakr of þik,
málvinr manna, er þú man keyptir;
kaustu at afli ok at álitum,
en at ætterni ekki spurðir.
« Non fosti pienamente saggio, Fróði,
amico degli uomini, acquistando le schiave;
scegliesti la forza ed il loro aspetto,
ma non domandasti della loro stirpe.
Harðr var Hrungnir ok hans faðir,
þó var Þjazi þeim ǫflgari;
Iði ok Aurnir, okkrir niðjar,
brœðr bergrisa, þeim erum bornar.
Hrugnir e suo padre erano potenti,
ma Þjazi lo era ancor più di loro;
Iði ed Aurnir, nostri parenti,
fratelli giganti, siamo nate da loro.
Kœmi-a Grótti ór gréa fjalli
né sá inn harði hallr ór jǫrðu,
né mœli svá mær bergrisa,
ef vissi vit vætr til hennar.
Grótti non sarebbe giunto dalle grigie colline
né la dura macina dal cuore dalla terra,
né una fanciulla dei giganti avrebbe macinato,
se avessimo saputo a cosa ti serviva.
Vér vetr níu várum leikur
ǫflgar alnar fyr jǫrð neðan;
stóðu meyjar at meginverkum,
færðum sjalfar setberg ór stað.
Per nove inverni giocammo insieme
crescendo potenti giù sotto terra;
le fanciulle compirono imprese meravigliose,
da sole spostammo i macigni da dove erano.
Veltum grjóti of garð risa,
svá at fold fyrir fór skjalfandi;
svá sløngðum vit snúðgasteini,
hǫfgahalli, at halir tóku.
Portammo un masso dal territorio dei giganti,
così grande che frane caddero lungo i pendî;
così portammo la macina del mulino,
la grande roccia, da far prendere agli uomini.
En vit síðan á Svíþjóðu
framvísar tvær í fólk stigum,
beiddum bjǫrnu, en brutum skjǫldu,
gengum í gǫgnum gráserkjat lið.
E poi dopo in Svíþjóðr (Svezia)
noi due sagge lottammo tra la gente,
sfidammo gli orsi, spaccammo gli scudi,
passando attraverso le grigie armate.
Steypðum stilli, studdum annan,
veittum góðum Gothormi lið;
var-a kyrrseta, áðr Knúi felli.
Rovesciammo un sovrano, supportammo un altro,
difendemmo l’armata di Gothormi il buono;
non ci sedemmo, finché Knúi non cadde.
Fram heldum því þau misseri,
at vit at kǫppum kenndar várum;
þar sorðu vit skǫrpum geirum
blóð ór benjum ok brand ruðum.
Restammo così per tutto l’anno,
divenimmo conosciute come dei guerrieri;
lì spillammo con le lance affilate
il sangue dalle ferite e arrossammo le spade.
Nú erum komnar til konungs húsa
miskunnlausar ok at mani hafðar;
aurr etr iljar, en ofan kulði,
drǫgum dolgs sjǫtul, daprt er at Fróða.
Ora siamo giunte alla casa del re
trattate senza ritegno e tenute come schiave;
lo sporco corrode i piedi, il vento gelido soffia,
trascinando il quieta guerre (il mulino), è triste da Fróði.
Hendr skulu hvílask, hallr standa mun,
malit hefi ek fyr mik mitt of leiti;
nú mun-a hǫndum hvíld vel gefa,
áðr fullmalit Fróða þykki.
La mano deve riposare, la pietra si fermerà,
io ho macinato la mia parte;
ora non ci sarà sosta per le mani,
finché Fróði non ritenga il tutto ben macinato.
Hendr skulu hǫndla harðar trjónur,
vápn valdreyrug, vaki þú, Fróði,
vaki þú, Fróði, ef þú hlýða vill
sǫngum okkrum ok sǫgnum fornum.
Le mani maneggeranno elmi duri,
armi insanguinate, svegliati, Fróði,
svegliati, Fróði, se vuoi ascoltare
la nostra canzone e i canti antichi.
