6. Domina, ancillae iram tuam timent et veniam

annuncio pubblicitario
RIPASSARE
Morfologia












Le cinque declinazioni
La prima e la seconda classe degli aggettivi
Gli aggettivi comparativi e superlativi
I pronomi e gli aggettivi dimostrativi (hic ille is ipse idem)
I pronomi e gli aggettivi indefiniti (aliquis quisquam quidam nemo nihil ullus nullus)
I pronomi interrogativi (quis quid)
Il pronome relativo (qui)
I pronomi personali (ego tu is nos vos ei) e gli aggettivi possessivi (meus tuus suus)
L’indicativo, il congiuntivo, l’imperativo, l’infinito, il participio ed il gerundio delle
quattro coniugazioni regolari (attivo e passivo)
La coniugazione dei verbi volo nolo malo eo fero fio
La coniugazione del verbo sum e dei composti di sum
La coniugazione dei verbi deponenti
ESERCIZI DI LATINO

Esercizi sulla prima declinazione (sostantivi e aggettivi femminili e su presente e
imperfetto delle quattro coniugazioni e del verbo sum)
Traduci le seguenti frasi dal latino e dall’italiano, poi volgi il tempo dal presente all’imperfetto e
viceversa.
1. L’ancella loda l’opera della padrona
/4
/1
2. Vedevo le ancelle con le padrone
/4
/1
3. Le dee avevano degli altari e delle statue
/4
/1
4. Le fanciulle presentavano rose e viole alla padrona
/5
/1
5. La padrona con le ancelle offriva vittime e preparava l’altare di Vesta
/8
/2
6. Domina, ancillae iram tuam timent et veniam optant.
/7
/2
7. Patriae gloriarum memoria laetitiae semper causa est.
/7
/1
8. In dearum aris multae rosarum et violarum coronae erant.
/7
/1
9. Per sedulam ancillam domina parvas filias monet.
/6
/1
10. Dominae rosarum et violarum coronas ancillae portant.
/6
/1

Completa con l’aggettivo indicato e regolarmente concordato le seguenti frasi:
1. Discipuli
magistro obtemperant.
(attentus, a, um)
2. Lupus
agnos necat.
(multus, a,um)
3. ___________________ libros legite.
(pulcher, pulchra, um)
4. Puer cum amicis
5. In

currit.
(parvus, a, um)
loco templum Proserpinae
(taeter, taetra, um)
(sacer, sacra, um)
erat.
Traduci le seguenti frasi dal latino e dall’italiano e volgi il verbo al tempi richiesto
Romanorum legati victoriae nuntium populo dant.
/6
futuro
/1
Il vino è dono di Bacco
/4
imperfetto
/1
Tu impari i precetti dei filosofi greci.
/4
futuro
/1
Pueri seduli magister severus operam laudat.
/6
futuro
/1
Contra inimicos bella geremus.
Contro
/3
presente
/1
Non auro sed gladio Romani patriam servabant.
/5
futuro
/1
Vocabolario
Sostantivi
Aurum, i
Bacco
Bellum, i
Dono
Filosofo
Gladium ii
Inimicus, i
Legatus, i
Magister, magistri
Nuntium, ii
Opera, ae
Patria, ae
Populus, i
Precetto
Puer, pueri
Victoria, ae
Vino
Aggettivi
Greco
Pulcher, pulchra
oro
Bacchus, i
guerra
donum, i
philosophus, i
spada
nemico
ambasciatore
maestro
notizia
opera
patria
popolo
preceptum, i
fanciullo
vittoria
vinum, i
graecus, i
bello, bella
Romanus, a um
Sedulus
Severus, i
romano
operoso
severo
Verbi
Do, das, dare
Imparare
Laudo, as, are
Servo, as, are

dare
disco, is, ere
lodare
salvare
Traduci la seguente versione dal latino
Il dio Bacco
Bacchus deus vini et vindemiae erat. Bacchum Italici etiam Liberum appellabant, quia vinum
animum liberat curis. Bacchi caerimoniae semper iucundae erant, nonnumquam effrenatae. Itaque
multi Bacchum despiciebant neque convenienter honorabant; tum deus contra (=contro) stultos et
superbos inimicos bella gerebat et adversarios acerbis poenis puniebat.

