Poesie sarde per l`Ogliastra e particolarmente per Ulassai

annuncio pubblicitario
Poesie sarde per l’Ogliastra
e particolarmente per Ulassai
Canzoni sarda intitolata per la narrazione di specifiche attitudini di vari
paesi dell’Ogliastra, delle rispettive bellezze naturali e delle sbivacate di
molti giovani che amano il vino e che finiscono spesso a cadere
sonnolenti ai fumi dello alcool
So sutta cust'Impresa annos baranta
travagliende in montagna e pianura
notende sos logoso piusu chi incanta
es donu chi appo tentu de natura
appo in presenza sa pius sacrosanta
chi parede una sacra architetura
Ulassai, riservada ès pro reclama
distinta pro salude e panorama.
Bad' una punta chi parede ispantu
mancu ch'esse cun'arte costruia
misuradu l'aimisi su tantu
a milli metros de altimetria
de s'esternu chiusa ès tottu cantu
chi b'ha difficile un'intrada ebbia
de s'ala chi fronteggiada cun su mare
est'unu incantu su l’abbaidare.
Ulassai, ès posta che una bandiera
che campana chi vaghe bellu sonu
ricca e collinas de ogni manera
chi fruttana abbastanza binu bonu
cun'abbas cristallinasa e lezera
de custu latu puru i best padronu
sas roccasa chi li faghene sa bellura
non parene formadasa de natura.
Sa chi asa costruida che artistica
de finese iscultorese pare fatta
tene sa grutta sa carateristica
ei s'indimenticabile cascatta
sas vantadas pro via turistica
ma de costruzione no has data
e appo intesu si no mi cunfundu
chi beni zente da tottu su mundu.
Diversos meses chi so in Ulassa
e bei tenzo s’abitazione
riscontro chi buffades senza e tassa
troppu ispesso e bès s'occasione
acostu chi tenza paga trassa
in s'iscopu prolungo sa canzone
de bos narrere i m'ès cumbeniente
su descrio successivamente.
O Deusu si m'azzuasa tenzo contu
cum s'assistenza tua ottenzo brioso.
e tando de varioso i raccontu
su risultadu de s'incrocivioso
e su pagu chind'essidi a cunfrontu
i bel cosa passada in oscios mioso
lettore su chi posto m'interesso
deves gradire su chi bi resesso.
Il compositore inizia il canto svolgendo particolari di uno che abitava nei
pressi della sua abitazione
Unu bighinu cando i rincasada
a conforma de comenti fidi effettu
causa de un'orrutorgia disagiada
in cuss'iscala i passa deretu
essende cun'amigos traviada
incurante de su doppiu trettu
su passaggiu s'aida impedidu
chi a momentu un'osciu i nda perdidu.
Faladu indeste una olta e corriera
noto deviadesse a calchi loiu
a manu in muru andessidi in carrera
e sas portasa leada pro pisciatoiu
fattende idere sa bandiera
a minorennes elle omine trioiu
e mancu male cando est'errividu
po vinti battororasa si ès dormidu.
Appresso si svolge i particolari di uno invitato in campagna per tosare pecore
Su pastore a un'atteru individu
l'ada a tosare elveghese invitadu
a parte e sera si fidi isparidu
senza ischire inue in che faladu
in dunu nascondigliu si ès dormidu
dopo tres dies s’indeste ischidadu
tando li faghede opposizione
ca ndana dadu sa relazione.
Tando sa die chi s'este isvegliadu
in sa campagna nessunu b’aiada
cumpletamente si chel'ha buffada
residuo de binu chi b'aiada
minimu deghe literos e restadu
mancu su mere non si lu creiada
e nende datu ca este binu anzenu
peccadu su no essere pienu.
S'incrasa l'incontrana coricadu
dichiarende chi bi fidi orruttu
tando su carrazzolu han controlladu
fìnze internamente fidi asciuttu
mai no li esse immaginadu
su pastore li nesi ès modu bruttu
po chi misura appasa fattu a rasu
no has bisonzu de pompa e travasu.