Eld sé ek brenna fyr austan borg,
vígspjǫll vaka, þat mun viti kallaðr,
mun herr koma hinig af bragði
ok brenna bœ fyr buðlungi.
Vedo il fuoco bruciare ad Est della fortezza,
sveglia un vento di guerra, saprà richiamarlo,
verrà un esercito correndo veloce
e brucerà la fortezza davanti al sovrano.
Mun-at þú halda Hleiðrar stóli,
rauðum hringum né regingrjóti;
tǫkum á mǫndli mær, skarpara,
erum-a varmar í valdreyra.
Non terrai il trono di Hleiðr,
né gli anelli rossi né il mulino della ricchezza;
noi fanciulle stringiamo la presa, più forte,
non c’è ancora il calore del sangue dei caduti.
Mól míns fǫður mær rammliga,
því at hon feigð fira fjǫlmargra sá;
stukku stórar steðr frá lúðri
járni varðar, mǫlum enn framar!
La figlia di mio padre lavora duro,
poiché ella ha visto la morte di molti;
il mulino ha ceduto nelle fondamenta
coperte di ferro, e ancora maciniamo!
Mǫlum enn framar! Mun Yrsu sonr,
niðr Halfdanar, hefna Fróða;
sá mun hennar heitinn verða
burr ok bróðir, vitum báðar þat. »
E ancora maciniamo! Il figlio di Yrsa,
parente di Halfdanr, ucciderà Fróði;
così di lei potrà essere chiamato
figlio e fratello, entrambe lo sappiamo. »
Mólu meyjar, megins kostuðu,
váru ungar í jǫtunmóði;
skulfu skaptré, skauzk lúðr ofan,
hraut inn hǫfgi hallr sundr í tvau.
Le fanciulle macinarono, a piena potenza,
le giovani usarono la furia dei giganti;
il perno di legno tremò, il mulino si ruppe,
spaccarono la grande macina in due.
En bergrisa brúðr orð of kvað:
Malit hǫfum, Fróði, sem munum hætta,
hafa fullstaðit fljóð at meldri.
E le donne giganti dissero ciò:
Abbiamo macinato, Fróði, finché abbiam finito,
a lungo siam state sedute alla mola.
GRÓUGALDR
L’INCANTESIMO DI GRÓA
OPPURE
SVIPDAGSMÁL PARTE I
Si tratta della parte del Svipdagsmál (Discorso di Svipdagr), ovvero il viaggio di Svipdagr (qui non ha
ancora nome e viene chiamato solo “il figlio”) verso Menglǫð, che altri non è che Freyja. La madre di
Svipdagr è morta e la matrigna che ha risposato suo padre ha deciso di mandarlo a prendersi Menglǫð, però
si tratta di un viaggio lungo e duro, e Svipdagr, ancora giovane ha paura, perciò invoca lo spirito di sua
madre, chiedendole protezione. La madre dunque lo benedice con nove incantesimi benevoli, e gli augura di
ricordarsi le sue parole, durante il suo viaggio, affinché possano proteggerlo.
Sonr kvað:
Vaki þú, Gróa, vaki þú, góð kona,
vek ek þik dauðra dura, ef þú þat mant,
at þú þinn mǫg bæðir til kumbldysjar koma.
Disse il figlio:
Svegliati, Gróa, svegliati, buona donna,
ti invoco davanti alla porta dei morti, se ti ricordi,
hai esortato tuo figlio a venire al tuo tumulo.
Gróa kvað:
Hvat er nú annt mínum eingasyni,
hverju ertu nú bǫlvi borinn, er þú þá móður kallar,
er til moldar er komin ok ór ljóðheimum liðin?
Disse Gróa:
Cos’è ora che turba il mio unico figlio,
qual male ti affligge, che chiami tua madre,
che è diventata polvere e fuori dal mondo dei vivi?
Sonr kvað:
Ljótu leikborði skaut fyr mik in lævísa kona,
sú er faðmaði minn fǫður; þar bað hon mik koma,
er kvæmtki veit, móti Menglǫðu.
Disse il figlio:
Una donna malvagia mia ha dato un compito rischioso,
colei che ha sposato mio padre; mi ordinò di andare,
dove so di non poter andare, a incontrarmi con Menglǫð.