Declina le seguenti parole della terza declinazione al singolare e al plurale
Dux, ducis
Hostis, is
CASO
NOMINATIVO
GENITIVO
DATIVO
ACCUSATIVO
VOCATIVO
ABLATIVO

comandante
nemico
SINGOLARE
dux
ducis
PLURALE
SINGOLARE
hostis
hostis
PLURALE
Traduci il seguente brano di latino
Cornelia, una madre famosa
Cornelia mulier multis virtutibus praedita erat et propter bonos mores suos etiamnum clara est.
Olim amica superba magna cum voluptate (= cum magna voluptate) et cum multis laudibus
gemmas suas pretiosas ostendebat.
Dum Cornelia sermonem et gemmarum laudes tacite audit, filii, Caius et Tiberius, e schola
perveniunt. Tum Cornelia filios suos ostendit et exclamat: “Ecce ornamenta mea!” Itaque Cornelia
sententiā suā stultae amicae vanitatem vituperaverat; nam non in gemmis sed in bonis moribus et
in virtute matronarum Romanarum gloria erat.
Alcuni significati
Praeditus, a, um
Etiamnum
Olim
Dum
Tacite
Ecce
Itaque
dotato, ricco
ancora
una volta
mentre
in silenzio
ecco
e così
Nam

infatti
Traduci le seguenti frasi dal latino e dall’italiano, poi volgi il tempo dal presente
all’imperfetto e viceversa.
11. La fama dei poeti dell’antica Grecia è grande
/6
/1
12. Nella villa c’era un altare con la statua di una bella dea.
/8
/1
13. Le ancelle con molta diligenza preparano molte mense ai convitati
/8
/1
14. Le fanciulle mandavano belle rose e viole alla padrona
/6
/1
15. Con frecce i Persiani uccidevano le fiere dei boschi
/5
/1
16. Poetae sapientiam et audaciam fabulis celebrabant.
/5
/1
17. Piratae incolas parvae insulae terrebant.
/5
/1
18. Non pecuniā, sed parsimoniā et industriā famam comparamus
/6
/1
19. Agricolae deae, silvarum reginae, hostiam sacrificabant.
/6
/1
20. Dominis rosarum et violarum coronas ancillae portant.
/6
/1
Verbi
Traduci le seguenti forme verbali dal latino e dall’italiano.

Per quanto riguarda i verbi deponenti, utilizza i paradigmi sotto riportati.
Hortor, aris, atus sum, ari: esortare
Vereor, eris, veritus sum, eri: temere
Sequor, eris, secutus sum, sequi: seguire
Partior, iris, partitus sum, iri: dividere
a. Monebantur
/1
b. Laudent
/1
c. Ibam
/1
d. Hortabuntur
/1
e. Che tu sia stato lodato
/1
f.
/1
Essi leggerebbero
g. Legerentur
/2
h. Velim
/1
i.
Tulisti
/1
j.
Amaveramus
/1
k. Possemus
/2
Moniti sitis
/1
l.
m. Prodessem
/2
n. Velim
/1
o. Ferris
/1
p. Feremur
/1
q. Sequantur
/1
r.
Che voi seguiste
/1
s. Sequeremini
/2
Amentur
/1
t.
u. Ibant
/1
v. Essi andranno
/1
w. Che io vada
/1
x. Malitis
/1
y. Vereantur
/1
z. Noi leggeremmo
/1
aa. Che essi siano ascoltati
/1
bb. Voi sarete stati ascoltati
/1
cc. Fiatis
/1
dd. Facti sint
/1
ee. Fiebant
/1
ff. Moniti estis
/1
gg. Moneantur
/1
hh. Adessent
/2
ii. Che essi giovino
/1
Totale punti
/40
o Declinazione dei sostantivi e degli aggettivi
Traduci concordando i seguenti sintagmi (aggettivo e sostantivo) e volgi al singolare o al
plurale
a. Delle belle rose
/2
/2
b. Al veloce cane
/2
/2
c. Le orribili guerre
/2
/2
d. Dei grandi eserciti
/2
/2
e. Alle cose avverse
/2
/2
Lessico essenziale: velox, cis; canis, is; horribilis, e; exercitus, us; adversus, a, um.