Su rimproveru no l’este aggradadu
sindalza pro si ponnere in caminu
dimostrendesi tantu delicadu
ormai terminadu fi su binu
d'improvvisu su frade est’arrivadu
e lu sezene in d'unu leoncinu
e narerideli dae custu abbusu
tue a tosare non che torras prusu.
La successiva stroffa si riferisce alla morale che gli fece il proprietario del
bestiame e del luogo
Tia cherrere vaghede unu premiu
o cantu meno ti do unu vantu
ma de sateru latu ti bestemiu
chi tislogo sos membroso tottugantu
non cherio chi esserese astemiu
nemmancu chi nde buffese unu tantu
isco de chi ti sese imbreagadu
chi mancu piusu elveghese has tosadu.
Si riprendono degli obbiezioni varie riscontrate più o meno nell'interno del
paese
Rientrende abracieta idesi dusu
ora chi fidi oscuru sorizzonte
nende sunu assateru ispinghe a susu
attentu chi ininque bi è su ponte
direzione non bidian prusu
han devidu iscontrare in dunu monte
e piusu navigare non podiana
in duna muragila e si seziana.
Circa mesora si sunu riposadoso
e de nou torrana a partire
in dunu fossu che sunu faladoso
e non sinde sunu potidos bessire
bi fi linna e si sunu intrutuladoso
e sa notte sel devida finire
indi ca pennitesi su beranu
essidoso nde sunu a su manzanu.
Senza e si distaccarene de fiancu
appena su manzanu in sa piatta
nesi unu ticu de binu biancu
d'accordo primu de faghe ritirata
isunu intradoso finzasa assistancu
e calcunu fattesi sa risata
isberrettadoso e capovolgidoso
de nou da su zilleri i sunu essidoso.
Sos familiarese isettana invanu
de unu sa muzere e lu incontresi
cun murrunzoso e fende su marranu
a chi essire a fora lu invitesi
si ches bessidu appena su manzanu
furba sa veridade non narzesi
dopo mi la devidu cunfessare
chi fi tres diese senza de rientrare.
Appresso breve svolgimento di altri due
Atteroso duoso lis desi diferente
fìti unu a cursos chi no accudiada
custu fidi cun dolorese in sa brente
e sateru cumpanzu pianghiada
e inue ti dolede chiediada
i cheres pagu-pagu e abbardente
aberu da chi custa si ha leadu
sos dolores de brente li ha calmadu.
De sistoia inue fidi arruttu
de nou sel devidu rialzare
mala pasca si sazana de prosciuttu
e de nou riprendene a buffare
lassende paga cosa de rifìutu
una coscia si ches devida imbilare
e cando est arrividu su manzanu
unu menzos de sateru fi sanu.
Unu de custos bi ès prepotente
de su bufadu non de tene contu
calchiduna lisbocciada differente
cando non tene su prosciuttu prontu
e su dolore li restada in sa brente
cun dogni comitiva est'accunfrontu
unu grupettu dae cussa zente
lu giamana s'insoro Presidente.
Le tre stroffe successive sono per tre diversi l’uno dall'altro
Unateru elementu chi è sarabu
mai rientra prima de su manzanu
pro errore credendelu su babu
li dada a corposo a unu anzianu
gridente folte custu pilicanu
de oe a crasa i fetasa malu acabu
poi nende chi non fi merafiza
chi a su babbu non si assimiza.
In domo e unu zeltu putifarre
bi so intradu po dovere meu
su capo bitu no lu poto narre
ca tiada essede unu modu feu
che iscemo devio iscumparre
diessere mancanti e galateu
bilappo a narre ma cun avvertenza
a calcunu chi tenzo cunfidenza.
Indi succede de milli manera
suna prusu de satera este istrana
deviad'essere unu pezu e galera
chi guastesi dognia funtana
sos carroso manda fora de carrera
fu peus de su bentu e tramontana
e cando custu tipu buffa binu
fi pro totta sa bidda disatinu.
Appresso si svolge prolungato andamento di un giovine, che parte per essere
bevuto, e parte per la sua poco buona volontà, fece ritardo nel rientrare a
destinazione
Unu zovanu unu pagu lezera
fi pro consuetudine buffadu
es partidu andende a Perdepera
po son bagnos e fu bene achipaggiadu
viaggende si fidi addormentadu
e ndelana isvegliadu in Muravera
e si inie non lessini fattu ischidu
forsisi finzasa ancora fi dormidu.