Gróa kvað:
Lǫng er fǫr, langir ro farvegar,
langir ro manna munir, ef þat verðr,
at þú þinn vilja bíðr, ok skeikar þá Skuld at skǫpum.
Disse Gróa:
Il viaggio è lungo, la via è lunga,
il desiderio degli uomini è lungo, se ciò accadrà,
che avrai ciò che vuoi, il decreto di Skuld è errato.
Sonr kvað:
Galdra þú mér gal, þá er góðir eru,
bjarg þú, móðir, megi; á vegum allr
hygg ek, at ek verða muna, þykkjumk ek til ungr afi.
Disse il figlio:
Intona degli incantesimi per me, di quelli buoni,
salva tuo figlio, madre; per tutte le vie
credo, di aver sfortuna, sono ancora troppo giovane.
Gróa kvað:
Þann gel ek þér fyrstan,
- þann kveða fjǫlnýtan, þann gól Rindi Rani, at þú of ǫxl skjótir, því er þér atalt þykkir;
sjalfr leið þú sjalfan þik.
Disse Gróa:
Ti canto il primo,
- dicono sia il migliore, lo cantò Rindr per Ran, ti scrollerai di dosso, tutto ciò che riterrai malefico;
soltanto tu guiderai te stesso.
Þann gel ek þér annan,
ef þú árna skalt viljalauss á vegum,
Urðar lokur haldi þér ǫllum megum,
er þú á sinnum sér.
Ti canto il secondo,
se dovessi percorrere la via controvoglia,
la benedizione di Urðr ti protegga sempre,
ovunque tu veda pericoli.
Þann gel ek þér inn þriðja,
ef þér þjóðáar falla at fjǫrlotum,
Horn ok Ruðr snúisk til Heljar meðan,
en þverri æ fyr þér.
Ti canto il terzo,
se i potenti fiumi minacciano di ucciderti,
Horn e Ruðr scorrano giù verso Hel,
ma diminuiscano sempre dinanzi a te.
Þann gel ek þér inn fjórða,
ef þik fjándr standa gǫrvir á galgvegi,
hugr þeim hverfi til handa þér,
ok snúisk þeim til sátta sefi.
Ti canto il quarto,
se i nemici ti tendono agguati lungo la via,
possano cambiare il pensiero a tuo favore,
e le loro intenzioni si rivolgano all’amicizia.
Þann gel ek þér inn fimmta,
ef þér fjǫturr verðr borinn at boglimum,
leysigaldr læt ek þér fyr legg of kveðinn,
ok stǫkkr þá láss af limum, en af fótum fjǫturr.
Ti canto il quinto,
se le catene ti stringessero polsi e caviglie,
intonerei incantesimi liberatori per te,
e braccia e piedi si libererebbero dai ceppi.
Þann gel ek þér inn sétta,
ef þú á sjó kemr meira en menn viti,
logn ok lǫgr gangi þér í lúðr saman
ok léi þér æ friðdrjúgrar farar.
Ti canto il sesto,
se dovessi navigare in un mare più grande di quelli conosciuti,
l’acqua e il vento ti attendano lontani insieme
e ti lascino sempre navigare in pace.
Þann gel ek þér inn sjaunda,
ef þik sækja kemr frost á fjalli háu,
hræva kulði megi-t þínu holdi fara,
ok haldisk æ lík at liðum.
Ti canto il settimo,
se incontrerai il gelo su un’alta montagna,
il freddo letale non prenderà la tua carne,
e il tuo corpo sarà sempre in forma.
Þann gel ek þér inn átta,
ef þik úti nemr nótt á niflvegi,
at því firr megi þér til meins gera
kristin dauð kona.
Ti canto l’ottavo,
se fossi sorpreso dalla notte sulla via nebbiosa,
non ti ferisca neppure il fantasma
di una donna cristiana morta.
Þann gel ek þér inn níunda,
ef þú við inn naddgǫfga orðum skiptir jǫtun,
máls ok mannvits sé þér á minni ok hjarta
gnóga of gefit.