Declinazione dei sostantivi e degli aggettivi
Assegna ad ogni sostantivo l’aggettivo corrispondente, scegliendolo fra quelli disposti alla
rinfusa
k. Bellum
/1
l.
/1
Canibus
m. Leonis
/1
n. Rerum
/1
o. Exercitum
/1
Strenuus
ferox
secundus
atrox
velox
Aggettivi dimostrativi, interrogativi e indefiniti
Traduci concordando aggettivo dimostrativo o indefinito e sostantivo e volgi al singolare o al
plurale

f.
Quell’uomo
/2
/2
g. Nessuna guerra
/2
/2
h. Di una certa padrona
/2
/2
i.
A qualche ancella
/2
/2
j.
Con questi comandanti
/2
/2
Totale punti
/20
Aggettivi dimostrativi, interrogativi e indefiniti
Assegna ad ogni sostantivo l’aggettivo dimostrativo o indefinito corrispondente, scegliendolo fra
quelli disposti alla rinfusa

k. Virum
/1
l.
/1
Captivorum
m. Lupis
/1
n. Dominarum
/1
o. Puellam
/1
p. Hostis
/1
q. Bello
/1
r.
Leones
/1
s. Ducum
/1
t.
/1
Exercitui
eorum
aliqui
quarumdam

istorum
hanc
illum
hoc
quibusdam
aliquos
quidam
Pronomi dimostrativi, personali, interrogativi, indefiniti
Traduci le seguenti forme pronominali dal latino e dall’italiano. MFN indicano il genere.
a. illius
(M)
/1
b. queste cose (N)
/1
c. di quelle (F)
/1
d. huic (MFN)
/1
e. di questi (MN)
/1
ai quali (MFN)
/1
f.
g. delle quali
/1
h. la quale cosa (N)
/1
i.
Che cosa (N)?
/1
j.
A noi
/1
k. Di questo
/1
l.
A quello
/1
m. Gli
/1
n. Qualcuno (frase positiva)
/1
o. Di alcuno (frase negativa)
/1
p. Quorundam
/1
q. Ipsius
/1
r.
La (acc. sing. femm.)
/1
s. Nobiscum
Mihi
/1
u. Quibus
/1
v. Haec
/1
w. Queste (nom. femm. pl.)
/1
x. Nemini
/1
y. Niente
/1
z. Chi? (nom.)
/1
aa. Che cosa?
/1
bb. Ad alcuna cosa ( frase negativa)
/2
cc. Di nessuno
/1
t.
Totale punti

/30
Comparativi e superlativi
Completa la tabella degli aggettivi comparativi e superlativi
Grado positivo
Bonus, a, um
(1)
Beneficus, a, um
Pulcher, a, um
(2)
Facilis, e
Magnus, a um
Acer, ris, e