Duas diese incue ha dimoradu
isco chi dinare i nde giughiada
direttamente siladi isplecadu
tando comente vaghere no ischiada
chi pro essere indietregiadu
mezoso e fortuna aspetaiada
e daghi isvuotadu ha su taschinu
fi salloggiu notturnu in su giardinu.
De ripartire i si decidesi
in s'istrada prestesi attenzione
mi lea pro favore li narzesi
a su padronu e unu camione
chi solu a bidda de Putzu lu portesi
unu minimu trattu de istradoni
inie passizesi a contu sou
isettende mezzoso dae nou.
A vintibattororasa non buffare
a trattenere non si la faghiada
in bettolinu ès devidu intrare
e unampulla e chinau si bibiada
comente la trampare no ischiada
cando arrivesi sora de pagare
nesi sa millezentu tenzo in bassu
in pagus minutusu già ripassu.
Sistacchesi currinde a puntinsusu
chi mancu a cani i lu persighesi
gai somine e curre senza abusu
e dogni tantu avattu e si voltesi
e cando non di da pottidu piusu
in d'una boscaglia i si virmesi
inie puru abbaidende ischidu
timende pro no essere persighidu.
Dopo pagasa orasa de riposu
de nou i si ponede in caminu
bi vidi unu pastore generosu
e li ha chiestu inue bendene binu
inie sembrasa omine dubiosu
li nesi su pastore genuinu
si ès beru a cherese binu o birra
unu mesu chilometru bada a Cirra.
Paesanoso inie b’incontresi
e cun issoso ses devidu lagnare
chi fi tres diese senza de mandigare
in su propriu istante lu invitesi
e l'ana devidu bene interrogare
però sa veridade non narzesi
Ripiglia su viaggiu a pedovia
e s'incrasa bi fidi in Tertenia.
Calchi bonu amigu ad'incontradu
e lu porta deretu a magasinu
e su tantu si aiada imprestadu
pro arrivare a su sou destinu
piusu risposta adatta no ha dadu
da chi si ha prenu sa testa e binu
pro vintibattororasa dae nou
I vi perdidu su controllu sou.
Mancu s'incrasa si normalizzesi
fidi in domu e s'amigu fende noia
casta tiziu si preoccupesi
po sichessire fora de cussa boria
de nou a pedovia i si partesi
percurrinde calchi iscorciatoia
ecco ca a Perdepera este arrividu
ma dopo vinti diese chi ès partìdu.
Da questo punto il compositore canta alla mista, scandalizzando i particolari
sempre derivati dal vino, anche del medesimo
In custoso bagnoso dae Perdepera
in s'epoca bipo deo puru
i mi narzesi sa pius sincera
su propriu individu imperituru
ritratadu mi l'appo cun manera
e de su c'hapo iscrittu so seguru
anzisi appo devidu iscumparrere
ca tottu non cheriada a lu narrere.
I appo ischidu ca ti sese offesu
senza iscandalizzare cun abusu
non ti naro chi deo sia illesu
ma prusu de milli ortasa totimprusu
non fatto contu de mi narre iscortesu
basta chi altrettantu da oe insusu
Ma so cunvintu chi bapo a resesse
cando su sole girada ass'imbesse.
No mi fettasa che unu fannullone
segundu chissu si buffada ispagu
non cherede a li narre imbreagone
cando ès cottu pro buffare pagu
chere menzus cunsiderazione
ca a parre sou buffada a disvagu
ma si sese imbreagu no mi stufese
no minmporta comente chi lu buffese.
Deo puru buffende a sorsu a sorsu
tendo sa manu pro collire olia
invece mi iscontresi in su dossu
de sa persona chi mil’ada offria
tando eo puru no ès culpa mia
e mi che leo s'iscusa chi bi possu
caru collega devese cumpadesse
gai ès peusu de buffare in presse.
Mi risulta chinduna occasione
piusu a pagu non poto buffare
mi che so ruttu in d'unu burrone
andende unu caddu a mi chilcare
bi vi de arrualzu unu matone
e no minde so potidu isbrigare
idesi zente andende verso inie
mobilitadoso pro chilcare a mie.