Ti canto il nono,
se dovessi discutere con un gigante armato di lancia,
al tuo cuore conoscenza e saggezza
siano date in abbondanza.
Far þú nú æva, þar er forað þykkir,
ok standi-t þér mein fyr munum;
á jarðfǫstum steini stóð ek innan dura,
meðan ek þér galdra gól.
Possa tu sempre andare, dove non ci sia pericolo,
e nessun danno nuocerà al tuo desiderio;
sono stata su una pietra fissata a terra tra le porte,
mentre ti cantavo gli incantesimi.
Móður orð ber þú, mǫgr, heðan
ok lát þér í brjósti búa;
iðgnóga heill skaltu of aldr hafa,
meðan þú mín orð of mant.
Porta con te le parole di tua madre, figlio,
e lascia che dimorino nel tuo petto;
poiché sarai sano per tutta la vita,
finché ricorderai le mie parole.
FJǪLSVINNSMÁL
IL DISCORSO DI FJǪLSVIÐR
OPPURE
IL DISCORSO DI SVIPDAGR PARTE II
Si tratta dell’ultimo dei poemi eddici, proseguimento del Gróugaldr (insieme al quale compone il
Svipdagsmál, il Discorso di Svipdagr). Svipdagr giunge alla corte infuocata di Menglǫð, ma trova un
guardiano, Fjǫlsviðr, che altri non è che Óðinn in persona (Fjǫlsviðr è un suo appellativo ed è chiaro che si
tratti del Guercio dal carattere, dalla saggezza e dalla conoscenza), che lo ferma e lo interrosa su chi sia.
Dopo avergli fornito uno pseudonimo (Vindkaldr, “Vento Freddo”, figlio di Vindvárm, “Vento Caldo” o
“Vento Primaverile”), Svipdagr lo interroga sui sitemi di sicurezza della fortezza, sull’albero Yggdrasill e
sul come penetrare nella fortezza. Pare che sia impossibile, poiché per farlo bisogna superare due cani che
dormono alternamente giorno e notte dandogli come cibo due lembi di carne delle ali di Viðófnir, un gallo
da combattimento che è possibile uccidere solo con un’arma costudita da Sinmara (sposa di Surtr), che però,
essendo una gigantessa, essa non cederà se non in cambio di una falce d’argento che giace sotto la coda
dello stesso gallo, creando così un cerchio senza fine grazie al quale non si riuscirà mai a saziare i cani,
uccidendo il gallo e dandone in pasto le ali, poiché l’unica arma in grado di ucciderlo per essere ottenuta
richiede ucciderlo. Svipdagr però non si da per per vinto e chiede se c’è qualche uomo Menglǫð potrebbe
mai amare, e Fjǫlsviðr gli risponde che è Svipdagr. Egli rivela dunque il suo nome e si unisce a Menglǫð.
Útan garða hann sá upp of koma
þurs-a þjóðar sjǫt: « Hvat er þat flagða,
er stendr fyr forgǫrðum
ok hvarflar um hættan loga?
Fuori dalle mura egli vide venire
un gigante alla cittadella: « Che mostro sei,
che stai fuori dalle mura
e giri intorno alle fiamme pericolose?
Hvers þú leitar, eða hvers þú á leitum ert,
eða hvat viltu, vinlaus, vita? Úrgar brautir
Úrgar brautir árnaðu aftr heðan;
átt-at-tu hér, verndar vanr, veru. »
Chi stai cercando, oppure cosa vuoi,
oppure cosa vuoi sapere, senzamici?
tornatene a casa per le umide vie;
qua non c’è posto per te, miserabile. »
Kómumaðr kvað:
Hvat er þat flagða, er stendr fyr forgarði
ok býðr-at líðǫndum lǫð?
Sœmðar orða lauss
hefir þú seggr of lifat, ok haltu heim heðan!
Disse l’uomo giunto:
Che mostro sei, che stai davanti le mura
e non offri ospitalità ad un viandante?
Nemmeno una parola d’onore
è mai state detta per te, dunque tornatene dentro!