/1
Grado comparativo
(2)
Peior, ius
(2)
(2)
Dulcior, ius
Facilior, ius
(2)
(2)
Grado superlativo
(1)
Pessimus, a, um
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
(1)
Declinazioni
Completa gli schemi (i numeri servono a numerare i punti complessivi. In caso di più
possibilità di traduzione, è necessario indicarne una sola)
Nome
bellum
mare
silva
Gen. Sing.
belli
maris
1
Dat. Sing.
Bello
1
silvae
Acc. Pl.
1
1
1
Abl. Pl.
1
1
1
Aggettivo
felix
dulce
celer
Acc. Sing.
1
1
1
Dat. Plur.
1
dulcibus
celeribus
Acc. Pl.
1
1
1
Abl. Pl.
felicibus
1
celeribus
Pronome
quidam
quod
ea
Acc. Sing.
1
1
1
Dat. Sing.
1
1
1
Acc. Pl.
quosdam
quos
1
Abl. Pl.
1
quibus
1
Aggettivo
magnus
malus
1
Comparativo
1
1
melior
Superlativo
1
1
optimus

Rispondi alle domande teoriche completando le frasi.
La proposizione finale positiva si traduce in latino con la congiunzione
modo
seguita dal
nei tempi
.
La proposizione finale negativa si traduce in latino con la congiunzione
L’ablativo assoluto con il participio perfetto è possibile solo con i verbi
Il cum narrativo traduce il gerundio italiano, semplice con il modo
ai tempi
modo

e composto con il
ai tempi
Traduci la seguente versione dal latino
La mela della discordia
Iuppiter, hominum et deorum pater, ad nuptias Thetidis cum Peleo deos, et deas
convocaverat, praeter Discordiam. Tum dea irata duram vindictam excogitaverat. Dum
nuptias in Olympo dei celebrant, inexspectata pervenerat et malum aureum ab ianua
iactaverat. “Malum aureum – clamaverat – pulcherrimae (alla più bella) dono”. Statim
magna discordia inter Iunonem, Venerem et Minervam erumpit. Nam unaquaeque
(ciascuna) desiderat esse pulcherrima (la più bella) et malum postulat. Tum Iuppiter
Paridem iudicem proponit. Deae, quia victoriam optant, Paridi mira dona promittunt.

Completa le frasi inserendo in latino le parti in grassetto
Milites putaverunt che quel giorno avrebbero vinto il nemico
/4
Si sa che le due più fiorenti città, Corinto e Cartagine, furono distrutte nello stesso anno.
/3

Traduci le seguenti frasi dal latino e dall’italiano:
Dionysius Victorias aureas et coronas, quae in templis manibus ipsis simulacrorum
sustinebantur, tollebat et eas se accipere, non auferre dicebat.
Un tale, avendo presa viva una bellissima lepre e non volendola mangiare, l’aveva
rinchiusa in casa, credendo che esse mai di là sarebbe fuggita, se le avesse somministrato
ogni giorno verde erba.

Utilizzando le parole delle colonne, forma almeno cinque frasi latine di senso compiuto
Soggetto
ancillae
vita
patria
dominae
pugna
magistra
arae
agricolae
ancillae
agricola
incolae
piratae
Predicato verbale
laudant
dat
amant
docet
amant
eget
amat
mittunt
colunt
dicant
ornat
habent
Complemento oggetto
coronas
silvas
dominas
victoriam
gloriam
diligentiam
aram
aras
litteras
pecuniam
1
2
3
4
5

Traduci la seguente versione dal latino
Altri complementi
discipulis
aqua
ancillarum
dominis
deae
deis
Il lupo e l’asino
Asinus per prata otiosus errabat, sed repente famelicum lupum videt. Iam fugere non poterat (=
poteva), itaque claudicare incipit et multa lamenta edit. Lupus asino appropinquat et dicit: “Amice,
cur ita doles? Auxilium optas?” Respondet asinus: “Acutam spinam in talo habeo nec ambulare
possum (= posso): bone lupe, extrahe (= togli) spinam!” Lupus falsis verbis credit; stultum iudicat
asinum et iam avide praedam praegustat: Sed ruina imminebat: nam, ut lupus incautus spinam in
talo quaerere incipiebat, asinus callidus repente calcitrabat et stulti lupi maxillam frangebat
Scarica