Si svolge breve, e brutto effetto ad un uomo diplomato
S’insegnante chi naro siscialloridi
na chi su colpu sou es che un'attrice
nesi dolore gai già lu moridi
comente su peccadu de Beatrice
es che cando sa femina paltoridì
e beste in manos de sallevatrice
Umiliadu e preghende a Deusu
anzis deviadesse fìnze e peusu.
Una chida restesi coricadu
sempre narende no mi friga prusu
accidentese a chie lu ha formadu
gai narzesi cun atteros dusu
in sa fronte m'idedasa isputadu
si deo m'imbreago doinsusu
de famiglia appo devidu apprendere
chi piusu non d'ha chelfìdu intendere.
Il compositore rivolge una domanda ai lettori
Lettore:
Si la giudicasa cun attenzione
tando a cunforma ti fatto sa paga
si regalessinti unu milione
pro non buffare cosa ch'imbreaga
da chi nde faghese calchi eccezione
tottu sa rimanenza già lu fraga
deo pro parte mia si lu tenzo
nessi mancu unu die bi mantenzo.
Si decretana comente penso solu
e gai la risolvene sa resgione
almeno de buffare pirizolu
deviadesse sa condizione
tando mi leo custu millione
mi selvi pro curare calchi dolu
e da chi postu mi l’happo in seguru
torro a buffare sos licores puru.
Odeusu appo nadu soe istancu
est'ora de la faghede finia
de calcunu chi ndappo fattu de mancu
si les dadu pro dignidade mia
un’amigu chi tenzo a su fiancu
isilammento calchi attera ia
ritengo si vi d'issu interessadu
diversu galateo essede usadu.
Fine della commedia dei bevitori. A questo punto il medesimo compositore
prosegue il canto e lo ha basato sulle circostanze di diversi paesi, che più o
meno circondano l'agro del paese di Ulassai. Inizia il canto del paese Tertenia
O Tertenia de bellu parazu
superiora a dognia marina
ispero chin su prossimu bennarzu
tenzasa pro contu tou sa cantina
già ca lu podese faghedi corazzu
chi a parere meu la indovina
ti proponzo comente tue cherese
c'hin breve tempu a Ierzu superese.
I ti zito su meu paragone
ti manca s'internadu magasinu
si has palatu e professione
de cale ona este su menzus binu
tando rispundese si ses genuinu
su binu tou resta campione
e cando perde su bonu sapore
es tottu cagionadu de su colore.
Il compositore prosegue ed il canto per lerzu
O Ierzu su piusu nomenadu
in su livellu tou non ch'endade
ses su padronu de su cannonadu
e de atteras eccelsas calidade
pro comente su binu has preparadu;
ancora menzus pro sa cantidade
es donu chi ti ha dadu sa natura
Si primeggiasa in sa viticoltura.
Pro ti rendede sa professione
devese gradire sa mia bestemmia
chi ti potasa empire unu cupone
cantu nde valada in Bau Caremia
e li omazene unu milione
a dogni singulu chi vaghe vendemmia
e pro nde dare a mie de oe insusu
sas cantinasa pienasa tottu in prusu.
Il compositore passa per Osini
Osini ti descrivo un'infelice
custa frase mi devese perdonare
i bas terrinu de pagu superfici
e ses privadu de isconfinare
isco chi innestasa dognia radice
anzisi ti hana devidu premiare
si ottenese terrinu in calchi ingrone
tando forsis diventasa campione (po sa ciresia).
Sa bidda l'asa divisa pro terrore
chere narre fi gai su destinu
pro S. Giorgio invitadu mi hasa a binu
e fi mensusu de dognia licore
non li penetraia su calore
ca fidi un'internadu magasinu
i so cunvintu chi locale gai
s’era moderna non vaghe mai.
Il compositore prosegue per Gairo
Gairu in marina sese estesu
basa diversu valore de Sarcerei
ti che ses collocadu in mesu in mesu
padronu de su coro de Sessei
assincunza manna sese avesu
e dae cussa zona sese su rei
si mi preparasa una impulla e binu
i ti visitu pro su bonu caminu.