Borgarvǫrðr kvað:
Fjǫlsviðr ek heiti, en ek á fróðan sefa,
þeygi em ek míns mildr matar;
innan garða þú kemr hér aldregi,
ok dríf þú nú, vargr, at vegi!
Disse il guardiano della fortezza:
Mi chiamo Fjǫlsviðr, e sono molto saggio,
anche se non distribuisco il mio cibo;
non entrerai mai dentro queste mura,
dunque vattene via, lupo!
Kómumaðr kvað:
Augna gamans fýsir aftr at fá,
hvars hann getr svást at sjá;
garðar glóa mér þykkja of gullna sali;
hér mynda ek eðli una.
Disse l’uomo giunto:
Quando l’occhio ha contemplato una cosa bella,
spera sempre di tornare a vederla;
mi pare che queste mura splendenti circondino sale dorate;
qua vorrei dimorare felice.
Fjǫlsviðr kvað:
Segðu mér, hverjum ertu, sveinn, of borinn,
eða hverra ertu manna mǫgr?
Kómumaðr kvað:
Vindkaldr ek heiti, Várkaldr hét minn faðir,
þess var Fjǫlkaldr faðir.
Disse Fjǫlsviðr:
Dimmi di chi sei figlio, giovane,
oppure di che stirpe degli uomini sei?
Disse l’uomo giunto:
Mi chiamo Vindkaldr, mio pare si chiamava Várkaldr,
Fjǫlkaldr era suo padre.
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hverr hér ræðr ok ríki hefir
eign ok auðsǫlum?
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
chi è che regna qua e ha potere sulle
terre e sulle sale dorate?
Fjǫlsviðr kvað:
Menglǫð of heitir,
en hana móðir of gat við Svafrþorins syni;
hon hér ræðr ok ríki hefir
eign ok auðsǫlum.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Menglǫð,
sua madre la generò col figlio di Svafrþorinn;
è lei che regna qua e ha potere sulle
terre e sulle sale dorate.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat sú grind heitir, er með goðum
sá-at menn it meira forað?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
come si chiama questo cancello, che tra gli dèi
nessun uomo ne ha mai visto uno più mostruoso?
Fjǫlsviðr kvað:
Þrymgjǫll hon heitir,
en hana þrír gerðu Sólblinda synir;
fjǫturr fastr verðr við faranda hvern
er hana hefr frá hliði.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Þrymgjǫll,
fu fabbricato dai tre figli di Sólblindi;
i ceppi legan velocemente qualunque viaggiatore
che provi a forzare la sua apertura.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat sá garðr heitir, er með goðum
sá-at menn it meira forað?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
come si chiama questa cinta di mura, che tra gli dèi
nessun uomo ne ha mai vista una più mostruosa?
Fjǫlsviðr kvað:
Gastrópnir heitir,
en ek hann gǫrfan hefk ór Leirbrimis limum;
svá hefik studdan, at hann standa mun
æ meðan ǫld lifir.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Gastrópnir,
e l’ho costruito io con le membra di Leirbrimir,
l’ho rinforzato così tanto, che s’ergerà
per sempre finché il mondo vivrà.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat þeir garmar heita, er gífrir rata
ok varða fyr lundi lim?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
come si chiamano questi cani, che van avanti e indietro
e fan la guardia alle foglie dell’albero?
Fjǫlsviðr kvað:
Gífr heitir annarr,
en Geri annarr, ef þú vilt þat vita;
varðir ellilyf æ þeir varða,
unz rjúfask regin.
Disse Fjǫlsviðr:
Uno si chiama Gífr,
Geri un altro, se vuoi saperlo;
fan sempre la guardia all’antica erba del guardiano,
fino alla caduta degli dèi.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvárt sé manna nǫkkut, þat er megi inn koma,
meðan sókndjarfir sofa?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
è possibile che qualcuno riesca ad entrare,
quando i feroci guardiani dormono?
Fjǫlsviðr kvað:
Missvefni mikit var þeim mjǫk of lagit,
síðan þeim var varzla vituð;
annarr of nætr sefr, en annarr of daga,
ok kemsk þá vætr, ef þá kom.