Su paisu de Gairu istravezu
costruidu in fragile terrinu
vintannos faghede in Gairo bezu
fidi affolladu dognia bettolinu
non ti lu so narende pro disprezu
ca tue puru piaghe su binu
ch'incustora divisu sese in trese
logicu non cumparese su chi sese.
Sos piusu seguroso pro malaria
risiedene in Gairu Litoriu
ma che puzone isunu sempre in s'aria
senza dottore ne ambulatoriu
senza iscola media ne agraria
non poden faghede un'attu notoriu
tutora sunu che in principiu
senza cresia e senza municipiu.
Il compositore passa per Ussassai
Ussassa puru t’asa fattu onore
uguale non tene sa cumpanza
attualmente has doppiu valore
accostu chi possedese terra lanza
ma cando fio pizinnu minore
pro binu bufasa brodu e castanza
pogussu non lu ponzasa in dozzina
ca ès peus de buffare varechina.
Appresso canta per Seui
Gasi matessi e su binu de Seui
c'anzisi devedesse finze e piusu
si indebuffada i lu faghede orrui
diversamente già torrada insegusu
e po cussu sa zente passa e fui
mancu gai i vi su velenu de Deusu
mai lu podesse tennede adattadu
chi basa saltimetria superadu.
Canta per Esterzili
Tue Esterzili has fattu e padronu
pro chi inaltura siasa costruidu
de sempre asa ottentu binu bonu
ca de atera zona sese fornidu
sa merce la connoschese a su sonu
e ti l'asa pro dovere istabilidu
e cando non ti fornis de Ierzu
sa rivendita non anda mancu a terzu.
Canta per Escalaplano
Escalaplanu modernare i dese
sese che ferru pienu de rugine
sas collinasa a pasculu di elveghese
es troppu antiga sa consuetudine
su migliore ti ponese sutta pese
Gasie faghe su est testugine
logoso de primma classe senza errore
chi ti centuplichesi su valore.
Canta per Perdasdefogu
Foghesu puru pro viticultura
sembrada unu apprendista e carriera
sos fertiles terrinoso e bassura
meno de sa montagna cunsidera
sa binza chi piantada in s'altura
na chi faghe su binu che barbera
i si cunfunde cando lea s'acidu
e a su bonu li nara ch'es placidu.
Il compositore rientra ad Ulassai, e con la successiva strofa termina la
seconda parte
Torno in Ulassa pro sa preferenzia
perdona si mi so esageradu
in duos'annos dae permanenzia
a tilu narrere mi l'hasa obbligadu
ca no ba votoso dae preferenzia
mi podes narrere omine educadu
chi senza de m'incontrare troppu istancu
de medas cosasa appo fattu a mancu.
Il compositore prosegue il canto svolgendo le ingiuste circostanze per le
quali varie persone lo sottopongono ad un procedimento penale contro il
medesimo compositore
Appena terminadu s'argumentu
De improvvisu unu vaglia mi hana dadu
Cantu resto in vida mi lamentu
Chi finza su minutu è registradu
Devo rispondere a dibattimentu
Innozente che cristoso imputadu
Contro su chi ma ha devidu accusare
Appo regione de lu frastimare.
Contro il verbalizzante
Su verbale nueddu che istrega
Mancu d'essere deo esse seguru
De un'ogiu nde li oghene una gega
E cun sa gega ndi essa s'ogiu puru
Senza de manos andende a s'Anta Arega
Lu ida deo pro esse seguru
E daghi l'ha connottu isciaguradu
De Sant'Arega puru rimandadu.
Da chi ès ridotta in tale tenore
E già reo contesso de sa mancanza
Sas fizas de sa manna a sa minore
Passene tottu in casa e tolleranza
Sa muzere impazida e su dolore
Dispersa in istadu e gravidanza
Sos fizzos malcioso prima esse anzianoso
I morzana in galera ergastolanoso.
Contro il derubato
Su derubadu si recada in bolu
Ei su verbale firmada ins'iscuru
D'avambracciu li restada unu solu
E siede a didu solu cussu puru
Li sia s'ultima pro su venturu
Chi sa fìrma de cussu reca dolu
Chi altrasa circostanza lu dudu
Chi diventede zegu, surdu e mudu.