Disse Fjǫlsviðr:
Gli fu imposto sonno alterno con la forza,
da quando furono assegnati alla guardia;
uno dorme di notte, l’altro di giorno,
sicché nessuno può entrare, se giunge qua.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvárt sé matar nǫkkut, þat er menn hafi,
ok hlaupi inn, meðan þeir eta?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
è possibile che ci sia qualche cibo da dargli,
e correr dentro, mentre mangiano?
Fjǫlsviðr kvað:
Vegnbráðir tvær liggja í Viðófnis liðum,
ef þú vilt þat vita,
þat eitt er svá matar, at þeim menn of gefi,
ok hlaupi inn, meðan þeir eta.
Disse Fjǫlsviðr:
Ci son due lembi di carne nelle ali di Viðófnir,
se vuoi saperlo,
sono l’unico cibo che gli si possa dare,
e correr dentro, mentre mangiano.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat þat barr heitir, er breiðask um
lǫnd ǫll limar?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
come si chiama l’albero, che stende su
tutte le terre i rami?
Fjǫlsviðr kvað:
Mímameiðr hann heitir,
en þat fáir vita, af hverjum rótum renn;
við þat hann fellr, er fæstan varir,
flær-at hann eld né járn.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Mímameiðr (Yggdrasill),
ma pochi sanno da quali radici nasca;
da cosa sarà abbattuto, lo sanno in pochi,
non lo abbatte né il fuoco né il ferro.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat af móði verðr þess ins mæra viðar,
er hann flær-rat eld né járn?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
quale frutto dona quest’albero rinomato,
che non lo abbatte né il fuoco né il ferro?
Fjǫlsviðr kvað:
Út af hans aldni
skal á eld bera fyr kelisjúkar konur;
útar hverfa þaz þær innar skyli,
sá er hann með mǫnnum mjǫtuðr.
Disse Fjǫlsviðr:
Il suo frutto è colto
e messo sul fuoco per le donne in travaglio;
così esce fuori ciò che rimarrebbe dentro,
questo è l’uso che ne fanno i mortali.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat sá hani heitir, er sitr í inum háva viði,
allr hann við gull glóir?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
qual è il nome del gallo che siede sull’alto albero,
risplendente tutto d’oro?
Fjǫlsviðr kvað:
Viðófnir hann heitir,
en hann stendr Veðrglasi á, meiðs kvistum Míma;
einum ekka þryngr hann ǫrófsaman
Surtr Sinmǫru.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Viðófnir,
chi sta sui Veðrglasir, i rami dell’albero di Mímir;
egli è afflitto da un solo immenso dolore
(causato) da Sinmara di Surtr.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvárt sé vápna nǫkkut, þat er knegi
Viðófnir fyrir hníga á Heljar sjǫt?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
è possibile che ci sia un’arma, con la quale
Viðófnir possa essere spedito giù da Hel?
Fjǫlsviðr kvað:
Lævateinn heitir hann,
en hann gerði Loftr rúnum fyr nágrindr neðan;
í segjárnskeri liggr hann hjá Sinmǫru,
ok halda njarðlásar níu.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Lævateinn,
l’ha creata Loftr con le rune davanti al cancello dei morti;
si trova da Sinmara in uno scrigno di ferro,
ed è chiusa da nove serrature.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvárt aftr kemr, sá er eftir ferr
ok vill þann tein taka?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
è possibile che torni indietro, colui che la cerca
e prova a prendere l’arma?
Fjǫlsviðr kvað:
Aftr mun koma,
sá er eftir ferr ok vill þann tein taka,
ef þat fœrir, er fáir eigu, eiri Ǫrglasis.
Disse Fjǫlsviðr:
Tornerà indietro,
colui che la cerca e prova a prendere l’arma,
solo se porta un oggetto raro per la dea di Ǫrlglasir.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvárt sé mæta nǫkkut, þat er menn hafi
ok verðr því in fǫlva gýgr fegin?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
è possibile che ci sia qualcosa, che hanno gli uomini
e alla quale guaderebbe la pallida gigantessa?