Contro un'altro che invio una lettera in Questura
Una littera senza de meritu
Contras de me has mandadu in Questura
Dognia didu si li concede dritu
Privede is manoso de sa chiusura
E cando i bà de faghe calchi iscrittu
Sostituidu de zente segura
E man manu chi s'imbreagada aggravadu
a bucca aperta e paralizzadu.
Contro un nemico che dava cattive informazioni contro il medesimo
Chie su nomen meu ha dadu istortu
Sa vida passede in s'ambulatoriu
Sas'oras pius bellasa de cunfortn
Las'esclama giamende aggitoriu
Essende biu puzede che unu mortu
Rimandadu da ognia sanatoriu
Chi s'ingiustizia chi ha postu a mie
Finza a morre pianga notte e die.
Pro un'ateru chi mi hana intormadu
Pro tottu paghe Deusu redentore
A conforma e s'oltragiu causadu
Su tagliu lis fetta su Dottore
E finza a contribuire su peccadu
Interrottu li sia su dolore
E cando este in s’estrema de siche andare
Giamede a mie pro lu perdonare.
La successiva è contro chi ha commesso il reato
Chie ha su reatu commitidu
Cessazione di esse berbeticu
Malannu chi reste sempre ischidu
De dossu no li manche s'infrenetticu
Cando si este ischeletro riduidu
A bezzu mannu morzada epiletticu
Si calicunu li faghe difesa
Tenza da Deusu sa propriu resa.
Su chi deo non poto resiste
Chi noto diversoso risultadoso
De sempre appo chilcadu de no insiste
Fatende e mancu de zeltos peccadoso
Bind'à chi sembrana autorizzadoso
E pro custos peccadu non d'esiste
Inchene de tottu continuamente
Ch'ischene chi sa resa ès differente.
Si calchi versu mi bessi dolente
I mi sembra di essede obbligadu
Unu chi faghe su delinquente
A un'ateru puru ad'imparadu
Faladu ch'este immediatamente
Ma su mannu ladrone incensuradu
Non time s'ira e lamposo ne de tronoso
E si cuada in palas de sos bonoso,
Ecco una cosa istrana chi bieusu
S'ingiustu privilegiu de semproniu
Depiaus pagare su chi feusu
Che cando comprada unu patrimoniu
Po su mannu ladrone esisti Deusu
E po cussu minore su dimoniu
E chere narre chi non l'ha connottu
O chi nemmancu Deusu ischi tottu.
Il compositore spiega i particolari della propria avventura
Es motivada s'iscarogna mia
Pro m'essere cun tiziu bisticciadu
Su motivu fud'una nenneria
Pro valore e non lesse meritadu
Mi cagionesi grave maladia
Chi mancu ancora m'agatto curadu
A su tiziu fatto una missiva
E l’iscrio in s'ostroffa successiva.
Comente chi ti appa a sa presenzia
Che mascalzone ti tendo su didu
Se capu banda e sa delinquenzia
Pro chi t'appa su tempus favoridu
Peldidu ha s'anima ei sa cuscenzia
Ca ti ses falsa ispia reduidu
Deo pro parte mia ti figuru
Un'ipocrita infame e ispergiuru.
Masobbligadu a t'istare ass'alerta
Ca sese un'assolutu isciaguradu
De messe fattu ingiusta sa coperta
I masa a narre ile ndas vantagiadu
Non fettas pius domos ass'incerta
De mie ses matessi perdonadu
Ammentadinde de custu perdonu
Chi protue este a esse troppu bonu.
Prego lettore de i m'iscusare
Si appo frastimadu che pilatu
Disumanos mi han devidu accusare
Si l'ischidi e lu nara li so gratu
Chiunque dev'essi cumbinare
Rimandesi medesimu piattu
Prite a versare su chi non depeusu
Creo non lu cunsenta mancu Deusu.
Custu semplice cantu appo conclusu
I devo ripitire ès de lontanu
So modestu cantore de cabesusu
De nomini mi naro Antoni Iscanu
No isco chi bi torre de oinsusu
Chi travagliende so cun Delpianu
Iscusade de calchi diferenzia
Arrivederci e bona permanenzia.
Scarica