Fjǫlsviðr kvað:
Ljósan léa skaltu í lúðr bera,
þann er liggr í Viðófnis vǫlum,
Sinmǫru at selja, áðr hon sǫm telisk
vápn til vígs at ljá.
Disse Fjǫlsviðr:
Devi portarti la falce lucente nel bagaglio,
quella che si trova sotto la coda di Viðófnir,
dalla a Sinmara, così ella accetterà
di cedere l’arma per combattere.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat sá salr heitir, er slunginn er
vísum vafrloga?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
come si chiama la sala, che è avvolta nelle
sagge fiamme guizzanti?
Fjǫlsviðr kvað:
Hyrr hann heitir,
en hann lengi mun á brodds oddi bifask;
auðranns þess munu um aldr hafa
frétt eina fírar.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Hyrr,
e a lungo tremerà sul filo di una lama;
questa ricca dimora è sempre stata
conosciuta da pochi.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hverr þat gerði, er ek fyr garð sák
innan, ásmaga?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
chi l’ha fatta, tra quelli che vedo all’interno
delle mura, tra i figli degli Asi?
Fjǫlsviðr kvað:
Uni ok Íri, Óri ok Bári,
Varr ok Vegdrasill; Dóri ok Úri,
Dellingr, Atvarðr, Líðskjalfr, Loki.
Disse Fjǫlsviðr:
Uni ed Íri, Óri e Bári,
Varr e Vegdrasill; Dóri ed Úri,
Dellingr, Atvarðr, Líðskjalfr, Loki.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat þat bjarg heitir, er ek sé
brúði á þjóðmæra þruma?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
come si chiama la montagna, sulla quale vedo
la splendida nobile fanciulla seduta?
Fjǫlsviðr kvað:
Lyfjaberg þat heitir,
en þat hefir lengi verit sjúkum ok sárum gaman;
heil verðr hver, þótt hafi árs sótt,
ef þat klífr, kona.
Disse Fjǫlsviðr:
Si chiama Lyfjaberg,
ed esiste da tempo per curare malate e ferite;
sarà curata, anche se è malata da anni,
una donna, se la scala.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvat þær meyjar heita, er fyr
Menglaðar knjám sitja sáttar saman?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
come si chiaman le ragazze, che davanti
le ginocchia di Menglǫð siedono insieme felici?
Fjǫlsviðr kvað:
Hlíf heitir, ǫnnur Hlífþrasa,
þriðja Þjóðvarta, Bjǫrt ok Blíð,
Blíðr, Fríð, Eir ok Aurboða.
Disse Fjǫlsviðr:
Una si chiama Hlíf, un’altra Hlífþrasa,
una terza Þjóðvarta, Bjǫrt e Blíð,
Blíðr, Fríð, Eir ed Aurboða.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvárt þær bjarga, þeim er blóta þær,
ef gǫrask þarfar þess?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
difendono coloro che sacrificano a loro,
se avessero bisogno di aiuto?
Fjǫlsviðr kvað:
Bjarga svinnar,
hvar er menn blóta þær á stallhelgum stað;
eigi svá hátt forað kemr at hǫlða sonum,
hvern þær ór nauðum nema.
Disse Fjǫlsviðr:
Le sagge difendono,
coloro che sacrificano a loro nei luoghi consacrati;
non c’è male così forte che affligga i figli degli uomini,
che loro non riescano a sanare.
Vindkaldr kvað:
Segðu mér þat, Fjǫlsviðr,
er ek þik fregna mun ok ek vilja vita:
hvárt sé manna nǫkkut, er knegi
á Menglaðar svásum armi sofa?
Disse Vindkaldr:
Dimmi, Fjǫlsviðr,
ciò ti domando e voglio sapere:
è possibile che esista un uomo, che possa
dormire tra le soffici braccia di Menglǫð?
Fjǫlsviðr kvað:
Vætr er þat manna,
er knegi á Menglaðar svásum armi sofa,
nema Svipdagr einn, hánum var sú
in sólbjarta brúðr at kván of kveðin.
Disse Fjǫlsviðr:
Non c’è uomo,
che possa dormire tra le soffici braccia di Menglǫð,
eccetto Svipdagr, a lui è stata
la donna solare promessa in sposa.
Vindkaldr kvað:
Hrittu á hurðir, láttu hlið rúm,
hér máttu Svipdag sjá;
en þó vita far, ef vilja myni
Menglǫð mitt gaman.
Disse Vindkaldr:
Apri le porte, spalanca i cancelli,
qua puoi rimirare Svipdagr;
e vai a vedere, se vuole accettare
Menglǫð il mio amore.
Fjǫlsviðr kvað:
Heyr þú, Menglǫð,
hér er maðr kominn, gakk þú á gest sjá;
hundar fagna, hús hefir upp lokizk,
hygg ek, at Svipdagr sé.
Disse Fjǫlsviðr:
Ascolta, Menglǫð,
è giunto un uomo, vai a vedere l’ospite;
i cani son festosi, la casa si è aperta da sola,
io credo che sia Svipdagr.
Menglǫð kvað:
Horskir hrafnar skulu þér á hám galga
slíta sjónir ór, ef þú þat lýgr,
at hér sé langt kominn mǫgr til minna sala.
Disse Menglǫð:
Che i corvi saggi ti strappino gli occhi
impiccato alla forca, se stai mentendo,
che da lontano è giunto il giovane alle mie sale.
Hvaðan þú fórt, hvaðan þú fǫr gerðir,
hvé þik hétu hjú? At ætt ok nafni
skal ek jartegn vita, ef ek var þér kván of kveðin.
Da dove vieni, da dove sei arrivato qua,
come ti chiama la tua famiglia? La tua stirpe e nome
devo conoscere, se sono stata promessa in sposa a te.
Svipdagr kvað:
Svipdagr ek heiti, Sólbjartr hét minn faðir,
þaðan rákumk vindkalda vegu;
Urðar orði kveðr engi maðr,
þótt þat sé við lǫst lagit.
Disse Svipdagr:
Mi chiamo Svipdagr, mio padre si chiamava Sólbjartr,
da lì il vento mi ha guidato per gelide vie;
al decreto di Urðr nessuno si può opporre,
anche se non va con la sua volontà.
Menglǫð kvað:
Vel þú nú kominn,
hefik minn vilja beðit,
fylgja skal kveðju koss;
forkunnar sýn mun flestan glaða,
hvars hefir við annan ást.
Disse Menglǫð:
Allora sei il benvenuto,
il mio desiderio s’è avverato,
ti devo accogliere con un bacio;
una bella visione è fonte di gioia,
quando qualcuno ama qualcun altro.
Lengi ek sat Lyfjabergi á,
beið ek þín dægr ok daga;
nú þat varð, er ek vætt hefi,
at þú ert kominn, mǫgr, til minna sala.
A lungo sono stata seduta sulla Lyfjaberg,
ti ho attesto per giorni e giorni;
ora s’è realizzato, quel che desideravo,
che tu venissi, giovane, alle mie sale.
Þrár hafðar er ek hefi til þíns gamans,
en þú til míns munar;
nú er þat satt, er vit slíta skulum
ævi ok aldr saman.
La sofferenza dell’aspettarti è finita,
e ci sei te da poter amare,
ora è certo, che vivremo
insieme per il resto del nostro tempo.
CONTATTI
Per far notare errori ortografici, per dubbi, per suggerimenti, per offerte di collaborazione e
per qualsiasi altra cosa, contattare:
Bjǫrn Heinríkr Mánagoði Þórsgoði Mænðum Vargingr Vargsson
alias
Bjǫrn Mánagoði
Email: [email protected]
Facebook: facebook.com/bjorn.managothi
Goodreads: goodreads.com/author/show/6519032.Bj_rn_M_nago_i
Twitter: twitter.com/Bjorn_Managothi
Google: plus.google.com/u/0/112305200790743227885
Blog Edda Antica: edda-antica.blogspot.it/
Indirizzo postale: via Mar Nero, 30 - CAP 20147, Milano (MI)
Inizio della traduzione: gennaio 2012
Completamento della traduzione: agosto 2013
Prossime edizioni: illustrata, singola norrena, singola italiana.
Scarica